Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNe jaina phirakAonA paraspara saMbaMdha ane meLane vicAra [23] sthAnakavAsI, mUrtipUjaka zvetAMbara ane digaMbara evA traNa jaina phirakAo. atyAre che ane e traNe bhagavAna mahAvIranA zAsananA anugAmI che. tethI e zAsanathI ja ApaNe AraMbha karIe. bhagavAna mahAvIra pahelAM paNa jaina paraMparA hevAnAM etihAsika pramANe che. e pArzvanAthanI paraMparA zithila ane chinnabhinna jevI thaI gaI hatI. bhagavAna mahAvIre sudhArAne prANa phUkyo. pArzvanAthanI paraMparAnA ghaNuM nabaLA ane sabaLA aMze e sudhArAne zaraNe AvyA. jeo ene vaza na thayA te lAMbo vakhata na navyA ane aMte nAmazeSa thaI gayA. jUnI paraMparA ane navA sudhAre e bemAMthI bhagavAnanuM eka zAsana zarU thayuM. atyAranA jaina dharmanuM mULa e zAsanamAM che. eka bIjamAMthI aMkura eka phUTe paNa tarata ja temAMthI aneka phaNagA. phUTe che ane AgaLa jatAM DALe, DAMkhaLIo vagere vistAra thAya che. je eka bIjamAMthI bheda ane prabheda sAthe vistAra na thAya te vaDa jevuM moTuM jhADa kadI saMbhave ja nahi; e mAtra bIja ja rahI jAya. AkhI kudaratamAM je suMdaratA ane alaukikatA che te vistArane lIdhe ja che, ane vistAra e bheda-prabheda vinA saMbhavita nathI. vIrazAsanano vistAra thavAnuM nirmAyuM hatuM, eTale bheda paDavA svAbhAvika hatA. e pramANe mahAvIranA zAsananI paraMparAmAM paNa bheda pathA; e vadhyA. jaina paraMparAne ItihAsa ApaNane kahe che ke e bheda pAra vinAnA hatA. emAMnA keTalAkanAM te Aje nAma paNa nathI rahyAM. ane jenAM nAma vagere rahyAM che tene paNa pUre ItihAsa ApaNuM pAse nathI. Aje jaina zAsananA traNa phirakA mukhya manAya che, paNa kharI rIte jatAM eka eka phirakAmAM Aje paNa puSkaLa ga7, saMghADA Adi bhede. che. e peTA bheda vacce paNa ghaNIvAra te mukhya phirakAo vacce dekhAya che. teTaluM ja aMtara hoya che. digaMbara terApaMthI ke digaMbara vIsapaMthI le, sthAnakavAsI, terApathI ke bIjA sthAnakavAsI le, zvetAMbara aMcaLagacchI, pAyacaMdagacchI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 ] darzana ane ciMtana ke tapAgacchI le, e badhA vacce paNa Aje te meTuM aMtara thaI paDayuM che. sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka e be vacce je bheda ane virodhanI khAI dekhAya che tethI jarA paNa ochI khAI sthAnakavAsI-terApathI ane bIjA sthAnakavAsIo vacce nathI. digaMbara ane zvetAMbara vacce dekhAya che teTaluM ja aMtara lagabhaga pAyacaMda ane tapA e banne zvetAMbara gaccho vacce che. A badhuM hovA chatAM prastuta lekhane Azaya te mukhyataH ukta traNa phirakAonA saMbaMdha vize ja vicAra karavAno che. pahelAM te bhejuM mULa tapAsIe. AcAra-vicAra ane paraMparAnI ghaNI bAbatamAM zvetAMbara-digaMbara vacce bheda che, chatAM emano mukhya bheda nagnatva ane vastradhAraNa upara avalaMbita che. bannene mAnya mUrtinA svarUpane bheda le ke strI dIkSA laI zake ke nahi e bheda le; paNa enI pAchaLa tatva te eka ja che ane te nagnatvamAM ja dhama mAnavAnuM ke vastradhAraNamAM paNa dharma mAnavAnuM. digaMbee nagnatvane dharmanuM mukhya aMga mAnyuM, eTale sAdhuo ane mUrti banne upara nagnatva ArapAyuM. zvetAMbaree