Book Title: Suri Shatabdinu Sambharnu
Author(s): Kumarpal Desai
Publisher: Mahudi Madhupuri Jain SMP Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032287/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM *. yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI - nizrA : AcAryazrI manoharakIrtisAgarasUrIzvarajI ma.sA. AzIvada : AcAryazrI udayakIrtisAgarasUrIzvarajI ma.sA. saMpAdaka : padmazrI Do. kumArapALa desAI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUTizatAbdInuM saMbhAraNuM [yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajInI sUrizatAbdInA pAvana prasaMge yojAyela parisaMvAdanI phalazruti] saMpAdaka padmazrI DaoN. kumArapALa desAI prakAzaka zrI mahuDI (madhupurI) jaina zvetAMbara mUrtipUjaka TrasTa tathA saMgha mahuDI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNetA pa. pU. yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI ma.sA. samatA sAgara 5. pU. A. bha. zrImad kIrtisAgarasUrIzvarajI ma.sA. gacchAdhipati pa. pU.A.bha. zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI ma.sA. nizrA. gacchanAyaka AcAryazrI manoharakIrtisAgarasUrIzvarajI ma.sA. - AzIrvAda pa. pU. AcAryazrI udayakIrtisAgarasUrIzvarajIjI ma.sA. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM (yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarasUrIzvarajInI sUrizatAbdInA pAvana prasaMge yojAyela parisaMvAdanI phalazruti) graMtha prAgaTya tithi : zrImad buddhisAgarajInI janmatithi mahAzivarAtrI : mahA vada 13, vi. saM. 2071, 17 phebruArI, 2015 Surisatabdi nu Sambharanu Edited by Dr. Kumarpal Desai Published by Shri Mahudi (Madhupuri) Jain Swetambar Murtipujak Trust & Sangh Mabudi prakAzaka zrI mahuDI (madhupurI) jaina zvetAMbara mUrtipUjaka TrasTa tathA saMgha mahuDI kiMmata 200 rU. pahelI AvRtti phebruArI, 2015 pRSTha saMkhyA 8 + 130 mudraka ajaya oNphaseTa, 15/sI, baMsIdhara esTeTa, bAraDolapurA, amadAvAda-380 004 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama jJAna, dhyAna ane yoganA mahAsAgaranuM smaraNa parama pUjya prazAMtamUrti AcArya zrI manoharakIrtisAgarasUrIzvarajI ma.sA. | 3. jJAnasAgaranAM amRtabiMdu pAmIe ! parama pUjya pravacana prabhAvaka AcAryazrI udayakIrtisAgarasUrIzvarajI ma.sA. AMtarajIvanamAM DokiyuM karAvatI DAyarI kumArapALa desAI 22 sAhityasarjananI cetanAno phuvAro dhanavaMta TI. zAha 33 vaMdanIya sAdhutA dolata bhaTTa 36 adhyAtmanuM AkAza mAlatI zAha 49 AnaMdaghana padasaMgraha bhAvArthamAM pragaTatI pratibhA DaoN. kAMtibhAI zAha 58 anokhI kAvyapratibhA nalinI desAI 66 jainayogamAM anupama pradAna DaoN. razmi medA 72 zrI ghaMTAkarNa mahAvIradeva graMtharacanA DaoN. rekhAbena vorA III Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 Atmadarzana' ane 'Atmatatvadarzana' graMtho vize kanubhAI ela. zAha 94 aitihAsika graMthonuM vihaMgAvalokana Ara.TI.sAvaliyA 105 kartavyapAlanano saMdeza : karmayoga chAyAbena zAha 108 mahAyogInuM zatakaparva parAjita paTela 112 yugadarza AcAryazrIno yugasaMdeza DaoN. reNukA poravAla 120 parisaMvAdano ahevAsa mAlatI zAha 127 pariziSTa 1 zrImad buddhisAgarasUrijIno janma, dIkSA, AcArya padavI tathA svargavAsanuM sthaLa ane varSa | 128 pariziSTa 2 zrImad buddhisAgarasUrijIno vihAra ane cAturmAsanI sAlavArI 129 pariziSTa 3 zrImad buddhisAgarasUrijInI paTTAvali 131-136 pariziSTa 4 zrImad buddhisAgarasUrijI dvArA racita graMthonI nAmAvali Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana jJAnayogI, karmayogI ane dhyAnayogI AcArya buddhisAgarasUrIzvarajI ma. sAnA samayamAM jyAre samAjamAM vadhu ne vadhu ziSyo banAvavAnI hoDa cAlatI hatI, tyAre yoganiSTha AcAryazrIe evA "amara graMthaziSyo' taiyAra karavAno nirdhAra karyo ke jenI jJAnajyoti sadaiva sadAkALa prakAza pAtharatI rahe ane mAnavajAtinI cetanAne ajavALatA rahe. AvA graMthaziSyo pratye agAdha Adara ane guruRNanI prabaLa bhAvanA dharAvatA gacchanAyaka prazAMtamUrti AcAryazrI pU. manoharakIrtisAgarasUrijI mahArAje ane pravacana prabhAvaka pU. AcAryazrI udayakIrtisAgarasUrijI mahArAje yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrijI tathA gacchAdhipati AcArya zrI subodhasAgarasUrijIne bhAvAMjali vyakta karavAno upakrama jALavI rAkhyo che. emanA A sAtatyapUrNa upakramane pariNAme jaina samAjamAM ane sAhitya-jagatamAM yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI mahArAjanI anupama sAhityasevAnuM ane yaugika sAdhanAnuM smaraNa satata ghUMTAtuM rahyuM che. puNyAtmAnAM UMDANo to Abha jeTalAM agAdha che.' e nyAye jema jema vidvAno ane vicArako yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI ma.nI graMthasRSTimAM pravezatA gayA tema tema emanI virATa pratibhA joIne Azcarya ane AnaMda anubhavavA lAgyA. AmAMthI eka vicAra Avyo ke yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarasUrIzvarajInI dIkSAbhUmi pAlanapuramAM yoganiSTha AcAryazrInI dIkSAzatAbdI varSanA nimitte zrI zrutajJAnanI ArAdhanAno avasara yojavo ane judA judA vidvAnone bolAvIne emanAM mahAna graMtharatno vize vaktavyo rAkhavAM. A saMdarbhe AcAryazrI manoharakIrtisAgarasUrIzvarajI ma.sA.ane AcAryazrI udayakIrtisAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA mArgadarzana heThaLa AcAryazrInI sarasvatI upAsanAno abhyAsa karanArA abhyAsIone bolAvavA ane emanAM mananIya pravacanonuM Ayojana karavuM. pariNAme 2014nI 15mI jUne pAlanapuranA zrI tapAgaccha jaina upAzraya saMghamAM eka avismaraNIya kAryakramanuM Ayojana thayuM ane emAM AvelA vidvAnoe potAnA abhyAsalekho prastuta karyA. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prasaMganI eka bIjI paNa vizeSatA rahI ke yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajInI AdhyAtmika, sAhityika ane sarvavyApI vibhUtimattAne darzAvatI adhyAtmarasathI bharapUra evI teonI aprasiddha rojanIzI (DAyarI) AtmacaitanyanI yAtrAno vimocana samAraMbha paNa yojAyo. aneka judA judA saMghomAMthI adhyAtmapremIo, dharmanA anurAgIo ane jijJAsuo A prasaMge upasthita rahyA hatA. pAlanapura nagarInA vaDIloe kahyuM ke A prakArano parisaMvAda emaNe emanA jIvanamAM pahelI ja vAra joyo che ane enAthI emaNe sAce ja jJAnavRddhino anubhava karyo che. enI pAchaLano Azaya to eTalo ja hato ke mahAna vibhUtie racelA graMtho mAtra koI jJAnabhaMDAra ke pustakAlayanI yAdImAM ja nAma rUpe rahI jAya nahIM, paraMtu e graMthomAM rahelA zAzvata satyano vartamAna samayanA abhyAsIone UMDo paricaya thAya. A dhyeyane vadhu sArI rIte siddha karavA mATe A parisaMvAdamAM je je vaktavyo thayAM, te vaktAo pAsethI maMgAvavAmAM AvyAM ane AnaMdanI vAta e che ke AmAM bhAga lenArA ekeeka vaktAe potAnuM vaktavya lekha rUpe ApyuM che. A graMtha dvArA yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrIzvarajInA agAdha jJAnasAgarano to anubhava thaze ja, paraMtu ethIya vizeSa vartamAna samayamAM enI keTalI badhI prastutatA che enI jANa thaze ane enA dvArA ApaNe ApaNI AvatI kAlane UjaLI karI zakIzuM ane navI peDhIne A adhyAtmavAraso ApI zakIzuM. tA. 10-2-2015 - kumArapALa desAI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUTizatAbdInuM saMbhAraNuM . che * pra * - I na = = VII Page #9 -------------------------------------------------------------------------- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalakAmanA parama pUjya prazAMtamUrti AcArya zrI manoharakIrtisAgarasUrIzvarajI ma.sA. jJAna, dhyAna ane yoganA mahAsAgaranuM smaraNa 'Aje yoganiSTha AcAryazrImad buddhisAgarasUrIzvarajInA sUrizatAbdI varSanA pAvana prasaMge yojAyelo parisaMvAda ane anya Ayojano e ApaNA jIvananA TarniMga paoNinTano divasa che. aitihAsika evo jIvanaparivartanano divasa che. gurudeva yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI mahArAjAe vartamAna jagata para zuM upakAra karyo che, tenuM pAvana smaraNa karavAnuM che. e mahAna gurubhagavaMta ApaNane zuM zuM ApIne gayA ? keTaluM badhuM vipula sAhitya ApIne gayA che, vividha viSayomAM sarjana karIne gayA che, paraMtu ApaNe je rIte vitaraNa karavuM joIe, jana-jana sudhI pahoMcADavuM joIe te nathI karI zakyA te kamanasIbI che. pariNAme emanA anupama sarjanano je lAbha maLavo joIe te nathI maLyo. guNAtIta avasthA, dehAtIta avasthA, cidAnaMda svarUpI evo bhAva gurudevanA jIvanamAM nihALavA maLe che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje AvA pUjya gurudevanA jIvanane nihALI rahyA chIe. saritA kone maLavA jAya che ? ApaNe sahu koI jANIe chIe - sAgarane maLavA jAya che. Aje ApaNe sahu e jJAna, dhyAna ane yoganA mahAsAgarane maLavA jaIe chIe. pUjya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI mahArAja kevA buddhinA virATa sAgara hatA. emaNe evo sAgara chalakAvyo ke 140 saritAnuM sarjana karyuM. e sAhityagaMgA nirmaLatA Ape che. vaLI A biMdumAM siMdhu samAyelo che. emaNe A sarjanonuM ciMtana karyuM. potAnI Atmazakti dvArA sarjana karyuM, samajavAnuM dohana karyuM. dohana karyA pachI nIkaLyuM zuM? eka amRta ane eka viSa. amRta devo laI gayA ema paurANika kathA kahe che tema viSanuM pAna zaMkare karyuM eTale nIlakaMTha kahevAyA. ApaNe pUjya zrI buddhisAgarasUrIzvarajInA jIvanamAMthI sAgarane pAmyA. amRtanuM lahANuM karyuM, jenAthI ApaNA jIvanamAM prakAza Ave ane aMdhakAra dUra thAya. zabdomAM adhyAtmanuM amRta emaNe pIdhuM, ApaNane pAyuM. sahune amRtano AsvAda maLyo. je maLyuM emAMthI amRta Acamana rUpe chellA zvAsa sudhI vAgoLyA karIe. Aje emanA vize parisaMvAda yojavAmAM Avyo che, jemAM vidvAno emanA eka-eka graMtha-ratnano paricaya Apaze. A ratno ApaNA jIvanane ujALe tevAM che. A parisaMvAdamAM upasthita rahenAra sahu koI para paramAtmAnA ane gurudevanA AzIrvAda Utare, e ja maMgalakAmanA. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 0 2 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvacana parama pUjya pravacana prabhAvaka AcAryazrI udayakIrtisAgarasUrIzvarajI ma.sA. jJAnasAgaranAM amRtabiMdu pAmIe ! jemanA upara paramAtmAnA parama AzIrvAda UtaryA hatA, evA gacchAdhipati zrI subodhasAgarasUrIzvarajInA jIvanamAM camatkAra thayo nahoto, paraMtu emaNe je karyuM e camatkAra banI rahyo. e divya puruSanA romaromamAM paramAtmAnuM divya tattva hatuM. paramAtmAnAM darzana karatAM karatAM emanA bhItaranI cetanA thanaganI ane sahajabhAve zabdo sarI paDyA, tuma darizana upakArI o prabhujI, tuma darizana sukhakArI, tuma darizanathI AnaMda pragaTe, pragaTe maMgalakArI." tapa, japa, kriyA, saMyama sarve temane pAmavA, prabhu ! A je kaMI paNa karuM chuM te mATe icchA to kevaLa ApanA darzananI ja che. chellI icchA mAre to eka ja che tArAM darzana pAmavAnI. ane tame khAkharAnI khisakolI, gulAbajAMbuno svAda zuM jANIe ! mAtra prasiddhi pAchaLa pAgala baneluM jagata zuM samajI zake ? Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudeva" e zabdanA mAtra cAra akSarano vicAra karo. gurudeve saMsArano sAra nicovIne Apyo che. gu-guNAtIta avasthA, ru-ruNAtIta avasthA, dedehAtIta avasthA ane va-vacanAtIta avasthA. emaNe ApaNane tIrthaMkara paramAtmAe batAvelA paMtha batAvIne kahyuM ke potAnA AtmIya guNone pragaTa karI guNAtIta, ruNAtIta, dehAtIta ane vacanAtIta avasthAe pahoMcavAnuM che. gurudeva ApaNI sAthe deha svarUpe nahIM, paNa daivasvarUpe hAjara che. paramAtmAnI kRpA hoya to sAdhu-saMtonAM pagalAM thAya che. Aje vaktAonAM darzana karavAnAM che. vaktAo gurudevanA jIvana vize vaktavya taiyAra karIne AvyA che. teo ApaNane paramatattvanI vAta samajAvaze. emAMthI ekAda vAkya paNa jIvanamAM Utare to A saMsArane samApta karI zakIe eTalI tAkAta gurudevanA zabdomAM che. ApaNe taiyAra bhANe besI gayA chIe. A badhA pAchaLa kumArapALabhAIe tanatoDa mahenata karI che ane cIvaTapUrvaka "AtmacaitanyanI yAtrA" pustaka paNa taiyAra karyuM che. gurudevanuM A pustaka "AtmacetanyanI yAtrA" hAthamAM laI, darzana karI gadgada thaI sparza karazo, to paNa akSaranI tAkAta pAmI zakazo. dareka puNyazALI vaktAne sAMbhaLavAnA ja nahIM, samajavAnA; samajavAnA ja nahIM, paNa emanI dareka vAta jIvanamAM utAravAnI che. maMdiramAM rahetA prabhu kalyANa kare, camatkAra kare, kare ne kare. e ja rIte sva maMdiramAM rahelA prabhu paNa kalyANa kare che. enuM pariNAma ApaNane avazya jovA maLe. eka prasaMga yAda Ave che. vaktAnuM nAma smaraNamAM nathI. jIvadayA para doDha kalAka sudhI pravacana ApeluM. keTalAya mANasoe UbhA thaI jIvahiMsA karavI nahIM evo niyama lIdho. e vaktAe khIsAmAMthI rUmAla kADhyo, tyAre sAthe be IMDAM bahAra AvyAM ! A vaktA mAtra vaktavya ApatA hatA. e mujaba vartana ke AcaraNa karatA nahotA. jyAre AjanA vaktAonA jIvanamAM prabhunI vANI UtarelI che, ene AtmasAt karelI che. jIvana paNa jJAnamaya che. AvA vaktAonAM darzana paNa sukhada che. emanA vyAkhyAnanuM zravaNa karavAnI sAthosAtha ApaNe A badhAnuM hRdayathI bahumAna karIe. teo je sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 4 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApavAnA che te riphaMDebala nathI. teoe temano amUlya samaya Apyo che, je pharI ApaNane punaH prApta thAya tema nathI. vartamAna jIvanamAM mAnavI potAnI orijinAliTI nahIM, paNa mahoruM paherIne beTho che. atyAre ApaNe badhA svAdhIna chIe eTale ke jAte hAlIcAlI zakIe chIe. ahIM jAte AvI zakyA chIe, paraMtu mArA, tamArA badhAnA jIvanamAM eka divasa evo Avaze ke jyAre vRddhatva Avaze. e samaye samAdhi, sadgati, saraLa gati maLe, teno prayAsa karo. vaktAo jJAnanA mAdhyamathI evuM kaMIka pIrase ke jeno AsvAda chellA zvAsa sudhI smaraNamAM rahe. yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajInA saMpUrNa jIvanane bhInA bhInA hRdaye yAda karo topaNa tAkAta Avaze. evI adbhuta zakti emAM che. jenuM jIvana sudhare, enuM maraNa sudhare. maraNa sudhare, ene sadgati maLe. dareka vaktAo evuM pIrasaze, jemAM AsvAda haze. paramAtmA-gurudevane yAda karo to pariNAma avazya maLe ja. huM ane tame aMdarathI pIDita ane trasta chIe. bahArathI sArA ane vyavasthita dekhAIe, paNa aMdaranI graMthio ApaNA AMtarika jIvanane khaLabhaLAve che. A graMthione toDavAnuM kAma graMtha kare che. zeraDI khAtA hoIe ne gAMTha Ave to mIThAzane mArI nAkhe che. soyanI aMdara doro parovavAno hoya, paNa dorAmAM gAMTha hoya to parovAto nathI. AvI ja rIte saMsAranI yAtrAmAM gAMTha haze, graMthi haze, to jIvanayAtrA, paramAtmAnI prApti karAvaze nahIM. graMthi toDavAnuM kAma A graMtha kare che. A rIte jIvana jIvIza to dhIme dhIme A saMsAramAMthI mukta thaIza, zAMti Avaze. huM ane tame doDyA jaIe chIe, zAMti kyAM maLaze ? mAtra ne mAtra paramAtmAnAM - gurudevanAM caraNomAM. kAzamIra ke sviTjharlaeNnDa kyAMya javAnI jarUra nathI. graMthanuM sarjana karanAra jJAnInuM zaraNa laI lo. A pravacanonuM zravaNa viveka Apaze. A badhuM sAMbhaLavAnuM eTalA mATe che ke tame saMsAramAM raho cho. moha, mAyA, kaSAya vacce tamArI jAtane saMbhALajo. gabaDI paDavAnI taiyArImAM ho to saMbhALa koNa leze ? parvatanI UMDI khINamAM patana pAmatA koNa bacAvaze ? 5 jJAnasAgaranAM amRtabiMdu pAmIe ! Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so varasa pahelAM AcAryazrI buddhisAgarasUrIzvarajIe karelI bhaviSyavANI Aje satya jaNAya che. jemaNe jemaNe kaubhAMDo karyo che, te prajA samakSa Avaze. A yugamAM sAdhanA vinA saheje nahIM cAle. sAdhanAthI jIvanamAM sahaja mArga prApta thAya che. yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarasUrIzvarajI mahArAjAe bhaviSya bhAkhatAM lakhyuM, eka khaMDanA loko sAthe bIjA khaMDanA loko nirAMte vAto karaze. A mobAile tamAruM jIvana naSTa karyuM che. mobAile jUThuM bolatAM zikhavADyuM che. sAthe sAthe samajI lo ke pariNAma kharAba Avaze. Aje mANasAI jovA maLatI nathI. eka vAra eka mANase dukAnamAM jaIne kahyuM ke, "pANI Apo.' zeTha kahe ke, "mANasa nathI, bahAra gayo che.' Ama be traNa vAra mAMgavA chatAM pANI ApyuM nahIM eTale e mANase zeThane kahyuM, "pANI pivaDAvavA jeTalA to mANasa bano ! tamArAmAM mANasAI nathI." eka vAra eka mANasa phAnasa laIne nIkaLyo. ene DokTara, enjiniyara, polIsa sahu koI maLyA paNa mANasa nahIM.' zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhebe kahyuM che, "bhUkhyAne bhojana, tarasyAne pANI, bolo mIThI vANI, prabhu ! e tamArI nizAnI !" AjanI A badhI mahenata kumArapALa desAInI. A vAtAvaraNa joIe chIe te ane pustakanuM prakAzana thayuM te paNa emane ja AbhArI che. uparathI ema paNa kahyuM, "gurudeva vize pustaka chApavAnuM hoya to mane lAbha Apajo." anumodanA karavAnuM mana thAya. A pustakamAM lakheluM thoDuM paNa tamArA jIvanamAM Utaraze, bAhya nahIM, AMtarika zAMti maLaze. sAhitya vinAnuM ghara smazAna jevuM che. sAhitya-jJAna e amAruM jIvana che. A mATe tamAma kAma karavA ame taiyAra chIe. amAruM jIvana jJAna sAthe saMkaLAyeluM che. ugra vihArI, ugra tapasvI, alpajJAnI, jJAnanI sAdhanA bahu jarUrI che. ApaNA AcArya bhagavaMta prazAMtamUrti zrI manoharakIrtisAgarasUrIzvarajI sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM t 6 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khumArIvALA che. ATalI moTI vaye 108 logassano kAusagga paNa UbhA UbhA kare che. temanA jIvanamAM koI phariyAda ja nathI. teone DaoNkTare kahyuM, AMkhathI kAma nahIM karI zako to te sahajabhAve svIkAryuM. khUba kAma karyuM che. have baMdha AMkhe jIvavAnuM che. ATha varSathI lagabhaga dekhAtuM nathI, tema chatAM kyAreya Thokara khAdhI nathI. gurudeve bahu vAMcyuM che, ciMtana karyuM che. vinaMtI karIe thoDuM kaMIka ApaNane kahe. pahelAMnA loko pAse ghaDiyALa nahotI, paNa samaya hato. ApaNI kamanasIbI e che ke have loko pAse ghaDiyALa che, paNa samaya nathI. Aje aitihAsika ane dhArmika evI pAlanapura nagarImAM prathama vAra A parisaMvAdanuM Ayojana thaI rahyuM che. AnAthI Apa sahunI jJAnaprAptinI bhAvanA sArthaka thaze ane yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI mahArAjanA vipula, tAtvika ane zAstrIya jJAnasAgaranAM thoDAM madhubiMdu prApta thaze, evI AzA rAkhuM chuM. 7 ] jJAnasAgaranAM amRtabiMdu pAmIe ! Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMtarajIvanamAM DokiyuM karAvatI DAyarI DaoN. kumArapALa desAI DAyarI eTale rojanIzI, dainika pravRttinI noMdha. kharuM jotAM DAya2InI AtmalakSI noMdha eka prakAranuM AtmasaMbhASaNa bane che, jemAMthI lekhaka AtmanirIkSaNa karIne potAnA guNadoSa joI zake che. moTA bhAganI DAyarIo bhautika pravRttionI noMdharUpe hoya che, ane temAM aihika sukha-duHkha ke saphaLatAniSphaLatAnuM athavA gamA-aNagamAnuM nidarzana karatI noMdho jovA maLe che. paraMtu thoDIka evI paNa DAyarIo hoya che, jemAM kevaLa AdhyAtmika anubhavonuM nirUpaNa ja hoya che, ane lakhanAra emAM potAnA vAMcana, manana, nididhyAsana, AtmaciMtana, AtmAnaMda ityAdi AMtaraguhAmAM cAlatI ghaTanAonI noMdha Ape che. jo tenAmAM sAhityika zakti hoya to, tene lagatA gadya-padyanA udgAromAM sAhityika sugaMdha AvavA pAme che. niHspRha ane nirmama bhAve, kevaLa AdhyAtmika pragati ke pIchehaThanI noMdha ke nijAnaMdanI abhivyakti sATe lakhanArA virala hoya che. yogasAdhaka AcAryazrI buddhisAgarasUrijInI rojanIzI A prakAranI che. temanA sudIrgha jIvanakALanA lAMbA paTane AvarI letI aneka varSonI rojanIzIo emaNe lakhI hovA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM, emanI eka ja varSanI rojanIzI atyAre prApta thAya che. nAnakaDI DokAbArImAMthI mahelamAM najara nAkhIe ane jema tenI aMdara rahelI amUlya samRddhinuM darzana thAya, evo anubhava zrI buddhisAgarasUrijInI A eka varSanI rojanIzI parathI thAya che. AmAMthI temanA bhavya-abhuta jIvanakAryano khyAla AvI jAya che. AmAM teonA yoga, samAdhi, adhyAtmaciMtana, vizALa ane vaividhyapUrNa vAcana, lokahitakArI pravRttionuM Ayojana ane gajhalamAM mastI rUpe pragaTatA nijAnaMdanuM darzana thAya che. samagra jIvanamAM eka varSanuM mahattva keTaluM ? paLano paNa pramAda nahi sevanAra jAgrata AtmAne mATe to aMtarayAtrAnA patha para prayANa karavA mATe pratyeka varSa nahi, balka pratyeka kSaNa mUlyavAna hoya che ane bhagavAna mahAvIranI paLamAtra jeTaloya pramAda nahi karavAnI zIkha, e rIte caritArtha thaI zake che. Ano jIvaMta Alekha AcAryazrI buddhisAgarasUrijInI vi. saM. 1971nI, mAtra eka ja varSanI DAyarImAMthI maLI rahe che. eka bAju vihAra, vyAkhyAna ane upadezanI dharmapravRtti cAle, bIjI bAju bhinna bhinna viSayonAM pustakonuM satata vAcana thAya, sAthosAtha mananI prakriyA to cAlu ja hoya ane A badhAmAMthI cUMTAI ghaMTAIne lekhana thatuM hoya. hajI ATaluM ochuM hoya tema, avirata dhyAnasAdhanA paNa cAlatI ja hoya ane kalAkonA kalAko sudhI dhyAna lagAvyA pachI thatI AtmAnubhUtinuM amRtapAna karavAmAM AvatuM hoya ! AcAryazrI buddhisAgarasUrijInI A DAyarIomAM eka bAju sarjanaprakriyA - nibaMdho, kAvyo ane ciMtano ityAdino Alekha maLe che, to bIjI tarapha emanA vihAra ane vAcananA ullekho maLe che. A ullekho pramANamAM ochA che, paraMtu eka AtmajJAnInA ullekho tarIke te dhyAna kheMce tevA che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jaina sAdhuone hAthe bahoLA pramANamAM sAhityasarjana thayuM che. arvAcIna yugamAM e paraMparAnuM sAtatya AcAryazrI buddhisAgarasUrijInI sAhityopAsanAmAM jovA maLe che. emaNe mAtra covIsa varSanA sAdhu-jIvana daramiyAna saMskRta, hiMdI ane gujarAtI ema traNa bhASAomAM kula 115 jeTalA graMtho lakhyA. e samaye sAdhusamAjamAM game te rIte ziSyo 9 D AMtarajIvanamAM DokiyuM karAvatI DAyarI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAvavAnI hoDa cAlatI hatI; tyAre jJAnopAsaka buddhisAgarasUrijIe 115 amara graMthaziSyo banAvavAno nirNaya karyo hato. emanA 25 graMtho ciMtana ane tattvajJAnathI bharelA che; 24 graMthomAM emanI kAvyasaravANI vahe che, jyAre saMskRta bhASAmAM emaNe bAvIseka graMtho lakhyA hatA. emanA kAvyasAhitya vize gujarAtanA "yugamUrti vArtAkAra tarIke vikhyAta navalakathAkAra zrI ramaNalAla vasaMtalAla desAIe kahyuM hatuM : zrI buddhisAgarajInuM sAhitya eTale ? ene hiMdu paNa vAMcI zake, jene paNa vAMcI zake, muslima paNa vAMcI zake. saune sarakhuM upayogI thaI paDe tevuM e kAvyasAhitya, buddhisAgarasUrijIne ApaNA bhakta ane jJAnI kavionI hAramAM mUkI de evuM che." yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarasUrijInA vAcana, manana ane nididhyAsananI triveNIno anubhava paNa emanI A DAyarImAMthI thAya che. AgaLa sUcavyuM tema emaNe ghaNAM varSonI DAyarI lakhI hatI, paraMtu atyAre to emanI vi. saM. 1971nI mAtra eka DAyarI ja upalabdha thaI che. paraMtu A rojanIzI e karmayogI, dhyAnayogI ane jJAnayogI AcAryanA vyaktitvane nakhazikha darzAvI jAya che. 1971nI A rojanIzInA AraMbhe teo gurusmaraNa kare che. gurusmaraNanA A kAvyamAM emanI tanmayatA satata taravaryA kare che. teo vicAre che ke, guru pAse mAgavAnuM zuM hoya ?- jyAM mAgyA vinA ja badhuM maLatuM hoya che. - rojanIzImAM AlekhAyelA sAta kaDInA A kAvyanI eka khUbI e che ke, AkhA kAvyanuM Alekhana saheja paNa chekachAka vagaranuM jovA maLe che. hRdayamAM jAgato bhAva sIdhesIdho ja rojanIzInAM pAnAM para aMkAto gayo hoya tema lAge che. AmAM teone zAbdika pheraphAro paNa karavA paDyA nathI! ahIM gurabhAvanAnuM gaurava karatAM teo kahe che : "UMdhyo deva jagAvIyo re - deha derAsaramAMhI - pragaTe vani vanithI re - guruthI gurupaNuM mAMhI." A pachI AcAryazrI buddhisAgarasUrijI guruziSyanA aikyanI vAta karIne vi. saM. 1971nA nUtana varSanA prAraMbhe bhAvapUrvaka gurune smare che. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 10 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teoe gAyelo A gurumahimA anubhUtinA pAyA para racAyelo hovAthI vadhAre hRdayasparzI banyo che. vijApuranA eka nirakSara kaNabI kuTuMbanA bALakanuM gurukRpAe ja yoganiSTha AcArya tarIke AdhyAtmika rUpAMtara thayuM hatuM, e ahIM paNa joI zakAya che. rojanIzInA AraMbhe "sva'mAM paramAtmabhAva anubhavavAnI potAnI jhaMkhanAne pragaTa karatAM teo kahe che : "sarva jIvonI rakSArthe pravRtti karAo. satya vadavAmAM jIvana vahyA karo. asteya, brahmacarya, parigrahatyAga vagerenI ArAdhanA paripUrNa dravya ane bhAvathI thAo. apramattapaNe AtmasamAdhimAM dravya ane bhAvathI svajIvana vaho. jaina zAsananI prabhAvanA thAya evA saMyogo prApta thAo. jaina daSTie, zAsanarakSaka daSTie, sarvajIvadayA dRSTie, sarva nAmonI apekSAe mana, vacana ane kAyAmAM kriyA (karma), yogitva ane jJAnayogitva pragaTo. adhyAtmajJAnanAM ucca rahasyonA anubhava vaDe AtmA sahajAnaMdamAM masta raho. apramatta bhAvanI jIvanmuktimAM zuddhopayoga vaDe sthiratA thAo. uttama jJAna, darzana ane cAritra dvArA "sva'mAM paramAtmatva anubhavAo." A eka varSa daramiyAna emaNe aneka sthaLoe vihAra karyo hato. emAM mANasA, ridrola, vijApura, IDara, kheDabrahmA, kuMbhAriyAjI, aMbAjI, Abu, acalagaDha, daMtIvADA, pAlanapura, siddhapura, UMjhA, mahesANA, bhoyaNI, viramagAma, godhAvI, kalola, pAnasara ane pethApura jevAM jANItAM gAmo uparAMta anya gAmono paNa samAveza thato hato, paraMtu eka varSamAM karelA ATalA vihAra daramiyAna emanI vAcanapravRtti to satata ane tIvra vege cAlu rahI hatI. pote vAMcelAM pustakonI noMdha teo rojanIzImAM karatA jAya che. A eka ja varSamAM emaNe "samayaprAbhRta', zubhacaMdra AcAryakta "jJAnArNavasAroddhAra' (bIjI vakhata), "rAjendraabhidhAnakoza' (bhA. 1), "jJAnacakra (bhA. 8), "mahAbalamalayAsuMdarI', "saMskRta tilakamaMjarI', "caMdraprabhu', vikramorvazIyam' (bhASAMtara), vihyaEratnamAlA" ane "jaina dRSTie yoga" in a AMtarajIvanamAM DokiyuM karAvatI DAyarI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevAM pustako vAMcyAM; jyAre AcArya AnaMdazaMkara dhruvanuM dharmo vizenuM pustaka mananapUrvaka vAMcyuM ema noMdhe che, to mANasAnA darabAra pAsethI lIdheluM "ratnamAla' pustaka vAMcIne pAchuM ApyAnI noMdha maLe che. e ja rIte sANaMdanI sarakArI lAibrerImAMthI lIdhelAM pustako vAMcIne pAchAM ApyAM, tenI yAdI paNa maLe che. A graMtho uparAMta "gujarAtano arvAcIna itihAsa', "kaNabI-kSatriya itihAsa" ane "pAmahApurANa" jevA graMtho vAMcyA hatA, "jIvanazaktinuM baMdhAraNa", "svAmI rAmatIrthano sadupadeza' (bhAga 7), "gujarAta sarvasaMgraha', svadeza", "hiMdanI udyogasthiti', "bhArata lokakathA", "dariyApAranA dezonI vAto' jevAM pustako paNa vAMcyAM hatAM, "adhyAtmopaniSada'nuM cothI vAra manana karyuM, to "jona oNpha Arka", "kumudinI', "AMkha kI kIrakIrI", "zAMtikuTira', "subhASitamuktAvali' tema ja "narmakavitA' jevA graMtho paNa vAMcyA hatA. vaLI, vi.saM. 1971nI vaizAkha suda pAMcamanA roja zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyAe AnaMdaghananAM pado para lakhelI prastAvanA ane upoddAta vAMcyAnI noMdha paNa maLe che. A varSa daramiyAna emanI lekhanapravRtti cAlatI rahI hatI. "karmayoga" nAmano emano graMtha chapAto hato e paNa noMdhyuM che. vihAra ane vyAkhyAno cAlatAM hatAM, enI sAthosAtha ATalI badhI jJAnapravRtti cAlu rAkhavI te virala ja kahevAya. kyAreka koI jijJAsuneya abhyAsamAM sahAyabhUta thatA hatA. saMvata 1971nI mAgazara vada amAse zA. mohanalAla jesiMgabhAIne pAMcamA karmagraMthanI sittera gAthA sudhI abhyAsa karAvyAnI noMdha paNa maLe che. saM. 1971nA poSa sudi chaThanI noMdhamAM teo lakhe che sAMjanA samaye kaDI prAMtanA sUbAsAheba rA. goviMdajIbhAI hAthIbhAI darzanArthe AvyA. temane prajAnI sevA karavI, sAdhuono upadeza zravaNa karavo, prajAjanonAM duHkho tarapha lakSya devuM, lAibrerIo, borDiMgo vizeSa pramANamAM vyavasthApUrvaka ughADavA mATe upadeza dIdho. gAyakavADI rAjyamAM sAdhuone mATe saMskRta pAThazALA ughADavA upadeza dIdho." AvI ja rIte phAgaNa vada 8nA divase "pro. rAmamUrti senDonI mulAkAta laI dhArmika vicArono upadeza Apyo" evI noMdha paNa maLe che. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 12 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emano sAhityaprema sarvatra dekhAya che. teo gujarAtI sAhityanA vartamAna pravAho ane sAkSarothI paricita hatA. gujarAtI sAhityanA saMzodhaka zrI ke. ha. dhruva vize emaNe lakhelA apragaTa stutikAvyamAM A jJAnI ane dhyAnI yogIrAjane sAhityasaMzodhaka pratye keTalo Adara che, te pragaTa thAya che. teo kahe che : "milanasAra svabhAve sArA, sAkSaravargamAM pyArA, uttama vidyAnA AdhArA, sadguNanA avatArA. dhanya dhanya zubha mAta tAta ne, dhanya gurjara avatArI, moTA mananA zubha paramArthI, tava jIvana balihArI. amara karyuM nija nAma jagatamAM, guNakArI zubhakArI, 'buddhisAgara'maMgala pAmo, guNagaNanA bhaMDArI." AvI ja rIte sANaMdathI AcAryazrI buddhisAgarasUrijIe munizrI jinavijayajIne maitrIne biradAvatuM ane jJAnavRddhinI abhilASA pragaTa karatuM ATha kaDInuM kAvya lakhyuM che. A rojanIzIno keTaloka bhAga 'karmayoga', 'bhajanasaMgraha', 'jainagItA' ane 'sukhasAgara gurugItA' nAme emanA graMthomAM pragaTa thayo che. AthI ahIM apragaTa evA gadya ane padya bhAgane jovAno upakrama rAkhyo che. AmAM sAcI bhaktine batAvatA emanA eka apragaTa kAvyamAM teo 'hirano mAraga che zUrAno' ema kahetA jaNAya che. teo kahe che ke, mAtra mukhethI bhakta kahevaDAvavAthI kAma patI jatuM nathI. ene mATe to prayatna ane niSkAma bhAvanA jarUrI che. teo AvA kRtaka bhaktone pUche che : "kahe mukhathI tamAro chuM, tamone sau samarpaNa che. vicArI Apa uttarane, amArI zI karI sevA ? hane lakSmI ghaNI vhAlI, tane kIrti ghaNI vhAlI, kahe che bhaktino bhUkhyo, amArI zI karI sevA ?" Ama kahIne viveka vinA vitta kharacavAnI, asatya ane parigrahanI tema ja saMsAranA pravAhamAM gatAnugatika rIte taNAvAnI sAmAnya janonI manovRttinI vAta karIne bhA2pUrvaka kahe che 13 D AMtarajIvanamAM DokiyuM karAvatI DAyarI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAvuM bhakta koTImAM, nathI kAMI vAta e helI." AvI ja rIte anya kAvyamAM paramAtmAnuM jIbhethI raTaNa karanArAo sAme cetavaNI uccAratAM e kahe che ke "tattvamasi" ke "dama" bolavAthI pAra nathI Avato. mAtra zabdothI prabhu prApta thaze nahIM, kAraNa ke paramAtmA to zabdAtIta che, ane dhyAnamArge ja pAmI zakAya che. akhAe gAyelA jIva ane brahmanI ekatAnA anubhavanI yAda Ape e rIte A jaina AcArya AnaMdabhera kahe che sAdhanathI prabhu vegaLA, sAdhanathI prabhu hela; sAdhana sAdhaka sAdhyanA ekatve che gela." AvA paramAtmAnI jhAMkhI maunathI thAya che. enI khoja karavAnI jarUra nathI. e to ApaNA aMtaramAM ja vaselo che. mAnavInI A ja viDaMbanA che ne ke e bahAranuM badhuM jue che, paNa potAnI aMdara DokiyuM ya karato nathI ! ane bhItaranI duniyA ajANI rahI jAya che. e caMdranI dharatI para bhale jaI Avyo hoya, paraMtu AtmAnI bhUmi ene ajANI lAge che. A aMtaramAM rahelI AnaMdajyotanI jikara karatAM teo lAkSaNika Dhabe kahe che : "jyAM tyAM prabhujI zodhiyA, paNa prabhujI pAsa; AnaMdajyote jANIe, rAkhI mana vizvAsa. prema vinA prabhujI nathI, karo upAya hajAra; marajIvo prabhune maLe, bIjA khAve mAra. nirmala citta thayA vinA, Izvara nA dekhAya; koTI upAya karo, kadI kAka na dhoLo thAya." "A eka varSa daramiyAna racAyelAM kAvyomAM viSayavaividhya paNa ghaNuM che. emAM nAnAM bALako, juvAnI', "mAtA", "vRddhAvasthAthI mAMDIne "dezasevA", "kanyAvikraya, "sudhAro, yogya kara samajI, pragati "garIbo para dayA lAvo, 'baLI ! parataMtratA bUrI !', maLo to bhAvathI maLazo" ane "virodho sahu samAvI de" jevI bhAvanAvALAM kAvyo maLe che, to "sAgara", "AMbo" ke "padhAro, meghamahArAja !" jevAM prakRtine uddezIne racAyelAM kAvyo paNa maLe che. jyAre "sAbaramatImAMthI grAhyazikSaNa", "AtmAnI tRSNA prati sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM n 14 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukti", "zuddha cetanA satInI AtmasvAmI prati ukti" jevAM AdhyAtmika bhAvanAone anulakSIne thayelAM kAvyasarjanoya sAMpaDe che. emanI pAse zIghrakavitva hovAthI keTalAka patronA pratyuttara teoe padyamaya ApyA hatA. emaNe vi. saM. 1971nA bhAdaravA vada ekame "ahIM jhaTa megha varSAvo" nAmanuM kAvya lakhyuM ane kavi kahe che ke, "A kAvya karyA bAda bhAdaravAmAM varSA thaI ane tethI gujarAtamAM duSkALa paDavAno hato tene sthAne sukALa thayo." kavie lakheluM "smazAna' vizenuM kAvya to vizeSa noMdhapAtra che, te e dRSTie ke 240 paMkti jeTaluM lAMbuM kAvya A viSaya para bhAgye ja koIe lakhyuM haze. kAvyano aMta "phAgu'ne yAda karAve te rIte vairAgyarasamAM Ave che. teo kahe "pragaTe vAMcyAthI vairAgya, bAhyAbhyatara pragaTe tyAga; hove zivasuMdarIno rAga, zAzvata sukhano Ave lAga. Adhi, vyAdhi sahu nAse duHkha, aMtaramAM pragaTe zivasukha; ratnatrayInI prApti thAya, cAritrI thaI zivapura jAya. bhaNe gaNe je nara ne nAra, dharmI thAve te nirdhAra; buddhisAgara' maMgalamALa, pAme thAve jayajayakAra." eka kAvyamAM emaNe "bhagu, tava jIvananI balihArI" kahIne "jaina patranA adhipati bhagubhAI phatehacaMdane snehAMjali apa che. snehAMjalimAM videha pAmela vyakti vize Adara darzAvavAmAM Ave che. paNa kyAreka AvI snehAMjali Adarane badale atizayoktimAM sarI jatI hoya che. AcAryazrI buddhisAgarasUrijIe lakhelI snehAMjalimAM emaNe bhagubhAInA nirbhaya ane sudhAraka vyaktitvane biradAvyuM che, sAthe sAthe emanA virodhIoe emane sapaDAvIne jelamAM bhale mokalyA, paraMtu bhaviSyamAM emanI kiMmata thaze ema 15 3 AMtarajIvanamAM DokiyuM karAvatI DAyarI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo spaSTa kahe che. bAra bAra varSa sudhI AkarA saMjogomAM "jaina patra calAvyuM ane kyAreya koI badalAnI AzA rAkhI nahi, e saNane kavi darzAve che. paraMtu enI sAthosAtha, bhagubhAInA doSo tarapha AMkhamicAmaNAM karatA nathI. teo kahe che anizcita mana bhama bhamAvyo, kAyavyavasthA na sArI." bhagubhAInA jIvananI nakkara vigato para A snehAMjali AdhArita che. emAM kavi kyAMya ati prazaMsAmAM sarI paDyA nathI te noMdhapAtra bAbata kahevAya. A rojanIzInA gadyamAM, lakhanAranI ciMtanazIlatA pragaTa thAya che. AmAM aneka viSaya para mananIya lekho maLe che. Aja sudhI apragaTa evA prAmANikatA vizenA nibaMdhamAM teo kahe che ke, prAmANika vartanathI jeTalI AtmAnI ane anya janonI unnati thaI zake che, teTalI anyathI thatI nathI. vaLI, rAgadveSa vagere doSono jema jema nAza thato jAya, tema tema prAmANikapaNuM vizeSa khIlatuM jAya che. AvI vyaktine vizno ane saMkaTo naDe che, paraMtu te aMte vizvamAM unnatinA zikhare virAjita thAya che." AcAryazrI buddhisAgarasUrijI spaSTa kahe che ke, "manuSyamAM sarva guNo karatAM prathama prAmANikapaNAno guNa hovo joIe." Aje ApaNe joIe chIe ke, samAjamAM bhraSTAcAra ziSTAcAra banI gayo che. tyAre A upadeza keTalo sacoTa ane marmasparzI lAge che !teo kahe che ke, "je dezamAM prAmANika manuSyo hoya te deza svataMtratAthI ane unnatithI zobhI rahe che. dharma, rASTra ane samAjanI unnatino AdhAra prAmANikapaNA para che." AcAryazrI pAse vAstavika paristhitinuM spaSTa darzana hatuM ane tethI ja teo AryAvartanI avanati thavAnuM mukhya kAraNa "prAmANika guNathI vimukhatA' sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 16 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tema kahe che. nibaMdhanA samApanamAM potAnA vicAronuM navanIta tAravatAM teo kahe che - "prAmANika guNa saMbaMdhI bhASaNa karanArA lAkho manuSyo maLI Avaze, paNa prAmANikapaNe vartanArA to lAkhomAMthI pAMca manuSyo paNa maLe vA na maLe, teno nizcaya karI zakAya nahi. prAmANikapaNe vartanAra mArgAnusAri guNane prApta karIne samyaktvanI prApti karI zake che, ane samyaktvanI prApti thayA bAda cAritryanI prApti karIne te mokSapadanI prApti karI zake che. AryAvarta vagere dezomAM prAmANikatAno yadi phelAvo thAya to