________________
‘વંદિત્તુ’ સૂત્ર ૦ ૨૫૫
ડિમે-[પ્રતિઋણમામિ]-પ્રતિક્રમું છું, પ્રતિક્રમણ કરું છું. વાસમ્સ-[વવિ]-વાચિક અતિચારોનું.
વા-સંબંધી તે વાચિક, તેનું.
વાયાળુ-[વાના]-વાણી વડે. માનસિગમ્ય-[માનસિ]-માનસિક અતિચારોનું.
મનસ્–સંબંધી તે માનસિક, તેનું. સભ્યસ્મ-[સર્વ]-સર્વનું.
વયાપક્ષ-[વ્રતાતિવાર]-વ્રતના અતિચારોનું.
(૩૪-૪) જાણ્..
.વયાડ્યારસ.
એક અપેક્ષાએ સઘળા અતિચારો ત્રણ પ્રકારે લાગે છે.
(૧) કાયાના અશુભ વ્યાપારોથી-જેમ કે વધ, બંધન, અંગચ્છેદ વગેરેથી, (૨) વચનના અશુભ વ્યાપારોથી-જેમ કે સહસાભ્યાખ્યાન, રહોભ્યાખ્યાન વગેરેથી, (૩) મનના અશુભ વ્યાપારોથી-જેમ કે શંકા, કાંક્ષા, વિચિકિત્સા તથા ક્રોધ, માન, માયા, લોભ આદિથી.
આ અશુભ યોગોને સ્થાને પુનઃ શુભ યોગોનું પ્રવર્તન કરવું તે પ્રતિક્રમણ છે. કહ્યું છે કે :
“સ્વસ્થાનાદ્ યત્ પરસ્થાન, પ્રમાત્મ્ય વશં તિઃ । તનૈવ માં ભૂય:, પ્રતિમળમુતે ॥" -ધર્મ સંગ્રહ (પૃ. ૫૭૩) ભાવાર્થ :-“પ્રમાદને લીધે સ્વસ્થાનથી પરસ્થાનમાં (સ્વભાવમાંથી વિભાવમાં) ગયેલા આત્માનું પુનઃસ્વસ્થાનમાં (સ્વભાવમાં) આવવું, તેને
પ્રતિક્રમણ કહેવાય છે.”
તે આ રીતે થઈ શકે :
(૧) અશુભકાયયોગના સ્થાને તપ અને કાયોત્સર્ગની આરાધના : દઢપ્રહારીની જેમ.
(૨) અશુભ વચન-યોગને સ્થાને ‘મિથ્યાદુષ્કૃતાદિ' વચનનો
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International