vastradhAraNamAM paNa jainatvane nAza na je, eTale sAdhuo ane mUrti banne upara vastra ladAyAM. nagnatvane ja Agraha rakhA, eTale strI ApoApa zramaNadIkSAthI mukta thaI vastro svIkArAyAM eTale zvetAMbaramAM zramaNa kAyama rahI. Ama nagnatva ane vastradhAraNanA bhedanI AjubAju bIjA ghaNuM ja -bhedanuM jaMgala UbhuM thayuM. nagnatva ane vastradhAraNano virodha ke pAchaLathI jamyo, chatAM e bene bheda te bhagavAna mahAvIre eTale ja jUne che, paraMtu sthAnakavAsI ane mUrti pUjaka vaccenA bheda vize tema nathI. hiMdustAnamAM mUrtividhinI vicAraNuM mahamada pegaMbara pachI ja, temanA anugAmI Arabo ane bIjAo dvArA, dhIre dhIre dAkhala thaI, paNa jaina paraMparAmAM mUrtivirodha dAkhala thayAne pUrI pAMca sadIo paNa nathI thaI. sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka vacce game teTalA bheda hoya, chatAM e bhedono mukhya AdhAra mUrtinI mAnyatA ane tenA virodhamAM che. amuka zAstra mAnavuM ke nahi, amuka tIrtha hayAta che ke viccheda pAmyuM che, e badhA vicArabhedenI pAchaLa mukhya bheda te mUrtinI mAnyatA ane amAnyatAne che. Ama eka bAju nagnatva ane vastradhAraNane ane bIjI bAju mUrti mAnavI ke nahi tene bheda hovA chatAM, ane tene lIdhe bIjA ghaNuM -nAnAmeTA bhedo dAkhala thayelA hovA chatAM, traNe phirakAomAM abhedanuM tatva paNa che. DALe pUrva ane pazcimamAM ke dakSiNa ane uttaramAM phelAya ane
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ kara... vaNe jena phirakAonA maLane vicAra emanI vacce moTuM aMtara paNa dekhAya, chatAM enAM thaDa ane mULa te eka ja hoya che. eka ja mULamAMthI rasa badhe pahoce che, tenAthI badhI DALe ke pAMdaDAM piSAya che ane jIvita rahe che, tema e traNe phirakAonuM paNa che. e traNe judA ane taddana virodhI jevA Aje thaI paDyA che ke tevA dekhAya che, chatAM e traNenA astitva ke jIvananuM tattva eka ja che. te tatva eTale vItarAgapaNanI bhAvanA ane upAsanA. e bhAvanA ane upAsanA vATe ja traNe phirakAo jIve che, piSaNa pAme che ane vistare che. A rIte jotAM traNe phirakAomAM agamya ane saMkhyAbaMdha bhedo hovA chatAM emAM je eka abhenuM tattva che te ja mukhya che ane te ja asalI che. A tattvane traNe phirakAe ekasarakhI rIte mAne che ane tenI upAsanA mATe ekasarakho bhAra Ape che. jyAre Ama che tyAre vireja zAno? pUrva dizAmAM phelAtI zAkhA ema kahe ke badhI ja zAkhAoe mArI dizAmAM, mArI Dhabe, mArI sAthe ja cAlavuM joIe ane bIjI zAkhAo e rIte kare che enuM pariNAma e ja Ave ke aMte jhADa ja na vadhe; ane te na vadhe eTale pUrvanI zAkhA paNa na rahe. eka bAju bhAra vadhatAM samatalapaNuM javAthI vRkSa vadhI ja na zake ane aMte pUrvanI zAkhAne paNa saMbhava na rahe. e ja nyAya dharmanI zAkhAone lAgu paDe che. eka phirake mAne te ja raheNIkaraNI dareke svIkAravI ane bIjI nahi e bhAra ApavA jatAM manuSyasvabhAvamAM rahelA je samatalapaNAne. lIdhe dharmane vistAra thAya che te samatolapaNuM ja na rahe. ane bIjA phirakAonI sAthe te eka phirake paNa na Take. tethI vikAsa ane vistAra mATe bheda anivArya che, ane bhedathI ja samatalapaNuM sacavAya che. tyAre ahIM prazna e thAya che ke je vItarAgapaNanI bhAvanA