Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 Coe vaidyaka zabda-kASa 4.2262 zrI vijJAna maMdira, / lekhakacikitsaka paM0 vizvezvaradayAlu jI vaidyarAja
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrI dhanvantarayenamaH vaidyaka zabda koSa lekhaka va prakAzaka ci0 cU0 paM0 vizvezvara dayAlu jI vaidyarAja sampAdaka - " anubhUta yogamAlA " barAlokapura - iTAvA yU0 pI0 / dvitIyabAra 1000 } san 1931 I. ci0 cU0 paM0 vizvezvaradayAlu jI vaidyarAja ke prabandha se zrIharihara presa, barAlokapura-iTAvA meM mudrita / mUlya: 1) zranA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka kI praarthnaa| isa samaya manuSyoM kI Ayu aura buddhi bahuta thor3I hai isI liye samasta RSi praNItagranthoM kA kaNThastha rakhanA sambhava nahIM hai, aisI dazA meM jaka nighaMTukRta zabdoM kA kahIM apracalita zabda zloka meM A jAtA hai to vidvAnoM ko avAka raha jAnA par3atA hai aura bahuta parizrama se usakA patA lagAnA par3atA hai, kabhI 2 patA nahIM bhI milatA hai isa kaThinatA ko dUra karane ke liye maiM bahuta paricintita thA kiMtu akArAdi krama se zabdoM kA koSa taiyAra karane se vaha asuvidhA dUra ho gaI, yadyapi aisA karane meM hameM bahuta zrama aura kharca karanA par3A thA aura pustaka bhI itanI bar3I bana gaI ki hama eka dama usake chapAne se jhijhaka uThe isI liye usa prati ko jo 12 nighaMTu granthoM kI khoja se likhI gaI thI sthagita kara sirpha eka nighaMTu ke AdhAra para namUnA svarUpa kevala kASTISadhi zabda prakAzita kara yaha dekhane kI icchA huI ki dekheM isameM kitanA lAbha hotA hai aura aise koSa kI kitanI mAMga hotI hai kyA-kyA isameM aura bar3hAne se yaha vizeSa upakArI ho sakatA hai kucha merI alpamati ebaM presa karmacAriyoM kI asAvadhAnI se isameM kucha bheda par3a jAnA nihAyata sambhava hai| bidajana use saMbhAla kara mujhe sUcita karadeM, tAki tRtIya saMskaraNa meM meM use Toka kara sakU AzA hai ki saba prakAra se mere utsAha ko bar3AveMge tAki tIsarA pUrNa koSa kASTauSadhi ebaM dhAtu auSadhazabdayukta "baidyaka zabda koSa" ko prakAzita karake zIghra se zIghra isa kamI ko pUrA karane meM maiM samartha hoU~-yadi isameM kucha bhI lAbha vidvAnoM va vidyArthiyoM ko huA to maiM apane zrama ko saphala smjhuugaa| viduSAMvinItaH / vaidyarAjaH . vadyarAjaH .
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ - kAkar3A aMkolaH , " nidhAya vizvezapadAmbujhAMdi vidhAyavindhyezvaripAdapaMkajam / bilikhya vizvezvara vaidyazAstriNA prakAzate vaidyaka zabda kosskH| samastazAstrAmbudhibIcisacitAnanekazassaMskRtazabda mauktikAn / vicIyamAnena mayAmakAzito hitAyateSAM khalu rogahAriNAm / / | alsuurnnaa aMkoTaH pu0 aMkola, DherA siMgI | ajAjI , saphedajIrA akSaH , vaherA kAlAjIrA akSIraM napu0 samadrazoSa aTarUSakaH pu. arUsA akSIva: pu0 sahijanAM atitapasvanI sI0 gorakhamunDI aMgArakaH ghamarA, kali nigunDI hArI, palAsa puSpa | atibalA / ,, kakahiyA aMgAravallo strI0 bhAragI atiruhA ,, mAMsarohiNI agnikaH pu0 bhilAvA kapikacchU agnimukhI strI0 , | atilambI agnimaMtha pu. iraNI ativiSA agnisaMsparzA strI0 parpaTI, su- adaeDavaH pu. saphedaeraDa gaMdhadravya uttaradeze adhaHzalyaH ,, ciracirA agnizikhA kalihArI ,,citraka agura na0 agara (cItA) aMjanakezI strI0 nIlakA, ,, tumburu nAr3IzAka (tejabalake boja) ajamodA ajamodikA " " anantA strI0 dhamAsA ajarA strI0 kapikacchU (yavAsA) (doMdiyA) aparAjitA ,, aparAjitA ajazraMgakA , medAsiMgI (viSNukAMtA ,, soMpha ,, atIsa analaH andhakaH strI ajamoda anAryakaH "agara
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ apAmArgaH bhamUlaka: abhayA puSpaM amaraballI amRtaballarI amRtA mRNAlaM amodhA ambaSTA amvaSTakI araluH ariSTaH aruNA aruSkaH aruSkaraH paNa arkaparNI akiNikA pu0 paTerA yaha jala meM hotA hai " " napu0 39 [ 8 ] ciracirA zraddhacandrA addhatiktA alarka : strI0 harar3a (hara ) | alaMbuSA na0 vetasa (veta) ali ballabhA strI0 amarabela, vRkSoM para pIle avadAhakaH pu0 lAmajjaka, uzIra tara se hote haiM avalgujaH bAkucI 99 gu, giloya adhikafa: " samudranoMna samu gurcI, giloya, draphena hara', lA uzIra, lAmajjaka strI0 bAyabiDaMga pAThA " 61 ambujaH ambAlikA amvikA ambunAmakaM napu0 zugandhavAlA "3 pu0 hijjala, nicula strI0 mAcikA podInA pAThA azvagaMdhA azvatthaphalA azvamAraka: asthizragalA pu0 sonApAThA asthisaMhArakaH wr pu0 pa0 bhilAvA pa0 bhilAvA rakta Aka strI vRddaddanto avyathA azokA azmadhnaH azmantakaH "" " mahAzatAvarI " lahasana, nIMbarIThA | asthisaMhArI strI0 strI0 majITha, atIsa zrahipaNIM ahiphenakaM ahiphena AkAzI AkhukarNI ATaruSaH sapheda Aka 27 strI0 muDI, tarAI strI0 pIlI pADha ghaMTApArUla ," :> bI* hara', nirguDI kuTakI pu0 gerU, pASANabheda " kAlAnizotha pu0 cirAyatA "" strI0 asagaMdha hA Ubera pu0 kaMDela, karavIra ?? ;, raktakacanAra amloNikA hasticiMdhArI pu0 harasiMgAra "" 39 pRSThaparNI napu0 aphIma . 