lUMTaphATa, kleza, yuddha, mArAmArI, gALAgALI, koTamAM aneka prakAranA keso, kusaMpa ane azAMti vagereno nAza thAya emAM jarA mAtra saMzaya nathI. prAmANikapaNe vartavAthI ane bolavAthI kharekharI svanI ane anya manuSyonI unnati karI zakAya che. prAmANika manuSya potAnA vicAro ane AcArothI prAmANika guNanuM vAtAvaraNa vizvamAM phelAve che ane te prAmANika guNanA vAtAvaraNanA saMbaMdhamAM je je manuSyo Ave che te te manuSyone prAmANika guNanI asara thAya che." A vicAromAM AcAryazrInI dRSTi potAnI AsapAsanI vAstavika paristhitine pUrepUrI pArakhe che, AthI prAmANikapaNAnA dunyavI lAbho paNa te darzAve che. AnI sAthosAtha teo karmayogI e AtmayogI hovAthI, AtmonnatimAM A guNanI upakArakatA darzAvavAnuM paNa cUkatA nathI. mAnavIe daivI saMpatti vadhAravAnI che, ane e saMpattimAM prAmANikatAno guNa paNa keTalo phALo ApI zake che, te teo batAve che. gaccha, saMghADA ane saMpradAyomAM cAlatA mamatva vizenI emanI AMtaravedanA paNa eka noMdhamAM vyakta thAya che. teo laghu vartuLamAMthI anaMta Atmazuddha vartuLamAM pravezavAnI himAyata kare che ane AmAM emanI vyApaka tema ja samanvayasAdhaka dRSTino paricaya sAMpaDe che. teo potAnA vihAranAM sthAnonuM paNa varNana Ape che. e sthAnonA jainonI ane jainamaMdironI vigato Ape che. zilAlekhono jhINavaTabhera abhyAsa kare che. vi. saM. 1971nA mahA vada 13 ne zukravAre delavADAthI 17 AMtarajIvanamAM DokiyuM karAvatI DAyarI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abu AvyA ane, eka itihAsanA saMzodhakanI jema teo potAnI noMdhamAM lakhe che - vastupAla ane tejapAlanA derAsaramAM derANI-jeThANInA gokhalA kahevAya che, paraMtu te para lakhelA lekhanA AdhAre khoTI paDe che. tejapAlanI strI suhaDAdevInA zreyArthe te be gokhalAone tejapAle karAvyA che." A rIte AcAryazrI jainamaMdironA zilAlekhono jhINavaTabhera abhyAsa kare che ane sAthosAtha dharmasthAnanA Atmajyoti jagADatA prabhAvane aMtaramAM anubhave che. AthI ja teo kahe che cetanajIne kheDabrahmA, derola, galoDA vageremAM sthAvara tIrthanAM darzana karAvI AtmaramaNatAmAM vRddhi karavA yAtrAno prayatna sevyo." AcAryazrI buddhisAgarasUrijInI eka vizeSatA e che ke emaNe bhulAyelI yogasAdhanAne punaH pratiSThA ApI. A rojanIzImAM adhyAtmajJAna saMbaMdhI teo vistRta carcA kare che. AmAM emano zAstrano abhyAsa, vicAraka tarIkenI sUkSmatA, kathanane kramabaddha AlekhavAnI kuzaLatA tema ja potAnA kayitavyane zAstranA AdhAro TAMkIne darzAvavAnI nipuNatA jovA maLe che. rojanIzInAM saDasaTha pAnAMomAM emaNe A viSayanI vistRta carcA karI che. vihAra, vyAkhyAna, upadeza, vAcana, manana ane lekhanamAM rata rahetA A yogIrAjanuM lakSa to AtmAnI oLakha pAmavAnuM ja rahyuM che. A rojanIzImAM sAlaMbana ke nirAlaMbana dhyAnanI carcA karIne teo AtmajJAnapUrvaka AtmadhyAna dharIne, AtmasamAdhi prApta karavAnuM kahe che. A AtmasamAdhinI mahattA darzAvatAM teo kahe che samAdhisukha prApta karavuM e manuSyajIvananuM mukhya kartavya che... samAdhisukhane prApta karavuM e kadApi AtmadhyAna vinA banI zake ema nathI. AtmadhyAnamAM paripUrNa lakSya rAkhIne AtmadhyAnano sthiropayoge abhyAsa karavAthI sAlaMbana ane nirAlaMbana dhyAnanuM samyapha svarUpa avabodhAya che, ane tethI sAlaMbana ane nirAlaMbana dhyAnathI zaMkAnuM samAdhAna thavA pUrvaka AtmonnatinA mArgamAM vidyutavege gamana karI zakAya che, ema sadgurugamathI avabodhavuM." sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 18 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo sAdhujIvanamAM thatA anubhavone Alekhe che. saMvata 1971nA zrAvaNa vada 7 ne budhavAranA roja savAranA sADA sAta vAgye emaNe loca karAvyo. AtmajJAnIne A anubhava kevo bhAva jagADe che, enuM Alekhana A divasanI noMdhamAM maLe che. teo kahe che - "loca karAvatAM AtmAnI sArI rIte samAdhi rahI hatI. loca karAvatI vakhate AtmAnA zuddha svarUpanI bhAvanA bhALI hatI ane hRdayamAM kuMbhaka prANAyAma dhAravAmAM Avato hato, tethI loca karAvatAM AtmAno zuddha pariNAma vRddhi pAmato hato... A kAlamAM sAdhuone locano pariSaha Akaro che. AtmajJAnanI kasoTI kharekhara locathI amuka aMze thaI zake che. zarIrathI AtmAne bhinna mAnyA bAda loca karAvatI vakhate AtmajJAnIne pariSaha sahavAthI amuka aMze anubhava prApta thAya che." Ama, A jAgrata AtmA jIvananI pratyeka kriyAmAM AtmAnA zuddha svarUpanI bhAvanA bhALe che. te hakIkata A locanI vigatamAM paNa jovA maLe che. dhyAnane mahattva ApanAra AcAryazrI buddhisAgarasUrijI jyAM kyAMya zAMti jue ke tarata AtmadhyAna lagAvI de che. koI vagaDAmAM jainamaMdira maLI jAya to te emane dhyAna mATe khUba anukULa lAge che. phAgaNa vada 10nA divase "sarasvatI nadInA kinAre retanA beTaDAmAM besI Ajaroja eka kalAka AtmadhyAna dharyuM." ema noMdhe che. to "joTANAmAM kSetrapAlanA sthAnanA oTalA para sAMjanA vakhate eka kalpakaparyaMta AtmadhyAna dharavAthI AtmAnA alaukika anubhavanI jhAMkhI thaI" ema noMdhe che. AtmAnubhava vilakSaNa hoya che. enI vilakSaNatA saMvata 1971nA poSa suda 10nI rAtre thayelA anubhavamAM najare paDe che. A anubhava ghaNo gahana hoya che ane teo potAnA AtmAnubhavane zAstrIya paribhASAthI pragaTa karatAM kahe che "poSa sudi dazamanI rAtre AtmA ane paramAtmAnI ekatAnA dhyAnano dIrghakAla, satata pravAha rahyo ane tethI je AtmAnaMda pragaTyo tenuM varNana karI zakAya tema nathI. AtmAnI niSkAma dazAnA satyasukhano apUrva sAkSAtkAra kharekhara anubhavamAM bhAsyo 19 D AMtarajIvanamAM DokiyuM karAvatI DAyarI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te vakhate rAgadveSanI upazamatA vizeSataH prakaTelI dekhAI. ekalArA gAmamAM nivRtti sthala vagere kAraNothI apUrva Atmasukha anubhavAyuM. upAdhirahita dazAmAM zuddhopayoga sahaja sukha anubhavavAmAM Ave che." pachInI rAtrino anubhava lakhatAM teo kahe che : dezottaramAM rAtrinA vakhatamAM AtmAnI apUrva samAdhimAM vizeSa kAla vItyo." e pachI poSa vada 1nA divase IDaragaDhanA vihAra daramiyAna teo lakhe che "raNamallanI cokI pAsenI dhUNIvALI guphAmAM agninA cotarA para aDadho kalAka dhyAna dharyuM tethI AtmAnI sthiratA saMbaMdhI apUrvabhAva prakaTyo ane tethI apUrva sahajAnaMda prakaTyo. AvI dhyAnasthitimAM sadA rahevAya e ja AMtarika utkaTa bhAvanA che evo adhikAra prApta thAo." navA varSanI maMgalayAtrAnA AraMbhe A AtmajJAnInI je bhAvanAo bhALI hatI, eno varSane aMte hisAba paNa teo kare che, ane varSabharanI pravRttimAMthI jJAna ane dhyAnanI pravRttine ja jIvanapathanA vikAsanI nidarzaka mAne che, AthI varSane aMte A pravRttinI pragatino hisAba teo lakhe che - "Ajaroja bhAva divALIno aMtaramAM anubhava thayo. "saMvata 1971nI sAla dhArmika jIvanamAM prazasya nIvaDI. vihAra, yAtrA vagerethI AtmAnI sthiratAmAM vRddhi karI, rAgadveSanI khaTapaTamAM koInI sAthe UtaravAnuM thayuM nathI. uttarottara A varSamAM dharmapravRtti karatAM kaMIka vizeSakAla aMtaramAM dhyAnAdinI nivRttithI gayo. pethApuramAM comAsu rahetAM AtmasamAdhimAM vizeSakAla gayo. dharmapravRtti karatAM gharmanivRttinuM jIvana have vRddhi pAme che ane AtmasamAdhimAM vizeSa jIvana vyatIta karavAnI prabaLa phuraNA thayA kare che. saMvata 1960-61-62nI peThe A sAlamAM yogasamAdhimAM vizeSa rahevAyuM. sarva jIvonI sAthe AtmakyabhAvanAnI ane maitrIbhAvanAnI vRddhi thayA kare che ema anubhava Ave che. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 9 20 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDara, dezottara, vaDAlI, kheDabrahmA, kuMbhAriyA, AbujI, maDAra, siddhapura vagere sthaLe AtmadhyAna dharatAM aMtaramAM sahajAnaMdano, pUrva sAlo karatAM, vizeSa prakAre anubhava thayo. sarasvatI nadInA kAMThAno nirjana pradeza kharekhara bAhyasamAdhie aMtaramAM vizeSa sahaja samAdhi karAvanAro anubhavAyo. vaizAkha vida 10. pethApuramAM praveza thayo. rudana cotarA taraphanA TekarA upara ane AvAM kotaromAM vizeSa sthiratAe AtmadhyAnamAM masta thavAyuM. AtmAnI anubhavakhumArImAM vizeSataH mastadazA anubhavAya che. AtmajJAna-dhyAnanI paripakvatAmAM vRddhi thayA kare che evo anubhava Ave che. have vizeSataH nivRttirUpa jJAnadhyAnaramaNatAmAM karavAnI khAsa sphuraNA UThe che, ane temAM vizeSa pravRtta karAya che. cha mAsathI jhINA jvarayoge dhArmika lekhanapravRttimAM maMdatA thAya che. tathApi kaMI kaMI pravRtti thayA kare che. upazama, kSayopazamabhAvanI Atmika divALInI jyotinuM dhyAna ane teno anubhava-svAda AvyA kare che. navIna varSamAM AtmaguNonI vizeSa khilavaNI thAo. OM zAMti." sanniSTha ane lokapriya yogInI bAhyapravRtti tarapha virakti ane AMtarika sAdhanAne lagatA saMkalpo ane uccAzayonuM ahIM darzana thAya che. gujarAtI sAhityamAM lekhako, rAjakIya netAo ne samAjasevakoe rojanIzIo lakhI che, paraMtu dhArmika netAo ane yogIsaMnyAsIoe evI noMdho rAkhI hoya evuM khAsa prakAzamAM AvyuM nathI. kadAca e prakAranI ghaNI noMdho e mahAnubhAvonA khAnagI Atmagata udgAro rUpe lakhAI hoya topaNa e kALanA udaramAM svAhA thaI gaI hovAno saMbhava che. AcAryazrI buddhisAgarasUrijInI rojanIzIonuM paNa ema ja thayuM lAge che. paraMtu emAMthI bacelI eka varSanI A noMdha eka yogInA AMtarajIvanamAM DokiyuM karavAnI taka Ape che ne temanA dezATana tema ja AMtaravikAsa darzAvatA AdhyAtmika pravAsanI jhAMkhI karAvIne jijJAsune e dizAmAM AgaLa javAnI preraNA Ape che te dRSTie paNa tenuM mUlya ghaNuM che. 21 D AMtarajIvanamAM DokiyuM karAvatI DAyarI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasarjananI cetanAno phuvAro - dhanavaMta TI. zAha alpa buddhi che mAharI, Apo mujane jJAna namana karuM vaMduM sadA Apo mujane sAna ! nathI lekhaka nathI kavi huM, nathI jJAna vA nathI vidvAna bALaka cAle preme lakhyuM meM, satya jaNAya to lejo jJAna. mAtra paMdara varSanI uMmare AvuM kavana karanAra ane AvI namratA pragaTa karanArane jaina ane jainetara samAje jemane karmayogI, dhyAnayogI, jJAnayogI, adhyAtmayogI, sUripuMgava, pravacana prabhAvaka, masta avadhUta, aDhAre AlamanA pUjanIya, dizAdarzaka, karNadhAra, sUtradhAra, jIvanamukta jIvadayAnA jyotirdhara, apramatta ane vizuddha saMyamI AvAM aneka vizeSaNothI vibhUSita karyA che e 5. pU. AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI ma.sA.nuM sAhityasarjana sAgara jeTaluM vizALa ane gahana che. AyukALa mAtra 51 varSanuM, dIkSA 27mI varase ane sarjanakALa mAtra 24 varasa. A 24 varasamAM 140thI vadhu pustakonuM sarjana. keTalAMka pustako graMtha kakSAnAM. sarjana gadya ane padyamAM. jANe sAhityasarjanano phuvAro. paMdara varasanI uMmare pahelI kavitA lakhI narmada-dalapata Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zailInI. pachI sarjanayAtrA zarU thaI dIkSA lIdhA pachI. saMsArI nAma becaradAsamAMthI buddhisAgara pragaTyA. sUryakiraNa sparzavAthI jema kamaLa khIlI UThe tema jJAnanAM divyakiraNo AtmAmAM pravezyAM ane jJAnavairAgyanuM kamaLa khIlI UThya ane vividha sarjanomAMthI e maheMkI UThyuM. pustakasarjanamAM bhASAnI dRSTie gujarAtImAM 111, prAkRtamAM 11, saMskRtamAM 38, hiMdImAM 1 ane je gujarAtImAM sarjAyAM emAMnAM saMyukta gujarAtI-saMskRta 18 ane gujarAtI-prAkRtamAM 8. A badhAM pustakonAM pRSThonI kula saMkhyA ogaNIsa hajAra thAya. A pustakagraMthamAM nAnAmAM nAnI pustikA pAMca pAnAMnI "adhyAtmagItA' ane moTAmAM moTuM pustaka 840 pAnAMnuM bhajanapadasaMgraha" bhAga-8. pUjyazrIe lagabhaga 3000 bhajano lakhyAM che. A bhajanomAMthI saMkalita karI sAbaramatI guNa zikSaNa kAvya pustikAne bhUtakAlIna vaDodarAnA mahArAjAe pratyeka zALAmAM pAThyapustaka tarIke sthAna apAvyuM hatuM. upara jaNAvela pustakonI yAdI prakAzita thayelAM pustakonI che. A uparAMta apragaTa pustako ane rojanIzI DAyarI paNa apragaTa che je kyAreka avazya prakAzita thaze. mAtra 24 varasamAM AvuM bhavya sarjana. gaNita mAMDo to 8760 divasa, enA kalAka vagere gaNo to A ghaTanA daMtakathA jevI lAge. pUjyazrInuM vAcana paNa vizeSa hatuM. lagabhaga 22000 pustakonuM vAcana. eozrI rojanAM 500 pAnAM vAMcatA. A bAvIsa hajAra pustakonA vAMcanamAM keTalAMka to aneka vakhata vAMcelAM. jema ke bhagavad gItA ATha vakhata, Agama sAra so vakhata, AcArAMgasUtra traNa vakhata vAMcyuM. pUjyazrInI eka mahattvanI noMdha A saMdarbhe joIe. "Aja roja paMcakalpa bhASya vAMcIne pUruM karyuM. nizIthacUrNi vyavahAravRtti, bRhatkalpavRtti, jinakalpa vagere sUratamAM saMvata 1969mAM vAMcyAM, zrAddhajitakalpanuM adhyayana amadAvAdamAM karyuM. dharmasaMgrahaNI pAlitANAmAM vihAramAM vAMcI. tattvArthasUtra paranI be TIkAo amadAvAdamAM ne saMmatitarka tathA aSTasahasI mANasAmAM zyAmasuMdara pAse vAMcyAM. syAdvAda maMjarI ne syAdvAda ratnAkara avatArikA 5. jagannAthazAstrI pAse 1960mAM mahesANAmAM vAMcI. 23 7 sAhityasarjananI cetanAno phuvAro Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ erisToTalanuM nItizAstra vAMcyuM. 108 upaniSado chApelAM guTakAmAMthI vAMcyAM. ogaNAsisTa mahArAmAyaNa vAMcyuM. "sajjAya padasaMgraha' pUrNa vAMcyuM. bhAratanA saMtapuruSo nAmanuM pustaka vAMcyuM. sAmAjika sevAnA sanmArga vAMcyuM. briTiza hindustAnano Arthika itihAsa vAMcyo. jJAnArNava trIjI vakhata vAMcyo. pravacanasAra, prameya., kamala mArtaDa, par prAbhRta vagere digaMbarI daza pustako vAMcyAM. vicArasAgara graMtha vAMcyo, paMcadazI graMtha vAMcyo. Rgvada ane yajurveda AryasamAjI TIkAvALA vAMcyAM. bhAratanI satIo pustaka vAMcyuM. Aja sudhImAM sastu sAhitya vardhaka kAryAlaya taraphathI chapAyelAM prAyaH sarva pustako vAMcyAM. cha mAsamAM A sarva graMthonuM vAMcana thayuM. hAla graMtho lakhavAnI pravRtti maMda che. DahelAnA upAzrayamAM vIsamA DAbaDAmAMthI praznottara nAmano graMtha vAMcyo. AcArAMga sUtra paNa traNa vAra vAMcyuM. TIkA sahita cha karmagraMtha tathA paMcAzaka vAMcyuM.." - rojanIzI tA. 19 julAI 1943 AgaLa jaNAvelAM 111 gujarAtI pustakomAM lagabhaga 90 pustakonuM lakhANa gadyamAM, ane e paNa viSayavaividhya sAthe. adhyAtma mahAvIra gItA, adhyAtma gItA, AtmazaktiprakAza, AnaMdaghana pada bhAvArtha, izAvAsyopaniSada, karmayoga, gacchamataprabaMdha, jainopaniSada, jaina-khristI dharmano mukAbalo, dhyAnavicAra, lAlA lajapatarAya ane jaina dharma, yogadIpaka, samAdhizataka, adhyAtmasAra, karmapravRtti, devacaMdra caritra ane nayacakrasAra. A to thoDA graMthono mAtra nAmollekha che jethI viSayavaividhyanI ApaNane pratIti thAya. A badhA graMthomAMthI keTalAka ghaTanAtmaka ane aitihAsika graMthono ahIM ullekha vicArIe. jaina dharma ane khristI dharmano mukAbalomAM pUjyazrIe jaina dharmanI viziSTatA siddha karI che. je jaina sAdhu sAdhupaNuM choDIne khristI thayo hato. tene pUjyazrIe A pustakathI mahAta karyo hato. e ja rIte jaina dharmamAM mUrtipUjAnuM vidhAna lakhI mUrtipUjAmAM na mAnanAra svAmI dayAnaMda sarasvatI ane sthAnakavAsI saMpradAyane tattvasiddha uttara Apyo, e ja rIte lAlA sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 24 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lajapatarAye paMjAbamAM jaina dharma virodhI keTalAMka vidhAno karyAM hatAM. enA uttaramAM lAlA lajapatarAya ane jaina dharma pustaka lakhyuM. pUjyazrIno karmayoga graMtha vAMcI lokamAnya tilake mAMDale jelamAMthI lakheluM ke, 'jo mane pahelethI khabara hota ke tame A karmayoga lakhI rahyA cho to huM mAro karmayoga kadI na lakhata. A graMtha vAMcI huM prabhAvita thayo chuM.' pUjyazrInI guNagrAhakatAnI prazaMsA karatAM eozrInA samudAyanA pU. AcArya vAtsalyadIpa lakhe che, 'zrImad buddhisAgarasUrIzvarajInI guNAnurAgI jIvanadRSTinI jeTalI prazaMsA karIe teTalI ochI che. gaccha ke saMpradAyanI saMkucitatAmAM paDyA vinA emaNe sadaiva 'sAruM e mAruM'nI bhAvanA jIvaMta rAkhI che. zrImad buddhisAgarasUrijI mahArAja zve. mU. tapAgacchIya paraMparAnA hatA paNa temaNe kharataragacchIya paraMparAnA zrImad devacaMdrajI vize mahattvapUrNa saMzodhana ane lekhana karyuM.' kharataragacchIya zrImad devacaMdrajInuM viziSTa sthAna che. temanI adhyAtma rasapracura racanAo veravikhera hatI ane temanA jIvana vize ochI mAhitI upalabdha hatI. AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajIe gacchabheda visArIne temanA vize jANavA athAga prayatna karyo ane 'zrImad devacaMdrajI' nAme be graMtho pragaTa karyA. lagabhaga be hajAra pAnAMnA A viziSTa graMthomAM zrImad buddhisAgarasUrijInI sAhityadRSTi ane saMzodhana kSamatA supere pragaTa thAya che. temAM bharyo guNAnuvAda paNa chalakato jovA maLe che. pUjyazrInI zrImad devacaMdrajI prati UMDI zraddhA paNa jovA maLe che. pUjyazrIe niyamita DAyarI lakhI che. jaina sAdhue AvI rojanIzI lakhI hoya evuM jANavAmAM nathI AvyuM. A dRSTie sAhityajagatamAM zrImad buddhisAgarajInuM A pradAna aitihAsika che. vihAra samaye temaja cAturmAsa daramiyAna je je ghaTanA ghaTI athavA prakRtidatta je je anubhavo thayA e AvI rojanIzImAM zabdabaddha thayA che. A rojanIzInuM sAhitya mUlyAMkana paNa smaraNIya che. hajI keTalIka rojanIzI apragaTa che. e jyAre pragaTa thaze tyAre sAhityajagatane enuM mUlyavAna pradAna samajAze. 