upara racAyelA badhA ja phirakA-bhedo anivArya ane ITa hoya to AjanI jaina dharmanI je sthiti che te svAbhAvika hoI temAM kahevApaNuM zuM rahe che ? atyAre je kahevApaNuM che te bheda ke judAInI bAbatamAM nahi, paNa virodhanI bAbatamAM che. vireAdha ane bheda e banne eka nathI. kaDavAza hoya tyAre virodha kahevAya che, ane traNe phirakAnA paraspara saMbaMdhamAM kaDavAza che. kaDavAza eTale pitAne vize mithyAbhimAna ane bIjA tarapha aNagamo. A kaDavAza traNe phirakAomAM aMdaroaMdara kevI ane keTalI che e sUkSma dRSTie. jenArathI bhAgye ja ajANyuM che. dareka phirakAne AdhAra te te phirakAnA sAdhu, paMDita ane upadezake che. eka phirakAne guruvarga bIjA phirakAne hRdayathI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430] darzana ane ciMtana mithyA jaina mAne che ane e ja rIte potAnA anuyAyIone samajAve che. bIjA phirakAne guru ane upadezakavarga paNa tema ja kare che. AnAM be pariNAma AvyAM che. paheluM te e ke koI paNa eka phirakAnI AcAraviSayaka ke jJAnaviSayaka suMdara vastu bIja phirakAnA dhyAnamAM ja nathI AvatI. UlaTe, te tenAthI dUra bhAge che, ane te tarapha aNagamo keLavavAmAM ja dharmanuM poSa samaje che. bIjuM pariNAma e AvyuM che ke bhinna bhinna phirakAnA guru ane upadezakavarga vacce prema ke Adarane saMbaMdha ja nathI rahyo ane tenuM pArasparika saMmelana (have teo ane bIjAo Icche topaNa) lagabhaga azakya jevuM thaI paDyuM che. jANe eka phiraka bIjAnA bagADa ke bIjAnI Apatti vakhate rAjI thato hoya evo vyavahAra zarU thayo che. kyAMya maMdira upara anyAya gujaryo, Aphata AvI ane digaMbare ke zvetAMbare muzkelImAM hoya tyAre, game teTale meTa ane zaktizALI hovA chatAM paNa tyAM sthAnakavAsI samAja vahAre nahi dhAya; eTaluM ja nahi, paNa ghaNuM dAkhalAomAM te UMDe UMDe rAjI paNa thaze. A vastune cepa sAmenA phirakAomAM paNa nathI ema te na ja kahI zakAya kyAMya sthAnaka upara Aphata AvI agara sthAnakavAsI sAdhuone muzkelI AvI ke temanI helanA-niMdA thatI hoya tyAre mUrtipUjaka bane phirakAo emAM rasa levAnA ane kadAca rasa na le topaNa pitAnAthI banI zake tevI paNa madada nahi ApavAnA. ghaNe sthaLe te A phirakAo sthAnaka, maMdira ane guruvargane kAraNe kerTa paNa caDelA che ane hajIye caDe che. zvetAbara mUrtipUjaka phirakAnA aneka viSamAM UMDANavALA sAhityane lAbha nathI lete sthAnakavAsI phirakI ke nathI lete digaMbara phirake. seMkaDo vidvAnoe hajAra varSa sudhI bhagIratha prayatna karIne upajAveluM ane bIje kayAMya paNa na maLe tevuM mUrtipUjaka zvetAMbara ane digaMbaranuM sAhitya sthAnakavAsIne mATe aspRzya thaI paDayuM che; ane moTe bhAge te te e sAhityane jANa ja nathI, kAraNa ke pahelethI ja ene e sAhitya vize beparavA ane AdarahIna banAvavAmAM Avyo che. digaMbara phirakAnuM paNa gaMbhIra ane bIje na maLI zake tevuM keTaluMka sAhitya che. ene vize sAmAnya rIte zvetAMbare beparavA che. Ane pariNAme pAThazALAo, chAtrAlaye ane vidyAlayamAM ke guruvarganA abhyAsakramamAM, jyAM pustakonI pasaMdagIne savAla Ave che tyAM, keTalIka vakhate eka ja viSaya upara anya phirakAnuM sarvottama pustaka cheDI tenI jagyAe kacarA jevuM pustaka