________________
૧૪૬૦શ્રી શ્રાદ્ધ-પ્રતિક્રમણ-સૂત્રપ્રબોધટીકા-૨
શ્રદ્ધા ન હોય છતાં બીજાને શ્રદ્ધા કરાવનાર) અને ૩. “રોચક' (શાસ્ત્રના હેતુ કે ઉદાહરણો જાણ્યા વિના રચિમાત્રથી થનાર) એ “સમ્યક્ત'ના ત્રણ પ્રકારો છે. “(૧) ઔપશમિક, (૨) સાસ્વાદન, (૩) ક્ષાયોપથમિક, (૪) વેદક અને (૫) ક્ષાયિક” એ સમ્યક્તના પાંચ પ્રકારો છે. તેનું વિસ્તૃત સ્વરૂપ સમ્યક્તસપ્તતિ,” “કર્મગ્રંથ આદિથી જાણી લેવું. આ પાંચ પ્રકારને “આધિગમિક” અને “નૈસર્ગિક એવા બે પ્રકારો ગણતાં કુલ દસ પ્રકારો થાય છે.
અહીં “સમ્યક્તના અતિચારનો જે પ્રસંગ છે, તે સુદેવ, સુગુરુ અને સુધર્મ પરની શ્રદ્ધારૂપ “સમ્યક્ત'નો સમજવો.
પડિક્ષને સિગં સળં-પૂર્વવતું.
(૬-૪)સંવા.. સમસ્ત રૂારે-(૧) શંકા, (૨) કાંક્ષા, (૩) વિચિકિત્સા, (૪) કુલિંગી-પ્રશંસા અને (૫) કુલિંગી-સંસ્તવ, એ સમ્યક્તવિષયક પાંચ અતિચારોને-અતિચાર સંબંધી.
“વ્રતો” સમ્યક્ત-મૂલ ગણાય છે, એટલે એ વ્રતોનો સ્વીકાર સમ્યક્ત-પૂર્વક કરવામાં આવે છે. શ્રીઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર(અ. ૨૮, ગા. ૩૦)માં કહ્યું છે કે :
"नादंसणिस्स नाणं, नाणेण विणा न हुंति चरणगुणा । अगुणिस्स नत्थि मोक्खो, नत्थि अमोक्खस्स निव्वाणं ॥"
“સમકિત' રહિતને જ્ઞાન ન હોય, જ્ઞાન વિના ચારિત્રના ગુણો ન હોય અને ચારિત્રના ગુણો વિના મોક્ષ ન હોય. જેને મોક્ષ નથી તેનું નિર્વાણ પણ નથી.”
સમ્યક્તનો સ્વીકાર વ્રતોની પહેલાં થતો હોવાથી તેના અતિચારોની આલોચના પણ વ્રતોના અતિચારોની આલોચના પહેલાં જ કરવામાં આવે છે.
સમ્યક્તના મુખ્ય અતિચારો-દૂષણો પાંચ છે :
(૧) શંકા. જે શ્રદ્ધાથી અરિહંત અને સિદ્ધ ભગવાનનું દેવ' તરીકે આલંબન લેવામાં આવે છે, પાંચ મહાવ્રતધારીઓનું “ગુરુ તરીકે આલંબન લેવામાં આવે છે, અને વીતરાગ-પ્રણીત માર્ગનું “ધર્મ' તરીકે આલંબન
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
