________________
૧૧૪ શ્રી શ્રાદ્ધ-પ્રતિક્રમણ-સૂત્રપ્રબોધટીકા-૩ (3) પુરિમ-(પૂર્વાર્થમ)-દિવસનો પહેલો અર્ધો ભાગ. બે પૌરુષી.
પૂર્વ એવો અર્થ તે પૂર્વાર્થ. પૂર્વ-પહેલાંનો. અર્ધ-અર્ધો ભાગ, દિવસનો પહેલો અર્ધ ભાગ. સૂર્યોદયથી માંડીને બે પ્રહર કે બે પૌરુપી જેટલો સમય પૂર્વાર્ધ કહેવાય છે. ત્યાં સુધીનું પ્રત્યાખ્યાન તે પુરિમહં. તે માટે પ્રત્યાખ્યાન સ્વરૂપમાં કહ્યું છે કે :
पुरिमं पढमं अद्धं, दिणस्स पुरिमड्डमेयविसयं तु । पच्चक्खाणं पि भवे, पुरिमटुं तइयगो नियमो ॥१०१॥
દિવસનો પહેલો અરધો ભાગ તે પુરિમ. તેને લગતું પ્રત્યાખ્યાન તે પુરિમાઈનું પ્રત્યાખ્યાન-પુરિમષ્ઠમું પચ્ચકખાણ. એ દશવિધ અદ્ધા પ્રત્યાખ્યાનમાં ત્રીજું પ્રત્યાખ્યાન છે.”
પુરિન + મર્ટ-એટલે દિવસના પ્રથમના અર્ધ ભાગ-બે પ્રહરને પુરિમારિર્થ કે પૂર્વાર્ધ કહેવાય છે, તેનો માગધી ભાષામાં પુરિમડું શબ્દ બને છે. ત્યાં સુધીનું હું (ચારે આહારનો ત્યાગ કરું છું) પચ્ચકખાણ કરું છું.
1 -ધર્મસંગ્રહ ભાષાં. ભાગ ૧. પૃ. ૫૧૯, ગવદ્ગ-(કપર્ધ)-પછીનો અર્ધો ભાગ. ત્રણ પૌરુષી.
*મપાર્થ અર્થ કરે તો ૩+પર એવો જે વર્ષ તે અપરાધે માર - પછીનો, મધ્યાહ્ન પછીનો. અર્ધ-અર્ધો ભાગ. સૂર્યોદયથી લઈને ત્રણ પ્રહર કે ત્રણ પોરિસીનો સમય “અપરાધ' કહેવાય છે. ત્યાં સુધીનું પ્રત્યાખ્યાન, તે અવ'.
(૪) સUi-(પાન)-એકાસણ, એકાસણું.
વ એવું ૩શન તે પ્રકાશન. -એક વાર. અશન ભોજન. જેમાં એક જ વાર ભોજન કરવાનું હોય છે તેવું પ્રત્યાખ્યાન તે એકાશન. તે માટે પ્રત્યાખ્યાન-સ્વરૂપમાં કહ્યું છે કે :
* અપાઈ-મધ્યાહ્ન પછીનો-અર્ધો ભાગ. (સૂર્યોદયથી ત્રણ પ્રહર સુધી ચારે આહારની
ત્યાગ કરવાનું - પ્રત્યાખ્યાન તે - અવફુ)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