19 aphIma zrI0 amarabela bar3IdaMtI bhUSAkarNI arUsA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - ~ C prAtmaguptA zrI. kapikacchU (doMdiyA) ugragaMdhaH pu. lahasana AdrakaM napu* adaraka upragaMdhA strI* ajavAyana zrAdrikA baca, kuliMjana AphUkaM napu. aphIma ugrA Amalaka ___, AmalA , baca utkaTaM AmragandhA __ strI karpUrahaldI napu. tejapAta uttAnapatrakaH pu0 lAla aNDa zrAmaNDa pu. sapheda aMDa pAragbadhaH utpalaM , amalatAsa napu. kamala udakIyaH prArabetaH pu. kaMjI udgArazodhanaH Asuram napu0 socaranoMna , kAlAjIrA unIcyaM prAsphotA khI. viSNukrAMtA napu0 sugandhavAlA udumbaraparNI strI0 laghudantI ikSvalikA strI0 kAsa unmattaH , pu0 dhatUrA itugaMdhA ,, vidArIkaMda upakalika strI0 kAlAjIrA tAlamakhAnA upakuJcikA ,, kalauMjI,ilA. itugaMdhikA , gukharU yacI choTI pu. tAlamakhAnA upakumcI ,, kalauMjI , kAMsa upacitrA ,, bar3A daMtI iluvAlikA strI0 tAlamakhAnA upaviSA ,, atIsa ijjalaH pu0 samudraphala uracchaH strI0 zitAvara | pu. paTerA kamala | urabUkaH / ,, rakta aMDa pu. kur3hA kuraiyA uSNA khI0 pIpara indrayava napu* indra au indravAruNI strI0 indrAyana iSTakApathaM napu. lAmanjaka USNaM napu0 pIpara, soMTha chuImuI / pIparAmUra, cItA ikSuraH indIvarI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaTaparNI R RSabhaH pu0 RSabhaka kakAntakA- strI. kAhayA RSyaH __, kahi yA kakundanI , mAla kakunI RSyaproktA strI mahAzitAvarI kacchurA ,, kevAMca ghamAsA (yavAsA) kaMgunI ,, mAla kakunI eSThIlA __strI. pAThA kaTuphalaH pu. kaipharA eDagajaH pu. cakramada, pamA- kaTabhI strI0 mAla kakunI Da bIja , ka lakar3I erakA strI maiMthI tRNa kaTambharA , kuTakI eraNDavaH pu. sapheda eNDa kaTurohiNI eraNDaphalA strI dantI choTI kaTubhadrama napu0 soMTha elavAlukaM napu0 kaMkAla sa kaTutrikam , soMTha, mirca mAna kuSTa gandha pIpara elA strI0 choTI ilA- kaTvI strA0 kuTakI yacI kaThillakaH pu. karelA, lAla elAparNI rAsnA punanavA elAlu: pu0 elavAlukAkhya kaTaM kaTerI strI0 dAruhaldI gaMdha dravya kaTavaGga pu0 sonApAThI kaeTakinI strI0 bhaTakaTaiyA aindrI strI0 indravAruNI kaMTakArI o . kaMThAlikA odanikA strI0 bariyArA kiNahI ,, ciracirA odanAhvayA ,, dodiyA bIja , kaNDurA , koMca bIja kadaMbapuSpikA , niguNDI audbhidaM napu0 reha namaka | kanyA , zvetasArivA noTa:-samAptaM svarAdi vargam / / gvArapAThA vA bhUkhasA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 7 ] kanakAvhayA. pu. dhatUrA pUrA kapAlakaM napu0 saraharI gaM DinI karSaphala kopavallI strI0 gajapIpara karabhaMjikA kapitailaM napu0 zilArasa, karabIraH zilAjIta karaMjaH kapinAmakaM karaMjI kapilacchAyA kalaghaMTIkA kApattha napu0 elavAluka, kalazI kalpakaH kapikacchuH pu0 dodiyA kabarI bIja kabaca nAmaka kapivallI ___ strI0 ciracirA kssaayaa| kapillaka: pu0 raktapunarnavA kapilA strI reNakA kAkajaMghA bIja kAkatiktA kapota caraNA " nalikA kAkatuNDaphalA kapItarka napu0 dAruhaldI kumArI strI0 gvAra pAThA kAkanAsA karahATakaH pu. mainaphala kAkapIlu: karkazaH " kavIlA kAkamAcI karNikAra strI0 amala tAsa lAkaciMcI karkaTazRMgI . " kAkar3AsiMgI | kAkaballarI kaTAkhyA kAkaparNI strI0 devadAlI kAkamugdA kacUra: pu0 kacUra kAkA kapUra pu. kapUra | kAkAGgI strI kapUra haldI tri. baherA svI kaMjo pu. zveta kaDaila, " kaMja strI0 kejI " raktasArivA " pRSTaparNI pu0 medAkacUra strI0 hiMgupatrI pu. pittapAparA strI0 dhamAsA (yavAsA) strI kAkajaMghA " kannaTeroM kA, kanAsA " kannATeroM pu0 raktaguJjA strI0 kAlI makoI " raktaguJjA " svarNaballI " mUgaparNI " mUgaparNI " kAkajaMghA " kannATeroghAsa karkaTI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAra kAkAdanI " raktaguJjA | kAlIya~ " pIlAcandana kAkAnantI kAlIyakaM " " kAkAyu " svarNaballI kAlA strI0 majITha kAkAhA " kAkamAcI kAlAjAjI " kalauMjI kAkecchuH pu0 tAlamakhAnA | kAmuka: pu0 bakAyana kAkholI strI. ajamoda | kAravI strI. kalojI, soMpha, kAMcanakhaH pu. zveta kaca candramUra | kaliMga kaliMga napu0 indrajoM, kur3A kAMcanAra: kI chAla kAcanAvya " nAgakezara | kAlIyakaH pu0 dAruhaldI kAMcanI strI0 haldI kAleyakaH , " kAMDatikta pu. cirAyatA | kAlameSI strI0 bakucI kANDaruhA strI0 kuTakI | kAzmarI napuH pohakaramUla, kukuma kANDeJjaH pu0 tAlamakhAnA kAzmarI strI kastUrI, gaMbhArI kAntA strI0 priyaMgumAlakakunI kAzekSuH pu. kAMsa kAmbhojI " udaraparNI kAza kAmpillaH pu. kabIlA kAzamarI strI0 gaMbhArI khaMbhAri kAyasthA strI. hara kASTapATalA strI0 svarNapATalA kArpAsI " kapAsI kitavaH pu. bhaTe uraprantharNa bheda kAladolA " nIla kirAtaH " cirAyatA kAlakezI " " kirAtakaH " " kAlakeSikA" kAlAnizothA, klItakaM napu0 moreThI majITha klotana , moreThI kAlasthalI" pIlI pADha klItakA khI. nIla kAlAnusAryakaM napu0 bhUracharIlA, | kITa: pu. kuDhA tagara | kITamAtA strI0 haMsapadI haMsarAja kAlasAraM " pIlAcandana kukkura napu0 ganeragraMthaparNibheda kAlAnusAyaM, tagara / kukumaH pu0 kukuma, kezara