25 D sAhityasarjananI cetanAno phuvAro Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanA aMtima be graMtho pUjyazrInA kALadharma pachI eTale emanI hayAtI pachI pragaTa thayA. "kAlpanika adhyAtma mahAvIra" ane "zrI jaina mahAvIra gItA' A graMtho vize AcArya vAtsalyadIpa lakhe che, "jIvananA aMtima samaye temaNe khAMbhAnA aMtevAsI ane gurubhakta kavi ma. o. pAdarAkarane kAlpanika adhyAtma mahAvIra ane zrI jaina mahAvIra gItAnI hastaprata soMpI ane kahyuM ke mArA mRtyu pachI eka paccIsI vIte prakaTa karajo.' lagabhaga 40 varSa pachI graMthonI hastaprata zrImad buddhisAgarasUrIzvarajInA paTTa paraMpaka ziSya, parama pUjya, zAMtamUrti AcAryazrI durlabhasAgarasUrijI mahArAjanA hAthamAM AvI. temaNe vi.saM. 2025mAM prakAzana kArya karyuM. zrI ratilAla dIpacaMda desAIe pU. zrI durlabhasAgarasUrIzvarajInI gurubhakti ane graMtha prakAzanane jaina saMghanI mahattvapUrNa ghaTanA kahI che. A mahAvIragItA mULa saMskRtamAM AjathI cha varSa pahelAM A graMthanuM gujarAtImAM avataraNa thayuM ane prabuddha jIvana mAsikamAM kramazaH prakAzita thayuM je vartamAnamAM pustakAkAre upalabdha che. A graMthanuM saMpAdana-bhASAMtara pU. AcArya vAtsalyadIpe karyuM che. pUjyazrInA samagra sAhityanI vizeSatA e che ke pratyeka graMthanI prastAvanA svayaM pote lakhI che. ane emAM e graMtha racanAno uddeza ane marma pragaTa karyo che. A prastAvanAmAM emanI vyApaka vicArasRSTinAM darzana thAya che. pUjyazrIe vividha viSayo sAthe jeTaluM gadya lakhyuM che e pramANe padyamAM paNa emanuM sarjana vizALa ane tattvabharyuM gahana che. ApaNe thoDI paMktio AsvAdIe. alakha hamArA deza kharA hai, alakha hamArA nAma hai siddha sthAna hai satya hamArA, Azraya Atama rAmA re Arta raudra be tyAgI ne, dharIe dharmanuM dhyAna, zukla dhyAnane dhyAvatA, cidAnaMda bhagavAna. *** sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM n 26 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAbhi kamalamAM suratA sAdhI, gagana guphAmAM vAsa karyo, bhUlANI sau duniyAdArI, cetana nija gharamAM hI Tharyo, indrAsananI paNa nahi icchA, vaMdana pUjana mAna TaLyuM, alakha niraMjana svAmI maLiyo, jalabiMdu jaladhimAM bhaLyuM. *** deha taMburo sAta dhAtuno, racanA tenI leza banI, iDA piMgaLA ane suSummA, nADInI zobhA ajaba ghaNI. *** jyAM jyAM vibhUti ApanI, tyAM prANa mArA pAtharuM, tuja premathI azru jhare e, e azruno sAgara karuM. *** amo ustAdanA celA, phakIrI vezamAM pharatA, nathI duniyA taNI paravA, alakhanI dhUnamAM rahetA, jagAvIzuM hRdayanI guphA, dhrujAvIzuM vikalpone, jagAvIzuM cidAtmAne, navI levuM nathI devuM, ** * bhaye hama Atama masta dIvAnA duniyA kI nahi hamaku paravA bhI saba jaga nATaka mAnA A paMktio nIce kartA tarIke pU. buddhisAgarajI nAma na lakhAyuM hota to vAcaka ema ja samaje ke A paMktio avadhUta AnaMdaghanajI athavA kavi kalApInI haze. UMcI ane UrdhvagAmI kavitA kalAthI vibhUSita A kavipratibhAe 3000thI vadhu kAvyo lakhyAM haze. emanAM bhajano, stavanonI pustikAnI lagabhaga soLa soLa AvRtti thaI che. je gujarAtI kavitAkSetre noMdhanIya ghaTanA che. 27 sAhityasarjananI cetanAno phuvAro Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDI vadhu paMktio AsvAdIe. jyAM jyAM prabhujI zodhiyA, paNa prabhujI pAsa, AnaMda jyo te jANIe, rAkhI ane vizvAsa prema vinA prabhujI nathI, karo upAya hajAra, marajIvo prabhune maLe, bIjA khAve mAra, nirmala citta thayA vinA, Izvara nA dekhAya, koTi upAya karo, kadI kAka na dhoLo thAya. ** * nathI levuM nathI devuM, nathI paravA amIrInI, budhyabdhinI phakIrImAM, amIrI bAdazAhInI. *** bhakti mAtA bodha pitA che. karmayoga che bhAI, upAsanA che vhenI nIti, jIvananI che kamAI. *** bhUkhyAne bhojana tarasyAne pANI, bole mIThI vANI, UMca ne nIcano bheda gaNyA vaNa, kare upakAra kamANI *** AtmajJAnI hoya to hamakuM, Atama rUpe jAne, buddhisAgara dilameM kharagaTa paramezvarakuM pramAne. *** merA Atama AnaMda nUra, amIrasa chAya rahA, hama lAlana masta phakIra, agnirasa pAna lahAM, brahmacidAnaMdamaya prabhu re, nirakhI duA mastAnA, buddhisAgara AtmameM re, huA parama gullAnA ** AvavuM maLavuM levuM na devuM-pharavuM kharavuM na karavuM, buddhisAgara zuddhopayoge Atamaprabhupada dharavuM. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 7 28 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** Atama akala kalA hArI, hArI alakha abhi nyArI nahi tuM mAyA nahi tuM kAyA, nahi tuM pavana ne pANI re, nahi te pRthvI, nahi tuM agni, nahi AkAra nizAnI. *** amAro nizcaya jJAna samAdhi, yoge prabhurUpa thAvuM teha, anubhava evo amane Avyo, prabhupada varazuM banI videha je durguNa vyasano nahi jIte, napuMsakamAM te vaDo, manathI hAryo te jagathI hAryo, mana jIto, nahi 2Do. ahIM kavitA che paNa bhASA ke kavitno ADaMbara nathI. sAdhanA dvArA je AMtara anubhUti prApta thaI enI ja kAvyabAnImAM coTadAra abhivyakti che. ahIM AtmAnaMdanI mastI bhAvakanA manane bhedavA samartha che. sAthe sAthe ciMtananI keDI paNa pakaDAvI de che. pU. sUrijIe kAvyanA aneka prakAromAM kheDANa karyuM che. A kAvyomAM viSayavaividhya uparAMta prakAranaividhya paNa che. bhajana, UrmigIta, rASTragIta, avaLavANI, khaMDakAvya, kAphI, cAbakhA, gahulI, pUjA, duhA, copAI vagere kAvyaprakAromAM pUjyazrInuM kheDANa che. tattvaciMtananI keTalIka paMktio ApaNane avadhUta AnaMdaghananI yAda apAve che. upAdhyAya yazovijayajI ane avadhUta AnaMdaghana pachI ATaluM vipula ane vaividhyasabhara sAhitya sarjana pU. buddhisAgarasUrIzvarajI sivAya bhAgye ja koI jaina sAhityakAre karyuM haze. pUjyazrIe potAnuM A vipula sarjana jaina sAdhunA sarva vrata-niyamo pALatAM pALatAM karyuM che. ugra vihAra karatAM karatAM paccIsa cAturmAsa daramiyAna A sarjana karyuM. pUjyazrI satata dhyAnamAM besatA. jIvanabhara khAdInAM vastro 29 sAhityasarjananI cetanAno phuvAro Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja dhAraNa karyA. gocarI-bhojana eka ja samaye, ane emAM paNa svAdano koI Agraha nahIM. gocarImAM je AvyuM hoya te bhojana eka pAtramAM samarasa karIne vAparatA. pUjyazrIe jema gujarAtamAM traNa hajAra kAvyo lakhyAM che, ema saMskRtamAM vIsa kAvyasarjano karyA che. graMthalekhana mATe eo ekAMta pasaMda karatA hatA. vijApura ke mahuDImAM hoya tyAre bhoMyarAmAM besIne palAMThIvALI ghUMTaNa para DAyarI TekavIne lekhana karatA. lakhavA mATe eozrI pensilano upayoga vizeSa karatA. kyAreka divasa daramiyAna dasathI bAra pensilano upayoga thato. kyAreka barunI kalamathI paNa lakhatA. mA sarasvatInI sAdhanA sAdhu jIvananuM tapa. mauna ane samAdhinI AtmasAdhanA. prANImAtranuM kalyANa thAya evI bhAvanA, sAdhanAthI zuddhi taraphanuM prayANa ane pariNAme pUjyazrInI kalama ane AtmAmAMthI pragaTyuM jagatanuM bhAvidarzana. A satyanI pratIti emanA nIcenA kAvyamAMthI thAya che. eka dina evo Avaze, eka dina evo Avaze. mahAvIranA zabdo vaDe, svAtaMtrya jagatamAM thAvaze. eka dina...1 sahu dezamAM svAtaMtryanA zubhadivya vAdyo vAgaze, bahu jJAnavIra karmavIro, jAgI anya jagAvaze. eka dina...2 avatArI vIro avatarI, kartavya nija bajAvaze, azru lhoI sau jIvanAM, zAMti bhalI prasarAvaze. eka dina....3 sahu dezamAM, sahu varNamAM, jJAnIjano bahu phAvaze, uddhAra karaze duHkhIno, karuNA ghaNI mana lAvaze. eka dina...4 sAyansanI vidyA vaDe, zodho ghaNI ja calAvaze; je gupta te jAheramAM, adbhuta vAta jaNAvaze. eka dina...5 rAjA sakala mAnava thaze, rAjA na anya kahevAze, hunnara, kaLA sAmrAjyanuM, bahu jora loka dharAvaze. eka dina. eka khaMDa bIjA khaMDanI, khabaro ghaDImAM Avaze, gharamAM rahyA vAto thaze, para khaMDa ghara sama thAvaze. eka dina...7 eka nyAya sarve khaMDamAM, svAtaMtramAM Avaze, sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 30 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ budhyaLei prabhu mahAvIranAM, tattvo jagatamAM vyApaze. eka dina...8 A kAvya pUjyazrIe lakhyuM I. sa. 1911mAM eTale AjathI 103 varSa pahelAM. A kavitA varasothI mahuDI maMdiranI bahAra pradarzita thayelI che. Azcarya e vAtanuM che ke 103 varSa pahelAM pUjyazrIe bhAkhelI badhI ja vAto Aje satya sAbita thaI che. kavinuM A ArSadarzana. sAhityamAM A vizALa kheDANa, pratibhA ane sAhitya prabhAva sAthosAtha emanuM sAhitya dvirukti doSathI mukta nathI, paNa jhaDapathI ATalA vizALa sAhityanuM sarjana thatuM hoya tyAre smRtimAMthI keTalAMka tattvo ane vicAranI vismRti thaI paNa jAya, suprasiddha navalakathAkAra ramaNalAla va. desAI pUjyazrInA sAhitya vize lakhe che : "AcArya zrImad buddhisAgarasurIzvarajInuM sAhitya eTale ? ene hiMdu paNa vAMcI zake, jaina paNa vAMcI zake ane muslima paNa vAMcI zake. saune sarakhuM upayogI thaI zake tevuM e kAvyasAhitya zrI buddhisAgarasUrijIne ApaNA bhakta ane jJAnI kavionI hAramAM mUkI de evuM che." zrI 2. va. desAI vizeSamAM lakhe che, "sAcA sAdhu hovuM, uccakoTinA sAhityakAra thavuM, ane chatAM mAnavatAbharyA sahRdayI samAjasevaka banavuM - e traNe mahAbhAgya bahu ja thoDI vyaktiomAM dRSTigocara thAya che. zrI buddhisAgarasUrIzvarajI evuM saubhAgya laIne avataryA hatA." DaoN. kumArapALa desAI lakhe che : "tattvajJAna sAthe anubhavajJAnano anupama saMyoga AcAryazrIe emanA jIvanamAM ane kavanamAM sAdhyo che. potAnA AtmadarpaNamAM pragaTelA sAdhanAnA pratibiMbane emaNe akSara rUpe pragaTa karyuM. savizeSa to emaNe saMskRta bhASAmAM tattvajJAnanA graMtho lakhyA ane saMskRtamAM lakhela potAnA be graMtho upara emaNe svayaM vistRta vivecanA karI che." have A yuganA ane samakAlIna mahAkavi nhAnAlAlanA pUjyazrI mATe uccArelA zabdakamaLanI sugaMdha mANIe : "buddhisAgarasUrijI mahAnubhAva virAgatAmAM khelatA, saMpradAyamAM to e zobhatA, paNa aneka saMpradAyonA 31 sAhityasarjananI cetanAno phuvAro Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudAya saMghamAM paNa emanI tejasvitA achAnI nahotI. emanI bhavyamUrti emanA AtmasvarUpa jevI bhavya hatI. vizALa mukhAraviMda, ucca ane puSTa devasthaMbha, yogIndra jevI dADhI ne jabaradasta daMDa ! AnaMdaghanajI pachI AvA avadhUta jainasamAjamAM thoDA ja thayA haze." ATaluM vizALa tattvabharyuM sAhityasarjana karI pUjya buddhisAgarasUrIzvarajIe gujarAtI sAhityanA itihAsamAM potAnuM sthAna sthApita karyuM che. tattva, anubhUti ane AvI abhivyakti bhAgye ja koI sarjakamAM maLe. sAce ja, pUjya buddhisAgarasUrIzvarajI sAhityasarjananI cetanAno phuvAro hatA. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 32 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMdanIya sAdhutA - dolata bhaTTa AryAvartamAM be vicAradhArA samAntara cAlI che : eka dharmazAsana ane bIjI sattAzAsana. baMnenuM kartavya samAjane svaccha ane svastha rAkhavAnuM rahyuM che. ekanuM dhyeya che AdhyAtmika dvArA Atmonnati, sattA zAsananA kendra sthAne che Arthika utkarSa vividha dharmasaMpradAyonA saMto, bhakto, mahaMto, maThAdhIzo jatI, satI, sAdhakoe A paraMparAne tapa-japa, sAdhanA, ArAdhanA, upAsanA dvArA jatanathI jALavI che, pALI che, poSI che. temAMnA keTalAke potAnI AgavI keDI kaMDArIne bahumUlya pradAna karyuM che. temAM vartamAna yugamAM eka nAma umerAyuM cheH zraddheya buddhisAgara mahArAja sAhebanuM. koI punita baLe pUrva janmanuM puNya pragaTya, dilamAM dayAnA taraMgo UDyA ne dharatI putre khetarane khoLethI UThIne punita paMthe pagalAM pADyAM. yogane AMbI jaIne temaNe AdhyAtmikatAnI anubhUtino sAkSAtkAra karyo e emanI svakendrita unnatino AdhAra thayo paNa je janasamAjamAM tenuM vicaraNa che tenuM zuM ? dezamAM UThelA AjhAdI AMdolananA AhalekanuM zuM? evA savAlo zrImadnA cittane khaLabhaLAvI gayA hoya evuM samajAya che. khAdI, svadezIno Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra vagere AcaraNa dvArA Izvarabhakti sAthe dezabhaktine joDI dIdhI. sAdhutA sAthe svadeza sevA bahu ja ochA saMtomAM chavAyelI hoya evuM jaNAya che. itihAsane ukelIe to samartha rAmadAsa, svAmI vivekAnaMda ane amIramAM bhAmAzAhane gaNI zakAya. gAMdhI yuganA yoganiSTha gurudeva rASTrabhakta hatA, temanuM jJAna gahana hatuM. temanI AgaLa vANI tenI gavAhI pUre che. svalakSI sAdhutAnI upara UThIne sArAe samAjanA utthAna ane utkarSa mATe janmelI utkaMThAe upAyo yojyA ane te upakAraka nIvaDI. sRSTinA prAraMbhathI ja purANo-caritro, kathAnako, sattA temaja dharma parivartanonAM vRttAMto ApaNI pAse upalabdha che. temAMnI keTalIka bAbato ApaNane bharosApAtra na paNa lAge paraMtu rUpaka bhItara gupta rahasyo chupAyelI hoya che. gurudevanA sAhityasarjana vize vizvavikhyAta vidvAna vaktA padmazrI DaoN. kumArapALa A parisaMvAdamAM chaNAvaTa karavAnA che. temaja je bAbata mArA gajA bahAranI hoya huM tene sparzato nathI paNa mArA citta para je chApa aMkita thayelI che tenI vAta karI rahyo chuM. cakra AkRtinuM jemaNe nirmANa karyuM temaNe kArya karavAnI saraLatAnI cheDA vagaranI zodha ApI temAMthI gatino janma thayo te AkRti para aneka upalabdhio prApta thaI. gareDI, paiDAM, reMTiyo, ghaMTI A eka Akatie potAnI buddhi ane irAdAo para saMzodhakone kAryarata karI dIdhA. phalazruti rUpe jagatane apAra bheTa maLI. ema AcArya bhagavaMte dharma, sAhitya ane samAjasevAno saMgama saryo tethI teo sarvalakSI banI rahyA. emanuM eka udAharaNa pUratuM che; te che malIdAvALo prasaMga emanA aMtaranA ataLa starane sparzI gayelo, samAjane aMdhazraddhAnI AgamAMthI ugArI sAcI zraddhA tarapha vALI. temane ugAravA A yogIe ghaMTAkarNadAdAne pratyakSa karI mahuDIne aDhAreya AlamanuM zraddhAnuM kendra banAvI daI eka adbhuta ghaTanAnuM ApaNane pramANa ApyuM. bIjI bAbata para paNa maMthana, manana thaI zake eka evI marUbhUmino sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 34 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa temanA tapo baLe uddhAra thayo. eka samaye zoNita bhInI thaIne jyAM bhayAnaka bhUtAvaLanA bhaDakA UThatA hatA, jyAM klejAM kaMpAvatI kAla rAtrIonI ciciyArIo UThatI hatI tenI para aMjalino chaMTakAva karI avagatiyA AtmAono uddhAra karAvyo. A ghaTanAne parakhaMdA pArakhI zake, nirakhaMdA nirakhI zake, kAraNa ke te sUkSma avalokana mAMgI le che. AcArya bhagavaMta sAdhu che, kavi che, ciMtaka che, samAjasevaka che, dezabhakta che. svadezavratanI jyota sadA jhaLahaLatI joI zakAya che. aMdhazraddhAnuM umUlana, zraddhAnuM saMsthApana e uddeza ApaNane uparanI ghaTanAomAMthI maLe che. indriyono samUha zaktivAna hoya che. vidvAnone paNa calita karavAnuM sAmarthya dharAve che. tethI keTalAka niyamo anivArya hoya che. prakRtimAM pravezavAnuM kAma citrakAranuM hoya che. AtmAmAM pravezavAnuM kAma saMtanuM hoya che. zamana e siddhi che, damana e prasiddhi che. dharmazAsana pAse dayA che. sattAzAsana pAse daMDa che. baMnenuM dhyeya eka ja che, upAyo bhinna che. udAtta ane uccatama pariprekSamAM buddhisAgara mahArAja sAhebanI prabhAvI pratibhA UbharI sAdhutAnI siddhie temane vaMdanIya vibhUti tarIkenA Asana para ArUDha karyA. 35 D vaMdanIya sAdhutA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmanuM AkAza - mAlatI zAha 51 varSa jeTaluM pramANamAM TUMkuM kahI zakAya tevuM AyuSya ane pacIseka varSanA dIkSAparyAyamAM 140 jeTalI moTI saMkhyAmAM sAhityakRtio racIne yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrIzvarajIe akSaradehe ApaNane potAnA A 140 graMthaziSyono ajoDa vAraso Apela che. eka kheDUtano jIva, sadAya kutUhala ane jijJAsA dharAvatuM bALapaNa, sattva, satya, tattvanI zodha karanArI AgavI dRSTi, gadya ane padya baMnemAM svayaMsphuraNAthI sAhitya racavAnI kSamatA ane A badhAMnI sAthe sAthe eka sAdhaka jIva - AvA pU. buddhisAgarasUrijInA ajoDa vyaktitvanuM eka AgavuM pAsuM che temanuM adhyAtmajIvana. Ama jovA jaIe to jene koIpaNa bAbatanA mULa sudhI pahoMcavuM che, tattvane jANavuM che tene mATe to adhyAtma e tenA jIvananuM eka abhinna pAsuM ja banI rahe che. adhyAtmano mArga e satyanI khoja karanAra vyakti mATe kudaratI mArga che, temAM tene koI vizeSa prayAsa karavo paDato nathI ke temAM koI paNa jAtanI kRtrimatA hotI nathI. A mArganA pravAsI buddha hoya ke mahAvIra hoya, saoNkreTisa hoya ke mahAtmA gAMdhI hoya, koI paNa saMta hoya ke jijJAsu vyakti hoya tene mATe koI paNa praznanI jaDa sudhI pahoMcavuM, mULa sudhI pahoMcavuM, tattvane Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmavuM e mukhya dhyeya hoya che ane Ama AvA kaMI keTalAya jijJAsuonI jema yoganiSTha pU. buddhisAgarasUrijI mATe paNa adhyAtmano mArga e svanI khojano ja eka mArga banI rahe che. tyAM koI khAsa prayAsa nathI ka2vo paDato, tyAM to eka zodhakane zodha karatAM karatAM je mArga jaDe che, je satya lAdhe che tenI svayaMsphUrta abhivyakti ja jovA maLe che. Ama to pU. buddhisAgarasUrijInA vizALa phalaka upara patharAyelA, vividha viSayone sparzatA sAhityamAM adhyAtmanAM vicArabiMduo to atratatra-sarvatra vIkharAyelAM jovA maLe che. kyAMka ochAM che, to kyAMka vadhAre che. temanA sAhityamAMthI jemAM adhyAtmarasa bhArobhAra vyakta thayo che tevAM keTalAMka pustako upara eka achaDatI naja2 pheravavAno ahIM prayatna karavAmAM Avyo che. e vAta to svAbhAvika che ke pote jaina paraMparAmAM saMnyastajIvana pasAra karyuM che. eTale temanA AdhyAtmika sAhityamAM jaina dharma ane darzananA siddhAMto ja mukhyataH abhivyakta thAya che. keTalAMka pustakomAM tenI rajUAta sAmAnya mANasane samajAya teTalI prAthamika kakSAnI che to amuka pustakomAM jaina dharmathI upara UThIne bIjA dharmo ane bIjI vicArasaraNIo sAthe sahaja rIte thatA samanvayanI vAta paDaghAyA kare che. A baMne kakSAnAM pustakonuM alaga alaga rIte mahattva che. je jaina vyakti potAnuM jIvana dhArmika rIte jIvavA mAge che, jaina dharmanA siddhAMto pramANe kriyA karavA icche che tene prAthamika kakSAnAM pustakomAMthI jarUrI mArgadarzana maLI rahe che. bIjI bAju dharma-paMtha-saMpradAyanA vADAmAMthI upara UThIne je jijJAsu vyakti satyano mArga grahaNa karavA icche che tene AvuM samanvayakAraka sAhitya paNa pUjyazrI (havethI A lekhamAM pU. A. buddhisAgarasUrijI mATe pUjyazrI zabda vAparavAmAM Avaze) pAsethI prApta thAya che. teozrInA vizALa sAhityamAMthI atre (1) adhyAtmavyAkhyAnamALA (2) tattvajJAnadIpikA (3) tattvavicAra (4) izAvAsyopaniSad (5) adhyAtmazAMti (6) samAdhizatakam ane (7) adhyAtmagItA - A sAta pustakomAM rajU thayelA pUjyazrInA adhyAtmaviSayaka vicArone samajavAno prayatna che. adhyAtma eTale zuM ? A praznano javAba temanA ja pustaka 37 D adhyAtmanuM AkAza Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "adhyAtmagItA'mAMthI prApta thAya che, je viSayanI spaSTatA karI Ape che. AtmanaH zuddhikAryArtha mA''tmajJAnaM tathA kriyA / uktA sadbhirvivekena, tadadhyAtma vijAnIta / / adhyAtmagItA, glo.2 arthAt "potAnA AtmasvarUpanI paramazuddhi prApta karavA mATe gItArtha puruSo evA tIrthakaroe jaDacetananA bhedanA viveka vaDe AtmajJAnanuM svarUpa ane samyapha kriyA darzAvI che tene adhyAtma samajo." A zlokamAM adhyAtmano artha spaSTa che. bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmAnI rIte jo vicArIe to jaDa-pudgalasvarUpa zarIra, cetanamaya aMtarAtmA ane je dhyeya sudhI pahoMcavAnuM che te paramAtmA A adhyAtmano mArga darzAvato taLeTIthI zikhara sudhIno yAtrApravAsa che. AtmajJAna prApta karavuM, svanI anubhUti karavI ane tene jANavA mATe jarUrI hoya tevI kriyAo karavI (anyathI bacavuM) e adhyAtma kahI zakAya. pUjyazrInA sAhityamAM potAnA zuddha svarUpane jANavA mATenA mArganA je je nirdezo vyakta thayelA che tene temanAM pustakomAM rajU thayelA vicAro ane vANI dvArA pakaDI zakAya kharA. kramazaH temanAM pustakono prAraMbhika kahI zakAya tevo paricaya meLavavAno prayatna atre prastuta che. (1) "adhyAtmavyAkhyAnamALA' pustaka tenuM nAma sUcave che te pramANe adhyAtmane lagatAM vyAkhyAno dharAve che. vi. saM. 1964nA zrAvaNa mAsamAM suda 4-5-6 (I. sa. 1908) daramiyAna mANasAmAM pUjyazrInAM savArabaporanAM vyAkhyAno ane anya vidvAna vaktAonAM bhASaNo yojAyelAM. A badhAM vyAkhyAno ane bhASaNo A pustakamAM graMthastha thayAM che. ajJAnamAMthI jJAnanA prakAza tarapha javAnI vAta, potAnA zuddha svarUpane prApta karavAnI vAta dAkhalA-dalIla-daSTAMto sAthe pharI pharIne ahIM rajU karI che. ajJAnamAM gothAM khAnAra mANasane bodhanI jarUra che. A bodha ApanAra haMsarUpa jJAnI puruSa potAno anubhava lokahitArthe rajU to kare che. paNa sAmAnya vyakti to A vAtone hasavAmAM kADhI nAkhe che. jo sAmAnya vyaktinA ajJAnanuM paDaLa dUra thAya to ja A anubhUtinI vAta tene samajAya che. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 38 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A adhyAtmanuM jJAna te eka vAta che ane anubhavajJAna e to AkhI eka judI ja kakSA che. jyAM sudhI jJAnane anurUpa vartana thatuM nathI tyAM sudhI te mAtra adhyAtmajJAna pUratuM ja sImita rahe che. tenI pariNati jyAre anubhUti ke AtmaanubhavamAM thAya che tyAre anubhavanI khumArI dharAvatAM je vAkyo rajU thAya te to anubhavIo ja vadhAre yogya rIte samajI zake. potAnAM vyAkhyAnomAM A viSayone pUjyazrI pU. AnaMdaghanajI, pU. upAdhyAya yazovijayajI, pU. devacaMdrajI, saMta kabIra tathA anya saMtonAM aneka vacanothI daDha kare che. "zivattavRttinirodha" A prasiddha yogasUtrano artha karatAM pUjyazrI jaNAve che ke, "saMkalpavikalpano ane mAyAno tyAga karavo ane AtmAno vicAra karavo tenuM nAma yoga." A traNa divasanI vyAkhyAnamALAmAM gRhasthonAM vaktavyo paNa yojAyAM hatAM. 1. dozI maNilAla nathubhAI (bI.e.)e "zAMtinuM sthaLa kyAM che ?', 2. lalubhAI karamacaMda dalAle "bhrAtRbhAva', 3. zA. vIracaMda kRSNAjI mANasAvALAe "gurubhakti vivecanam", 4. vakIla mohanalAla hImacaMda pAdarAvALAe "zuddhi', 5. mI. nAgaradAsa narottamadAse "AtmA saMbaMdhI keTalAka uddagAro', 6. zrI maNilAla mohanalAla pAdarAvALAe "viveka' viSaya upara potAnAM vaktavyo rajU karelAM. zAMtino AzIrvAda' viSayaka potAnA samAptinA vyAkhyAnamAM pUjyazrIe zAMtipATha "zrI manasaMghaca zAMtirmavatu.." dvArA sarvatra zAMtinI, prANImAtranI zAMtinI icchA vyakta karI. bAhya zAMtinA to phAyadA che ja, adhyAtma zAMtino to vizeSa lAbha che. te darzAvIne pUjyazrIe jaNAvyuM ke atyAranAM bhASaNomAMthI sAra grahaNa karIne satya, prema, dayA vagere ucca saguNo khIlavazo. ekadama saraLa bhASAmAM teo jaNAve che, "nIca bhAvanAthI sadAkALa nIcA thazo, ucca bhAvanAthI ucca thazo. uccabhAvanArUpa atula dhana tamArA AtmAmAM che.' (adhyAtma vyAkhyAnamALA, pR. 183). A pustakanA aMta bhAgamAM sAMvatsarika kSamApanA aMgeno temano vistRta lekha che jemAM pUjyazrInA kSamApanA aMgenA vicAro ane tenA samarthanamAM sapuruSonAM vacano rajU thayAM che. 39 0 adhyAtmanuM AkAza Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) tattvajJAnadIpikA' graMthanI racanA pUjyazrIe saM. 1960mAM karI, paNa temAM sudhArAvadhArA karIne te saM. 1967mAM prakAzita thayo. A samagra graMtha prazna ane uttaranA svarUpamAM ja che. jaina tattvajJAnane lagatA praznonA uttaro che. anya darzanonA matonuM khaMDana che. tenAM pR. 120thI 130 upara caturvidha saMghanuM kartavya zuM che ? e darzAvyuM che. temAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAnAM kartavyonuM vistRta varNana che. (3) "tattvavicAra' graMthanI racanA saM. 1958mAM pAdarAnA vakIla mohanalAla hImacaMda vagerenA hitArthe pUjyazrIe karI che. prAraMbhamAM zrAvakanA 21 guNo ane zrAvakanI dinacaryA darzAvI che. tattvavicAra rUpe navatattvanI samaja ApI che. A uparAMta AhAra vize samaja rajU karIne narakasvarUpa, lezyAsvarUpa, manuSyasvarUpa, siddhazilAsvarUpa, daza yatidharma, bAra bhAvanA vagere jaina tattvajJAnanA viSayonI chaNAvaTa karI che. | (4) "izAvAsyopaniSada' e saM. 1980mAM prakAzita thatuM pUjyazrInuM eka mahattvanuM pustaka che. saM. 1978mAM mAgasara suda 1nA roja mahesANAmAM A pustaka lakhavAno prAraMbha pUjyazrIe karyo ane tyAMthI pAnasara, kalola, zerIsA, vAmaja vagere sthaLe vihAramArge AgaLa vadhatA sANaMdamAM AvIne poSa vada amAsanA divase lakhANa pUruM karyuM. Ama be mAsanA vihAra daramiyAna A lekhanakArya paNa cAlu ja hatuM tenuM A pustaka pramANa che. pUjyazrIe pU. AnaMdaghanajInA irzana vinA maLIne' zabdo TAMkIne jaNAvyuM ke cha darzano e jinadarzananA aMgarUpa che. sarva darzananI nadIo jainadarzananA sAgaramAM samAyela che. prastuta pustakamAM pUjyazrIe "izAvAsyopaniSada'nI eka pachI eka kaMDikAonA jaina mata mujaba artha karyA che. pUjyazrInA A pustakamAM zrImad bhagavadgItA, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda, muMDakopaniSada, chAMdogya upaniSada vagerenAM avataraNo rajU thayAM che je teonA vizALa vAMcanano ane anya mato aMgenA teonA jJAnano nirdeza kare che. jainadarzana ane vedAMtIonI paribhASAnI samajUtI ApatAM pUjyazrI sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 40 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaNAve che ke, "jaino jene bahirAtmA kahe che tene vedAMtIo jIva kahe che. vedAMtIo jene AtmA kahe che tene jainazAstro aMtarAtmA kahe che ema zabdaparibhASAthI jANavuM." ("izAvAsyopaniSada' pR. 138) izAvAsyopaniSada'nI navamI kaMDikA (zloka)no artha pUjyazrI pR. 159 upara A rIte kare che, 'andhatamaH pravizanti ye'vidyAmupAsate / tato bhUya iva te yauvidyAryAM ratAH / / 9 / / ' arthAt jeo avidyAne upAse che te aMdhatamamAM praveza kare che ane je vidyAmAM Asakta che teo avidyAnA upAsako karatAM paNa ghaNA aMdhatamamAM praveza kare che." potAne "soDada"i no anubhava thayo hato teno nirdeza thAya tevuM eka pada teo rajU kare che. "soDahaM soDahaM soDahaM soDAM soDahaM soDahaM dilamAM vasyorI, huM tuM bhedabhAva dUra nATho, kSAyikabhAve kadi na khasyorI." (1) "jAvuM na AvuM na levuM na devuM, aMtara paDado khUla gayorI, sukhasAgaranI lahero uchaLe, Atama haMsa tyAM jhIla rahyorI soDahaM." (4) ("izAvAsyopaniSada', pR. 217) AtmA te ja kRSNa che ane AtmA ja viSNu che te darzAvatAM pada "ramajo raMga kRSNajI'mAM kevo samanvayAtmaka bhAva rajU thayo che ! nizcaya viSNu vyavahAre kRSNa, avatArI jIva pote; AtamakRSNa ne AtamaviSNu, bIje zIda taMtu gote re."7 ("izAvAsyopaniSada', pR. 222) jaina paraMparA ane vaidika paraMparAnA samanvayanI bhUmikAe lakhAyelA izAvAsyopaniSada' graMthamAM pUjyazrInA adhyAtmanI UMcAIne joI zakAya (5) "adhyAtmazAMti' graMthanI racanA adhyAtmamArganA pravAsI evA A sAdhaka AtmAe saM. 1959mAM pAdarAmAM zeTha mohanalAla vakIlanI vinaMtIthI 41 gha adhyAtmanuM AkAza Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI. AtmAne zAMti kevI rIte maLe ? zAMti meLavavAnA upAyo kayA ? AtmAnuM mULa svarUpa zuM ? vagere praznonA javAba meLavavAnA uddezathI A graMtha racAyo che. A jijJAsApUrvakanA praznonA javAba rUpe AtmA ane karmano saMbaMdha. karmanA 8 mULa bheda tathA 158 uttara bhedonuM svarUpa spaSTa karyuM che. bahirAtmA, aMtarAtmA, paramAtmAnuM svarUpa samajAvyuM che. graMthanuM prayojana darzAvatAM maMgalAcaraNamAM pUjyazrI jaNAve che : nija svarUpavicAratAM, bhrAMti dazA dUra jAya, rAga-dveSa dUre Tale, samatArasa sukha pAya.' ||rA/ ("adhyAtmazAMti' pR. 1). sukha kevI rIte maLe te mATe prazna ane uttara A rIte rajU thAya che : prazna: guru mahArAja sAheba ! sukha zAthI maLe? uttara : he bhavya ! janma-jarA-maraNano nAza thAya ane janma-jarAmaraNanA je kAraNarUpa evAM karmano nAza thAya, tyAre AtmA satya zAzvata sukha pAmI zake. te sukha meLavavAnuM Asanna (najIka) kAraNa vairAgya, saMvarakaraNI, dharmadhyAna che. | (adhyAtmazAMti, pR. 29) bahirAtmAnAM lakSaNo rajU karatA dasa duhAomAMno bIjo duho A pramANe che : "zarIra ehi ja AtamA, mAne mohI loka; vAcA mana paNa AtamA, bahirAtamanI jhoka." rAd. (adhyAtmazAMti, pR. 36) A graMthanuM AdhyAtmika mahattva darzAvatAM pUjyazrI lakhe che, "je guNagrAhI che temane A graMtha saMsArarUpa samudra UtaratAM vahANa samAna thaze." (adhyAtmazAMti, pR. 84) (6) "samAdhizatakam graMtha upara vivecana lakhavAnuM kAma pUjyazrIe saM. 1992mAM karyuM. zeTha lAlabhAI dalapatabhAInAM mAtuzrI gaMgAbena, zeTha jagAbhAI dalapatabhAI vagerenA AgrahathI pote jyAre gurumahArAja zrI sukhasAgarajI sAthe amadAvAdamAM cAturmAsa karyo tyAre zeTha dalapatabhAI bhagubhAInA vaMDAmAM sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 42 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka mAsa rahyA te daramiyAna A vivecana lakhavAnI zarUAta karI. A pustaka chapAyuM saM. 199pamAM. mULa "samAdhizatakam' graMthamAM saMskRta bhASAmAM 100 zloka che. tenA kartA digaMbara saMpradAyanA AcAryazrI pratyendujI (ke jeo pUjyapAda svAmI tarIke oLakhAya che te) che. tenA upara digaMbara AcArya prabhAcaMdrajIe TIkA paNa lakhI che. A digaMbara graMtha uparathI zvetAmbara saMpradAyanA nyAyAcArya upAdhyAya zrI yazovijayajIe dodhaka chaMdamAM gujarAtI bhASAmAM zataka banAvyuM che. sAmAnya vAcaka evA bALajIvo mATe A gujarAtI zatakanI racanA upAdhyAyajI mahArAje karI. A dodhakanuM vivecana pUjya zrI buddhisAgarajIe tenA bhAvArthane pragaTa karavA mATe lakhyuM. mULa saMskRta "samAdhizataka'nA bIjA zlokamAM "nayatti pacAvatoDI mAratI" je mavadvatA vaparAyo che te zabda A graMtha digaMbara saMpradAyano che tenuM sUcana kare che. digaMbara mata pramANe bhagavAnano divyadhvani anakSararUpa che. A graMthamAM kyAMya khaMDana karavAno prayAsa thayo nathI. samAdhi zabdano artha darzAvatAM jaNAvyuM che ke Adhi, vyAdhi, upAdhi, samAdhi - A zabdomAM mA upasargapUrvaka thA dhAtu che. AmAMthI Adhi, vyAdhi ane upAdhi A pahelI traNa vastu svayaMsarjita che ane te aNamAnitI vastu che, jyAre samAdhi zabdathI AlAdakatAnuM sUcana thAya che. (samAdhizatakam, prastAvanA, pR. 12, lekhaka sneharazmi). zataka eTale eka so e artha to spaSTa che. ekama, dazaka, zatakano viziSTa artha zuM thAya ? te samajAvatAM jaNAvyuM che, "kAyAnI pravRtti upara niyaMtraNa tene ApaNe ekamanA puruSArthamAM mUkIe to vacana uparanA niyaMtraNane dazakanA sthAne rAkhavo joIe. arthAt kAyAnA niyaMtraNa mATe jeTalo puruSArtha karavo paDe che tenA karatAM dazaguNa puruSArtha vacana niyaMtraNa mATe Avazyaka che ane mananA niyaMtraNa mATe zataguNo puruSArtha kheDavo jarUrI che. ApaNe zataka samajazuM, eTale samAdhizataka e mAnasika niyaMtraNa karAvanAra zata saMkhyaka zlokano graMtharatna. ("samAdhizatakam', prastAvanA, pR. 20) sAco AnaMda AtmAmAM ja che ane AtmAne AnaMdamAM sthApana karavA 43 adhyAtmanuM AkAza Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATenA upAyo A graMthamAM rajU thayA che. yogamArganI je dizA A graMthamAM batAvI che tene spaSTa karavA mATe pUjyazrIe Thera Thera pU. upAdhyAyajI mahArAjanAM, pU. cidAnaMdajInAM potAnAM svaracita ema aneka padone rajU karyA che. zlokanA gujarAtI bhAvArthane bane teTalI saraLa rIte rajU karyo che. jema ke, 'avikSiptaM manastatvaM, vikSiptaM bhrAMtirAtmanaH / ghAravakSita, vilitaM nAzrayettataH TrUdA' arthAtu avikSipta mana AtmatattvanuM rUpa che ane vikSipta mana AtmasvarUpa nathI, mATe manane avikSipta ja rAkhavuM. vikSiptano Azraya karavo nahIM. | ('samAdhizatakam' pR. 57) samAdhizataka'nA zloka 98 ane tenA upAdhyAyajIe racelA dodhaka 82 (saMskRta 100 zlokonA gujarAtI 100 dodhakano krama ekasAthe nathI cAlato)nA vivecanamAM pUjyazrI potAnA pada 1. "AnaMda kyAM vecAya catura nara', 2. "cetana anubhava raMga ramIe', 3. "aisA svarUpa vicAro haMsA' rajU kare che ane pU. AnaMdaghanajInA 1. "mata koI prema ke phaMda paDe', 2. "cetana ApyA kese lohI' jevAM pado paNa TAMke che. "samAdhizatakam'nA pUjyazrInA vivecanane AdhAre mULa saMskRta zloko ane gujarAtI dodhakane samajavAmAM saraLatA rahe che. (7) "adhyAtmagItA' graMtha pUjyazrIe saM. 1986mAM caitra suda pAMcamanA divase pUrNa karela che. A graMtharatnamAM saraLa saMskRta bhASAmAM pa29 zloka rajU thayelA che ane tenuM gujarAtI bhASAMtara pU. RddhisAgarajIe karela che. amuka samaye racanAkAranI racanA evI svayaMspharta hoya che ke tenI racanA aMdarathI AvatA vANInA pravAhamAM ApoApa thaI jatI hoya che. jema ke kavivara zrI ravIndranAtha TAgoranI "gItAMjali' ke zrImad rAjacaMdranI Atmasiddhi' vagere. bhItaramAMthI udbhaveluM A jharaNuM jANe kalakala karatuM vahevA mAMDe che. pUjyazrInI A "adhyAtmagItA' kRti paNa pravAhI rIte ane saraLa zailImAM lakhAyela che. jemAM kyAMya paribhASAno bhAra nathI. adhyAtmanA sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 44 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAzane samagra rIte nIrakhIne rajU thayelA A graMthamAM "zrImad bhagavad gItA'nI jema ucca AdhyAtmika vicAro sahaja rIte abhivyakta thayelA che. tenA zlokono AsvAda mANavA jevo che. 'saMkalpavarjitaM brahma, vikalpavarjitaM sthiram / niSkriyaM cidghanaM zuddhaM, tvamevA''tmA svabhAvataH / / 9 / / ' "arthAt (saMgrahanayanI dRSTie) brahma bAhya padArthonA saMkalpa vagaranuM zuddha svarUpa dharAve che. vikalpono tyAga karavAthI te svayaMbhUramaNa samudra jevo) sthira che. (bAhya pudgalamaya kriyAono tyAga karIne) manane saMkalpavikalpathI dUra karavAthI zuddha jJAna-darzanacAritramaya cidhdhanasvarUpa ja AtmAno svabhAva che." ('adhyAtmagItA', pR. 8) 'AtmajJAnaM vinA zAnti-rjAyate na jagattraye / adhyAtmazAntilAbhena, prAptavyaM nAvaziSyate / / 26 / / ' "arthAt traNe jagatamAM AtmajJAna vinA zAMti thatI nathI, adhyAtmabhAvamaya zAMtinI prApti thayA pachI bIjuM kaMI prApta karavAnuM bAkI rahetuM nathI." ('adhyAtmagItA', pR. 17) 'gRhI tyAgI zivaM yAti, yAdRzastAdRzo janaH / dhyAtmijJAnarona, brAdhyAnaparIyaUE TdA" arthAt gRhastha hoya ke tyAgI hoya - game te veSamAM vyakti hoya, paNa adhyAtmajJAnamAM lIna hoya to te brahmadhyAnaparAyaNa bane che (mokSa pAme ("adhyAtmagItA', pR. 40) 'gurugamaM vinA jJAnaM kadApi naiva jAyate / gurupa vinA satya, jJAyate naiva paththataiH pA4iT" arthAt guruonI sevA karyA vinA koIne zuddha AtmajJAna thatuM nathI. paMDito paNa bhale zAstro bhaNI jAya, paNa gurukRpA vinA satyane - tattvane samajI zakatA nathI." ('adhyAtmagItA' pR. 55) che)." 45 adhyAtmanuM AkAza Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'svAnubhavaM vinA svA''tmA, bAhyato nAnubhUyate / zAstreNa ca vivAdena, vyAkhyAnazravaNAditaH / / 251 / / ' "arthAt svAnubhava vinA mAtra bAhya nimittothI AtmA anubhavI na zakAya. zAstrazravaNa, vAdavivAda, vyAkhyAnazravaNa Adi nimittothI AtmAno anubhava thato nathI.' ('adhyAtmagItA', pR. 90) 'rAgadveSavikalpAnAM nAzo yatra prajAyate / zivAnaMkhAzavaM svAnumava: pravaccate rU00 || arthAtuM rAgadveSarUpa vikalpono nAza thAya che tyAre je cidAnaMdarUpa prakAza prApta thAya te svAnubhava kahevAya che." (adhyAtmagItA, pR. 102) "duHkhaM AtmasvabhAvo na, sukhamA''tmasvabhAvataH / duHkhaM vaibhAvikaM cAsti, sukhaM svAbhAvike nije / / 315 / / ' arthAt duHkha to AtmAno svabhAva nathI, AdhyAtmika sukha e ja AtmAno svabhAva che. duHkha vibhAvadazAnuM kAraNa che, jyAre sukha e svAbhAvika ("adhyAtmagItA, pR. 106-107') 'yatra tarkA na gacchanti yatra naiva manogatiH / rASiyo yatra, tatrADaDatmA gAyate prabhu TIrU08AA" arthAtuM jyAM tarkavAdIonA tarko pahoMcI zakatA nathI, jyAM mana paNa pahoMcI zakatuM nathI, jyAM rAga-dveSano laya thaI jAya tyAM - tevI sthiti thatAM AtmA paramAtmA banI jAya che." ("adhyAtmagItA' pR. 125) 'nAhaM dIno na dAtAsmi, nAhaM kAmo na kAmavAn / nAe jSepoDarima, nAdaM nidrA na nidra: 41ii ' "arthAtu - huM dIna nathI, dAtA nathI, kALa nathI ke kAmarUpa paNa nathI, huM puruSaveda rUpe paNa nathI, huM nidrArUpa paNa nathI ke nidrALu paNa nathI.' ('adhyAtmagItA' pR. 149) ekadhArA pravAha rUpe lakhAyelA A zloko samajavAmAM saraLa che te tenI vizeSatA che. A kRtinA zloka pa20thI pa29mAM pUjyazrI jaNAve che ke potAne svAbhAvika phuraNA rUpe A kRti padyakAre lakhAI gaI che. