Book Title: Yuvako se
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Dharma_aur_Samaj_001072.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229213/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvakoMse krAnti vastu mAtrakA anivArya svabhAva hai| prakRti svayaM hI nizcita samaya'para krAntiko janma detI hai| manuSya buddhipUrvaka krAnti karake hI jIvanako banAye rakhatA aura bar3hAtA hai| bijalI acAnaka giratI hai aura vRkSoMko kSaNamAtrameM nirjIva karake kisI dUsare kAmake lAyaka banA detI hai| parantu vasanta RtukA kArya isase viparIta hai| vaha eka tarapha jIrNa zIrNa patroMko jhar3A detI hai aura dUsarI tarapha naye, komala aura hare poMko janma detI hai| kisAna sAre jhAr3a-jhaMkhAr3a nikAlakara jamInako khetIke lie taiyAra karatA hai, jisase dUsarI bAra use niMdAImeM samaya naSTa na karanA pdd'e| utane samayameM vaha paudhoMko acchI taraha ugAnekA prayatna karatA hai| ye saba pheraphAra apane apane sthAnameM jitane yogya haiM, dUsarI jagaha utane hI ayogy| isa vastusthitiko dhyAnameM rakhate hue agara hama caleM to krAntise bhaya rakhanekI AvazyakatA nahIM, sAtha hI avicArI krAMtike kaSTase bhI baca sakate haiN| hameM bhUtakAlake anubhava aura vartamAnake avalokanase sundara bhaviSyakA vicAra zAMtacittase karanA caahie| AvezameM baha jAnA yA jar3atAmeM pha~sa jAnA, donoM hI hAnikAraka haiN| jaina-paramparAke kulameM janmA huA jaina haiM, yaha sAmAnya artha hai / sAdhAraNataH aThArahase cAlIsa varSatakakI unakA puruSa yuvaka kahA jAtA hai| para hama isa parimita kSetra meM hI 'jaina yuvaka' zabdako nahIM rakhanA caahie| hamArA itihAsa aura vartamAna paristhiti isameM naye jIvanabhUta tattvoMko samAveza karanekI AkazyakatA prakaTa karatI hai / jinake abhAva meM jaina yuvaka kevala nAmakA yuvaka rahatA hai aura jinake honepara vaha eka yathArtha yuvaka banatA hai, ve tIna, tatva ye haiM: 1 nivRttilakSI pravRtti, 2 nirmoha karmayoga, 3 vivekapUrNa kriyAzIlatA / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura samAja 144 I 1 nivRttilakSI pravRtti -- jaina samAja nivRtti pradhAna kahalAtA hai | hameM jonivRtti uttarAdhikArameM milI hai vaha vAstava meM bhagavAna mahAvIrakI hai aura vAstavika hai / parantu jabase yaha nivRtti upAsya bana gaI, usake upAsaka vargakI vRddhi hotI gaI aura kAlakramase usakA samAja bana gayA, tabase nivRttine nayA rUpa dhAraNa kara liyA / utkRSTa AdhyAtmika dharma vAstavika rUpase virale vyaktiyoMmeM dRSTigocara hotA aura rahatA hai, vaha samUhameM jIvita nahIM raha sakatA, isalie jabase upAsaka - samUhane sAmUhika rUpase AtyaMtika nivRttikI upAsanA prArambha kI, tabase hI nivRttikI vAstavikatAmeM pharka Ane lagA / hamAre samAja meM nivRtti ke upAsaka sAdhu aura zrAvaka ina do vargoM meM vibhakta haiM / jisameM Atmarasa hI ho aura vAsanA - bhUkha jise nahIM batA rahI ho aise vyaktiko apane dehakA koI moha nahIM hotA / use makAna, khAnadAna yA AcchAdanakA sukha-duHkha na to prasanna karatA hai aura na viSAda hI utpanna karatA hai| lekina ye cIjeM samUhameM zakya nahIM hai / AtmakalyANake lie saMsArakA tyAga karanevAle sAdhu-vargakA bhI yadi itihAsa dekhA jAya to ve bhI suvidhA aura asuvidhA meM sama nahIM raha sake / duSkAla par3ate hI sAdhu subhikSavAle prAntameM vihAra kara