pasaMda karavAmAM Ave che, ane pariNAme bhaNanAra jJAna ke vidyA karatAM ajJAna ane avidyA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNe jaina kikAonA maLane vicAra [431 ja vadhAre seve che. eTale ekaMdare atyAre je phirakAone kaDavAzavALe saMbaMdha che te ApaNAmAM jJAnazatrutA ja piSe che. je dharma sahiSNutA ane jJAnanA pracAra mATe janmyA hatA ane e pracAra sivAya je dharmanuM jIvana nakAmuM ja gaNAvuM joIe te dhama phirakAonI kaDavAzamAM pariNamatAM asahiSNutA ane ajJAna ja piSI rahyo che. A sthaLe eka rUpaka yAda Ave che. kinAre pahoMcavAnA dhyeyathI vahANe amuka TAputhI UpaDyAM. badhAM vahANee utAruone lIdhA. zarata badhAMnI eka ja hatI ane te kinAre pahoMcADavAnI. rastAmAM eka vahANunA kaptAna ane musApharoe bIjA vahANamAM kAMIka khoDa batAvI ane TIkA karI. e TIkAne tenA kaptAna ane musApharee aMgata TIkA bhAnI sAmasAmI kheTI TIkA zarU karI. musApharI vakhate badhA hatA te navarA ja. TIkA ane kheDa kADhavAnuM maLI AvatAM saunuM mana tyAM rokAyuM. musApharIne AnaMda, samudranI gaMbhIratA ane AkAzanI apAratA tarapha tema ja sahIsalAmatI ane jhaDapa vadhAravA tarapha lakSa javAne badale ekabIjAnI TIkAmAM sAmudAyika mAnasa rekAyuM. koI vivAdamAM UtaryA ane bIjAo zrotA banyA. pariNAme takarAra vadhI. eka bAju badhuM rakSakabaLa parasparanA nAzamAM kharacAvA lAgyuM, ane bIjI bAju vahANe akasmAta eka kharAbAthI bacavAnI sAvadhAnI rAkhI na zakyA. eka vahANu athaDAyuM ane bIjAM tenA nAza tarapha beparavA rahyAM. e abhimAnamAM bIjAonI paNa e ja dazA thaI. eka ja sAya mATe nIkaLelA musAphare sAdhananI TIkAmAM UtaratAM pariNAme sAdhyabhraSTa thaI gayA. e sthiti Aje traNe phirakAonI che. traNe phirakAonuM lakSa ahiMsA ane jJAnanI upAsanA tathA tene pracAra che; jyAre teo tethI UlaTuM ja karI rahyA che. bIjA tarapha kaDavAza rAkhavI eTale ke potAne mATe athavA zuddha dhArmika mAnI bIjA tarapha aNagame rAkho, e je hiMsA kahevAtI heya te ema kahevuM joIe ke ahiMsAnI sAdhanA mATe nIkaLelA ane cAlatA phirakAo hiMsA ja karI rahyA che, ane jJAnane badale ajJAnane ja pracAra karI rahyA che. AnuM vyAvahArika pariNAma sAmAjika ane rASTrIya kSetramAM paNa kaDavuM AvyuM che. jaina samAja sAmAjika dRSTie nabaLo gaNAya che. rASTrIya ane rAjakIya bAbatamAM paNa e pachAta che. kAraNa zuM? evo prazna je karIe ane tenA uttara mATe UMDA UtarIe te jaNAze ke tenuM mukhya kAraNa saMgaThanane abhAva che. jyAM dhArmika dreSa hoya tyAM saMgaThana saMbhave ja nahi. je dhArmika banuM pariNAma mAtra sthAnaka, maMdira, guruvarga ane paMDita upadezakavarga sudhI ja
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432] darzana ane ciMtana rahyuM ha|ta tA kadAca calAvI paNa levAta, paNa e viSa bIjA viSenI peThe cepa phelAve te svAbhAvika ja hatuM; eTale badhAM ja kSetrAmAM e viSa phelAyuM. Aje te nachUTake te lAcArIthI ja traNe phirakAvALA maLe che, ane e lAcArI eTale tyAMIka vyApArI saMbaMdha, kAMIka lagnasa badha ane kAMIka rAjakIya sabaMdha. paraMtu e saMmelana nathI teA vyApaka ane nathI te budi pUrNAMkanuM, tema ja nathI hArdika. A dekhAtuM virala sa Mmelana paNa gRhasthAmAM