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 46 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajjano temAMthI haMsadRSTithI sAra grahaNa kare. upasaMhAra : yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarajInA adhyAtmane lagatA A graMtho jotAM tenI keTalIka vizeSatAo najare caDhe che. A graMthomAM teo jaina sAhitya uparAMta veda, upaniSado, gItA tathA kabIra, tulasI, AnaMdaghanajI, devacaMdrajI, upAdhyAyajI vagerenAM vacanone avAranavAra TAMkyA kare che. je temanA vizALa vAMcana, ciMtana, manananuM sUcana kare che. prasiddha sAhityakAra DaoN. ramaNalAla cI. zAha pUjyazrIne AdhyAtmika anubhUti dharAvanAra bahuzruta paMDita' tarIke oLakhAve che." ("samAdhizatakam' nivedana, pR. 28) bhAratIya darzanono tathA anya dharmono paNa temane sAro paricaya hato teno temanAM lakhANonA AdhAre khyAla Ave che. avakAzayAtrI jyAre AkAzamAM jaIne pRthvIne jue tyAre akhaMDa pRthvInAM darzana thAya che, tyAM dezo vaccethI sarahado lupta thaI jAya che te ja rIte vicAronI eka UMcAIe pahoMcyA pachI dharma-paMtha-saMpradAyanA bhedo ogaLI jAya che. aDhAre AlamanA avadhUta tarIkenI temanI oLakha temanAM lakhANomAM paNa jovA maLe che. "adhyAtmagItA' jevA graMthamAM to je saraLa zailImAM ucca vicAro rajU thayA che temAM temanA mananI AvI samanvayakArI avasthAno khyAla Ave che. vaLI temanI vANImAM anubhUtino raNakAra che. soDaham soDaham raTatAM raTatAM je pada racAyuM che te ane tenA jevI temanI keTalIya kRtiomAM temane thayela anubhUtinI pratIti thAya che. ApaNe tyAM gaMgAsatI hoya ke narasiMha - mahetA, mIrAM hoya ke kabIra, AnaMdaghanajI hoya ke upAdhyAya yazovijayajI - A saunI racanAomAM je anubhUtino raNakAra jovA maLe che te pUjya yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarajInI kRtiomAM paNa jovA maLe che. vaLI adhyAtma jevA viSayane rajU karatI vakhate paNa temanI bhASAmAM eka prakAranI saraLatA, sahajatA TakI rahe che. temanI najara sAme to eka 47 1 adhyAtmanuM AkAza Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya mANasa ja che ane tene upayogI thAya tevuM sAhitya rajU karavuM e lakSya che ane A lakSyane pahoMcI vaLavA mATe vihAra hoya ke sAdhanA hoya ke kyAMka cAturmAsanI sthiratA hoya - temanA manamAM carvaNa - vAgoLavAnI kriyA satata cAlyA ja kare che ane maMthananI kriyA bAda navanIta maLe te rIte A vicAravaloNAmAMthI navanIta rUpe temanA graMthaziSyonuM avataraNa thAya che. temanA A graMthomAM sAhityakAronI dRSTie bhASAnI UNapa kadAca anubhavAya ke keTalAka graMtho sAva sAmAnya kakSAnA viSayonI saraLa rajUAta karatAM jovA maLe to paNa zrI sneharazmi kahe che (samAdhizatakam', prastAvanA, pR. 21) tema "adhyAtmanA A graMthomAM bhASA karatAM bhAva agatyanA che." sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 48 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "zrI AnaMdaghana padasaMgraha : bhAvArtha'mAM pragaTatI pratibhA - DaoN. kAMtibhAI bI. zAha adhyAtmajJAnI, yoganiSTha ArAdhaka-sAdhaka ane vIra ghaMTArNa tIrthanA praNetA tarIke AcAryazrInI pratibhAthI deza-videzavAsIo supere paricita che. sAthe zatAdhika graMthonA racayitA tarIke jaina sAhityamAM emanuM ghaNuM moTuM pradAna rahyuM che. vIseka saMskRta graMtho, bAreka bhajanasaMgraho, paMdareka jaina pUjAo, zrImad devacaMdrajInI stavanacovIsI ane enA svopajJa bAlAvabodha sahitanA vizALa graMtho, AnaMdaghanajInI bhAvAtmaka stuti ane jIvanacaritra, AnaMdaghana padasaMgraha parano bhAvArtha, sAMprata samAjane Apelo saMdeza, adhyAtmajJAna vizenuM ciMtana - A badhAM sarjanomAM kavi, ciMtaka, caritrakAra, vivecaka, saMzodhaka tarIke pUjyazrInI sarjakapratibhA prakAzamAna thaI che. A vipula sAmagrImAMthI mAre emanA "zrI AnaMdaghana padasaMgraha' paranA bhAvArthalekhana vize thoDI vAta karavAnI che. AnaMdaghanajI 17mI sadInA AtmasvarUpano talasATa ane adhyAtmadazAnI lagana dharAvatA, nijAnaMdamAM masta, dhyAna, avadhUta koTInA mahAtmA. emanI sAcI oLakha upAdhyAya yazovijayajIe emanI sAthenA milanaprasaMga pachI racelI "AnaMdaghana aSTApadI'mAM vyakta thatI saMvedanAmAMthI maLI rahe Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. A maramI AnaMdaghanajI sAthenI mulAkAta pachI upAdhyAyajI lakhe che - AnaMdaghana ke saMga sujasa hI mile jaba, tava AnaMda sama bhayo sujasa, pArasa saMga lohA jo pharasata, kaMcana hota hI tAke kasa." loDhuM pArasamaNine sparzatAM kaMcana banI jAya tevI dazA AnaMdaghanane maLatAM A sujasanI thaI. AmAM upAdhyAyajInI namratA to che ja, sAthe AnaMdaghanajInA vyaktitvanI garimA paNa che. "AnaMdaghana covIsI' ane "AnaMdaghana bahoMterI'mAM emanuM anubhUtine pAmeluM avadhu vyaktitva jovA maLe che. emanAM padomAM zuddha cetanatattvane pAmavAnI jhaMkhanA ane valopAta AvA avadhU AtmAnI kavitAne pacAvavI, enuM samucita bhAvana karavuM e sAmAnya bhAvakane mATe saraLa vAta nathI. yoga-adhyAtmanA vizeSajJa, yogI-dhyAnI AtmA ja eno sAco nyAya ApI zake ane AvuM bhagIratha kArya AcAryazrIe saphaLatAthI pAra pADyuM che. A padasaMgrahanA bhAvArthalekhananuM kArya kyAre ne kaI rIte hAtha dharAyuM eno thoDoka rasika itihAsa tapAsIe. saM. 1930mAM janmelA AcAryazrI saM. 1957mAM dIkSita thayA ane enA eka dazakA pachI muMbaI khAte saM. 1997nA vaizAkha suda 1thI emaNe bhAvArthalekhanano AraMbha karyo. joke AnaMdaghanajInAM pado paratve emanAM rasaruci to saM. 1950thI eTale ke 20 varSanI uMmarathI jAgrata thayAM hatAM. ane e pado aMge manamAM ciMtavana cAlyA karatuM hatuM. teo lakhe che ke AnaMdaghanajInAM pado vAMcatAM ne zravaNa karatAM mAruM mana emAM lIna thaI jatuM." have banyuM evuM ke bhAvanagaranA zAha vrajalAla dIpacaMda pAse paMnyAsa gaMbhIravijayajIe lakhAvelA arthavALAM, AnaMdaghananAM 50 pado hatAM, temaja jhaverI mANekalAla ghelAbhAInI eka noTamAM 39 pado hatAM. paNa A baMne noTabukomAM padono bhAvArtha saMkSepamAM hato. vaLI emAM pUjyazrIne AdhyAtmika vicArono samAveza thayelo na jaNAtAM emaNe potAnA UMDA adhyAtmajJAnanA sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 0 50 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTikoNathI bhAvArtha lakhavAnuM nakkI karyuM jethI potAnA anubhavono lAbha bhAvakone maLI zake. haLavI ramUja karatAM emaNe muMbaI mATe "upAdhipura" zabdaprayoga karyo che. emAMye lekhanano AraMbha karyo tyAre vaizAkha mAsanI unALAnI garamI. paNa teo lakhe che: "A grISmakALamAM zrI AnaMdaghanajInAM padonI bhAvArtharUpI zItaLa havAnI sevAthI aMtaramAM samAdhi rahI." A udgAramAM pUjyazrInI AnaMdaghana-padaprIti kevI haze te saheje kalpI zakAya che. saM. 1967nA vaizAkhamAM zarU karelo bhAvArtha saM. 1968nA kAratakamAM to emaNe pUro karyo ne saM. 1969mAM graMthanuM prakAzana paNa thayuM. enI paNa noMdha laIe ke pUjyazrInA sUripadanI zatAbdInI sAthe sAthe ja, A graMthaprakAzane paNa tAjetaramAM ja 100 varSa pUrAM karyA che. pUjyazrIe A graMthanA vistRta bhAvArtha thakI vivecanakArya karyuM che. eTaluM ja nahIM, AnaMdaghananAM padonI vAcanA mATe emaNe hastaprata-saMzodhanamAM javAnuM paNa pasaMda karyuM che. joke bhImasiMha mANeke prakAzita karelI mudrita pratane AdhAre emaNe 108 padono bhAvArtha Apyo che. paNa sAthe sAthe anya prApya hastapratone paNa emaNe upayogamAM lIdhI che. jemAM amadAvAda DahelAnA upAzrayanI prata, pravartaka kAMtivijayajI pAsenI prata, paMDita vIravijayajI pAsenI prata, pATaNa bhaMDAranI prata ane potAnI pAsenI eka hastaprata - ema pAMca hastaprato joI joIne emAMthI pAThapasaMdagI karI che. graMthamAM keTalAMka mahattvanAM pAThAMtaro paNa noMdhyAM che ne kvacit e pAThAMtarano paNa bhAvArtha Apyo che. joI zakAze ke padavivaraNanI sAthe teozrI saMzodhana prakriyAmAM paNa gayA che. je hastaprato emaNe meLavI e badhImAM AnaMdaghanajInAM 75 ke enAthI thoDAMka ochAvattAM pado lakhAyelAM che. vaLI A pado "AnaMdaghana bahoMterI' tarIke ja oLakhAyelAM che. eTale sAmAnya anumAna evuM che ke AnaMdaghanajIe 72 pado racyAM che. bAkInAM, bhImasiMha mANekanI mudrita pratamAM maLatAM 108 51 zrI AnaMdaghana padasaMgraha bhAvArtha'mAM pragaTatI pratibhA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pado che temAM anyoe racelAM prakSipta pado che. mohanalAla dalIcaMda desAIe to emanA eka lekhamAM AvA anya racayitAonAM nAmo paNa ApelAM che, ane emane nAme maLatAM pado sAthe prakSipta padonuM sAmya paNa darzAvela che. A bAbate pUjyazrI zuM vicAre che? badhI hastapratomAM 72 AsapAsanAM pado che e vAta teo svIkAre che paNa emanuM eka anumAna evuM paNa che ke AnaMdaghanajIe 72 jeTalAM pado racyA pachI paNa vihAramAM pado racAtAM gayAM hoya ane pAchaLathI racAtAM gayelAM pado emAM umerAtAM gayAM hoya. eTale aMte pUjyazrIe mudrita pratanAM tamAma 108 padono bhAvArtha lakhavAno nirNaya lIdho che ane padono krama paNa mudrita pratano ja jALavyo che. emanuM eka anumAna evuM paNa che ke jene ApaNe kabIra, suradAsa AdinAM prakSipta pado mAnIe chIe e pado AnaMdaghanajInAM paNa hoya ne kabIra, suradAsa AdinAM padomAM e sAmela thaI gayAM hoya. joke Ama ja thayuM che ema teo kahetA nathI, paNa emano A paNa eka tarka che. teo kahe che ke paryApta saMzodhana vinA koI nirNaya para AvI na zakAya. bhAvArtha lakhatAM pUjyazrInI namratA juo. teo lakhe che - "bhaNyo bhUle ane tAro DUbe e nyAyanI peThe.. saMtoSa nathI. kema ke jeTaluM parAvANImAM pragaTe che teTaluM vaikharImAM AvI zakatuM nathI." covIzI ane padonI bhASAne AdhAre AcAryazrI evA anumAna upara AvyA che ke AnaMdaghanajInI janmabhUmi gujarAta che. emano A tarka yathArtha jaNAya che. padaracanAnI pahelAM emaNe covIzI racI che. enI bhASA ane zabdabhaMDoLa mukhyataH gujarAtI che. pachIthI teo vihAra karatA mAravADamevADa bAju gayA hoI pachIthI racAyelI padaracanAomAM mizra chAMTavALI hiMdI bhASA prayojAI che. AnaMdaghanajIe emanAM padomAM AdhyAtmika saMbaMdhonuM saMyojana vyAvahArikasAMsArika kuTuMbIjanonAM rUpako dvArA karyuM che. jema ke cetana pati che, sumati sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 0 52. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patnI che, kumati zokya che, viveka ane jJAna sumatinA putro che. anubhava mitra che. sumati-kumati ke samatA-mamatAnA saMvAdo dvArA kavi samyatva AcaraNAnI ane emAM vighnarUpa thatAM rAgadveSa ane krodhAdi kaSAyone chedavAnI vAta kare che. AdhyAtmika anubhUtithI A pado racAyelAM che. A padonA bhAvArthalekhanamAM bahirbhAva TaLe ane sAcI AtmadazA prApta thAya. bahirAtmA aMtarAtmA prati abhimukha bane, jIvanA bAhya saMbaMdhonI sAthe aMtarAtmAnA sAcA saMbaMdhonI oLakha prApta thAya e prakAre adhyAtmadazAnA dRSTibiMduthI pUjyazrInuM Alekhana thayuM che. to daMbhI adhyAtmIone cAbakhA paNa mAryA che. teo lakhe che - "adhyAtmajJAnanA nAme keTalAka AjIvikAvRtti calAvIne svArtha sAdhe che tevA khoTA DoLaghAlu adhyAtmIothI cetatA rahevuM." have, AcAryazrI bhAvArtha-lekhanamAM padonuM kevuM marmodghATana karI Ape che enAM thoDAMka udAharaNo joIe eka padamAM AnaMdaghanajI lakhe che - re ghariyArI bAure ! mata ghariya bajAve, nara sira bAMdhata pAgharI, tuM kyA ghariya bajAve re !" Ano sIdho vAcyArtha thAya : "he hAvarA-bhoLA ghaDiyALI! tuM ghaDIne vagADIza nahIM. kema ke puruSo mastaka para pAghaDI bAMdhe che. tuM zuM ghaDI vagADavAno hato !" bhAvakane ahIM bIjI paMktino arthAnvaya besI ja na zake. paNa pUjyazrIe ahIM 'pAghaDI'mAMnA zabdazleSane pakaDyo che. zabdane "pA ghaDI ema vibhAjita karAyo che. samagra paMktino dhvani e che ke vairAgI ne jJAnI puruSo ema kahevA mAge che ke jIvanamAM pA ghaDIno paNa vizvAsa, vilaMba karavA jevo nathI. mAthe kALa bhame che. vaLI, ahIM AcAryazrI Agamakathita dRSTAMta TAMkavAnuM paNa cUkyA nathI. mahAvIra prabhue gautamane Ama ja kaheluM ke he gautama ! tuM kSaNamAtrano paNa pramAda karIza nahIM. e ja rIte "aMjali-jala kyuM Ayu ghaTata hai" paMktino bhAvArtha lakhatAM 53 a "zrI AnaMdaghana padasaMgraha bhAvArtha'mAM pragaTatI pratibhA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che, "daza dRSTAMte durlabha evA manuSyajanmane vyatIta karavo ucita nathI.' A "daza dRSTAMta durlabha evA ullekhamAM zrI haribhadrasUrinA "upadezapadano saMdarbha apAyo che. Ama Agama-Agametara graMthomAMthI yogya dRSTAMtonA saMdarbho pUjyazrIno UMDo zAstrAbhyAsa sUcave che. pada-5nI paMkti "thiratA eka samayameM ThAme, upaje viNase taba hI" emAM AtmArUpa dravya je harakoI samayamAM dhruva che teno paryAyathI utpAda ane vyaya paNa che - A dravyaguNaparyAyanI vAta pUjyazrI vistArathI samajAve che. padomAM prayojAyelAM rUpako-anyoktione AcAryazrI AdhyAtmika dRSTibiMduthI spaSTa karI Ape che. maThameM paMcabhUtakA vAsA, sAsAdhUta khavasA" ahIM maTha te deha, emAM kyAM bhUta, dhUrta ane khavIsa vase che? paMcamahAbhUto ane zvAsocchavAsarUpI dhUrta-khavIsono vAsa che. eka padamAM AnaMdaghanajIe subuddhi/sumatine rAdhikAnuM ane kubuddhine kubbAnuM rUpaka ApIne baMnene copATa ramatAM kahyAM che jemAM aMte rAdhikAnI jIta thAya che. copATanI ramatanuM arthaghaTana pUjyazrIe kubuddhithI prerita jIvonuM caturgatimAM anaMtakALa thatuM paribhramaNa e rUpe karyuM che ane rAgadveSane copATanA pAsAo kahyA che. bhAvArthamAM e ja rUpakane AgaLa vadhArIne AcAryazrI AtmarUpI kRSNanI kalpanA kare che. A AtmakRSNane cAritrarUpI putra che. sadupadezarUpI zaMkha che, dhyAnarUpI cakra che. A kRSNa saptabhayo rUpI sarpa upara vijaya meLave che. Ama bhAvArthalekhanamAM emanI kalama kvacitu tattvagarbha kalpanAmAM paNa viharatI joI zakAya che. gaMjIphAnI ramatanuM citrAlekhana AnaMdaghanajI A rIte kare che - pAMca tale he duA bhAI, chakA tale he ekA saba mila hota barAbara lekhA, yaha viveka ginanekA." kaDIno sIdho vAcyArtha Ama thAya - "gaMjIphAnI ramatamAM paMjAnI nIce sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 54 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUrI che ne chakkAnI nIce ekko che. vivekapUrvaka gaNatAM saMkhyAno meLa barAbara thAya che. ahIM sAmAnya bhAvakane to A koyaDo ja lAge. kavi kone. gaMjIpho kahe che ? ne enAM paMjo, dUrI, chakko, ekko koNa ? A AkhI kaDIno bhAvArtha AcAryazrI kevI rIte Ape che te juo : paMjo te pAMca indriyo. enA parano vijaya eTale rAga-dveSarUpI dUrI parano paNa vijaya. chakko te che vezyAo. enA parano vijaya eTale enI sAthe saMlagna manarUpI ekkAno vijaya. bIjuM arthaghaTana ApatAM teozrI kahe che, anaMtAnubaMdhI kaSAya ane apratyAkhyAna kaSAyane jItIne mAnavI pAMcamuM guNasthAnaka prApta kare che. emAM be guNasthAnaka umeratAM sAtamuM apramatta guNasthAnaka prApta kare che. pachI AgaLanAM cha guNasthAnako oLaMgIne ayogI kevalI guNasthAnakamAM kevaLajJAna prApta karI eka chelle 14muM guNasthAnaka pAmI jIva paramAtmA-siddhabuddha thAya che. joyuM ? gaMjIphAnAM paMjo-dUrI-chakkoekkone emaNe pa+1+9+1 = 14 guNasthAnaka sAthe joDI ApyAM. bhAvArthalekhanamAM A ja to che AcAryazrInI pragaTa thatI pratibhA. sUrijIe keTalAMka padono bhAvArtha to atyaMta vistArathI Apyo che. pada pavano bhAvArtha 22 pAnAmAM che. enI bIjI kaDInA bhAvArthamAM purANomAM pratipAdita zlokono saMdarbha TAMkIne karmavAdanI vistRta carcA karAI che. to trIjI kaDImAM para ghara bhamatAM svAda kiyo lahe ?' e paMkti saMdarbhe vyavahArajagatamAM puruSanI parastrIlaMpaTatA ane strInI parapuruSalaMpaTatAnI vistRta carcA karI, enA upAya tarIke gurukuLanI brahmacaryanI keLavaNI upara bhAra mukAyo che. Ama sAMprata paristhitine anulakSIne emaNe samAjane saMdeza ne sUcana ApyAM che. je so varSa pachI paNa vartamAna samAjane eTalAM ja upayogI che. pAMcamI kaDImAM "baMdhu viveka piyuDo bujhavyo' e paMktine anulakSIne emaNe samAjamAM vivekanuM mAhAsya darzAvyuM che. pada 99 avaLavANI svarUpe racAyuM che. mAtra 9 kaDInA A pada mATe 30 pAnAMno bhAvArtha e samagra graMtha paikIno sauthI vistRta bhAvArtha che. 55 ] "zrI AnaMdaghana padasaMgraha bhAvArtha'mAM pragaTatI pratibhA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyeka kaDInI avaLavANIno garbhitArtha pUjyazrIe vizadatAthI ukelI Apyo che, e paNa pAcho ekAdhika arthaghaTano ApIne. padamAM buddhinA kathana rUpe AvatI kaDI A pramANe che. sasaro hamAro bAlo bhoLo, sAsu bAlakuMvArI, piyujI hamAro poDhyo pAraNIe, to meM huM jhulAvanahArI.' (2) AcAryazrInuM paheluM arthaghaTana - vyavahAra samyaktva te sasaro. vyavahAra dharmAcaraNA te sAsu. nizcayanayanI apekSAe A baMne vyavahAra bALaka samAM, bhoLAM ethI ja sasarAne "bAlabhoLo ane sAsune "bAlakuMvArI" kahI. A baMne vaDe aMtarAtmAnI utpatti te putra. eTale ke buddhino pati. buddhi AtmArUpa patine aneka pariNAmarUpa pAraNAmAM jhulAvanArI che. bIjuM arthaghaTana mithyAtva AcaraNArUpa bhoLAM ajJAta sAsu-sasarA. pariNAme pahelA guNasthAnakamAM vasato bahirAtmArUpa putra te buddhino svAmI. ene buddhi parabhAvanI pariNatirUpa dorIthI jhulAve che. trIjuM arthaghaTanaH zuddha aMtaHkaraNavALA sadguru te bhoLA, saraLa sasarA. sadgurunI satyabhASI vANI te sAsu. AtmA te buddhino piyu. buddhi pramAdane pAraNe poDhelA bahirbhAvI AtmAne adhyavasAyanI dorIthI jhulAve che. AnaMdaghanajInAM pado viSayanI gahanatA ke anubhUtinA udgAra rUpe ja noMdhapAtra che ema nathI, aMtyAnuprAsa, AMtaraprAsa, zabdAnuprAsa, varNasagAI dvArA kRtinuM bahiraMga paNa sauMdaryamaMDita thayuM che. dA. ta. "bhrAta na tAta na mAta na jAta na gAta na vAta na lAgata gorI, mere saba dina darasana parasana, tAna sudhArasa pAna payorI." koI kAvyarasikane prazna thAya ke AcAryazrI emanA bhAvArthalekhanamAM AnaMdaghanajInAM padonI kAvyAtmakatA- kAvyasauMdaryanI to vAta ja karatA nathI. paraMtu eka vAta spaSTa che ke sUrijIne kAvyasauMdaryano rasAsvAda karavAnuM abhipreta ja nathI. emane to AnaMdaghanajInA pratyeka udgAranuM AdhyAtmika marmodghATana karavAnuM ja apekSita che. e ja A yoganiSTha mahAtmAno sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 0 56 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasAsvAda che. ane e lakSya rAkhIne ja emaNe A bhAvArthalekhanano AraMbha karyo che. ekaMdare, AnaMdaghanajInAM padomAM tIvra rasaruci hovA sAthe A bhAvArthamAM vizadatA, tarkabaddhatA, saraLatA, vicAronI spaSTatA, dUraMdezitA, talAvagAhitA, bahuzrutatA, AtmajJAna ane AdhyAtmikatAnA dRSTikoNanI abhipretatA vagere tarI AvatI lAkSaNikatAo che, je A yoganiSTha AcAryanI bahumukhI pratibhAnI supere pratIti karAve che. 57 n "zrI AnaMdaghana padasaMgraha bhAvArtha'mAM pragaTatI pratibhA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anokhI kAvyapratibhA - nalinI desAI gujarAtI bhASAmAM eka suMdara zabda che ane te che akhilAI. akhilAIthI jovuM eTale samagra darzana karavuM. sAmAnya rIte vyakti jagatanA koI eka viSayane jotI hoya che tyAre samagra AkAzane jonArI vyakti virala hoya che. yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarasUrIzvarajI AvI virala vibhUti hatA. jemaNe mAtra jainasamAjane ja joyo nahi balke dezanI vividha jAtio ane akhaMDa deza vize ciMtana karyuM. emaNe yoganA uttuMga zikhara para besIne AtmasAdhanA karI to emaNe sAdhakone jIvanasAdhanAno mArga batAvyo. jaina AcAryanI ekeeka kriyA ane sAdhanA karavAnI sAthosAtha emaNe sAhitya jagatamAM paNa vihAra karyo. 