Book Title: Vanthalina Be Navprapta Jain Abhilekh
Author(s): M A Dhaky
Publisher: Z_Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_1_002105.pdf and Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_2
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249383/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMthaLInA be navaprApta jaina abhilekha : samIkSAtmaka laghu adhyayana san 1982mAM vaMthaLI(saurASTra)thI prakAzamAM Avela ane vartamAne jUnAgaDhanA sarakArI saMgrahAlayamAM saMrakSita, jina pArzvanAthanI pratimAnA pabAsaNa para aMkita pRthapha miti dharAvatA be lekha sAmIpyamAM prakaTa thayA che. abhilekho niHzaMka mahattvapUrNa che ane enI sacitra vAcanA vistRta carcA sameta prakaTa karavA badala saMpAdako dhanyavAdane pAtra che. saMpAdako dvArA thayelI saMdarbhita lekhonI vAcanA A pramANe che : 1. (svasti / ) saMvat 1181 varSe mAgha vadi [1*]zanau zrI zrImAlajJAtiya Tha0 lUNAgasaMtAne ver[*]patta(tti)zrI (zo) ma na mAtmazreyArtha [[*] zrI pArzvanAtha caitya tri(vi) R[*]fhata rUArita pratiSTha(f) tuM zrI () [ T[*] che zrI pradyutapUf [[*] 2. (svati ) saMvat 1344 veda() vava rU mu*]mattadharI raviMdrasUriziSyazrI[*] [A] cAvaM za[*][]. sUTTS(5)trasaMtAne kahyuM. [*] suta 80 vinayasida*] mAya 30 punaLiputrA nAtha [*]vyA pitRmAtR-3 . kAmanuSArtha natavarasiyA ] (i)3(f)yA 2 hetanI[kkI *] ddhAra: ti: pra. zrI[1]DhAIIche zrIkAbhUmi. [*] prathama lekha anusAra saM 1181 (I. sa. 1125)mAM Thakkara luNAganA vaMzamAM thayelA daMDAdhipati zobhanadeve potAnA AtmAnA kalyANa mATe biMbasahita pArzvanAthanuM caitya karAvyuM, jenI pratiSThA brahmANagacchanA pradyumnasUrie karelI. A lekha vastutayA asala lekhanI saM. 1344 (I. sa. 1288)mAM pharIthI kotarAyela nakala che. prathama lekhanI nIce tarata ja bIjo saM. 1344nI mitivALo lekha kaMDArAyelo che. lipinA maroDa parathI banne lekho saM. 1344mAM korAyA hovAno saMpAdakono abhiprAya sAco jaNAya che. pabAsaNanI zilpazailI paNa e ja tarkanuM samarthana kare che. mULa pabAsaNa Ama asalI pratimAnA kArApaka daMDanAyaka zobhanadevanA samayanuM nathI. chatAM tyAM korelo purANA mULa lekhanI kharI nakala hovAthI pramANabhUta che e to spaSTa ja che. prathama lekhanI vAcanA parathI saMpAdakoe sUcavela tAratamyo eve prastuta karela dhAraNAo keTaleka aMze vicAraNIya hoI ahIM enA para avalokano rajU karavA dhAryuM che. saMpAdakonA vaktavyono sAra silasilAvAra nIce mujaba rAkhI zakAya : Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirgastha aitihAsika lekha-samuccaya-2 (1) lekhovALI besaNI pAyAnA khodakAma daramyAna vaMthaLIthI maLI hoI saM. 1181vALA lekhamAM karela zobhanadeva-kArita pArtha-jinAlaya vaMthaLImAM baMdhAyuM hovAnuM dhArI zakAya. (2) kArApaka zobhanadevanI sajjana maMtrI pachI soraThanA daMDanAyakarUpe niyukti thaI haze. (3) Ama hoya to sajjana maMtrIe giranAra para jina neminAthanA maMdiranuM nirmANa saM. 1185mAM karAvyuM hovAnI je nodha "revaMtagirirAsu'mAM maLe che te sAcI na hotA maMdira te pahelAMnAM varSomAM hovuM ghaTe. (4) "prabaMdhaciMtAmaNi' anusAra sajjana