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ agara kAlImirca kucalA kuTakI vAkucI kumbhikA kuNDalI strI0 gurca, raktakacanAra kUTajaH pu0 kuDhA kuruvindaH pu0 mothA | kRmighna pu. bAivirA kuTilaM napu0 tagara kRmighnA strI0 haldI kucandanaM napu0 baka, pItacaMdana kRmijeM napu. kunda pu. kunduragoMda lobAna kRmijagdhaM ., agara kRSNaM , kukundara kRSNajIraka pu. kAlAjIrA kulaka kRSNabhedA strI0 kupIluH // kRzodarI , zvetasArivA kumArI zrI. gvArapAThA vAbhUkhasA kRSNaphalA , strI0 kaipharA kRmighna napu0 devadAru kumudikA strI. kaipharA kRSNA strI0 kSetapApar3A kalaga strI0 dhAya ke phUla uradaparNI kusumbham napu0 , kRSNavRntA ,, khambhAri pIlIpATha kuzcI pu. kalaujI kRSNalA , zvetaguJjA strI0 dhanA kRzA rohiNI kustumbura pu0 dhanA kRtapAlaH pu0 amalatAsa kuJcikA strI0 maithI kezaparNI strI. rakta ciracirA kuTajabIja napu0 indrajI / kezanAmakaM napu. sugandhavAlA kalIra viSANikA bI0 kAkar3A- kezaraH pu. nAgakezara siMgI kezarAjaH , ghamarA kuverAkSI strI0 pIlIpATha kezI , mAcikA kastAlU pu. gUgara kairavI , maithI vanamaithI kaTanI napu0 kaivartImothA kairAta: pu. cigayatA kalI strI. phalakaTaiyA / kaivartaka napu0 kaivartI mothA kuhAraH pu. raktakacanAra kola: pu0 strI. pIpara, bera kunAzaka pu0 javAsA kolaballI khI. gajapIpara kuza kokilAkSaH pu. tAlamakhAnA kuranaTI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ilali gerU mAta CS kauraGgI strI0 koTI ilAyacI gardabhA, zveta kaTaiyA koTivaSAlaka: pu0 piDazAka garbhanut - ,, kalihArI kovidAraH , raktakacanAra gabAdano , indravAruNI koyaM strI0 bidArIkanda | | gavAkSI ,, kroDakaserukaH pu. nAgaramothA, garAgadI , devadAlI kozAtakI strI0 laukI, turaI gaMgerukI , gaMgerana, gulazakarI kolakaH pu. zItalacInI girabhita ,, koSTubinnA strI0 - pRSTaparNI | girakarNI , viSNukrAntA kauntI . , reNukAbIja giramallikA ,, kaDhA girasAnujA, trAyamANa gaNDIrI strI0 majITha guTiH , choTI ilAyacI gANyAri: pu. zveta kacanAra guNDAkhyaM , napu0 sAMbhara namaka gaMDAlI strI gAMTha dUrvA sarahaThI, gundrA , nAgaramothA gaMDinA gundraphalA ,, gaMDadUrvA , gAMTha dUba gucchakaM napuH graMthiparNI gaNakArikA , nA guDahAsaka: pu0 bhaTeura, nepAla gaMdhanAkulI ,, lIya dravyaM gaMdhasAra: pu0 strI0 giloya gaMdhakuTI strI. guhA ,, zAliparNI gaMdhamUlikA, medAkacUra guDA , sehu~Da gaMghabadhU , guNarUpa pu0 zvetAka gaMdhapalAsI, gundrA gaMdhakokilA,, sugandhadravya pu. paTerA gaMdhamAlatI, kunduru, sugandha gundramUlA strI0 mothAtRNa gaMdharvahastakaH pu. zveta aMDa gaMdhAtA strI0 asagaMdha guhyabIjaM napu0 bhUtRNa gaMdhArI strI0 . javAsA | pu0 bidArIkaMda gaJjA , bhAMga gRhakanyA strI. gvArapAThA innI khambhAri zvata candana guDUcI mUvo gundrA | gRSTiH
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 11 / granthimAn pu. harasiMgAra ghRta kumArikaH , gvArapAThA pranthika napu. pIparAmUra, ghI kumArI graMthiparNI grAmINA stro0 nola cakramadaH ,, cakavar3a pavAra golomI ,, baca, zvata dUrvA cakrakAra ,, napu0 nakha gorocanA ,, gorocanA | cakrakSaNikA stro0 gurca, lakSmaNA gokSurA pu. gukharU cakravartinI , parpaTI, padmAkha gokaMTaka | cakSuSyaM napu* pamAra, puNDerI gokSuraka: cakSuveSTala: pa. zarapata, rAmazara gopI strI0 kRSNa sArivA cakrAMgI strI0 kuTakI zveta sArivA cakrAmlA ,, sudarzana gopabadhU cakro 5. cakabar3a gopA , zveta sArivA caNDAtaH , karavIra (kaDela) gopavallI , caTakAziraH pu. strI0 pIparAmUra gojihvA , banagobhI caturuSaNaM napu0 trikuTA pIparAmUla gobhI , " caturaGgAlaH pu0 amalatAsa capalA strI0 pIpala ghaMTApATali: pu0 ghaMTApArula, candazUraH ,, hAloM sapheda pATha candaH , kabIlA ghaMTA strI0 zaNapuSpI, camarikaH ,, rakta kacanAra cihulI camahaMtrI strI. hAloM ghrANa duHkhadA , nachi kanI camekaSA __, thUhara sehuDa, bheda ghRtapUrNa karaMja pu0 kaMjaghoTA carmakarI rohiNI ghuNapriyA sro0 dantI choTI carmakarAnukaH pu0 bidArIkaMda ghusaNaM napu0 kukuma, kesara | cavikAphalaM napu0 gajapIpara dhu pallamA kho. atosa / catrikA sro0 meMthI gojikA , "
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ chardanaH jyotiSmatI pa. bI. mainaphala / jayapAlaH strI. dhanA, soMpha jyotiSkaMTha .. sauMpha jalavetasaH ,, strI. chikanI jalakAmukA jala kArikA chatrA chatrikA chikanI chikikA chinn chintrarUhA chinnodbhavA chilihiNTa " gurca , mAla kakunI pu. jamAlagoTA mAlakAkuna , jalaveta yatrI prakapuSpI , lajjAlu. lajabantI panisagA, jala pIpara pu. cirAyatA ___ strI. maiMthI napu0 jAyaphara strI0 jAvitrI pa0 devAlI ,, paThAnIlodha ,, mapheda jIrA jaTA jaTilA jatuH jatukA jatu kRSNA jatuknat jalapippala , , pa0 pAtAlagaruDI / jvarAMtaka: jAtigaMdhaphalA strI. tarumUla jAtikozaM jaTAmAMsI jAtipatrI , baca jaTAmAMsI jImUtaH pu0 lAkha jINapatra strI. zveta pApar3A jIrakaH " jIraNaH jIvantI napu. hIMga strI0 zveta pApar3A parpaTI jIvanI "jIvanIyA napu. bhUtRNa ,, bAibiraMga jIvA ,, agnimaMtha strI0 bhAga (jayatiyA) jhaSA , innI, jayantI jatuka jananI strI0 hara, guce, zAkavizeSa ,, jIvantIzAka , " pu. bakAyana strI. jIvantIzAka jIva: jamvuka priyaM jambu nAzanaH jayaH jayA strI. gaMgerana gulazakarI jayantI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ TuNTukaH TaMkaNaM TaMkArI nAmaH dieDIraH tagara taNDulaH taMtri tanutvak tapasvanI tAmrapuSpaH pu. raktakacanAra pa. sonA pAThA sAmalakI strI0 AvalA, musalI naDu suhAgA tAmrapuSpI , dhAya, dhavaIpuSpa zrI0 TaMkAri tAmraH pu. arUsA, tAMvA raktapuSpA agnimaMtha tAmracUDaH , kundurU tAyazailaM ___napu. rasota tAyaz2a pa. samudraphaina tAlamUlI strI. mUsantIkaMda tiktaH pu. nIva, kuTakI napu0 tagara titiDIphalaM napu. jamAlagoTA Du0 vAibiraga titaDIka strI0 gurca tirITa: pu. lodha pu. dAracInI tilaparNI napu. lAlacaMdana strI0 jaTAmAsI, tIkSNataMDUlA strI0 pIpara muNDI tIkSNagaMdhakaH pa0 sahijana muNDI tugA strI0 baMzalocana napu patraja tugAkSIrI pu. sapheda