2maNalAla vasaMtalAla desAI ke mahAkavi nhAnAlAla jevAe yoganiSTha AcAryazrInI pratibhAno sparza anubhavIne emane virala vibhUti ke avadhUta AnaMdaghana sAthe sarakhAvyA che. bahecaradAsamAMthI dIkSA laI banelA AcAryazrI buddhisAgarasUrIzvarajInI kAvyaracanAo vividha viSayonuM nirUpaNa karatI kavitAo che. jyAM sudhI sarasvatI prasanna na thAya tyAM sudhInI ghaNI pratijJAo paNa le che. ane eka divasa emanA sahAdhyAyI mitra vatsarAja jIjI bAroTa je kavitAo banAvIne kyAreka kyAreka gAtA hatA te vakhate A bahecaradAsane manamAM prazna Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che ke huM paNa zA mATe kavitA na banAvuM. ane kavitAnA zrIgaNeza thAya che. te samaye bahecaradAsanI uMmara eTalI moTI nahotI. eTale prathama Izvarane smarIne kAvya kare che : o Izvara mAbApa tuM, tuM che tAraNahAra; sAro kara mujane prabhu ! le mArI saMbhALa. sArI vidyA Apa tuM, durguNa doSo TALa, kRpA karI mujane prabhu ! gaNaje tAro bALa. jagatamAM moTo tuM dhaNI, tuM moTo rakhevALa, satya mArgamAM doraje, karaje muja para vhAla. mArA sahu aparAdhane, karaje preme mApha, bhUlacUka sudhArIne manane karaje sApha, alpabuddhi che mhArI, Apo mujane jJAna, namana karuM vaMduM sadA, Apo mujane jJAna." A nAnI kavitAthI zarUAta karanAra bahecaradAsanI kavitAyAtrA pachI to AjIvana cAle che. ahIM ApaNane prArthanA yAda Ave, o Izvara bhajIe tane, moTuM che tuja nAma, guNa tArA nita gAIe, thAya amArAM kAma..." Ama IzvaranA darabAramAM ApaNAthI je kaMI paNa bhUla thAya tenI mAphI mAMgavAnI vAta hoya ane bhUla thAya to manane sudhArIne sApha karavAnI vAta hoya che. "stavana-saMgraha', "bhajana-pada saMgraha", "adhyAtma bhajanasaMgraha', "pUjA saMgraha' - A AcArya zrImad buddhisAgarasUrijIe racelAM kAvyonA saMgraho che. stavana saMgrahamAM vividha viSayonuM nirUpaNa karatAM stavano che. A stavanomAM kyAMka ne kayA rAgamAM gAI zakAya ke A stavanano kayo rAga che, A stavana kyA DhALamAM gAI zakAya te paNa temaNe mUkyuM che. dareka kavitAne aMte buddhisAgara ke buddhacabdhi ema Ave che. jema madhyakAlIna kavitAmAM narasiMha, mIrAM ke dayArAma kAvyanA aMte paMktimAM temanA nAmano ullekha kare 59 9 anokhI kAvyapratibhA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. temaNe zrI vIrakumAranuM hAlaraDuM zIrSakathI vIrakumAranI vAta karI che to ApaNane zivAjInuM hAlaraDuM yAda Ave. mAtA jIjAbAI jhulAve, zivAjIne nIMdaruM na Ave. enuM smaraNa tarata ja thAya. stavana saMgrahamAM 284 stavano che. prabhunA agamya svarUpanI vAta, to prabhune vijJaptinI vAta temanAM kAvyomAM che. temanA stavanasaMgrahamAMthI pasAra thatAM lAge ke temaNe mAtra jinezvaranI bhakti, stuti ke stavano nathI lakhyAM paNa temaNe "ahaM khudA" ahaM svarUpa allAparamAtmadhyAna jevAM kAvyomAM sarvadharmadarzana karAvyAM che. kavitA hiMdImAM lakhAyelI che. temaNe jaina dharmanA vrata-tapanI stuti paNa AlekhI che. covIza tIrthaMkaranAM stavana che. A badhuM uparAMta jANe ke eka mAtra zraddhA IzvaramAM ja temane che teo pote jANe ke Izvarane - prabhune ja samarpita che. je kaMI paNa thAya che temAM IzvarI saMketa che. tema temanuM mAnavuM hoya tema temanI kAvya racanAomAMthI pasAra thatAM lAge. vaLI eka vizeSatA e paNa jovA maLI ke temaNe dareka kAvya kaI tithi, saMvata ane kayA sthaLe racyuM che tenI noMdha paNa karI che ane chevaTe to je jIbha jinavarane stave, te jIbhane paNa dhanya che ema teo kahe che. bhajanapada saMgrahamAM vividha viSayonuM nirUpaNa karatI kAvyaracanAo che. madhyakAlIna kavi akho "brahma satya jagata mithyA" ema kahe che. ahIM temanuM eka kAvya ja "brahmasatya jagata mithyA' evA zIrSakathI maLe che. A saMgrahamAM AtmA, adhyAtma, mAyA, mAyAnuM svarUpa, yoga, yogarahasya, vyavahArajJAna, sadguru darzana AvA aneka viSayomAM temanI kAvyaracanAo che. AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajInI A racanAomAMthI pasAra thatAM lAge ke temaNe jagatane jANe ke bahu ja najIkathI nihALyuM che. temanA anubhavano nicoDa ake temanI kavitAmAM pratIta thato hoya tema lAge che. temanI kavitAo dvArA te ApaNane jagatanAM darzana karAve che. A jagata kevuM che te jovAnI dRSTi ApaNane Ape che. A jagata AkhuM mAyA jevuM che. e mAyAne mUkIne, mohane mUkIne je jagata che tene svIkArI lo tema temanI kavitA vAMcatAM lAge che. ahIM jANe ke Akho jJAnamArga khUlI jAya che. jJAnanI mastI kevI hoya : sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 0 60 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aba hama ajarAmara avinAzI, jJAnAnaMda vilAsI, tIja bhuvanameM dRSTi dIdhI, vastu parakhI lIdhI vastu svarUpe, AnaMda pAyo, ghaTameM nirakhI Rddhi jenuM haze te bhogavI leze avara taNI zI udAsI ? bheda jJAnathI bhramaNA bhAgI, ApoApa prakAzI para te potAnuM nahIM thANe, jotAM jAgI jaNAze khojo ghaTamAM gurugama jJAne, zuddha tattva parakhAze Adi aMta na jeno Ave, sakala kalAthI suhAve buddhisAgara Atama gAtAM, pAra kabU nahi Ave." Ama temaNe ahIM jJAnamastI kevI che tenI vAta karI che. jema akho advaitavAdanI vAta tenI kavitAmAM kare che tema buddhisAgarasUrIzvarajIe temanI kavitAmAM syAdvAdanI vAta karI che. temaNe gajhala, kavvAlI, dIrghakAvyo, kakko vagere vividha svarUpomAM kAvya racanAo karI che. zikhariNI, manahara, chappaya, jhUlaNA vagere chaMdonuM vaividhya paNa temanI kavitAmAM che. temanAM ghaNAM kharAM kAvyono rAga dhIrAnA padane yAda karAve tevo che to premAnaMdanA AkhyAnane paNa yAda karAve tevA che. temanI kavitAmAM rAganuM paNa vaividhya che. A badhuM jotAM ema lAge ke temanI kavitA racavA mATenI samaja ekadama sUkSma che. temanI gajhalomAM keTaluM vaividhya che. thoDAMka udAharaNo joIe : "aho devanI gati nyArI, sahu prANIne laI bhArI, ghaDImAM kare palakamAM hare, dIvo vAyuthI juvo kyuM phare, *** jagatune AMkhathI dekhuM, jagatune jJAnathI lekhuM, jagatane dekhatAM zAMti, jagatune dekhatAM bhrAMti." *** samajajo premathI bhakti samajajo premathI zakti samajajo premathI sevA, samajajo premathI mevA. 61 9 anokhI kAvyapratibhA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho ! A dehamAM dekho, cetanajI jJAna dhana pekho; arUpI tattva che pote, are tuM bAhya kyAM gote ? pUjAsaMgrahamAM temaNe vividha pUjAne anulakSIne kAvyo racyAM che. dharmapUjA, akSata pUjA, jala pUjA, caMdana pUjA, paMcakalyANaka pUjA, snAtra pUjA, akiMcana dharmapUjA vagere... ahIM AlekhAyelAM pUjA kAvyomAMthI prabhunA guNonI pUjA karIne Akhare to potAnA AtmAnI pUjA karavAnI che. prabhu pAse ekarAra karavAno che ke mArA AtmAnI zuddhi thAya ane mArAmAM saguNo pragaTe. dareka dharmamAM pUjAnuM mahattva hoya che ane tenI pAchaLano Azaya sarakho ja hoya che. tema zrImad buddhisAgarasUrIzvarajIe jinabhakti ane tenI pUjA dvArA teno mahimA karyo che. yoganiSTha AcAryazrInI kAvyasaritAmAM snAna karIe tyAre khyAla Avaze ke 20mI sadInA bahu virala jaina AcAryoe kAvyanA svarUpamAM potAnI bhAvanAsRSTi sAkAra karI che. moTAbhAganA jaina AcAryoe gadyamAM potAnI dharmabhAvanA vyakta karI che. tyAre yoganiSTha AcAryazrIe emanI 140 kRtiomAM jeTaluM gadyasarjana karyuM che eTaluM kAvyasarjana karyuM che ane sahuthI mahattvanI vAta e che ke emanA kAvyanA viSayo mAtra dhArmika ke AdhyAtmika nathI balka emaNe pratikSaNa potAnI AsapAsa jivAtA vAstavika jIvananuM paNa darzana karyuM che. A emanI apUrva vizeSatA kahevAya. samagra jIvanane jotAM ema lAge ke temanI kavitAmAM dharma Ave, samAja Ave, rAjakIya sthiti Ave, prakRtinuM sauMdarya Ave, A badhuM yoganiSTha AcAryazrImAM pragaTa thAya che. eka evo aMdAja che ke AcAryazrIe Azare 3000 jeTalI kAvya racanAo karI che. emanI bhAvAnubhUti kevI prabaLa haze ke jIvananI pratyeka ghaTanA ke anubhUti kAvyarUpamAM sAkAra thAya che. emaNe zarUAtamAM chaMdanA prayogo karyA paraMtu pachI jema jema gujarAtI ane saMskRta sAhityamAM vAcana ane ciMtana thavA lAgyuM tema-tema vartamAna gujarAtI sAhityanAM svarUpomAM emaNe kheDANa karyuM. pada, bhajana, stavana to kharAM ja paNa ethI AgaLa vadhIne kavvAlI ane gajhalanI racanA karI. e jamAnAmAM koI jaina kavie gajhala sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 62 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke kavvAlInuM svarUpa ajamAvyuM hoya evo dAkhalo maLato nathI. Aje "AtmacaitanyanI yAtrA' graMtha prakAzita thayo. te jotAM Apane jaNAze ke yoganiSTha AcAryazrIne kAvyaracanA keTalI sAhajika hatI. sAmAnya rIte kavi kAvyaracanA kare tyAre te ghaNI vAra e kAgaLa para lakhatA hoya che. ane pachI emAM sudhAro karatA hoya che. tyAre yoganiSTha AcAryazrInI keTalIka kAvyaracanAo evI che ke emAM emaNe bhAgye ja sudhAryuM hoya, paMkti to zuM mAtra zabda paNa badalyo hoya. AtmacaitanyanI yAtrAnA zraddhA kAvya, anubhava bahu thAze, tujane kAvya, prabhu tuja akala rU5 mahAbhArI kAvyo joIe to tarata khyAla Avaze ke e kAvyaracanAmAM emane eka zabda paNa AghopAcho karavo paDyo nathI. preraNAnI prabaLatA, AkAranI coksAI ane bhAvanI pravAhitA kevI haze eno A graMthamAMthI AsAnIthI aMdAja maLI raheze. yoganiSTha AcAryazrIe virATanI jhAMkhI karI. saMvedanazIla hRdaya sahu prathama potAnI AsapAsanI paristhitino tAga meLave che. yoganiSTha AcAryazrInAM samAjasudhAraNAnAM kAvyomAM A hakIkata satata jovA maLe che. samAjanA vahemono sAmano karavAnI ane samAjane sAce raste doravaNI ApavAno emano khyAla pragaTa thAya che. e ja rIte A kAvyomAM potAnI AsapAsa cAlatI dharmapravRttine stavana ke padanA rUpamAM baddha karI che. emanI pAsethI jema AdhyAtmika kavitA maLe che tema itihAsaviSayaka kavitAonI paNa prApti thAya che. kyAreka to ema lAge ke atIta ne adhyAtma kevA eka sAthe cAlI rahyA che. kavi AvatI kAlano draSTA hoya che. tethI AvatI kAla kevI Ugaze tenA vize emaNe vAta karI che. jema ke vizva deza ke svarAjyanI dizA jevA padasaMgrahanA navamA bhAgamAM AvatI racanAo e eka virala saMtanI kalamamAMthI pragaTelAM rASTrasevAnAM bhajano che. kavikAlamAM bhaviSyavANI ke udayacihna jevAM kAvyomAM emaNe AvatI kAlanI dizAnI vAta karI che. emanI vihArayAtrAmAMthI be prakAranAM kAvyo sarjAya che. eka che adhyAtmaciMtananAM kAvyo ane bIjAM che prakRti sauMdaryanAM kAvyo. AcAryazrIno 63 3 anokhI kAvyapratibhA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihAra mukhyatve gujarAtanA pradezamAM thayelo che. gujarAta morI morIno bhAva satata temanI kavitAmAM pratidhvanita thato jovA maLe che. Ama kAvyomAM emaNe bahu mokaLI rIte gujarAtanA pradezo ane saritAnA sauMdaryane vaNI lIdhAM che. koI vyaktine gujarAtanI prakRtinA sauMdaryane jovuM hoya to eNe yoganiSTha AcAryazrInAM A kAvyo mANavAM joIe. AnaMdaghana padasaMgrahamAM emaNe AnaMdaghananAM pado para vistRta bhAvArtha lakhyo che. AnaMdaghananAM e padonI chApa A aDhAre AlamanA avadhUta yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarasUrIzvarajInAM kAvyomAM dekhAya che. AthI gujarAtanA samartha kavizrI nhAnAlAle emanA kALadharma samaye emanI bhavyamUrti vize Ama kahyuM, Ama AvI eka Atma pratimA haze ke buddhisAgarasUrIzvarajIne AvI mahA aMjali ApI che. emanAM saghaLAM kAvyomAM emanA vicAronI spaSTatA, kAvyapravAhanI sAhajika gati ane zuddha aMtaHkaraNano avAja sAMbhaLavA maLe che. eka arthamAM kahIe to ajoDa evI pAradarzakatA emanAM A kAvyomAM che. emanA vAcanano UMDo rasa kAvya rUpe Utaryo che. emaNe AgamasAra graMtha so vakhata vAMcyo che. pravacanasAra, vicArasAra ane AcArAMgasUtranuM vAcana karyuM hatuM. paraMtu A graMthonuM vAcana karanAra yoganiSTha AcAryazrIe sAmAjika sevAnA sanmAna ke briTiza hiMdustAnano Arthika vikAsa jevAM pustako paNa vAMcyAM hatAM. keTalAka kavio samAjanI vAMsaLInA sUre nAcatA hoya che ane keTalAka potAnI vAMsaLInA sUrathI nacAvatA rasto batAvatA hoya che. AcAryazrInuM kavitAsarjana e samAjane navuM mArgadarzana ApanAruM hatuM. strIonI unnati vize kahe che, strI varganI jyAM unnati, tyAM unnati sau jAtanI strI varganI pragati thakI, pragati thatI sahu bhAganI kAyika, vAcika zaktine, AdhyAtma baLathI zobhatI te dezamAM lakSmI ane vidyA, sadA rahe opatI. e ja rIte badalAyelI paristhitinA sUra paNa emanA kAvyamAM saMbhaLAya sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 64 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phare tArA, phare bhAnu, phare caMdra phare vAyu phare Rtu, phare dariyo, jagata badalAya kSaNakSaNamAM phare pANI, phare vANI, rUpAMtara pAmatA dezo vahe badalAI AcAro jagata badalAya kSaNakSaNamAM vahetI hatI jyAM nadIo aho tyAM retImAM raNa che aho jyAM retI tyAM jaladhi, jagata badalAya kSaNakSaNamAM aho jyAM mAnavo rahetAM, hatAM ne rAjya karatA'tA aho tyAM abdhinAM mojAM, jagata badalAya kSaNakSaNamAM hatAM jyAM zahera tyAM rAno aho dekhAya che. Aje thayAM jyAM rAna tyAM zahero, jagata badalAya kSaNakSaNamAM. aMte zrI 2. va. desAIe temanI kavitA vize kahyuM ke, "zrI buddhisAgarasUrijInuM sAhitya eTale ene hiMdu paNa vAMcI zake, jaina paNa vAMcI zake ane muslima paNa vAMcI zake, saune sarakhuM upayogI thaI paDe evuM e kAvya-sAhitya zrI buddhisAgarasUrijIne ApaNA bhakta ane jJAnI kavionI hAramAM mUkI de evuM che!' 65 anokhI kAvyapratibhA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainayogamAM anupama pradAna - DaoN. razmi bhedA AcAryazrI buddhisAgarasUrijI jAte zaiva-vaiSNava mAtApitAnA putra hatA. emaNe dIkSA jaina dharmamAM lIdhI hatI. bahecaradAsamAMthI muni buddhisAgara banyA ane AtmasAdhanAnI anerI yAtrAno prAraMbha karyo. SaDradarzanano talasparzI abhyAsa karyo, 45 AgamonuM UMDuM avagAhana karyuM ane emaNe vipula pramANamAM sAhityasarjana karyuM. mAtra covIsa varSanA sAdhujIvana daramiyAna saMskRta, hiMdI ane gujarAtI ema traNa bhASAomAM lagabhaga 130-140 graMtho lakhyA. emAMthI 25 graMtho ciMtana ane tattvajJAnathI bharelA che. emAM paNa yoga upara kareluM emanuM sarjana adbhuta che. emaNe lupta thatI jatI yogasAdhanAne punaH pratiSThita karI. "yogadIpaka jevA mahAna graMthonI racanA karI. yoganuM mAhAsya dareka darzanoe kabUlyuM che. dareka darzanamAM yoganI prakriyAo bhinna bhinna rUpe pariNamI che. paNa te yogano mukhya uddeza AtmAnI zuddhi karavAno, parama pada prApta karavAno che. "yoga mATe AcArya bahu mahattvanI vAta kare che ke dareka dharma yogane mAne che. vedane mAnanAra hiMduo, bauddho, eTaluM ja nahi paNa musalamAna ane khristIo paNa yogane mAne che. nAstika loko paNa nItirUpa yamane mAnIne tenA aMzarUpa yogane svIkAre che. koI paNa jIvanI hiMsA na karavI, Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jUThuM na bolavuM, corI na karavI, brahmacaryanuM pAlana karavuM, koIno vizvAsaghAta na karavo ityAdi A yoganuM prathama pagathiyuM che. jeno amuka aMza sarva dharma svIkAre che. yoganA asaMkhya bheda che. muni pataMjali kahe che, "parivattavRttinirodha:" arthAt cittavRttiono nirodha karavo e yoga che. emaNe yoganAM ATha aMga - yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi batAvyAM che. jaina darzanamAM asaMkhya yogo vaDe mukti prApta thAya che. yogano mukhya uddeza AtmAnuM zuddha svarUpa prApta karavAno che. zrI vIra prabhue asaMkhya yogomAM jJAna, darzana ane cAritra e traNa yogane mukhya mAnyA che. yoganuM paripUrNa ArAdhana karIne badhA tIrthakaroe kevaLajJAna ane paramAtmapada prApta karyuM hatuM. anya darzana ekeka yogane svIkAre che. jyAre jainadarzanamAM haThayoga, rAjayoga, kriyAyoga, bhaktiyoga, maMtrayoga, dezaviratiyoga ane sarvaviratiyoga Adi sarva yogono samAveza thAya che. jaina zAstra pramANe sarva tIrthakara visasthAnaka yoganI ArAdhanA vaDe ja tIrthaMkara pada prApta kare che. jaina sAdhuo ane zrAvakonA dhArmika AcAro yogarUpa ja che. paMca mahAvrata ane zrAvakanAM bAra vratano yoganA prathama pagathiyArUpa yamamAM samAveza thAya che. zrI mahAvIra prabhu 18 doSa rahita sarvajJa hatA mATe temano kathita yogamArga paripUrNa satyathI bharelo che ema AcArya buddhisAgarajI kahe che. tapazcaryA, pratikramaNa, jinapUjA, svAdhyAya Adi yogarUpa ja che. cha AvazyakanI kriyAo yoganA AdhAre ja racAI che, dhyAna e yogano mukhya AdhAra che eTale dharmadhyAna ane zukladhyAnano yogamAM samAveza thAya che. AgaLa AcAryazrI kahe che, yoganA pratApathI aneka bhavanAM karmono kSaya karI kevaLajJAna prApta karI zakAya che. enA mATe bAhyayoganI zuddhi karIne AMtarika yoganI zuddhi karavI joIe. mana, vacana ane kAyAnA azubha yogono tyAga karI mana, vacana ane kAyAnA zubha yogo karavA e yoganuM prathama pagathiyuM che. A prathama pagathiyAno tyAga karIne jeo uparanA pagathiye caDhavAno prayatna kare che teone aMte pAchA pharI prathama paMcamahAvratarUpa yamanI ArAdhanA karavI paDe che. yoganI prathama bhUmikAne daDha 67 2 jainayogamAM anupama pradAna Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne yogamArga para AgaLa vadhavAthI uttama adhikArI