________________
૩૮૨૦શ્રી શ્રાદ્ધ-પ્રતિક્રમણ-સૂત્રપ્રબોધટીકા-૧ પ્રણામ પણ બહુફલદાયક છે એવો થાય છે. बहुफलो होई
ભગવંતને કરેલો પ્રણામ બહુફલદાયક છે એમ કહી “વફ્ટ 'થી જે ફલો ગણાવાયાં છે તે ફલોમાં સર્વ ઐહિક ફલો જેવાં કે :- ધન, ધાન્ય, સ્ત્રી, પુત્ર, નોકર, ચાકર તથા વાહનો વગેરે ગણાવાયાં છે. તેનો આશય એ છે કે પ્રણામનું મુખ્ય ફલ તો સંસારસાગરથી તરવું તે છે પરંતુ જ્યાં સુધી તે ફલ પ્રાપ્ત ન થાય ત્યાં સુધી સંસારમાં રહેલા જીવને મુક્તિની પ્રાપ્તિ માટેનાં સાધનોની અનુકૂલતા આવશ્યક છે અને ભગવંતને કરેલો પ્રણામ તે સઘળી અનુકૂલતાઓ આપે છે અને તે દ્વારા તેવા આત્મા મળેલા સુખમાં લુબ્ધ બન્યા વિના સુખપૂર્વક મુક્તિ મેળવે છે. नरतिरिएसु वि जीवा :
જે પ્રાણીમાં વિશુદ્ધ શ્રદ્ધાથી ભગવંતને પ્રણામ કરવાની યોગ્યતા પ્રગટે છે તે નિયમા સમ્યક્ત પ્રાપ્ત કરે છે અને જેણે સમ્યક્ત પ્રાપ્ત કર્યું છે તેવો આત્મા વૈમાનિક દેવ સિવાય ક્યાંય ઉત્પન્ન થતો જ નથી. કારણ કે શાસ્ત્રોમાં કહ્યું છે કે “સમ્મતિ નીવો વિમા વિષે વવાિ મા!' અર્થસમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા વૈમાનિક દેવ સિવાયનું આયુષ્ય બાંધતો નથી.
જો આ સ્થિતિ હોય તો પછી “નતિરિપતુ વિ નીવા' પદ નિરર્થક થાય છે. કારણ કે, ભગવંતને પ્રણામ કરનારો આત્મા વૈમાનિક દેવ સિવાય કયાંય ઉત્પન્ન જ થતો નથી તો પછી નર કે તિર્યંચમાં જવાનો સવાલ જ કયાં રહે છે ? આનું સમાધાન એ છે કે ભગવંતને વિશુદ્ધ શ્રદ્ધાપૂર્વક નમસ્કાર કરવાની અપૂર્વ ભાવના પ્રગટ્યા પૂર્વે જો આત્માએ ભવાંતરનું આયુષ્ય બાંધી દીધું હોય તો તે વૈમાનિક દેવ સિવાયની બીજી ગતિમાં પણ ઉત્પન્ન થાય, અથવા વૈમાનિક દેવનું આયુષ્ય પૂર્ણ થયા પછીના ભવોની પરંપરામાં પણ મનુષ્ય યા તિર્યંચગતિમાં જાય તો પણ, ભગવંતને કરેલા નમસ્કારના પ્રભાવથી તે આત્મા ત્યાં પણ દુઃખ કે દારિત્ર્યને પ્રાપ્ત કરતો નથી. તે જો તિર્યંચયોનિમાં જાય છે તો પણ પ્રતિદિન પૂજા થાય તેવા સ્થાનમાં જાય છે. તે જો મનુષ્યોનિમાં જાય છે તો પણ શારીરિક કે માનસિક દુઃખોથી તે રહિત હોય છે અને તેના મનમાં ચિંતવેલાં કાર્યો થયાં કરતાં હોય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