aMDa tutthA , nIla, choTI bAMsa ilAyacI , bAMsa turuSkaH zilArasa dhatUrA strI. vaMzalocana tUlI nIla napu. tejapAta | tejanI strI* mUrvA, dAla pa. strI. dAlacInI cInI strI. brAhmI tejanaH pu. rAmazara , pAna tejasvanI strI0 dAlacInI tejapAta , pIlIpATha | tejavatI , tejabala tUrI strI0 tapodhanA tamAlapatraM taruNaH tarudhvaja tvacisAraH tvakasAraka svakSIrI tvakapatraM tvaka svASThI tAmbUlaballI tAmbUlI tAmrapuSpI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 14 / tejobA , methI tailaparNa tailaparNikaH daNDahastI dadrughnaH dantavIja dravantI darbha dazamulaM dArvI dIpanI na. graMthipaNe dIpyaka: pa. ajamoda, pu. sapheda caMdana ajavAina dIpyA stro. ajavAina pu. piNDatagara dIpyakA , cakavar3a dIrghajIraka: pu. sapheda jIrA na. jamAlagoTA dIrghavRta ,, sAnApAThA svI0 dantI bar3I doghaMphala: ,, amalatAsa pu. kuza dIghapatrA strI. zAliparNI na. laghuvRhat (saribana) donoM paMcamUla yukta dIrghadaMDa pa. sapheda jIrA strI. dAruhaldI dIrghapatrA , lahasana pyAja ___ AmA haldI dIrghapatrikA strI0 zveta punarnabA napa0 devadAru , zAliparNI ___ strI. banagobhI dugdhi kA , dudhI na. viDanona, dugdha garbhA ,, zveta sArivA kacUra strI0 choTI ilA dugrahA , ciracirA kilima na. devadAru pu. RSabhaka, dAkha durgandhiH pu0 pyAja , AmAhaldI durAlabhA strI. dhamAsA kho0 dAlacInI durAlabhA napa0 devadAra duHpradhaSiNI , phala kaTaiyA strI. dAruhaldI duHsparzAH ,,bhaTakaTaiyA, dhamAsA napu0kaivartI mothA duHsparzAH pu. kapikanchu strI0 kAkajaMghA devadAru , devadAru strI reNukA | devakusuma na0 loMga ,, brAhmI devadhUpa pu. gUgara dArvIndra dArvikA drAviNaM dIrghAGgA drAviNI yacI drAkSaH dArubhadraH dArusitA dAru dAruharidrA dAsapara dAsI dvijA divyA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ devI turaI devanimitA devadAlI devatAMDI devatA devajagdhaM drekA daityA droNapuSNI droNA dhatUraH dhanvayA: strI0 piNDazAka dhaniyakaM napu0 , , mUcA dhAmArgavaH pu. lAla ciracirA , gurca dhAvanI strI0 bhaTakaTaiyA strI0 dhAva niguDA pRSTaparNI ,, , dhAtrI zrAMbarA dhatUrA dhAtrIpatraM tAlIza napu. katRNa dhIraH RSabhaka strI0 bakAyana dhIraM kukuma , mULa dhIrA , gUmA dhuttaraH dhatUrA dhUmagaMdhikA rohiSatRNa dha dhUrtaH dhatUrA pu0 dhatUrA dhenukA strI0 dhanA javAsA ,,corakagaMdhadravya nakuleSTA strI. nAi, rAsnAbheda ,, narakula nakha strI0 nAlakA nakhI strI0 cho0 nakha na0 kAlImirca naghuSa tagara . kAkamAcI pu0 mainaphala, sonA, hAUbera pAThA , dhAyaphUla naTI strI. nAr3I zAka, nalikA , suhAgA | nataM napu0 tagara na0 dhanA dhaniyA nalI strI. nAr3I zAka nalikA nAkulI nAi,rAsnAbheda . strI0 ,,, nAgasugaMdhA .." , .. dhanaharama / nakhaM napa. dhamanaH dhamanI dharmapattana napu0 dhvAMzumAcI vAsanA ISIS dhAtakI dhAtupuSpI dhAtudrAvaka dhAnya dhAnyaka dhAnyaka dhAnA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ strI0 pAna nAgaraM napu. soMTha pathyA strI. hara nAgapuSpaM nAgakezara padmapatrA , kapUrahardI nAgakezara padmapatra , pohakaramUla nAgaH padmA strI. vAmanahATI nAgakirjAlaka padmATa: pu. cakramarda cakanAgaballarI bar3a ke bIja nAginI pAna | padmaka napu0 padmAkha nAdevI innI padmagandhi nAryatiktaH 50 cirAyatA padmAhvaya napu0 // nidigdhikA , bhaTakaTaiyA payasvinI strI0 bidArIkaMda nimbaH nIba jIvazAka nirmathyA strI. nAr3I zAka payasyA , arkapuSpI nizAkhyA , haldA lIhahantrI __, hAUbera nizAcaraH pu0 bhaTeura grantha parjanyA ,, dAruhaldI . parNa bheda parjanI niSkuTi: pu. strI0 ilAyacI pittapApar3A. nIlapuSpaM parpaTaka: napu0 pranthiparNI nepAla: pu0 cirAyatA parpaTaH prasthakAmbaSTA strI. mAcikA pravAlaphalaM lAlacandana paTerakaH pa. paTerA pravaraM , agara kAlA paTTikA lodhraH , lodha paThAnI strI. pratIyazaH pu. sapheda Aka padaraMjaka napu0 vaka prapauNDarIka napu. puNDerI, paMcAMgulA pu. sapheda aMDa pratApanI strI. gaMdhaprasAriNI paMcakolaM napu0 pIpara, pIparA. | prativiSA , atIsa mUra cAva, cItA, moMTha pratyakaparNI , dantA bar3I samAna bhAga ciracirA lAla pataMga , vaka | prakIryaH pu. kaMja " paTTI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] cakramade pAkakSAraH cakrabar3a ke bIja pATalA prasAriNI strI0 prandha prasAriNI pATaliH pasarana, khIpa prapunATa prahAraballI parivyAdhaH pu0 paripelavaM napu0 pRthvI pRthvI kA prathukRSNA pRSTapaNa "9 palaMkaSA lAMDU palAzI pavaneSTaH 39 strI * pArka " prathuka prathuzivaH prathakaparNI prathu prathupalAzikA strI. gaMdha palAzI "" pa0 6 "" dr " "" "" pAThA pAThA rohiNI pAThikA pAThA jalavetasa | pAMDuradruma kur3hA "" tAlIsa | pAMDulomazaparNI strI0 uradaparNI reNukAbIja kaivartI mothA | pAMDuputrI kalauMjI pAribhAvyaM pArijAtakaH pRSTiparNI pu0 strI * pu0 39 kalauMjI | pAtAlagaruNAhnaH pu0 pAtAlagarur3I strI0 pu0 lahasana | pAzulavaNaM pazumehakArikA strI0 caMdrazUra | pASANabhedaka: patraM za patranAmakaM patrADhyaM napu* tAlIsa kaivartI bar3I ilAyacI | pApacelikA pAThA hiMgupatrI | prAcInA pAThA higupatrI prAvRSAyaNI kapikacchU 99 sonApAThA | pArasIkayavAnI strI0 khurAsAnI pRSTaparNI ajavAyana hiMgupatrI | pArAvatapadI pikA patra | piMcumardaH piMcumaMda napa0 eluvAlaka patraja bI0 pu0 pAribhadraH 33 ,, lAkha, gUgara, gukhurU pAvirdI zrI0 pu. pyAja strI * gaMdhaka palAzI | pAMzupayryAya: pu0 napu0 mothA piMDa tilabaNa piMDItakaH 99 napu0 pu0 " 39 strI0 pu0 javAkhAra pIlIpATha 19 39 " " mAlaka kunI kAkajaMghA kuSTa pharahada mandArabheda kAlA nizota pitta pApar3A reha namaka pAtharacUra piMDazAka nIva 99 mainaphala 36 "