maMtrIe soraThanI traNa varSanI Upaja uparyukta maMdirane baMdhAvavAmAM vAparelI; jIrNoddhAra saMbaMdhI tyAM saM. 1176no lekha hoI kArya vi. saM. 1174nA arasAmAM hAtha dharavAmAM AvyuM hoya. (5) sajjananA A kRtyathI nArAja thayela siddharAje jIrNoddhAra bAda ene pAcho bolAvI ene sthAne zobhanadevane daMDanAyaka nImyo hoya. (6) siddharAjanI soraTha paranI caDAI mAladhArI hemacaMdrasUri sAthe giranAratIrthanI vaMdanArthe gayelA saMdhanI kheMgAre karela pajavaNIne kAraNe hoya. A muddA eka pachI eka tapAsI joIe (1) saMdarbhagata abhilekhomAM jo ke vaMthaLI(vAmanasthalI)nuM nAma dIdhuM nathI topaNa pabAsaNa vaMthaLImAM makAnanA pAyAnA khodakAmamAMthI nIkaLyuM hoI e taLapaduM hovAno pUro saMbhava che ane lekhamAM zobhanadevane "surASTrano daMDAdhipa" (surASTrabyunne raMdhapati) ema kahyuM nathI, ema chatAM jyAre saurASTranA prAcIna ane mahimna jaina tIrtho-ujjayaMtagiri, zatruMjaya prabhAsAdi-ne choDI vaMthaLI jevA sthAne e jinAlaya baMdhAve che e tathya lakSamAM letAM, e soraTha sAthe saMkaLAyelo rAjapuruSa hovo joIe. zobhanadeva saurASTramAM daMDanAyakapade rahyo hovAnI saMpAdakonI dhAraNA sAme vAMdho uThAvI zakAya ema nathI. (2) paNa prathama lekhanA saMvanA chellA aMkanI vAcanA punarvicAraNA mAgI le che. saMvadarzaka AMkaDAmAM zarUAtanA be ekaDAonuM rUpa spaSTa che; banne sIdhA (lagabhaga Aje gujarAtImAM karIe chIe tevA) che ane gujarAtanA madhyakAlIna abhilekhomAM ekaDo moTe bhAge e ja rIte jovA maLato hoI emAM to koI ja saMzaya-sthiti rahetI nathI. trIjo "8"no aMka paNa barobara ja che, paNa chello, jene saMpAdakoe "1'no aMka mAnyo che te maraDAyela hoI ene '9'no aMka mAnavo iSTa jaNAya che. lekha vastutaH saM. 1189 I. sa. 1133no hovAnuM Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMthaLInA be navaprApta jaina abhilekha : samIkSAtmaka laghu adhyayana. 65 jaNAya che. prastuta mitine zatruMjaya paranAM be pRthapha pabAsaNonA lekhonuM mahadaMze samarthana maLI rahe che. tyAMnA saMdarbhagata lekhonI vAcanA A pramANe che : saMvat 1189 vaisA(zA)Se mahaM zrIso( zo )bhanadevena / saMbhavasvAmipratimA zrI saraza )-jayatIrthe kAritA // saMvat 1190 ASADha sudi 1 zrIbrahmANagacche zrIyazobhadrasUri....... zatrujayatIrthe mahaM. zobhanadevena svayaM zreyase pratimA kArApitA / / AmAM pahelA lekhanuM varSa jema vaMthaLInA lekhamAM saM. 1189nuM hovAnuM upara sUcavyuM che te ja che ane bIjA lekhanuM saM1190. banne lekhomAM zobhanadevane marda (maraMto, maH) hovAnuM kahyuM che. AthI e nizcayatayA maMtrI-mudrA dhAraNa karanAra rAjapuruSa che; jo ke tyAM ene "daMDAdhIza" kahyo nathI. paNa ema joIe to kumArapALe je AMbAka urpha Agradevane giranAra para caDavAnI paghA (pAja) karAvavA soraThano daMDanAyaka banAvI mokalyAnuM samakAlIna lekhaka bRhadgacchIya somaprabhAcArya-kRta jinadharmapratibodha (saM. 1241 | I. sa. 1185) aMtargata kahe che te AMbAka pote to giranAranA khaDako paranA lekhomAM potA mATe 'padaMDa' eTaluM ja sUcita kare che, AthI zatruMjayanA lekhomAM "daMDapati' zabdano abhAva marmayukta banI zakato nathI. vizeSamAM