dete haiM / jahA~ subhikSa hotA hai vahA~ bhI jyAdA suvidhAoMvAle sthAnoMmeM jyAdA rahate aura vicaraNa karate haiN| jyAdA suvidhAvAle gA~voM aura zaharoM meM bhI jo kuTuMba sAdhuvargakA jyAdAse jyAdA khyAla rakhate haiM unhIMke ghara unakA AnA jAnA jyAdA hotA hai / yaha saba asvAbhAvika nahIM hai / isIlie hameM suvidhArahita grAmoM, zaharoM aura prAntoMmeM sAdhu prAyaH dRSTigocara nahIM hote aura isake. pariNAmasvarUpa jaina paraMparAkA astitva bhI jokhimameM dikha par3atA hai / suvidhAoMke sAtha jIvanake pAlana-poSaNa kI ekarasatA hote hue bhI sAdhuvargamukhya rUpase bhagavAna aura apane jIvana ke aMtarake viSaya meM vicAra na karake. dehameM kyA rakhA hai ? yaha to vinAzIka hai, kisI samaya naSTa hogI hI / kheta, makAnAdi saba jaMjAla haiM, paisA rupayA, strI- bacce Adi sabhI sAMsArika mAyAjAlake baMdhana haiM, ityAdi anadhikAra upadeza prAyaH dete rahate haiM / zrotA gRhasthavarga bhI apane adhikAra aura vyaktikA vicAra na karake ukta upadezake pravAha meM baha jAte haiM / pariNAma yaha hai ki hamAre samAja meM bhagavAnakI saccI nivRtti yA adhikAra yogya pravRtti, kucha bhI pratIta nahIM hotI / vaiyaktika, Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvakoMse 145 kauTumbika yA sAmAjika kArya nirutsAha aura nIrasatAse karate jAte haiM, jisase bala prApta karanekI icchA rakhate hue bhI use prApta nahIM kara pAte / / saMpatti, vaibhava, vidyA yA kIrtiko binA prayatna pAnekI icchA rakhate haiM aura usake lie prayatna karane kA kArya dUsaroMke Upara chor3a dete haiM / aisI sthitimeM bhagavAnake vAstavika nivRttirUpa jIvanaprada jalake sthAna meM hamAre hissemeM kevala usakA phena aura sIla hI rahatI hai| dharma adhikArase hI zobhita hotA hai| jo adhikArarahita dharma sAdhu-. vargako suzobhita nahIM kara sakatA vaha zrAvaka-bargako kaise suzobhita karegA ? nivRttikI dRSTi se dA~ta aura zarIrakI upekSA karanemeM hI hama dharma mAnate haiM lekina dAMtoMke sar3ane aura zarIrake asvastha honepara itane ghabar3A jAte haiM ki cAhe hama sAdhu ho cAhe gRhastha usI samaya DAkTara aura davA hI hamAre mohake viSaya bana jAte haiN| vyApAra aura kauTumbika jimmedArI nibhAnemeM bhI bahuta bAra hamArI mAnI huI nivRtti sAmane A jAtI hai lekina jisa samaya isake aniSTa pariNAma kuTumba-kalaha paidA karate haiM usa samaya hama use samabhAvase sahanemeM asamartha hote haiN| sAmAjika suvyavasthA aura rASTrIya abhyudaya agara binA prayatnake mila jAya, to hameM acche lagate haiN| sirpha hameM acchA nahIM lagatA hai usake lie puruSArtha karanA / sAdhuvargakI nivRtti aura gRhasthavargakI pravRtti ye donoM jaba anucita DhaMgase eka dUsareke sAtha mila jAtI haiM, taba nivRtti saccI nivRtti nahIM rahatI aura pravRttikI bhI AtmA vilupta ho jAtI hai| eka prasiddha AcAryane eka agragaNya aura zikSita mAne jAnevAle gRhasthako patra likhaa| usameM unhoMne sUcita kiyA ki tumhArI pariSad agara punarvivAhake cakkara meM par3egI, to dharmako lAMchana lgegaa| ina tyAgI kahe jAnevAle AcAryakI sUcanA Uparase to tyAga-garbhita-sI pratIta hotI hai, lekina agara vizleSaNa kiyA jAya to isa anadhikAra saMyamake upadezakA marma prakAzita ho jAtA hai / punarvivAha yA usake pracArase jainasamAja gartameM gira jAyagA, aisI dRDha mAnyatA rakhanevAle aura punarvivAhake