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ phaJjI bI. piDA strI0 baMzapatrI pUtikarajaH , pippalI pIpara pUtiphalI strI0 vAkucI pippalImalaM napu0 pIparAmUra poTagalaH pu. nalasara narakula priyaMgu , mAla kAkuna kAMsa priyakarI strI0 sapheda kaTaiyA pauMDarIkaM na0 puDerI priyA gaMdhapriyaMgu pauMDayaM pizunaM na0 kukuma pauSkarama pauSkaram , pohakaramUla pITha pu. citraka pItadAru , dAruhaldI bAmanahATI pItadugdhA phenaH samudraphena pItavRkSaH pu. snigdha devadAru phalatrikaM napu0 triphalA pItapuSpaH sahadavI phalinI __svA0 priyaMgu mAlapItaka na0 kukuma kAkuna pItarohiNI strI0 gambhArI phaleruhA , pAlIpATha pATala pItAbhaM na. pIlAcandana phattepuSpA gUmA pItA strI0 dAruhaldI haldI pIluparNI , vadhU strI gaMdha palAsI medAkacUra pIvarI , zitAbara zAlibadhyAkakoMTI " vAbhUkhasA , zvatapunanevA kakogakanda brahmadarbhA , cakramada cakabar3a " ajavAina prapunnATa ke bIja brahmakuzA ajamoda brahmANDakI " brahmI puSkaramUla na0 pohakaramUla brahmasudurlabhA " hurahurArakta puraSkarama balabhadraH " trAyamAnA puSpavastA hAUbera | batyA " gaMdhaprasAriNI pUtanA , hare balAmoTA " nAgadamanI kaMja brAhmaNa yaSTikA bhAraGgI ba mUrvA punarnavA gUgara puraH strI. sakA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNI " gara, piNDazAka bhadraH / " sapheda candana brAjhI brAhmI bhadramujaM " sarapata bahupatrikA ' methI bhadramustA strI. nAgaramothA bahubIjA " bhadraparNI strI0 gaMbhArI, gaMdhabahuparNI " banamethI prasAriNI " bhadrA bahupuSpI dhAya " caMdrazUra, kaipharA gaMdha prasAriNI vahulA " bar3I ilAyacI bhadravatI kaipharA bahumUlakaM " naM. bIraNakanda bhadrelA usIra " bar3I ilAyacI bhRgubhavA " strI. bhAraGgI bahusutA " strI. zitAvara, bhRGgamaM napu. tejapAta bahuphalA " prAMvalA, bAlU bhRGgarAjaH napu0 ghamarA bukhArA bhRGgarajaH " " bahupatrA "zrAMvalA, pAkhuko bhRGgAraH bahubIryA bhallo strI0 bhilAvA vAmapappA " strI0 candrazUra / bhallAtakaH pu0 bhilAvA bAlapUtikA " mAcikA bharamagaMdhA strI. reNukA vAlam napa0 sugandhabAlA bhArgavI , nIla dUrvA vAlakaM " " bhikSuH pu0 tAlamakhAnA bAlAka; pu. zveta Aka bhinnapAMjanI stro0 pASANabheda, bAlikA " strI. machechI gerU bodhinI " methI bhiSaGgamAtA , arUsA bhIru pu. zitAvara bhaMgarA strI. atIsa bhujaMgAkSI strI. nAi, rAsnA bhaMDI " majITha - bheda bhaMDIrI bhUkadambikA , munDI bhaMDItakI bhUnimbaH pu. cirAyatA bhadrayabaH pu. indra jau / bhUtajaTA kho. jaTAmAMsA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ [20] mirca hoUbera bhUtRNaM napu0 bhUtRNa, katRNa | mayUrabidalA , mAcikA bhUtIkaM , rohiSatRNa, bhUtRNa mayUrakaH pu. ciranirA bhUriphenA strI. thUhara, lehuNDa mayUraH ,, ajamoda mRganAbhi , kastUrI mRgamadaH strI. pu0 bI0 daMtI choTI mRgAdinI makUlaka: indravAruNI maMgala nAma dheyA strI. jIvazAka | mRgAkSI bona mRgevArUH maMgalyA strI. baca, gorocana , maMjiSTA majITha | markaTI , kaMjI, doMdiyA, maMjUSA ciracirA maMDUkaparNI ,, brAhmI maricaM napu0 maMDalI gucaM | marunyAlo pu. piMDazAka matsyagaMdhA maruvakaH mainaphala kuTakI matsyazakalA , mallikApuSpa , kur3hA mlekSakandaH lahasana matsyapittA, matsyAkSI, malayajaH , pu0sapheda candana maiMthI manthA maskara vAMsa , manthapAkaM napu0 kAlA namaka mastadAru , napu0 devadAra madanaH pu. mainaphala, dhatUga masUravidalA , strI0 kAlAnizota mandAraH , zveta Aka | mahatI , zrI. bhaTakaTaiyA madhurA strI0 soMpha, maiMthI | mahAkusumikA gAmbhArI madhupaNikA , nIla, gaMbhArI | mahAsahA , uradapaNI madhuparNI , mahAmohI , pu. dhatUrA madhupUtI , pIlIpATha | mahAnimba , bakAyana madhurasA gambhIrI | mahAbalA , khI. sahadevI madhuzravA jIvazAka | mahAzatAvarI , mahAzitAvara madhUkaparNI , sonApAThI | mahAphalA , indravAraNI madhUAla kA vo. maureThA' mahAzrAvaNikA , machelI gucaM muNDo
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 21 modhA strI0 indrajau mahiSAkSaH , pu0 gUgara mustakaM napu. mahilAhnayA , priyaMgu mustAvata pu. kaivartImAthA mahAdarI , strI mahazitAvara mocaka: , sahajanA mahoSTrI , bhaTakaTaiyA pIlIpATha mahovadhaM napu0 soMTha, lahasana monamaH saphedapATha mAgadhI strI0 pIpara mANimanthaM naM0 seMdhAnamaka yavasAvhayA strI0 ajavAina mAtulAnI strI bhAMga yavana dezajaH pu. zilArasa mAtula pu0 dhatUga yavaneSTa pyAja mAtula putraka:, dhatUre kA phala yavaphala , kuTha mAlatI phalaM napu0 jAyaphara yavaM napu0 mAlava pu. lahasana yaSTImadhu mAraThI mAlUraH ., vela yaSTImadhuka , mAlAtRNarka napu0 bhUtRNa yaSTI strI0 maureThI mASaparNI strI0 uradaparNI yavakSAraH pu. javAkhAra mAMsarohiNI ,, rohiNI yabAprajaH mithinI , maithI yavAnikA ajavAyana mizrapuSpA , methI yavAsaH pu. javAsA mizra yA , strI sovA yajJadhUpaH , misi pu0 yajJabhUSaNa kuza mukundaH . mukunda gerU yAva: lAkha mukhadRSaka: , pyAja javAsA mugdaparNI , mugdaparNI yAmya muja , mUja yAvazUkaH , javAkhAra mukhAtaka: yuktarasA strI. rAsnA muNDatikA , sI0 muNDI yugapatrakaH pu. rakta kacanAra muNDI yogajaM napu0 agara suSka trI0 mauthA ! yogezvarI kho0 kakorAkanna rAra yAsaH