zatruMjayanA saM. 1190nI mitivALA bIjA abhilekhamAM pratiSThApaka AcArya yazobhadrasUrine brahmANagaccha'nA kahyA che, jema vaMthaLInA baMne lekhonA AcAryo-pradyumnasUri tathA jajigasUri-paNa brahmANagacchanA che. A vAta paNa lakSamAM laIe to zatruMjayanA lekhonA mahattama zobhanadeva vaMthaLInA lekhavALA zobhanadevathI abhinna jaNAya che, eTaluM ja nahi, paNa zatruMjayanA lekhonI mitio-saM. 1189 tathA saM. 119-ne dhyAnamAM rAkhatAM vaMthaLInA lekhanI miti saMpAdakoe vAMcI che tema saM. 1181nI hovAne sthAne ahIM sUcavyuM che tema saM 1189 hovAnI zakyatAne vizeSa Teko maLI rahe che ane e kAraNasara ariSTaneminA bhavananI sarjana-kArita navanirmANa-miti nAgendragacchIya vijayasenasUrie revaMtagirirAsa (I. sa. 1232 pazcAtuM)mAM je saM. 1185(I. sa. 1129)nI hovAnuM noMdhyuM che te aphara rahe che. (4) (sva) bhagavAnalAla indrajIe neminAthanA dakSiNa pravezadvAra (vastutayA uttara taraphanI pratolI)mAM saM. 1176 (I. sa. 1120)no lekha hovAnI je vAta karI che te bhrAMtimUlaka che. Aje varSothI gujarAtanA vidvAno e galata vidhAnathI UMdhe raste doravAyA che. prastuta lekha-kAMte je varSa hatuM te barjese saM. 1276 jevuM vAMceluM; jo ke emAM je AcAryanuM nAma che te zrIcaMdrasUrino samaya emanI kRtio anvaye saM. 1169 } saM. 1113thI saM. 1228 ! I. sa. 1172nA gALAmAM Ave che. AthI trIjo aMka "ka"ne sthAne asalamAM '0" athavA "1'no haze. (sva) paM, lAlacaMdra gAMdhI evuM sUcana kare che ja, je gujarAtanA ni, ai, bhA. 2-9 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 nircantha aitihAsika lekha-samuccaya-2 itihAsajJoe lakSamAM lIdhuM nathI. bIjI mahattvanI vAta e che ke tyAM "sajjana"ne badale "saMgAta mahAmAtya" nAma ApyuM che. san 1975 tathA pharIne san 1977mAM zrI lakSmaNabhAI bhojaka tathA mArA dvArA thayela giranAranAM maMdironA sarvekSaNa daramyAna e lekhane tapAsatAM tyAM nizcayatayA "saMgAta" nAma ja kotarAyeluM hovAnI khAtarI thaI che. Ama sajana maMtrIe saM. 1176 ! I. sa. 1120mAM tyAM maMdira karAvyAnI vAtane koI ja AdhAra raheto nathI. AthI rAsu-kathita miti pheravavAne hAla to koI ja pramANa vA kAraNa upasthita nathI. A vAta lakSamAM letAM zobhanadeva saM. 1181mAM soraThano daMDanAyaka hovAnI vAta TakI zakatI nathI ane vaMthaLInA lekhanuM varSa saM. 1181ne badale saM. 1189nuM ja hovAnI uparanI rajUAta vizeSa majabUta banI rahe che. (5) soraThanI traNa varSanI Upaja vAparI nAkhIne sajjane giranAra paranuM uparakathita maMdira banAvyAnI vAta sau prathama nAgendragacchIya merUtuMgAcAryanA prabaMdhaciMtAmaNi saM1361 ? I. sa. 1305)mAM noMdhAyelI che. pachInAM keTalAMka prabanyo ane anulekhano e ja vAta (atyukti sAthe) kahe che. siddharAjanA pitA karNadevanA nAma uparathI ene karNavihAra' sarakhuM abhidhAna apAyAnuM paNa kumArapAlaprabodhaprabaMdhamAM kahyuM che, paNa azAtakartaka kumArapAladevacarita' (A I. sa. 1300-1325) anusAra to prastuta maMdira sajjane karNadevanA samayamAM bAMdheluM ane e pUrNa thatAM pahelAM sajjana divaMgata thavAthI enA putra parazurAme dhvajAropaNavidhi karelI. tapAgacchIya jinamaMDanagaNi