________________
અન્નત્ય-સૂત્ર ૧૨૯
અપવાદો રાખી શકાય છે. પરંપરાથી તે અપવાદો ચાર પ્રકારના રખાય છે ઃ જેમ કે (૧) અગ્નિ ફેલાતો ફેલાતો આવે તો નિયત કરેલું સ્થાન છોડીને બીજે અનુકૂળ સ્થળે જઈ શકાય. (૨) કોઈ શિકારી પ્રાણી સન્મુખ આવી જાય કે અન્ય પંચેન્દ્રિય પ્રાણીનું છેદન-ભેદન તે જ સ્થળે કરવા લાગે તો તે સ્થળ છોડીને બીજે અનુકૂળ સ્થળે જઈ શકાય. (૩) કોઈ ચોર કે રાજા આવીને ત્યાં એવા પ્રકારનાં કામો કરવા લાગે કે જેથી સમાધિનો ભંગ થાય તો તેવા પ્રસંગે પણ તે સ્થાન છોડીને જઈ શકાય; (૪) અને સર્પ-દંશ થાય કે સર્પ-દંશ થવાની સંભાવના ઊભી થાય તો તે સ્થાન છોડીને જઈ શકાય; અથવા તેવા સંયોગોમાં એકાએક પડી જવાય ને કાયોત્સર્ગ વિધિ-પૂર્વક પારી ન શકાય તો તેથી કાયોત્સર્ગનો ભંગ ગણાય નહિ. ઘણા મહાપુરુષો આવી છૂટનો જરા પણ લાભ લેતા નથી. દાખલા તરીકે સુકોશલ મુનિ અને અવંતિ-સુકુમાલ આ બંને મહાપુરુષો જંગલમાં જઈને કાયોત્સર્ગમાં ઊભા રહ્યા હતા. તે વખતે તેમના પર અનુક્રમે વાઘણ અને હડકાયેલી શિયાળણીના હુમલા થયા હતા; પરંતુ તેનાથી તેઓ જરા પણ ડગ્યા ન હતા અને મરણ આવ્યું, છતાં પોતાના ધ્યાનમાં અડગ રહ્યા હતા. આ રીતે ૧૨નૈસર્ગિક ક્રિયાઓને ચાર આકસ્મિક કે ઉપસર્ગરૂપ ક્રિયાઓ મળીને ૧૬ બાબતોની છૂટ કાયોત્સર્ગમાં રાખવામાં આવે છે. એટલે તેની ઉપસ્થિતિ થવાથી કાયોત્સર્ગને ભગ્ન કે વિરાધિત થતો નથી. આ અગારો કે અપવાદ સિવાય સર્વ પ્રકારની કાયિક પ્રવૃત્તિઓ છોડી દેવાની હોય છે.
આ રીતે કાયોત્સર્ગસૂત્રમાં કાયોત્સર્ગની પ્રતિજ્ઞા, કાયોત્સર્ગનું સ્વરૂપ, કાયોત્સર્ગનો સમય અને કાયોત્સર્ગના આગારો કે અપવાદો સ્પષ્ટ રીતે સમજાવવામાં આવ્યા છે.
સંપદા અને આલાપકની દૃષ્ટિએ અન્નત્થ સૂત્રનો પાઠ નીચે મુજબ રચાયેલો છે.
૧. એકવચનાંત આગાર સંપદા
અન્નત્ય-સમિળ શ્, નીસિપ્નું ૨, સ્વાભિખ્ખું રૂ, છીĪ ૪, સંભાળ ૧, કુળ ૬, વાય-નિસોળ ૭, મમતીર્ ૮, પિત્ત-મુક્
૧. ॥૬॥
44.-9-6
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