pAtroMko nIcI najarase dekhane... vAle ina tyAgI janoMke pAsa jaba koI vRddha-vivAha karanevAlA, yA eka sIke rahate hue bhI dUsarI zAdI karanevAlA, yA apane jIvanameM cauthI pA~cavIM zAdI karanevAlA dhanI gRhastha A pahu~catA hai, taba vaha saMpattike kAraNa Age 10 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma aura samAja sthAna pAtA hai, aura usa samaya ina tyAgI guruoMkI saMyamakI himAyatameM kitanA viveka hai, yaha sApha mAlUma par3a jAtA hai / bahutase tyAgI guru aura unakI chAyAmeM rahanevAle gRhastha jisa samaya kahate haiM ki hameM deza yA rASTrase kyA matalaba, hameM to apanA dharma sa~bhAlanA cAhie, rAjyake viruddha hama loga kaise kucha kaha sakate yA kara sakate haiM, usa samaya nivRtti aura pravRttimeM kitanA asAmaMjasya paidA ho gayA hai, yaha mAlUma ho jAtA hai / isa tarahakI vicAra-saraNIvAle dezako parataMtratAkI ber3Ise mukti milanA asaMbhava hai| ve bhUla jAte haiM ki agara deza Arthika, audyogika aura rAjanItika dRSTise parataMtra hai, to hama bhI usI beDImeM ba~dhe hue haiN| cirakAlakA abhyAsa ho jAnese yA sthUla dRSTike kAraNa agara gulAmI gulAmI pratIta nahIM hotI, to isase usakA prabhAva kama nahIM ho jAtA / ina adUradarzI vyaktiyoMko isakA bhI vicAra karanA cAhie ki vizvavyApI svataMtratAkI bhAvanAvAloMkA varga choTA hotA huA bhI apane dRDha nizcayase usI dizAkI ora bar3ha rahA hai| dharma, paMtha aura jAtike bheda-bhAvase rahita sahasroM hI nahIM balki lAkhoM yuvaka yuvatiyA~ unakA sAtha de rahI haiM / jaldI yA derase yaha taMtra saphala hogA hii| isa saphalatAmeM bhAga lenese agara jaina-samAja vaMcita na rahanA cAhatA ho aura use svataMtratAke sundara phaloMkA AsvAda acchA lagatA ho, to use parataMtratAkI ber3iyA~ kATanemeM icchA aura buddhipUrvaka dharma samajhakara apanA hissA adA karanA cAhie / merI yaha dRDha mAnyatA hai ki jaina yuvakako apane jIvana-taMtrako svayaM hI nivRttilakSI pravRttivAlA banAnA cAhie / isameM prAcIna uttarAdhikArakI rakSA aura navIna paristhitikA sAmaJjasya karanevAle tattvoMkA sammizraNa hai| nivRttiko zuddha nivRtti rakhanekA eka hI niyama hai, aura vaha yaha ki nivRttike sAtha sAtha jIvanako sudRDha banAye rakhaneke lie Avazyaka aura anivArya pravRttikA bhAra bhI apane Upara liyA jAya / dUsaroMkI pravRttidvArA prApta phalake AsvAdanakA tyAga karanA cAhie / isI prakAra pravRttiko svIkAra kara agara jIvana zuddha rakhanA hai to pravRttise prApta phalakA AtmabhoktA na hokara samUhagAmI honA caahie| agara yaha hone lage to prApta sAdhanoMkA aura suvidhAoMkA vaiyaktika bhogameM pariNamana Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvakoMse 147 na hokara samUhagAmI sundara upayoga hogA aura pravRtti karanevAlA itane aMzameM vaiyaktika tRSNAse mukta hokara nivRttikA pAlana kara skegaa| nirmoha karmayoga dUsarA lakSaNa vastutaH prathama lakSaNakA hI rUpa hai| pahale aihika aura paralaukika icchAoMkI tRpti ke lie yajJayAgAdi kriyAkANDa bahuta hotA thA / dhArmika samajhA jAnevAlA yaha kriyAkANDa vastutaH tRSNAjanita honeke kAraNa dharma nahIM hai, aisI dUsare pakSakI satya aura prabala mAnyatA thI / gItA-dharma-pravartaka jaise dIrghadarzI vicArakoMko karma-pravRttirahita jIvana-taMtra asaMbhava jAna par3A, phira cAhe vaha vyaktikA ho yA samUhakA / unheM yaha