potAnA kumArapAlaprabaMdha (saM. 1492 ! I. sa. 1436)mAM prastuta anuzrutine yathAtatha anusare che". A eka nokhI samasyA hoI e aMge ahIM vizeSa vicAra karavo prApta nathI, paNa maMdiranuM abhidhAna karNavihAra' rAkhavAmAM AvyuM haze eTaluM to cokkasa, kema ke A vAtanI puSTi karato, siddharAjanA zAsanakAlano (miti naSTa) (ane bhASAnI dRSTie apabhraSTa) abhilekha giranAra para noMdhAyo che, jemAM maMdirano spaSTa rUpe karAyatana (karNAyatana)' nAme ullekha thayo che'. (6) siddharAjanI soraTha paranI caDAI harSapurIya-gacchanA mAladhArI hemacaMdrasUrivALA yAtrA-saMghanI satAmaNIne kAraNe thaI haze ema mAnavuM vadhu paDatuM gaNAya. kheMgAre saMghane lUMTyo nahoto ane rokI rAkhyA pachI sUrinI samajAvaTathI DuMgara para yAtrArthe caDavAnI paravAnagI ApI dIdhelI. siddharAjanI caDAI zuddha rAjadvArI hetuthI ja, rAjayane vistArI sAmrAjya banAvavAnI mahecchAthI, ane ene prabhAve "siddhacakravartI' banavAnI lAlace prerAI hovAnI vizeSa saMbhAvanA che. vaMthaLI-pabAsaNano mULe saM. 1189no siddha thato lekha zatruMjayanA lekhothI zobhanadevanA viSayamAM vizeSa spaSTatAno dyotaka banI rahe che. eka jaina anuzruti evI che ke sajjana daMDanAyake Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMthaLInA be navaprApta jaina abhilekha : samIkSAtmaka laghu adhyayana saurASTramAM zrImALI vaNikone vasAvyA. sajjana zrImALI hato, vaMthaLI-lekhanA daMDanAyaka zobhanadeva paNa zrImALI che; ane saM. 1112-13mAM soraThanA daMDanAyakarUpe adhikAra calAvanAra bAka-Agradeva paNa zrImALI hato. A tathyano paNa kaMIka marma to haze ja. siddharAjanA samayanA variSTha rAjapuruSo, jema ke sAMtvamaMtrI, udayana maMtrI, maMtrI Azuka tathA Aliga, soma maMtrI, ane daMDanAyaka sajjana--je sau upalabdha pramANo anusAra jaina manAyA che--teomAM have daMDanAyaka zobhanadevano umero thAya che. gujarAtanA ane soraThanA itihAsa para eka nAnakaDuM paNa prakAzamAna vartuLa kendrita karavA mATe saMpAdako niHzaMka dhanyavAdanA bhAgI bane che.. TippaNo : 1, puSpakAMta dhoLakiyA tathA rAmabhAI sAvaliyA, "vaMthaLInI pArzvanAtha-pratimAnI besaNInA saM. 1181 ane saM. 1344nA lekha," sAmINa, 13, okTo. 1984, pR. 126-129. 2. ejana., pR. 128. 3. juo madhusUdana DhAMkI tathA lakSmaNa bhojaka, "zatruMjayagirinA keTalAka aprakaTa pratimAlekho". Sambodhi, Vol. VII, Nos. 1-4 (April 1978-Jan. 1979), p. 15. 4. AcArya jinavijaya muni (saM), "kumArapAlapratibodha-saMkSepa," kumArapAlacaritrasaMgraha, muMbaI 1956, pR. 125. 4. J. Burgess and H. Cousens, "Revised List of the Antiquarian Remains in the Bombay Presidency", Vol. VIII, ASI (NIS), Vol.XVI, Revised ed., 1897, p. 359, Ins. Nos. 27 & 30. F. Report on the Antiquities of Kathiawad and Kacch, ASWI, sec. ed, Varanasi, 1971, p. 167 tathA Burgess and Cousens, Revised List., p. 355, ins, No. 14. A lekha para zrI lakSmaNabhAI bhojaka tathA mArA dvArA lakhAyela lekha "giranAranA keTalAka pUrvaprakAzita lekha para puna:vicAra"mAM savistara carcA thayelI che. (lekha "(sva) paM. becaradAsa smRtigraMthamAM samAviSTa che. juo vArANasI 1987, pR. 193-194, (saM. madhusUdana DhAMkI, sAgaramala jaina.) 