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ yojanaballI yoSipriyA raktama napu raktAMgI strI0 raktAMgam napu0 " "" raktacaMdana raktayaSTikA kho raktasArama napu0 raJjanA sro0 raMjana na0 rasagarbham napu0 rasanA rasyA rasA rasAyanI rasAMjana rasAmlaM rasona w rAmaTha rAmasenaka rAla: rAsnA strI0 "" ," napu0 " rasonaka: pu0 rAjaputrI sro0 33 rAjavRkSaH pu0 rAjAha napu0 pu0 " 10 [ 22 / majITha rogAhvayaM haldI rAhiNI romaka ku kuma majITha lAlacaMdana, kabIlA "" majoTha pataMga baka, zvetapApar3A laghu " laghupacamUla lajjAlu latA baka, pataMga | latAlaghuH rasota lavaMga suraI yaM cirAyatA lodha lomaza: agara hIMga loha napu0 allo napu0 lazunaH pu0 majITha lakSmaNAH stro0 srota cUka lahasana lAkSA strI0 lahasana kAbIja lAkSAprasAdana: pu0 amalatAsa " parNI donoM kaTelI, gukhurU lajavaMtI vAyasuraI | vAdrumaH la napu0 uzIravata pIta varNa tRNa zAlaparNI, pRSTha pu0 srI0 pu0 napa0 lAMgulI kalihArI "" lAmajjakaM napu0 uzIravata pItavarNa kUTa harra, kuTakI sAMbhara namaka lauMga uzIravata pItavarNa tRNa 95 0 na0 ra varavarNinI strI0 pu0 mAlakA kuna priyaMgu piNDazAka lahasuna sapheda kaTaiyA tRNa lAkha paThAnI lodha lodha vaca agara haldI sihu~dA
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ meMhadI | 23 ] vAMgI strI. harasiMgAra vRttA svI rohiNI vaz2I sihu~DA vRddhaM bhUricharIlA vaTapatra , vaTapatrI vRSabhaH pu0 RSabhaka vatsakaH kur3hA vRSa , arUsA vatsAdinI strI. gurca, kalihArI vRSyA , kapikacchU badarA , asagaMdha, hurahurA vRSaketuH , lAla punarnavA vadhU , piNDazAka | vRhatapaMcamUla na0 bela, sonA, pAThA vanajaH pu. tumburaphalA gaMbhArI, pIlIpATha vanitA strI0 agnimantha sahita vanazraGgATaka ,, gukharU vRhatI strI0 bhaTa kaTaiyA vanhijvAlA strI0 / dhAyaphUla vRhatpatra pu0 lodha vanhizikha na0 ku kama vRhaddelA strI. bar3I ilAyacI vA vI0 gorocana vRkSakaH pu. kUTha vandA , bandA per3oM para bRkSabhakSyA strI0 eka vRkSa hotA hai| bRkSaruhA ,, vandAkaH pu0 bRkSAdinI / byaGgA __strI0 koMcabIja vRkSAmayaH pu. lAkha vayasthA , gurca, kalihArI, hara bRkSadhUpakaH , sarala kA goMda vyAdhighAta pu. amalatAsa gUgara bheda vyAghranakhaM na0 nakha barddhanAvaH , sapheda aMDa vyAghrayudhaM ,, vahiNam , piNDa tagara vyAghrI, bhaTakaTayA vahiSThama , sugandhavAlA vyAghrapucchaH ,, lAlaaMDa saphadaaMDa vahiH pu0 thUhara, granthipaNI vyAla , citraka vyoSaH , trikaTA vahaH vyAmapaurama na. katRNa varatiktakA strI0 pAThA vRttakoSaH / , devadAlI varadA , . asagaMdha vRttaphalaH , lAla ciracirA varAMtataH pu. pittapApar3A bheda, kuza
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ meMthI vAsakA bAMsa [ 14 ] varam na. kukuma bAthai napu0 varA strI. __ triphalA vAyasI , kAkamAcI varAMgama na0 tejapAta karatI parAhavadanAstrI. bidArIkanda vArAhAMgI strI. dantI choTI varAhakarNI, asagaMdha vAridanAmaka napu0 moMthA parI , zitAvara, dantI bar3I vAruNI strI. indravAruNI vallarI , vArtAkI phala kaTaiyA vaMzalocanA , pAlhI na. hIMga, kukuma vaMzajA . bAleya , kaivImoMthA vaMzakSIrI vAzikA arUmA vaMzapatrI vaMzapatrI arUsA vaiza vAsA strI. vaziraH napu. strI. gajapIpara vAMsI vaMzalocana samudraphena vikazA rohiNI vaMzika __ napu. agara majITha vasira pu. lAlaciracirA vikIraNa pu. sapheda pAka vasuka: , sapheda pAka vikSIriNI , vastra raMjanI strI0 majITha | bijayA , bhAMga, harai vastra raMjaka pu. kukuma viDaM na0 viDanona vAyaviraMga vanhivaktrA: , lalihArI vitunakaM , kaivartImothA, dhanA vAjinAmA , asagaMdha | vidArigaMdhA, zAlaparNI vAjidantA strI. arUsA vidulaH , veta, thUhara, meMhur3A vATyA varibharA . bheda vaTyAlikA , vidArI strI. SidArIkanda vATyAlakA , vidrumalatA ,, nIlakA vANaH pu. mUMja, sarapatA | vibhItakaH pu. baherA vAtAri: lAla aMDa vimalA strI. thUhara, seMhuDAbheda sapheda aMra vilva: pu0 vikasA " dudhI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ , [ 25 ] vizvaka senAGganA strI. gaMdhapriyaMgu vaijayantikA strI0 khavaiNavI vizvA na0 bizalyA strI0 dantI choTI, gurca, kalihArI vizvabheSajaM na0 strI0 vizva vizAlA viSaghnI 1 dz viSapuSyakA pu0 .. viSanAzinIstro0 nAi, rAsnA bheda viSakaMTakinI, bAMjha kakor3A kaMda biSamuSTika pu0 bakAina, kucilA viSNukAntAkho* latA vizeSa 23 " bIrataru pu0 vIraM na0 vIravRkSA pu0 veNI zrI0 be pu0 soMTha vetana: .. vedamukhyA strI0 vella na0 vellam soMTha, atI 99 indravAruNI hA Ubera maiphala viSA viSANI viSApahA nAgadamanI zatapabo vIraballI rohiNI zataphalI 19 vIraNaM na0 vIraNakaMda zataparbikA,, tI | zataparvakI medAsiMgI, RSabhaka zakrapuSpI strI0 zakrazAkhI 19 vIrakanda kalihArI kUTha zakulAdinA " kulakI, jalapIpara gAMDa dUbo zakulAkSaka: pu0 zaMkhapuSpI zaMkhapuSpI zaMkhAvhA TI zaThI zaNapuSpI zatapuSpA,, zatabalI zatavIryA 19 bhilAvA zatapadI devadAlI zatamUlI bAMsa zatAvhA dr bI0 rd " zatakumbhA pu0 39 " wr 99 " G, 39 " 99 w " beta zaMpAka: pu0 jaita, inI vaMzalocana kastUrI zmIpatrA "9 kAlImirca | zrRMgaverA zrI0 vAyaviraGga | zRGgavera na0 99 kacUra kapUrakacarI dArUhaldI cihula zanapuSpI sopha baca sapheda kaDela bAMsa bAMsa nIladUrvA 99 zvetadUrvA zitAbara zitAbara mahAzitAbara sapha amalatAsa lajavantI paTerA adarakha, khoMTha
