Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jUna - 2012 zrI kIrtiratnasUri vinirmita tIna kRtiyA~ __- ma. vinayasAgara zrI kIrtiratnasUri kI tIna laghu kRtiyA~ isa nibandha meM dI jA rahI haiM / una kRtiyoM para kramazaH vicAra kiyA jAegA / AcArya kIrtiratnasUri jinavardhanasUri ke ziSya the / unhIM se inhoMne dIkSA grahaNa kI / inake pitAkA nAma depamalla aura mAtA kA nAma devalade thA / ye zaMkhavAlecA gotra ke the / vi.saM. 1449 caitra sudi 8 ko koraTA meM inakA janma huA / ye apane bhAiyoM meM sabase choTe the / 13 varSa kI umra meM inakA vivAha honA nizcita huA aura ye bArAta lekara cale bhI, kintu mArga meM inake sevaka kA duHkhada nidhana ho gayA jisase inheM vairAgya ho gayA aura apane parijanoM se AjJA lekara vi.saM. 1463 ASAr3ha vadi 11 ko jinavardhanasUri ke pAsa dIkSita ho gaye aura kIrtirAja nAma prApta kiyA / alpasamaya meM hI vibhinna zAstroM meM nipuNa ho gaye taba pATaNa meM jinavardhanasUri ne inheM vi.saM. 1470 meM vAcaka pada pradAna kiyA / __kIrtirAja upAdhyAya saMskRta sAhitya ke praur3ha vidvAn aura pratibhA sampanna kavi the / vi.saM. 1473 meM jaisalamera meM racita lakSmaNavihAraprazasti inakI sulalita padAvalI yukta ramaNIya kRti hai / (draSTavya0 jainalekhasaGgraha, bhAga-3) / saM. 1476 meM racita ajitanAthajapamAlA citrastotra citrAlaGkAra aura zleSagabhita praur3ha racanA hai / vi.saM. 1485 meM racita neminAthamahAkAvya inakI sarvazreSTha racanA mAnI jAtI hai / inake atirikta saMskRta evaM prAkRta bhASAoM meM inake dvArA racita kucha stotra bhI prApta hote haiN| ApakI vidvattA se prabhAvika hokara AcArya jinabhadrasUri ne vi.saM. 1497 mAgha sudi 10 ko jaisalamera meM AcArya pada pradAna kara kIrtiratnasUri nAma rakhA / vi.saM. 1525 vaizAkha vadi 5 ko vIramapura meM kIrtiratnasUrikA nidhana huA /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-59 prathama kRti jJAnapaJcamI vivAhagarbhita neminAtha stavana hai / yaha apabhraMza se prabhAvita marugurjara bhASA meM hai| isameM apabhraMza kI taraha marugurjara bhASA meM bhAsa aura vastu chanda kA prayoga kiyA gayA hai| yaha bhI upAdhyAya kItirAja ke nAma se hI racanA kI gaI hai ataH AcAryapada pUrva kI hI yaha racanA hai / abhaya jaina granthAlaya meM prati saMkhyA 9935 satrahavIM zatAbdI likhita yaha prati surakSita hai| pAca jJAna ke Aloka evaM usake mahattva meM paMca prakAra kI vastuoM kA ullekha karate hue unake tyAga kA yA rakSaNa kA ullekha kiyA gayA hai aura anta meM jJAna ke udyota se siddhi nagarI kA nivAsasthAna kI yAcanA kI gaI hai| dUsarI kRti 'cattAri aTTha dasa' ke SaD artha die gae haiN| yaha prAkRta bhASA meM racita hai / siddhANaM buddhANaM sUtra meM Agata cattAri aTTha dasa doya ke sthAna para yaha cattAri aTTha dasa ke hI bhinna arthoM meM cha: artha kie haiN| isameM mAtrika chanda, gAthA-vigAthA gAhU kA prayoga kiyA gayA hai / yaha kRti AcArya banane ke pazcAt kI hai aura isakI ekamAtra prati 9625 ke sthAna para abhaya jaina granthAlaya, bIkAnera meM surakSita hai / tRtIya kRti zAntinAtha stuti ke nAma se AcArya banane ke pazcAt kI kRti hai| isameM bhojana sAmagrI aura mukhazuddhi ke zabdoM kA prayoga karate hue bhinnArtha kie gae haiN| vaise yaha anyArtha stuti ke nAma se bhI prasiddha hai| isakI avacUri kI prati maiMne koTA kharataragaccha jJAna bhaNDAra meM dekhI thI, kintu usameM kartA kA nAma nahIM thA / ina kRtiyoM ke atirikta neminAtha mahAkAvya jo ki sAdhuavasthA meM kIrtirAja kI racanA hai, saMskRta meM likhA gayA hai aura isakA sampAdana DaoN. satyavrata zAstrI ne kiyA hai| anya kRtiyoM ke nAma haiM - 1. jinastavana cauvIsI, 2. paJcakalyANaka stotra, 5. neminAtha vinatI, 6. puMjora vinatI, 7. rohiNI stavana prApta hai| saMvat 1473 meM jaisalamera meM racita lakSmaNa vihAra prazasti prApta hai / pAThakoM ke adhyayanArtha kRtiyA~ prastuta haiM :