7, "siddharAja ane jaino", aitihAsika lekhasaMgraha, vaDodarA, 1963, pR109-114 tathA 120. 8. barjese AniquitiesmAM to "jJAna" vAMceluM; paNa Revised ListmAM "sAta''A bIjI vAcanA ja sAcI che. 9 gujarAtanAM prApta aitihAsika sAdhanomAM to A saMgAta mahApatyanuM nAma jaDatuM nathI. rAjasthAna taraphanA koI rajavADAnA maMtrI haze ? 10. jinavijaya muni (saMka), sidhI jaina graMthamAlA, graMthAMka 1, zAMtiniketana, 1933, pR. 65; Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 nircantha aitihAsika lekha-samuccaya-2 "raivatakoddhAraprabaMdha". 11, jinavijaya muni (saM), purAtana-prabaMdha-saMgraha, kalakattA 1936, pR. 34, "maMda sajajanakAritaraMvata tIrthoddhAramabaMdha," prata (P). 12. jinavijaya, kumArapAla, pR. 40. 13. ejana, pR. 2. 14. mane A bIjI paraMparA eTalI pratItijanaka jaNAtI nathI. sAro prazna vizeSa anveSaNa mAMgI le che. 15. muni caturavijaya (saM.), zrI AtmAnaMda-graMthamAlA, ratna 34, bhAvanagara, vi. saM1971 (I. sa. 1914), pR. 4-5. 16. vistArapUrvaka anyatra carcA karavA vicAryuM che. 19. Revised List., p. 356, Ins. No. 17. 18. ahIM bIjA, saM. 1344vALA lekhanI koI carcA nathI karI. emAM AvatA brahmANagacchIyA jasjigasUrinuM nAma saMpAdakoe TAMkela salakhaNapuranI jaina dhAtupratimAnA lekha atirikta prastuta gAmathI maLI Avela pASANanAM pabAsaNo paranA keTalAka lekhomAM paNa maLe che juo saM. jinavijaya, prAcIna jaina nelasaMgraha (dvitIya dharma), bhAvanagara, 1921, pR. 307 (lekhAMka 470, saM. 1330; lekhAMka 473, saM. 1349), pR. 309 (lekhAMka 480, saM. 133), pR. 311 (lekhAMka 490, saM. 1330) ane pR. 312 (lekhAMka 497, saM. 1330). eka bIjI noMdha e levAnI che te vaMthaLInI jumAmasjidanI cAra paikInI traNa moTI, koTaka prakAranI chatAM, tyAMnAM jaina maMdironA raMgamaMDapomAMthI grahaNa karavAmAM AvI che. AmAMnI eka zobhanadeva-kArita pArzvanAthanA maMdiranA maMDapanI hovAno saMbhava che. mArA mULa lekha para saMpAdaka-lekhaka dvaye sAmIppanA e ja aMkamAM pU. para para je khulAso Apyo che te nIce mujaba che. "uparyukta viSaya paratve zrI DhAMkI sAhebe upara mitimAM saM. 1181ne badale saMta 1184 vAMcavA kahyuM che, paraMtu sadara lekhamAM saM. 1181 spaSTa vaMcAya che. e anusAra tithi ane vArano meLa bese che, jayAre vi. saM. 1189 vAMcatAM tithi ane vAranA meLa besato nathI. AthI vi. saM. 1181nuM varSa vAMcavAmAM bhUla thavAnI koI saMbhAvanA nathI (juo A aMkamAM Apelo eno enlArja phoTogrApha, citra 6 ) AthI amArA mULa lekhamAM pratipAdita karela maMtavya yathAvat rahe che." puSpakAMta dhoLakiyA rAmabhAI sAvaliyA Ano artha evo paNa thAya ke IsvI 1125mAM maMdira thaI gayA bAda sajjana maMtrIne khaseDI temane sthAne zobhananI niyukti thaI hovI joIe, ane e pada para te ochAmAM ochuM saM. 1190 sudhI rahyo hovo joIe, bIjI bAju sajjana maMtrInI paNa ochAmAM ochuM saM. 1171 IsvI 1115 pachInA koI varSamAM niyukti thaI gaI hovI joIe, ane zobhanadeva ekAda dazakA sudhI e pada para ekAda dAyakA sudhI rahyo haze tema zatruMjayanA abhilekho parathI mAnavuM ghaTe.