ja che, kAraNa ke pelI lAcArI gRhasthAne ja maLavAnI kraja pADe che; paraMtu guruvarga ane pati upadezakavaga mAM tA e lAcArIjanya virala saMmelana paNa. nathI. guruone ke pati upadezane nathI jarUra vyApAra kheDavAnI ke nathI prasa`ga lagnAditA. e vargane rASTra ane rAjakIya bAbatonuM te svama paNa. nathI, eTale temanAmAM pArasparika samelana ke sagaThananA saMbhavanuM vyAvahArika kAraNa eya nathI; ane je dhama temane arasaparasa meLavavAmAM sauthI vadhAre ane sauthI pahelA kAraNabhUta thavA joIe ane thaI zake te ja dhame temane UlaTA haMmezane mATe dUra karyAM che. eka khAjI vyAvahArika jarUriyAtAne lIdhe traNe phirakAnA gRhasthA arasaparasa vadhAre maLavA ane saMgaThita thavAnA vicAra kare, tyAM te bIjI bAju pelA guru ane upadezakavarga emAM dhanAza joI emane maLatA aTakAvavA ane arasaparasa gADha saMbaMdha bAMdhatA rokavA kamara kase che. pariNAme e phirakA nathI paDI zakatA taddana chUTA ke nathI thaI zakatA ekarasa ane sa'gati. A sthiti lagabhaga gAmegAma che, tyAre have zuM karavuM joIe ? uttara TU"kA ane sIdhA che. takarAra ane virodha maTADavAnI AzA dharma pAsethI hatI, paNa AjanA dharmoMmAMthI e saphaLa thavAnA saMbhava ja nathI. eTale traNe phirakAone potAne meLa sAdhavA-vadhAravA ane saMgaThana karavA mATe e ja rastA bAkI rahe che. pahelA e ke ni ya ane svata buddhivALI vyaktie ( te gRhastha hoya ke tyAgI) dhanAM sUtreA hAthamAM levAM ane tenA upara je kaDavAzanA mela caDyo che te dUra karI dharmanI mAraphata ja khudhI kAmeAmAM vadhAremAM vadhAre meLa sAdhave. ane khIjo bhAga, paraMtu chevaTanA mArga (bhale ne te krAntikArI lekhAya), e che ke gRhasthAe A navA dharmAMte ja eTale ke vikRta ane sAMkaDA dhama ne zaraNe javu UMDI ane jANe ke dharmanA vAraso na ja maLyo hAya. evI rItanuM manane dhI vyAvahArika bhUmikA upara ekatra thavu, ane khuddhipUrvaka tathA agatyanuM sagaDana karavuM, jemAM icchA pramANe eka phrikAnA gRhasthA bIjA phirakAnA gRhasthA sAthe hRdayathI dareka kSetramAM bheTI zake ane arasaparasa sahakAra karI zake. jyAre gRhastho pelA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNe jaina phirakAonA maLane vicAra [[ 433 dharmadhvajone bAjue mUkI ekarasa thavA lAgaze ane digaMbara zrImAna zvetAMbara vidyArthIone ane zvetAMbara gRhastha digaMbara saMsthAone madadagAra thatA dekhAze, badhA saMyukta ke sahakAranA dhoraNa upara saMsthA calAvaze, tyAre dharmadUte ApoApa kheMcAI temAM joDAze. temane ema ja thavAnuM ke have ApaNe bhedakamaMtra nakAme che. seMkaDo ane hajAro varSathI mAMDIne te TheTha atyAra sudhIne dharmadUtono itihAsa eka ja vastu darzAve che ane te e ke temaNe virodha ane kaDavAza ja phelAvI che. ApaNe ajJAnathI tene vaza thayA. have juga badalAya che. Arthika, sAmAjika ane rASTrIya paristhiti A vastu calAvI zake tema rahyuM nathI. tethI have dareka juvAna ke vRddha, jenAmAM buddhi ane svataMtratAne chaMTe paNa heya te, pitAthI bane tyAM ane banatI rIte, sAcA dilathI ane buddhipUrvaka, bIjA phirakAne sahakAra sAdhe. Aje e ja vastu dhamya thaI paDI che. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno.