________________
૧૮૦૦ શ્રી શ્રાદ્ધ-પ્રતિક્રમણ-સૂત્ર પ્રબોધટીકા-૧
જે તીર્થના રાગથી સંસારમાં પાછા આવે કે અવતાર ધારણ કરે તે જિન ન ગણાય. આ દૃષ્ટિએ જિન વિશેષણ આવશ્યક છે.
૭. પ્રશ્ન-જિન વિશેષણ મૂક્યા પછી લોકોદ્યોતકર તેમજ ધર્મતીર્થકર વિશેષણની આવશ્યકતા કેવી રીતે ?
ઉત્તર-શાસ્ત્રોમાં અવધિજ્ઞાની, મન:પર્યાયજ્ઞાની, કેવલજ્ઞાની તેમજ ચૌદ પૂર્વધરો વગેરેને પણ જિન કહેવામાં આવ્યા છે, હવે જો માત્ર જિન વિશેષણ જ રાખવામાં આવે તો ઉપર્યુક્ત સર્વનો આમાં સમાવેશ થઈ જાય. તેમ ન થાય તે માટે લોકોદ્યોતકર તેમજ ધર્મતીર્થકર વિશેષણો આવશ્યક છે.
૮. પ્રશ્ન-હિતે વિશેષણ શા માટે છે ?
ઉત્તર- રિહંતે એ પદ વિશેષણ તરીકે નહીં, પરંતુ વિશેષ તરીકે મૂકવામાં આવેલ છે. (દ. ભા.માં. રિહંત પદને વિશેષણ અને રેવતી પદને વિશેષ્ય કહેલ છે, જ્યારે અન્ય સર્વ ગ્રંથકારો અરિહંતે પદને વિશેષ્ય તરીકે સ્વીકારે છે.)
૯. પ્રશ્ન-રિહંતે એ વિશેષ્ય પદને જ માત્ર રાખવામાં આવે અને વિશેષણો ન લેવામાં આવે તો શો વાંધો ?
ઉત્તર-અર્થવ્યવસ્થા(નિક્ષેપ)ની દૃષ્ટિએ અરિહંતના ચાર પ્રકાર છે. (૧) નામ-અરિહંત. (૨) સ્થાપના-અરિહંત. (૩) દ્રવ્ય-અરિહંત. (૪) ભાવ-અરિહંત. તે પૈકી માત્ર ભાવ-અરિહંત જ અહીં ગ્રાહ્ય છે. જો રિતે એ વિશેષ પદને જ માત્ર રાખવામાં આવે તો નામ-અરિહંત આદિ કોઈ પણ
इत्यादि तन्नूनं ते न रागादिजेतारः इति, अन्यथा कुतो निकारतः पुनरिह भवांकुप्रभवो? बीजाभावात्
-લ. વિ. પૃ. ૪૩ १. इह प्रवचने सामान्यतो विशिष्ट श्रुतधरादयोऽपि जिना एवोच्यन्ते, तद्यथा-श्रुतजिनाः
अवधिजिनाः मनःपर्यायजिनाः छद्मस्थवीतरागाश्च तन्माभूतेष्वेव सम्प्रत्यय इति तव्युदासार्थं लोकस्योद्योतकरानित्याद्यप्यदुष्टमिति ।
-લ. વિ. પૃ. ૪૩ २. अर्हतामेव विशेष्यत्वान्न दोष इति
-લ. વિ. પૃ. ૪૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