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jUna - 2012 kIrtirAjopAdhyAya kRta zrI jJAnapaJcamI garbhita neminAtha-stavana vaMdAmi neminAhaM, paMcama gai kumari vihiya vIvAhaM / bhaMjiya mayaNucchAhaM, aGgIkayasIlasannAhaM // 1 // // bhAsa // atthiya kAyA paMca kahiya jiNa paMca pamAyA / paMca nANa paMceva dANa paNavIsa kasAyA // paMca viSaya paMceva jAi, indriya paMceva / sumati paMca AyAra paMca taha vaya paMceva // 2 // paMca bheda sajjhAya paMca cAritta parUviya / igyArisi paMcami pamukkha tava jeNa payAsiya // paMca rUva micchatta-timira-ninnAsaNa-diNayara / nayaNa salUNau deva nemi so thuNiyai suhayara // 3 // // vastu // paMca vannahi paMca vannahi surahi kusumehi / maNi mANika muttiyahi, paJca paJca vatthUNi uttama / bhAvai paJcahi putthiyahi, paJca varisa kAUNa paJcami // je ArAhai paJcaviha nANa ThANa loyANa / nemijiNesara bhuvaNaguru dyau vara kevalanANa // 4 // jiNa mUla umUliya paJcabANa, paJcama gai pAmiya jeNi ThANa / sAvaNa siya paJcami jamma jAsU, hUM bhAvai vaMdu caraNa tAsu // 5 // jiNa cavadaha puvva igyAra aGga, upadesai daMsiya mukkhamagga / paramiTThapaJca majha ya pahANa, taM namaha nemi jiNa hoi nANa // 6 //
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-59 jo kesava paJcahi paMDavehi, paJcaGgai paNamiya jAdavehiM / siya paJcama nANa ArAhagANa, so harau duriyaM jiNasevagANa // 7 // // vastu // paDhama nANahi paDhama nANahi bheya aDavIsa / caudabheya suyassa taha, avahi nANa chanbheya nimmala / maNapajjava nANa puNa, dunni bheya iga bheya kevala / evaM paJcapayAramiha jeNa parUviya nANa / so naMdau siri nemi jiNa maGgalamaya abhihANa // 8 // // bhAsa // paJcAsava-takkara-haraNa, diNayara jima dIpaMti / pai diTThau sirinemijiNa, hiyaya kamala vihasaMta // 9 // tuTui paJcapayAra maha, antarAya andhiyAra / paJcANuttara bhAva savi, payaDiya hui jagasAra // 10 // bhavapuri vasatAM sAmi hUya, rAga dosa miliehiM / rayaNa(Ni)divasa-saMtAviyau e, paJcidiya corehiM // 11 // siddhinayari diu vAsa hiva, kari pasAu jiNarAu / paJcama gai kAmiNi ramaNa, vara paJcANaNa tAya / / 12 / / (kalaza) sivAdevinaMdaNa pAvakhaMDaNa taraNa tAraNa paccalo / haya-kamma-riu-bala sabala kevala, nANaloyaNa nimmalo / siri nANapaMcami divasi thuNii, neminAha jiNesaro / ghau siddhisaMpai deva jaMpai, kIrttirAya maNoharo // 13 // // iti zrI neminAthastavanam //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ jUna - 2012 catAri-aTTha-dasa SaDarthAH cattAri jiNavIsaM ThANesu siddhasaMgamaNupattA / aTTha do samiliyA vIse vaMdAmi sammee // 1 // risahANaNAha sAsaya cattAri sAsau vaMde / aTTha dasa doi vIsaM gae(ya) daMtaTThiesu vaMdAmi // 2 // cau guru aTTha aDayAlA dasa do bArasa tahA siTThI / evaM caumuha jiNa ceie su vaMdAmi jiNa nayaraM // 3 // aTTha dasa doi vIse, ThANe ArAhiUNa me siddhA / nAmAi jiNa cauro tesi vaMdAmi bhattIe // 4 // cattAri sAsayau paDimA vaMdAmi tivva / aTTha dasa doi vIsaM vaTTa veyaDDhesu ceisu // 5 // aTTha dasa doi vIse te cauguNiyA save asI saMkhA / evaM jiNa bhavaNAiM vaMdehaM paMca merUsu // 6 // susahara kaya nava atthA, taduvari sirikittirayaNasUrIhiM / raiA imettha atthA, kharataragaNajaladhirayaNeNa // 7 // itiSaDarthaM zrIkIrtiratnasUri viracitA zAntinAtha stuti (anyArtha stutiH) varasolA bhalA gUMdabar3A khajUra sAkara / zAnti dadyAt sadAcArA nIlapAdahikhArikA // 1 // aMdarasA guNAdhAra, lApasIbhAM namIzvara / aghevara jalebI jA rAgA sphureti kIrtIya // 2 // sukAcarI sukArelA, vaDI pApar3a kAkaDI / kau sAMgarI isI vAMNI jainI bhUyA sadA phalam // 3 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-59 kapUra lavaMga rasa, sadA pAna pharo hare / / taMbola khayarasAraM va sopArI suthitaM kriyAt // 4 // iti zrI anyArthAstutiH / kIrtiratnAcAryAyai / ' - prAkRta bhAratI 1. uparokta 3 kRtiomAM azuddhatA ghaNI lAge che. sampAdakajIe jevU mokalyuM tevaM pragaTa karavAmAM AvyuM che. A racanAonI hastaprata maLe to avazya sudhArI zakAya. A 3 uparAnta ajitanAtha-japamAlA nAme eka saMskRta racanA paNa ApelI. parantu te nitAnta azuddha hovAthI hastaprata vagara sudhAravAnuM azakya jaNAtAM te nahi chApavAnuM vadhu yogya mAnyuM che. - zI.