bhI pratIta huA ki karma-pravRttikI preraka tRNNA hI sArI viDambanAoMkA mUla hai| ina donoM doSoMse mukta honeke lie unhoMne anAsakta karmayogakA spaSTa rUpase upadeza diyA / yadyapi jana-paramparAkA lakSya nirmohattva hai, to bhI sampUrNa samAjake rUpameM hama pravRttike binA nahIM raha sakate aura na kabhI rahe haiN| aisI sthitimeM hamAre vicAraka-vargako nirmoha yA anAsakta bhAvase karmayogakA mArga hI svIkAra karanA cAhie / anya paramparAoM ko agara hamane kucha diyA hai, to unase lene meM bhI koI hInatA nahIM hai / aura anAsaka karmayogake vicAroMkA abhAva hamAre zAstroMmeM ho, aisI bAta bhI nahIM hai| isalie merA mAnyatA hai ki pratyeka jaina isa mArgake svarUpako samajhe aura use jIvana meM utAraneke lie dRDha nizcayI bane / vivekI kriyA-zIlatA aba hama tIsare lakSaNakA vicAra karate haiN| hamAre isa choTese samAjameM ApasameM lar3anevAle aura binA vicAre ghoSa-pratighoSa karanevAle do ekAntika pakSa haiM / eka pakSa kahatA hai ki sAdhu-saMsthA aba kAmakI nahIM hai, ise haTA denA caahie| zAstroM aura AgamoMke usa samayake baMdhana isa samaya vyartha haiMtIrtha aura maMdiroMkA bhAra bhI anAvazyaka hai / dUsarA pakSa isase viparIta kahatA hai| usakI mAnyatA hai ki jaina-paramparAkA sarvasva sAdhu-saMsthA hai| usameM agara kisI prakAra kI kamI yA doSa ho to use dekhane aura karanekI vaha manAI karatA hai| zAstra nAmakI sabhI pustakoMkA eka eka akSara grAhya hai aura tIrthoM aura maMdiroMkI vartamAna sthitimeM kisI prakArake sudhArakI AvazyakatA nahIM hai| merI samajhameM agara ye donoM ekAntika virodhI pakSa viveka, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 dharma aura samAja pUrvaka kucha nIce utara Ave to unheM satya samajhameM A sakatA hai aura vyarthoM barbAda kI jAnevAlI zakti upayogI kAryoM meM laga sakatI hai| isalie maiM yahA~para jaina yuvakakA artha kriyAzIla karake usake anivArya lakSaNake rUpameM vivekI kriyA-zIlatAkA samAveza karatA huuN| sAdhu-saMsthAko anupayogI yA ajAgalastanavat mAnanevAloMse maiM kucha prazna pUchanA cAhatA huuN| bhUtakAlIna sAdhu saMsthAke aitihAsika kAyA~ko alaga rakhakara agara hama pichalI kucha zatAbdiyoM ke kAryopara hI vicAra kareM, to isa saMsthAke prati AdarabhAva prakaTa kiye binA nahIM rahA jA sktaa| digambara-paraMparAne antima zatAbdiyoMmeM apanI isa saMsthAko kSINa banAyA, to kyA isa paramparAne zvetAmbara paramparAkI apekSA vidyA, sAhitya, kalA yA nIti-pracAra meM jyAdA dena dI hai ? isa samaya digambara-paramparA muni-saMsthAke lie jo prayatla kara rahI hai, usakA kyA kAraNa hai ? jihvA aura lekhanImeM asaMyama rakhanevAle apane taruNa baMdhuoMse maiM pUchatA hU~ ki Apa vidyA-pracAra to cAhate haiM na ? agara ho, to isa pracArameM sabase pahale aura jyAdA sahayoga denevAle sAdhu nahIM to aura kauna haiM ? eka utsAhI zvetAmbara sAdhuko kAzI jaise dUra aura bahuta kAlase tyakta sthAnameM gRhastha kumAroMko zikSA denekI mahattvapUrNa aMtaHsphuraNA agara na huI hotI, to kyA Aja jaina samAjameM aisI vidyopAsanA zurU ho sakatI thI ? eka satata karmazIla jaina munine Agama aura Agametara sAhityako vipula parimANameM prakaTa kara deza aura videzameM sulabha kara diyA hai jisase jaina aura jainetara vidvAnoMkA dhyAna jaina sAhityakI ora AkarSita huA hai| kyA itanA bar3A aura mahattvapUrNa kArya koI jaina gRhastha itane alpa samayameM kara sakatA thA ? eka vRddha muni aura usakA ziSyavarga jaina samAjake vibhUtirUpa zAstra-bhaNDAroMko vyavasthita karane aura use naSTa honese bacAnekA prayatna kara rahA hai aura sAtha hI sAtha unameMkI saikar3oM pustakoMkA zramapUrvaka prakAzanakArya bhI vA~se kara rahA hai jo svadeza videzake vidvAnoMkA dhyAna AkarSita karatA hai / aisA kArya Apa aura mere jaisA koI gRhastha nahIM kara sakatA / zAstroM aura AgamoMko nikammA samajhanevAle bhAiyoMse maiM pUchatA hU~ ki kyA Apane kabhI una zAstroMkA adhyayana bhI kiyA hai ? Apa unakI kadara nahIM Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 yuSakoMse karate, so apane ajJAnake kAraNa yA zAstroMkI nirarthakatAke kAraNa ? maiM yuvakoMse pUchatA hU~ ki Apa apane samAjake lambe kAlakA kauna-sA kArya saMsArake sAmane rakha sakate haiN| deza videzake jainetara vidvAn bhI jaina sAhityakA adbhuta mUlyAMkana karate haiM aura usake abhAvameM bhAratIya saMskRti yA itihAsakA puMdha adhUrA mAnate haiM / videzoMmeM lAkhoM rupaye kharca karake jaina-sAhitya saMgraha karanekA prayatna ho rahA hai| aisI sthitimeM jaina zAstroM yA jaina sAhityako jalA denekI bAta kahanA pAgalapana nahIM to aura kyA hai ? __ tIrthoM aura mandiroMke aikAntika virodhiyoMse merA prazna hai ki isa tIrthasaMsthAke itihAsake pIche sthApatya, zilpa aura prAkRtika saundaryakA kitanA bhavya itihAsa chipA huA hai, kyA Apane kabhI isa viSayameM socA hai 1 sthAnakavAsI samAjako agara usake pUrva puruSoM ke sthAna yA smRtike viSayameM pUchA jAya, to ve isa viSayameM kyA kaha sakate haiM ? kyA aise aneka tIrtha nahIM haiM jahA~ke maMdiroMkI bhavyatA aura kalAko dekhakara ApakA mana yaha kahaneko vivaza ho jAya ki lakSmIkA yaha upayoga vAstavameM saphala kahA jA sakatA hai ? isI bhA~ti dUsare aikAntika pakSase bhI maiM AdarapUrvaka pUchanA cAhatA hU~ ki agara hamAre sAdhu vAstava meM sacce sAdhu haiM, to Aja unameM gRhasthavargase bhI jyAdA mArAmArI, pakSApakSI, tU tU maiM maiM, aura eka hI dhanikako apanA apanA anuyAyI banAnekI avyakta hor3a kyoM cala rahI hai ? akSarazaH zAstroke mAnanevAloMse merA yaha nivedana hai ki yadi zAstroMke prati ApakI ananya bhakti hai, to Apane una zAstroMko par3hane aura vicAranemeM tathA dezakAlAnusAra upayogitA-anupayogitAkA pRthakkaraNa karane meM kabhI apanI buddhi lagAI hai yA dUsaroMkI hI buddhikA upayoga kiyA hai ? maMdira-saMsthAke pIche sarvasva homa denevAle bhAiyoMse merA yaha nivedana hai ki kitane maMdiroMkI vyavasthA karanekI zakti ApameM hai ? unake Upara honevAle AkramaNoM kA pratikAra karanekI kitanI zakti Apake pAsa hai ? ekataraphI dhunameM kahIM Apa isake Avazyaka kartavya to nahIM bhUla jAte ? isa prakAra donoM pakSoMse pUchatAcha kara maiM unakA dhyAna vivekakI ora AkarSita karanA cAhatA huuN| mujhe vizvAsa hai ki agara donoM varga maryAdAmeM rahakara vivekapUrvaka vicAra kareM, to apane apane vargameM rahakara kAma karate hue bhI bahuta-sI kaThinAiyoMse baca jaayeNge| Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 dharma aura samAja aba maiM apane kartavya sambandhI praznoMkI ora AtA huuN| udyoga, zikSA, rAjasattA Adike rASTravyApI nirNaya, jo dezakI mahAsabhA samaya samayapara kiyA karatI hai, vahI nirNaya hamAre bhI haiM, isalie unakA yahA~ alagase vicAra karanA anAvazyaka hai / sAmAjika praznoMmeM jAti-pAtike baMdhana, bAla-vRddha-vivAha, vidhavAoMke prati jimmedArI, anupayogI kharca ityAdi aneka haiN| ina saba praznoMke viSayameM jaina samAjakI bhinna bhinna pariSadeM varSoMse prastAva karatI A rahI haiM aura vartamAna paristhiti isa viSayameM svayaM hI kucha mArgoko khola rahI hai / hamArI yuvaka-pariSadane isa viSayameM kucha jyAdA vRddhi nahIM kI hai| ___ hamArI pariSadako apanI maryAdAe~ samajhakara hI kAma karanA cAhie / yaha mukhya rUpase vicAranekA hI kArya karatI hai| vicAroMko kAryarUpameM parigata karaneke lie jisa sthira buddhi-bala aura samaya-balakI AvazyakatA hai use pUrA karanevAlA agara koI vyakti na ho to arthasaMgrahakA kAma kaThina ho jAtA hai / aisI sthitimeM cAhe jitane sukartavyoMkI rUparekhA taiyAra kI jAya, vyAvahArika dRSTise usakA jyAdA artha nahIM rhtaa| hamArI pariSadako eka bhI sAdhukA sahayoga nahIM hai, jo apanI vicArasaraNIse yA dUsarI tarahase sahAyatA karake pariSada ke kAryako sarala banAe / pariSadako apane gRhastha sabhyoMke balapara hI jindA rahanA hai| eka tarapha usameM svataMtratAkA pUrA avakAza honese vikAsakA sthAna hai, dUsarI tarapha usake prAyaH sabhI sadasya vyApArI vRttike haiM, isa kAraNa ve kAryoM ko vyavasthita aura satata saMcAlana karane meM ucita mumaya nahIM de sakate / isIlie maiM bahuta hI parimita kartavyoM kA nirdeza karatA huuN| dezake bhinna bhinna prAntoMmeM aneka zahara kasbe aura grAma aise haiM jahA~para jaina yuvaka hote hue bhI unakA saMgha nahIM hai| unake lie apekSita dhArmika, sAmAjika aura rASTrIya paThana-pAThanakA subhItA nahIM hai| eka prakArase ve a~dhere meM hai| unameM utsAha aura lagana hote hue bhI vicArane, bolane, milane julanekA sthAna nahIM hai / zaharoM aura kasboMmeM pustakAlayakI suvidhA hote hue bhI jaba aneka utsAhI jaina yuvakoMkA paThana paThana nAma mAtrakA bhI nahIM hai taba unake vicAra-sAmarthyake viSayameM to kahanA hI kyA ? aisI sthitimeM hamArI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvakoMse 151 pariSada do tIna sabhyoMkI samiti cunakara use Avazyaka pAThya pustakoMkI sUcI banAnekA kArya sauMpe aura usa sUcIko prakAzita kare, jisase pratyeka jaina yuvaka saralatAse dhArmika, sAmAjika, rASTrIya aura anya praznoMke viSayameM dUsaroMke vicAra jAna sake aura khuda bhI vicAra kara sake / aisI sUcI aneka yuvaka-saMghoMke saMgaThanakI prathama bhUmikA bnegii| kendrasthAnake sAtha aneka yuvakoMkA patra-vyavahAra honepara kaI yuvaka-saMdhoMkA saMgaThana hogaa| dasa pA~ca zaharoMke thor3ese gine cune vicArazIla yuvaka honese koI sArvatrika yuvaka saMghakI vicAra-pravRtti nahIM cala sktii| mukhapatrameM prakaTa hue vicAroMko jhelanekI sAmAnya bhUmikA sarvatra isI prakAra nirmita ho sakatI hai / zikSApradhAna zaharoMke saMghoMko eka zikSAsaMbaMdhI pravRtti bhI hAthameM lenI cAhie | zaharake saMghoMko apane kAryAlayameM aisI vyavasthA karanI cAhie jisase sthAnIya yA AsapAsake gA~voMke vidyArthI apanI kaThinAiyA~ vahA~ Akara kaha skeN| yuvaka-saMgha bhI apanI zakti ke anusAra kucha vyavasthA kare yA mArga darzana kre| isase mArga aura Alambanarahita bhaTakanevAle yA ciMtA karanevAle apane bhAiyoMko kucha rAhata mila