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ bala bela rAla mUrvA 1 26 / zRMgI strI0 kAkar3AsiMgI, atIsa zveta paSpa: pa. sapheda pAka zrIH , sapheda candana | - sapheda kaDela zrIkhaMDa ,na0 , zvetamulA ., zveta punarnavA zrIvAsaH pa. sarala kA goMda zaSyaM napu0 nIladUrvA zrIveSTaH ,, , berojA zAkaMbharIyaM ,, sAmharinamaka zrIprasUtakaM na. lauMga zAkazreSTA jIvazAka zrIsaMjJaM , zAThilya zrIphalaH , zAtalA strI. thUhara sehu~Da zrIparNI strI. gambhArI innI bhada zrIparNikA ,, jAyaphala zAradI jala pIpara zrIphalI , nAla zArivA , anantamUla zravaNazIrSakA muNDI zAlAnaryAsa: pu0 zravaNAhvayA, zAlapaNikA vI0 zrAvaNI , zAliparNI sarivana zreyasI , hare, gajapIpara zAlInaH soMpha bAyasuraI zAlayaM zaraH , rAmazara, sarapata | zAvara: lAdhra zarapaGkhA, saraphoM kA zilATikA strI. lAla punarnavA zarI strI mothItRNa | zilApuSpa napu. lovAna, bhUra zalyakaH pa. mainaphala charIlA zyAmaka na0 rohiSatRNa | |ziva , seMdhA namaka zyAmA, gaMdhapriyaMgu | zivA strI. harra, AmalA zyeneSTA , dantIchoTI . AlU zyonAkaH pu. sonApAThA ziviH mothAtRNa zvAdiSTAstrI0 gukharU | zigraH seMjanA zvetapuSpA ,, nAgapuSpa | zIvA daMtochoTI zvetapuSpaM na0 niguNDI | zIghra napu0 seMdhAnoMna zvetamaricaM, sahijanA ke bIja | zINarAma , prathaparNI khI.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zukranArasa: pu0 zukaM napu0 zukravam zukapuSpaM zukacchadaM zuklakandA zuklaM zukla palaM zukAm zuNThI zubhA zu zUkazimbI zUnamadhya zephAlI zailUSa zaileyaM zaphakata zobhAJjana zoSaNaH zoNDI "" baipanyA w , strI0 napu0 " strI0 ". 37 " pu0 "" yeong brA0 strI0 93 / 27 / 99 sonApAThA graMthabheda SaDUSaNaM zoNapuSpakaH zoNitAbhidha napu0 zothadhnaH pu0 lAla punarnavA zothadhanI strI0 zveta punarnavA tri0 saMkocaM "" atIsa sadApuSpa lAla Aka kaivartI mothA baMzalocana sabhaMtadugdhA narakula | samudraphena pu0 niguDI samudrAntA strI0 pu0 vela napu0 bhUra charIlA palAsI, kAMjI napu0 soMTha, mirca, pIpara pIparAmUra, cava cItA samabhAga sa "" koMca bIja cUka spRkkA sphoTAM sphoTaH soMTha sagA strI0 bhilAvA seMjanA sonApAThA pIpara lobAna sarjarasa kacanAra sarpAGgI sarpAkSI sarvarasa sarvAnubhUta saraNI saralazrAva: sarala: napu0 sru ka sra pu0 sarasvatI va, gaMdha | sohitA samagaMdhikaM napuM0 uzIra vIraNamUla samastakA strI0 ajamoda piNDazAka 9.9 strI. shvetsaariv| pu0 wr 37 39 ku kuma zveta Aka " rakta Aka lajavatI majITha pu0 zara strI0 nAi rAsnAbheda kharaharI dz strI0 samudraphena javAsA, kapAsa sehu~r3A piMDazAka pu0 rAla strI0 zveta nizota strI0 gaMdha prasAriNI saralA goMda pu0 pu0 snigdha devadAru zveta nizAMta brAhmI seMjana ke vIja
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ , soMpha __, sihur3A [ 2 ] svarjikA , sajjo mArivA khI. anantamUla svalpakezarI , rakta kacanAra sAvaraH pu. lodhra varNabhUSaNa: pu0 amalatAsa sitA strI0 vidArIkaMda svarNavallI zrI. svarNavallI zakara svAdvI dAla cInI vitAmraH pu. kapura svAdakaMTaka gukhurU sitachatrA svAdaparNI strI0 dudhI sinduka: , niguNDI svarNAGga amalatAsa sinduvAraH sthUladarbhA , mUja sinduvAraka: sthUlabala kala: , paThAnIlodha silika: ,, zilArasa sthUlA strI. bar3I ilAyacI siMhatuNDaH saMhitA , sauMpha siMhapucchI strI0 pRSTapaNI sahadevI . sahadevI siMhaparNaH pu0 arUsA sahasravadhi napu. hIMga, cUka siMhAsyA sahasabhita pu. kastUrI siMhikA sahasravIryA strI0 mahA zitAvara, siMhI ., phala kaTaiyA nIladUrvA sukhavacikaH pa0 sajjI sahasrA mAcikA sugaMdha , napu0 bhUtRNa sahastrAhiH morasikhA sugandhaH pu. kAlAjIrA sahA mugdhaparNI zilArasa, kundugoMda sAgaranaM samudraphena sugandham napuH graMthaparNIbheda sAtalA trA. thUhara, sehu~ibheda sugandhiH ., elabAlaka sAnajaH pu. tumbaruphala sugandhA strI0 rAsnA, zyAma sAmudranaM napu. samudraphena zArivA sArA thUhara, se- sudarsanA , sudarsana huDa bheda sudhA , sehuDA mAraNI , gaMdhaprasAriNI sunAlaM napu0 uzIravatapIta mvarupa
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAha surabhI [ 26 } varNa tRNa sUkSmA strI. choTI supIrNakA strI0 vAkucI ilAyacI subhikSA dhAya napa. uzIrabIsumeravalaH pu. mUja raNataNa surasA strI.rAsnA, ,, uzIravatapota varNa taNa , kapUra haldI sehuNDaH pa. sihuDA suratArakA , " somavallI strI0 gucaM,bAkucI suraMga , napu0 baca somyA zAliparNI surabhUruhaH pu. devadAru somavallaka: pu. ghorAkuMja surabhidArukaH , snigdhadevadAru somakSIrI strI. somalatA surabhiH , mUtro somarAnI , bAkucI surabhitaH strI0 kapUrahaldI somA , gurca sulomazA - , kAkajaMgA | saugandhikaM naSa: kataNa rohivasurvacalA , hurahurA suvahA ,, nAi, niguNDI saubhAgya suhAgA suvRtA .. gaMdhadravya gaMdha. saumalatA ___ strI. somalatA pAlasI saumaballI supavI ,, kalauMjI | sauraH pu. tumbaruphala suSirA nalikA (taja balaphala) suSeNikA ,, kAlA nizotha saurabhaH , sUcyagraH pu0 kuza sauvacala~ napaH kAlAnona sUryapaNikA strI0 mugdhaparNI, mASaparNI halikA strI. rAra sUryabhaktA , hurahurA hadabilAsinI nakhI sUryavartA sUkSmapatraH pa. , hayapucchikA strI. uradaparNA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSa