________________
૫૪૪૦થી શ્રાદ્ધ-પ્રતિક્રમણ-સૂત્ર પ્રબોધટીકા-૩
वर्णं गरुड-वदनं गज-वाहनम् अष्टभुजं वरद-पाश-चाप शूलाभययुक्त दक्षिणपाणि વીનપૂરશ$િ મુદ્રાક્ષસૂત્ર-યુ-વીમપાળ વેતિ ??' તેમના જ તીર્થમાં ઉત્પન્ન થયેલા કુબેર યક્ષને ચાર મુખ્ય છે. તેનો વર્ણ મેઘધનુષ્યના જેવો છે, તે ગરુડના મુખવાળો છે, તેનું વાહન હાથી છે અને તેને આઠ હાથ છે. તેમાં જમણા ચાર હાથમાં વરદ-મુદ્રા, પાશ(પરશુ), શૂળ અને અભય છે. તથા ડાબા ચાર હાથમાં બિજોરુ, શક્તિ, મુદ્ગર ને જપમાળા છે.
વળો-[વર:]-વરુણ.
વિસમાં શ્રીમુનિસુવ્રતસ્વામીનો યક્ષ વરુણ છે. તેના સ્વરૂપનું વર્ણન નિ. ક.માં આ પ્રમાણે આપેલું છે : “તીર્થોત્પન્ન વીથ ચતુર્મુર્ણ ત્રિનેત્રે ધવત वर्णं वृषभ वाहनं जटामुकुट-मण्डितम् अष्टभुजं मातुर्लिङ्ग-गदा-बाण शक्तियुत ક્ષિપિ િનપા-ધન-પરશુયુત-વીમfબ રેતિ ર|' તેમના જ તીર્થમાં ઉત્પન્ન થયેલો વરુણ યક્ષ ચાર મુખ અને ત્રણ નેત્રોવાળો છે. તેનો વર્ણ ધવલ છે. તેનું વાહન વૃષભ (બળદ) છે, તેનું મસ્તક જટારૂપી મુગટથી શોભે છે અને તેને આઠ હાથ છે. તેમાં જમણા ચાર હાથમાં બિજોરુ, ગદા, બાણ અને શક્તિ છે તથા ડાબા ચાર હાથમાં નોળિયો, કમલ, ધનુષ અને પરશુ (ફરશી) છે.
મિસરી-[મૃકુટિ:]-ભૂકુટિ.
એકવીસમા શ્રીનમિનાથસ્વામિનો યક્ષ ભૂકુટિ છે. તેનું સ્વરૂપ નિ. ક.માં આ પ્રમાણે જણાવેલું છે : “તીર્થોત્પન્ન મૂટિયક્ષ વતુર્મીરવં ત્રિનેત્રે ડેમवर्ण वृषभ-वाहनम् अष्टभुजं मातुलिङ्ग शक्ति-मुद्गराभययुक्तदक्षिणपाणिं नकुलપરશુ-વગ્રાક્ષસૂત્ર-વાપાળ રેતિ રા' તેમના જ તીર્થમાં ઉત્પન્ન થયેલો ભૂકુટિ નામનો યક્ષ ચાર મુખ અને ત્રણ નેત્રોવાળો, સુવર્ણવર્ણનો, વૃષભના વાહનવાળો અને આઠ હાથ ધારણ કરનારો છે, તેમાં જમણા ચાર હાથમાં બિજોરુ, શક્તિ, મુગર અને અભય છે તથા ડાબા ચાર હાથમાં નોળિયો, પરશુ, વજ અને જપમાળા છે.
મેહ-[મેધ:]-ગોમેધ. બાવીસમા શ્રીઅરિષ્ટનેમિ ભગવાનનો યક્ષ ગોમેધ છે. તેનું સ્વરૂપ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