skegii| - isake atirikta eka kartavya udyogake bAremeM hai / zikSAprApta yA bIcameM hI adhyayana chor3a denevAle aneka bhAI naukarI yA dhaMdhekI khojameM idhara udhara bhaTakate phirate haiN| unheM prArambhameM dizAsUcanakI mI sahAyatA nahIM miltii| yadi thor3e dina rahane, khAne AdikI sastI suvidhA na bhI dI jA de sakeM, to bhI paristhiti jAnakara agara unheM yogya salAha denekI vyavasthA usa sthAnakA saMgha kara de, to isase yuvaka-maNDaloMkA saMgaThana acchI taraha ho sakatA hai / __ hamAre AbU, pAlItANA Adi kucha aise bhavya tIrtha haiM jahA~para hajAroM vyakti yAtrA yA ArAma ke lie jAte rahate haiN| pratyeka tIrtha hamArA dhyAna svacchatAkI. ora AkarSita karatA hai| tIrtha jitane bhavya aura sundara haiM vahA~para manuSyakRta asvacchatA asuMdaratA bhI utanI hI hai| isalie tIrtha-sthAnake yA usake pAsake yuvaka-saMgha Adarza svacchatAkA kArya apane hAthameM le leM to ve usake dvArA janAnurAga utpanna kara sakate haiN| AbU eka aisA sthAna hai jo gujarAta aura rAjapUtAnAke madhya honeke atirikta AbavAke lie bhI bahuta acchA hai| vahA~ke prasiddha jaina maMdiroMko dekhaneke lie AnevAloMkA mana AbUkI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 dharma aura samAja 'pahAr3iyoMmeM rahane ke lie lalacA uThatA hai aura AvahavAke lie AnevAle bhI ina maMdiroMko dekhe binA nahIM raha skte| jaise sundara ye mandira hai vaisA hI sundara parvata hai / to bhI unake pAsa na to svacchatA hai, na upavana hai aura na jalAzaya / svabhAvase udAsIna jaina janatAko yaha kamI bhale hI na khaTakatI ho, to bhI jaba ve dUsare kempoM aura jalAzayoMkI ora jAte haiM to tulanAmeM unheM bhI apane maMdiroMke AsapAsa yaha kamI khaTakatI hai| sirohI, pAlanapura yA ahamadAbAdake yuvaka-saMgha isa viSayameM bahuta kucha kara sakate haiN| uttama vAcanAlaya aura pustakAlaya kI suvidhA to pratyeka tIrthameM honI cAhie | AbU Adi sthAnoMmeM yaha suvidhA bahuta upayogI siddha ho sakatI hai / pAlItANAmeM kaI 'zikSaNasaMsthAe~ haiM / unake pIche kharca bhI kama nahIM hotaa| unameM kAma to hotA hai lekina dUsarI prasiddha saMsthAoMkI bhA~ti ve vidvAnoMko AkarSita nahIM kara sakatIM / isake lie bhAvanagara jaise najadIkake zaharake viziSTa zikSita yuvakoMko sahayoga denA cAhie / jo U~ca-nIcake bheda na mAnatA ho, kathita aspRzyoM aura dalitoMke sAtha manuSyatAkA vyavahAra karatA ho, jo anivArya vaidhavyake badale aicchika vaidhavyakA sakriya samarthaka ho aura jo dhArmika saMsthAoMmeM samayocita sudhArakA himAyatI ho, usake dvArA yadi aisI alpa aura halakI kArya-sUcanA dI jAya, to jar3a rUDhikI bhUmimeM lambe samayase khar3e khar3e ukatAye hue aura vicAra-krAntike AkAzameM ur3anevAle yuvakoM ko navInatA mAlUma hogI, yaha svAbhAvika hai| parantu maiMne yaha mArga jAna-bUjhakara apanAyA hai| maiMne socA ki eka halakIse halakI kasauTI yuvakoM ke sAmane rakhU aura parIkSA karake dekhU ki ve usameM kitane aMzameM saphala ho sakate haiN| hameM uttarAdhikAra meM ekAMgI dRSTi prApta hotI hai jo samucita vicAra aura Avazyaka pravRttike bIca mela karane meM 'vighnarUpa siddha hotI hai| isalie usakI jagaha kisa dRSTikA hameM upayoga "karanA cAhie, isIkI maiMne mukhya rUpase carcA kI hai| yukakapariSat, ahamadAbAda, / anuvAdakasvAgatAdhyakSake padase / mohanalAla khArIvAla