haridrA , haldI hIberaM napu0 sugaMdhavAlA haridraH pu0 dAruhaldI hetu: pu0 mahAzitAvara haricandanaM napa0 candana pIlA hemakSIrI strI0 coka, satyA. (pata~ga) nAzI, baMgakaTerI hariviyaM , , hemAhvA haribAlukama , elubAluka hemavatI ,, cauka (baMga(eluvA) kaTerI) haribigrAha , strI0 dhamAsA harItakI hara kSAraH pu. yavakSAra. javAkhAra kSAradravyaM napu0 sajjI, javAkhAra hRdravilAsinI , haldI kSArASTraka DhAMka, pAmAra, hasvagaSedhukA ., kulakarIga~gerana ciracirA, Aka, thUhara haladI . strI0 haldI yavasajjI, suhAgA halini strI. kalihArI kSAratrayaM ,, sohAgA, javAkhAra, habuSA strI. hAUbera sajjI hasti pAruNI ., kaMjI Adi kSIraballA strI. bidArIkanda haMsapadI ,, haMsapadI, hasa kSIrazuklA , " kSIrA , dudhI haMsapAdI kSudracaMdanaM napu0 lAlacaMdana hiMgu pu. hIMgadapatra kSudrapatra: pu. DAbha hiMguniyAMsA: kSudrabhaMTAkI , kaTaiyA choTephala hiMgulI strI0 bhaTakaTaiyA kSudrabhadrA ,, bhaTakaTaiyA hiMgupatrI , hiMgupatrI nudravarSAbhU , lAlapunarnavA hiMgusavArikA , bazapatrI sudrA , bhaTakaTaiyA hiMJjala: iJjala turaH pu0 tAlamakhAnA himavAlukaH strI0 , gukharU, tAlahimanAma napu0 makhAnA himAvatI strI coMka kSetratikA ,, sapheda phUla vAlI gambhArI! kaTaiyA rAja kapUra | turakA
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 31 ] yacI, patra jyUSaNaM trikuTA triparNI strI. zAliparNI prAyamAnA strI. trAyamAraNa tripuTA zveta nizotha trAyantI tripAdikA , haMsapadI, trikuTaH trikuTA haMsarAja trikaNTaH gukharU trivRtA , zveta nizotha trikaNTaka , trivRtA , trijAtaM napu. dAlacInI ilA- triSvaphalA , AmbalA // iti vaidyakazabda koSa samAptam // A RTHA CONORA taraf
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI harihara presa dvArA prakAzita kiye hue kucha vaidyopayogI grantha-ratna 1-rAjayakSmA-tapedika ko miTAne ke sarala va uttama yoga mU. =) 2-damA-zvAsa ko dUra karane kI atyantopayogI cikitsA / muu0|) 3-arza-saba prakAra kI bavAsIra ba masse miTAne ke upAya / mU.) 4-haridhArita grantharatna-samasta rogoM ke sulabha yoga bhASA TIkA sahita isameM varNita haiM / kImata lAgata mAtra 1) Ane hI hai| 5-sIhA-tillI kI apUrva pustaka hai vaidyoM ke par3hane yogya hai| mU0 =) 6-siddhauSadhi prakAza-aneka anubhavI yogoM kA bar3A saMgraha hai| pustaka Ayurveda samAja kI unnati karane vAlI hai / mU. 1 // ) hI hai / strI roga cikitsA-striyoM ke sabhI rogoM kA vaNana aura Aja mAiza kiye huye anubhUta prayoga bhI haiN| mUlya sirpha / / ) hI hai| 8-vraNopacAra paddhati-samasta prakAra ke ghAvoM kA ilAja hai| mU. =) -vaidyaka zabda koSa-kASThauSadhiyoM ke nAma saMskRta se bhASA meM vaNita haiN| zloka lagAne aura unake artha samajhAne meM bahuta upakArI hai| muuly|) aanaa| 10-peTeNTa auSadhe aura bhAratavarSa-(prathama bhAga va dvitIya bhAga) isameM samasta auSadhiyAM vaNita haiM jA ki apanI AjayAiza kI huiihaiN| isa pastaka ne vaidya-samAja meM bahuta mAna pAyA hai| mU03) 11-- sarala roga-vijJAna-isameM AyurvedIya, yUnAnI va AMgla ke nidAnoM kA saMgraha hai| zarIra ke tamAma rogoM kA varNana savistAra kiyA hai| itanA hone para bhI isa vRhat kAya graMtha kA mUlya sa0 ji0 // ) hai| 12-AyurvedIya vizva-koSa-yaha tIna bhAga meM vitarita hai| jisameM AyurvedIya, yUnAnI, ailopaithika cikitsA ke nidAna. va rasAyana zAstra, nighaNTu evaM zarIrapara vedakAla se lekara Ajataka kI tahakIkAtoM para vistRta prakAza DAlA hai / bhArata meM isa DhaMga kA koI bhI 'koSa' nahIM niklaa| pratyeka bhAgakI pRSTha saMkhyA 80. ke lagabhaga hai| phirabhI isa pothekA mU0 jilda 6) saji0 7) pratibhAga hai| milane kA patA-zrI harihari prasa, barAlokapura, iTAvA /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArata bhara meM Ayurveda ke prasiddha amUlya grantha AyurvedIya vizva-koSa nikhila bhAratavarSIya vaidya-sammelana ke prastAvAnusAra akArAdi Wh krama se AyurvedIya, yUnAnI, elopaithika cikitsA-traya ke nidAna cikitsA nighaNTu (vanauSadhi-guNadharma), zarIra evaM rasAyanazAstra para veda-kAla se lekara Ajataka samasta tahakIkAtoM para vistRte prakAza DAlA gayA hai| bhArata meM isase pahale koI bhI koSa" AyurvedIya-jagata meM prakAzita nahIM huaa| yaha vizva-koSa" tIna bhAgoM meM vitarita hai| jisake pratyeka bhAga kI pRSTha saMkhyA 800 se adhika hI hai| isakI bhUmikA jagata-prasiddha mahAmahopAdhyAya kavirAja gaNanAthasena jI sarasvatI, kalakatte ne likhI hai| pratyeka vaidya, hakIma DAkTara va gRhasthoM ke liye abhUtapUrva evaM atyanta upayogI hai| itanA saba hone para bhI isa pothe kA dAma lAgata-mAtra ajilda 6) aura sajilda 7) rupayA hI hai| eka bAra avazya pddh'iegaa| saralaroga vijJAna nidAna hI cikityA kA pradhAna aMga hai| yadi Apa vaidya haiM yA vaidya bananA cAhate haiM to avazya hI nidAna jAnane vAle granthoM ko par3hie ! itanA karane para hI Apa suvikhyAta cikitsaka banA ra AyurvedIya-kSetra meM khyAti prApta kara deza kA uddhAra kara sakane meM samartha hoNge| itanI bAteM zrApa tabhI prApta kara sakeMge jabaki hamAre yahIM se prakAzita nidAna kI abhUtapUrva va sarvAGga sundara uparokta pustaka dekheNge| pustaka kA dAma a0 3) sa. 4) hI hai| mainejara-zrI harihara presa, barAlokapura, iTAvA / Besozo33BBS