banI zakAya che. yoganI sAdhanA gRhastha avasthA ane sAdhu avasthA baMnemAM thaI zake che. jema hemacaMdrAcArye kumArapALa rAjAnI vinaMtIthI "yogazAstra' graMthanI racanA karI hatI ke jethI rAjA paNa A yogamArganI sAdhanA karI zake. paraMtu gRhastha karatAM sAdhu avasthAmAM yoganI ArAdhanA anaMtagaNI sArI rIte thaI zake che. jema jema yoganA jJAnamAM UMDA utarAya che tema tema pratyeka dhArmika kriyAo kayA uddezathI racAI ane kayA dravya, kALa ane bhAvanA adhikAra yogya che tenuM mULa rahasya pratibhAse che. tethI te yogajJAnI bhinna bhinna dhArmika kriyAonA rahasyane sApekSapaNe avabodhIne anekAMtavAdanA gUDha rahasyano jJAtA thaI jaina dharma pravartAvavAno adhikArI bane che. AcArya buddhisAgarajI kahe che - "mana, vacana ane kAyAnA yoganI zuddhi karavI, AtmajJAna prApta karI manane jItavuM, rAgadveSano nAza karI vItarAgapada prApta karavuM, AtmAnA pariNAmanI zuddhi thAya tevAM nimittonuM avalaMbana levuM, zuddha deva, guru, dharmanI ArAdhanA karavI, AtmAnuM dhyAna karavuM vagere yogano sAra che." yoganuM phaLa batAvatAM teo kahe che - ratnatrayIrUpa yoganuM ArAdhana karIne pUrve anaMta jIvo mukta thayA che ane bhaviSyamAM thaze. yoganI sAdhanA karavAthI manuSya ane devalokanI prApti thAya che. ane uttamamAM uttama muktinI prApti thAya che. AtmAnA zuddha adhyavasAya utpanna karAvanAra yoga che. AcArya buddhisAgarasUrie "yogadIpaka' graMthamAM adhyAtmayoga ane kriyAyoga samyagu rIte darzAvyo che. koI paNa yoganuM khaMDana na karatAM paraspara yoganI taratamatA kevI rIte adhikArabheda hoya che te batAveluM che. yogano prakAza pADavAmAM A graMtha dIpaka samAna hovAthI enuM nAma "yogadIpaka' pADavAmAM AvyuM che. A graMthamAM AcArya prathama AtmA ane AtmAnuM svarUpa samajAvatAM kahe che, huM AtmA chuM. AtmAmAM sarva padArtho jANavAnI jJAnazakti rahelI che. sarva padArtho dekhavAnI darzanazakti rahelI che, potAnA zuddha svabhAve vartavAnI cAritryazakti AtmAmAM rahelI che. Ama jJAna, darzana, cAritrarUpa sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 0 68 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnatrayI vaDe yukta AtmA che. A ratnatrayI AtmAno svAbhAvika dharma che. ratnatrayI vinA je anya padArtho che e paravastu che. parabhAva che. A paravastuno dharma je Adare che te vibhAvika dharma che. ajJAna dazAthI anAdi kALathI A AtmA paradharma AdarI corAsI lAkha jIvayonimAM bhaTake che. jyAre AtmA paradharmathI mukta thaI arthAt vibhAva dazAthI mukta thaI potAnI svabhAva dazAmAM arthAt potAnA zuddha svabhAvamAM avasthita thAya che tyAre e paramAtmapada prApta kare che. pAMca samiti ane traNa gupti e aSTapravacanamAtAnA pAlanathI AtmAno zuddha dharma pragaTa thato jAya che. manane bAhya bhAvamAM na javA detAM AtmAmAM ja svasvarUpamAM ja manane 2maNa karAvavA mATe manoguptinI AvazyakatA che. ahIM AcAryazrIe mananI nirvikalpadazA sAdhavA mATe RSi pataMjalino aSTAMga yoga batAvyo che, AtmA svasvarUpanuM dhyAna kare che tyAre mana anyatra paribhramaNa karatuM nathI. A AtmadhyAna karavA mATe bAhya vastumAM mamatva arthAt rAga ane dveSano tyAga jarUrI che. arthAt sAmyabhAva keLavavo jarUrI che. "sAmyabhAvI' AtmA karmabaMdhana karato nathI paNa karmanI nirjarA kare che ane kSapaka zreNI prApta karI aMte kevaLajJAna, kevaLadarzana prApta karI paramAtmapada prApta kare che. A sAmyabhAva keLavavA mATe AtmajJAna prApta karavuM jarUrI che. upAdhyAya yazovijayajIe paNa "adhyAtmasAra' graMthamAM AtmajJAnano apUrva mahimA varNavyo che. AtmajJAna thavAthI bAhya padArthomAMthI mamatvabhAva dUra thAya che, AtmajJAnathI nirmala dhyAna prApta thAya che. AgaLa zrI buddhisAgarasUri kahe che ke asaMkhya yogo vaDe mukti prApta thAya che te asaMkhya yogomAM paNa jJAna, darzana ane cAritra e vizeSataH mukhya yoga che. A traNa yoganI saMpUrNa prApti thatAM mukti prApta thAya che. samyaka prakAre vastunuM svarUpa jANavuM te jJAna che. samyak prakAre vastunuM svarUpa jANI tenI zraddhA karavI te darzana che. ane AtmAnI svAbhAvika sthiratA mATe bAhya ane AtyaMtara je je kriyAo karavI te cAritra che. ahIM cAritrayogI mATe yama niyama Adi aSTAMga yoga samajAvyo che. prANAyAmathI thatA phAyadA samajAvyA che. manano pratyAhAra karavAnuM kahe che. manamAM utpanna thatAM krodha, 69 jenayogamAM anupama pradAna Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna, mAyA, lobha, mamatA, IrSyA Adi doSone e utpanna na thavA devA te manathI pratyAhAra kahevAya che. dhAraNA ane dhyAna samajAvyA che. dhyAnanA cAra prakAra - piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta ane piMDa dhyAnanI pAMca dhAraNAo - pArthivI, AgneyI, mArUtI, vArUNI ane tattvabhU batAvI che. dhyAnathI samAdhimAM praveza karAya che. samAdhinA be prakAra che. sAlaMbana ane nirAlaMbana. sAlaMbana samAdhithI nirAlaMbana arthAt rUpAtIta samAdhine prApta karI zakAya che. AvI rIte yoganA aSTAMga jANI teno abhyAsa karanAra yogI paramAtmapada prApta kare che. aSTAMga yogamAM jJAna, darzana ane cAritrano samAveza thAya che. temaja jJAna, darzana ane cAritramAM aSTAMga yogano samAveza thAya che. aSTAMga yoganA sAdhuvarga ane gRhasthavarga e beu adhikArI che. AtmAnI paramAtmadazA prApta karavAnuM lakSya rAkhIne ja aSTAMga yoganI ArAdhanA karavAnI che jenAthI tenuM utkRSTa phaLa prApta thAya. AcArya zrI buddhisAgarasUri saddharmanI prApti mATe gurunA zaraNe javAnuM kahe che ane aMte kahe che ke bAhya padArthomAM sukha nathI. paNa AtmAmAM ja sukha che je AtmajJAna vaDe prApta thAya che. emanI rojanIzImAM AtmajJAnapUrvaka AtmadhyAna dharIne AtmasamAdhi prApta karavAnuM kahe che. samAdhisukha prApta karavuM e manuSyajIvananuM mukhya kartavya che. rojanIzImAM e lakhe che, "samAdhisukhane prApta karavuM e kadApi AtmadhyAna vinA banI zake nahIM. AtmadhyAnamAM paripUrNa lakSya rAkhIne sthira upayoge abhyAsa karavAthI sAlaMbana ane nirAlaMbana dhyAnanuM samyapha svarUpa avabodhAya che ane AtmonnatinA mArgamAM vidyutavege gamana karI zakAya che ema sadgurugamathI avabodhavuM." A AtmadhyAna ane AtmasamAdhinuM mahattva emaNe AtmaanubhavathI jANyuM hatuM. emanA saMyama jIvanamAM saMvata 1971nA zrAvaNa vada 7nA savAranA sADA sAta vAge emaNe loca karAvyo. AtmajJAnIne A anubhava kevA bhAva jagADe che enuM Alekhana karatAM teoe lakhyuM che, "loca karAvatAM AtmAnI sArI rIte samAdhi rahI hatI, AtmAnA zuddha svarUpanI bhAvanA bhAvI hatI. hRdayamAM kuMbhaka prANAyAma dhAravAmAM Avato hato, tethI loca karAvatA AtmAno zuddha pariNAma vRddhi pAmato hato. AtmajJAnanI kasoTI kharekhara locathI amuka aMze thaI zake che. zarIrathI AtmAne bhinna mAnyA bAda loca karAvatI sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 9 70 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakhate AtmajJAnIne pariSaha sahevAthI amuka aMze anubhava prApta thAya che." Ama A jAgrata AtmA jIvananI pratyeka kriyAmAM AtmAnA zuddha svarUpanI bhAvanA bhAvatA hatA. dhyAnane mahattva ApanAra AcAryazrI buddhisAgarasUri jyAM kyAMya zAMti jue ke tarata dhyAna lagADI detA. vihAra karatAM karatAM koI vagaDAmAM jaina maMdira maLI jAya to temane dhyAna mATe khUba anukULatA lAge. emanI DAyarImAM teo noMdhe che, "sarasvatI nadInA kinAre retanA beTaDAmAM besI Aja roja eka kalAka AtmadhyAna karyuM. to joTANAmAM kSetrapAlanA sthAnanA oTalA para sAMjanA vakhate eka kalpaka paryata AtmadhyAna dharavAthI AtmAnA alaukika anubhavanI jhAMkhI thaI." AvI rIte emano vihAra be prakAre thato. eka pagapALo vihAra ane bIjo AtmasvarUpamAM sthiratAno vihAra. AtmAnubhava vilakSaNa hoya che. enI vilakSaNatA saM. 1971nA poSa suda 10nI rAte thayela anubhavamAM najare paDe che. teo potAnA AtmAnubhavane pragaTa karatAM kahe che, poSa sudI 10nI rAtre AtmA ane paramAtmAnI ekatAnA dhyAnano dIrghakAla, satata pravAha rahyo ane tethI ja AtmAnaMda pragaTyo tenuM varNana karI zakAya tema nathI. AtmAnI niSkAma dazAnA satyasukhano apUrva sAkSAtkAra kharekhara anubhavamAM bhAsyo te vakhate rAgadveSanI upazamatA vizeSataH pragaTelI dekhAI. upAdhirahita dazAmAM zuddhopayoga sahaja sukha anubhavavAmAM Ave che.' AvI rIte A yogInI bAhya pravRtti tarapha virakti ane AMtarika sAdhanA mATenI utkaTa bhAvanAnuM darzana thAya che. 71 7 jainayogamAM anupama pradAna Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "zrI ghaMTAkarNa mahAvIradeva' vize graMtharacanA - DaoN. rekhA vorA "jaina dhArmika zaMkA samAdhAna' nAmanI laghu pustikAnI racanA pAchaLa itihAsa paDyo che. AcAryazrI buddhisAgarasUrijIe vijApura pAse mahuDI gAme zrI ghaMTAkarNa vIranI mUrtinI sthApanA karI che. A vIranuM pUjana sAco samakitavaMta jaina zrAvaka kema karI zake ? Avo prazna jijJAsuoe jAheramAM gurudevane karyo hato. tenA pratyuttara rUpe jainazAstronA AdhAre A pustikAnI racanA karI che. ghaMTAkarNa mahAvIra eka yakSa che. jaina zAsananA bAvana vIromAM temanuM sthAna trIsamuM che. te saMbaMdhI ghaNA zodhakhoLapUrvaka vicAro A graMthamAM gurudeve ApyA che. gurudeve zrI ghaMTAkarNa vIranI sAdhanA-pratiSThA kyAre ane kevA saMjogomAM karI te vize "yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrIzvarajI' graMthanA lekhaka zrI pAdarAkara jaNAve che ke, "te samaye jaino potAnAM duHkha dUra karavA mATe pIra, mIrAM dAtAra ane anyatra jagyAe doDadhAma karatA hatA, jyAM AgaLa prasAda rUpe abhakSya padArtha apAto hato. jaina dharmanA mULabhUta siddhAMtono hrAsa thato hato. gurudevane AvA jainone tyAM jatAM aTakAvavA hatA. te mATe temaNe ghaMTAkarNa vIranI ArAdhanA karavAnuM nakkI karyuM." Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te samaye ghaMTAkarNa maMtra mAtra nepALanA eka maMdiramAM dIvAla para lakhelo upalabdha hato. bIje kyAMya te mUrti ke phoTA rUpe darzanIya na hatA. gurudeva traNa divasa padmAsanamAM aMgonuM halanacalana karyA vinA dhyAnamAM rahyA. sAdhakane sahAyabhUta thAya te mATe temaNe saMyamI-caritravAna uttama sAdhakanI zodha karavA mAMDI. A mATenI pasaMdagIno kaLaza (A "yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrIzvarajI'nA lekhaka) zrI pAdarAkara para DhoLAyo. gurudeve taiyArI rUpe temane sAta-sAta varSa sudhI satata yoganA AsanonI tAlIma ApI. tyArabAda pAdarAmAM zAMtinAtha bhagavAnanA moTA derAsaranA bhoMyarAmAM Aso vadi terasanA prAtaHkALe cAra vAgye gurudeva ane uttama sAdhaka zrI pAdarAkara sAthe sAdhanA karavA besI gayA. maMtrasiddhi tyAre thaI gaNAya ke jyAre traNa divyomAMthI koI paNa eka divyanAM darzana thAya. amAsanI pAchalI rAtre traNe divyanAM darzana thayAM. chatAM gurudeva dhyAnamagna samAdhiSTha ja rahyA, kAraNa temano saMkalpa zrI ghaMTAkarNa vIranAM sAkSAt darzana karavAno hato. thoDI vAramAM arthAt amAsanI pAchalI paroDhe vedikAmAMthI eka pracaMDa mahApuruSa dhanuSya ane bANa sahita dhIre dhIre UMce AvavA lAgyo. je kAnamAM kuMDaLa, mAthe mugaTa ane hAthamAM dhanuSyabANa sahita pragaTa thayela. A puruSa te sAkSAt ghaMTAkarNa vIra hatA. guruzrIe animeSa nayane A divyapuruSanI pratibhAne joI lIdhI. ekAda paLa bAda A mUrti adazya thaI gaI. gurudeve upAzrayamAM AvI tenI divAla para cAkathI zrI ghaMTAkarNa vIranuM citrAMkana karyuM. mUrtikAra zrI mUlacaMda mistrIne bolAvI mUrti ghaDAvI. ane tene mahuDImAM pratiSThita karI. eka vizALa ghaMTa paNa abhimaMtrita karI tyAM pratiSThita karAvyo. zrI padmaprabhu jinAlayanA paTAMgaNamAM Aje paNa A baMne pratiSThita che. dara varSe lAkhonI saMkhyAmAM aDhAre AlamanA bhaktajano ahIM darzanArthe Ave che. potAnA zAsanadevanAM bhaktipUrvaka darzana karI sukhaDIno prasAda dharAve che. gurudevazrIno zrI ghaMTAkarNa vIranI pratiSThA karAvavA pAchaLano mukhya uddeza e hato ke mIrA-dAtAra pIra ane anyatra potAnAM duHkha dUra karavA jaino ane jainetaro ahIM-tahIM doDatA rahetA. temanuM mithyAtva taraphanuM AkarSaNa 73 n "zrI ghaMTAkarNa mahAvIradeva' vize graMtharacanA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUra karavuM ane samakitI devanI sthApanA karavI. jaina dharmathI jainazAstrothI viruddha je kaMI jainonI pravRtti che tene baMdha karavI-karAvavI. mithyAtvI devonI pUjA-arcanA-darzana karavAthI karmanI nirjarAne badale je saMvara thAya che tene baMdha karavo, jethI karI samakitI devo je jainazAsananA rakSaka che tenI pratiSThA karI jainone te tarapha vALavA, jethI karmonI nirjarA thAya ane bhavAMtare te AtmA utkRSTa gati pAme. sukhaDIno thALa dharAvavAnuM mukhya kAraNa e hatuM ke mithyAtva devonI upAsanAmAM prANIno bali caDAvavAmAM Avato hato. te baMdha karavo. samakita deva-zAsanarakSaka devone AvA prakArano bali varyu che. tyAM to tIrthakara paramAtmAnAM vacanonI rakSA thAya che. tethI abhakSya prasAdane badale sukhaDInI thALI dharavAnI zarUAta mahuDImAM thaI. A paraMparA ghaNA lAMbA samayathI cAlI Ave che. evuM zAstromAM kathana paNa che. A ja ghaMTAkarNa vIranI maMtrelI sukhaDInI thALI zvetAMbara jainomAM zAMtinAtramAM khAsa pratiSThita karavAmAM Ave che ne te sukhaDI jeno zraddhApUrvaka vApare che. AnuM bIjuM kAraNa te paNa hoI zake che ke sukhaDInI aMdara ghauM-ghI ane goLa jevA nirdoSa paNa pauSTika padArtho vaparAya che, je pAcanamAM ane zarIrane sudaDha banAvavA mATe umadA A ghaMTAkarNa vIramAM azraddhA-zaMkA rAkhanArane mATe pratyuttara rUpa A graMtha sUrIzvarajIe racyo che. temAM jainadarzana zAstromAM devo mATenA kayAM maMtro-maMtrakalpo che. kyA kyA AcAryoe maMtrakalponI suMdara gUMthaNI karI che, tenuM vistArapUrvaka Alekhana karyuM che. sUrijI jainadharma zaMkA samAdhAnamAM zrI jainazAsana rakSaka ghaMTAkarNavIranI sahAyasiddhimAM lakhe che : praNamya zrI mahAvIraM, sarvajJa doSavarjitam / kumataM khaNDanaM kurve, jainazAstravirodhinAm / / 1 / / ghaNTAkarNa mahAvIra, jainazAsana rakSakaH / tasya sahAya siddhartha, vacci zAstrAnusArataH / / 2 / / arthAt "sarvajJa, doSavarjita covIsamA tIrthaMkara tAraNahAra evA sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 74 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsananAyaka mahAvIra paramAtmAne namaskAra karIne jaina zAstromAM virodhIo ke jeo cAra zrI nikAya devonI sahAyatAne mAnatA nathI vagere jainazAstra viruddha aneka kumatane dhAre che evAonA kumatAnuM khaMDana karuM chuM." ghaMTAkarNa mahAvIra deva te bAvana vIra paikI eka vIra che, te jainazAsananA rakSaka vIra che. te jaina dharmamAM zraddhALu evA jainone sahAya karI zake che. tevuM zAsanadevanI sahAyanI siddhine AdhAre kahuM chuM. sUrijI maMtrasaMdarbhamAM jaNAve che ke, "aSTottarI, zAMtisnAtra ane laghuzAMtisnAtra ke jenI racanA tapAgacchanA AcAryoe zrI hIravijayasUrinA samayamAM karI che, ane zrI sakalacaMdrajI upAdhyAya ke je sattarabhedI pUjA, bAra bhAvanA ane pratiSThAkalpa, dhyAnadIpikA Adi graMthonA racayitA che, temaNe pratiSThAkalpamAM ghaMTAkarNa maMtrane grahyo che, te pUrva paraMparAthI jANavuM tathA anya temanA guruo jagataguru zrI hIravijayasUri vagerenA samayamAM navagrahapUjana, dazadipAla pUjana, covIsa tIrthaMkaronA yakSa-yakSiNIonA maMtra tathA teonuM pUjana che ane navagrahAdikane naivedya dharavA vagerenI vyAkhyA che. pratiSThita maMtrakalpamAM ghaMTAkarNavIranI maMtrayaMtravALI thALI ne tene sukhaDI dharAvavAnI vidhinI prakriyA Aja sudhI tapAgaccha jainomAM pravarte che." amArA pUrvAcAryoe, munivaroe pratiSThAkalpamAM ghaMTAkarNavIranI sahAyatA tathA mAnyatAne svIkArelI che. tethI ame paNa amArA pUrvAcAryonA paraMparAgamane mAnya karIne ghaMTAkarNavIranI zAsanavIranI zAsanadevavara tarIke mAnIe chIe ane mahuDInA saMghe ghaMTAkarNanI mUrti banAvI ne amoe tenI pratiSThA karI. jainAcAryo mithyAtvI devone paNa samakitI batAve che tenAM udAharaNo sUrijIe ahIM ApyAM che. zatruMjaya parano kapada yakSa mithyAtvI thaI gayo kyAre vajasvAmIe tene uThADI bIjA kapardI yakSane jaina dharmano zraddhALu banAvI samakitI banAvI zatruMjaya para sthApita karyo che. tevI rIte zrI AnaMdavimalasUrie mANibhadravIranI magaravADA ane AgaloDamAM sthApanA karI che. AcAryoe tapa, maMtra, ArAdhanA thakI ghaNA devI-devatAone samakitI banAvI sthApita karyA che. 75 0 "zrI ghaMTAkarNa mahAvIradeva' vize graMtharacanA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina maMdiromAM mULanAyaka tIrthaMkaranA yakSa-yakSiNI vagerenuM sthApana tathA pratimAnI nIce te tIrthaMkaranI adhiSThAyikA devInI sthApanA thayelI jovA maLe che. cakezvarI, padmAvatI, aMbikA, mANibhadravIra, nAkoDAbhairava, ghaMTAkarNavIra, kapaDayakSa, gaNeza ityAdinI pratiSThA thayelI jovA maLe che. A paraMparA prAcInakALathI zAstrokta rIte pravartamAna che. jaina zAstromAM bhuvanapati, vyaMtara, jyotiSI tathA vaimAnika ema cAra prakAranA devo mAnavAmAM AvyA che. AmAM keTalAka devo samakitI ane keTalAka devo mithyAtvI hoya che. A cAra prakAranA devonuM saMgrahaNI vagere sUtromAM vistArathI varNana che. bAvana vIro ane cosaTha yoginIone maMtrathI pratyakSa karI samakitI banAvI jainazAsananA rakSaka tarIke sthApI zakAya che. A devo prasaMgopAtta yathAzakti potAnA bhaktane madada kare che. zrI ghaMTAkarNa vIrane paNa pUrvAcAryoe samakitI banAvI temane jaina pratiSThA vidhimaMtramAM dAkhala karyA che. jaina munivaro paNa ghaMTAkarNavIra maMtranI ArAdhanA kare che. sUrijI ghaMTAkarNavIra vize jaNAvatAM kahe che ke, "ghaMTAkarNa vIra' e cothA guNasthAnakavALo deva che. tethI te gRhastha jaina zrAvakanA samakitI baMdhu TharyA. tenI AgaLa sukhaDI dharIne jaino grahaNa kare che. ghaMTAkarNavIrane navagrahonI peThe jaino ane hiMduo baMne mAne che ane baMne tenI ArAdhanA kare che. ghaMTAkarNa mahAvIranA maMtrakalpa be traNa jAtanA che. amArA parama tAraka pUjya guru mahArAja zrI ravisAgarajIe mane vi. saM. 1954nA phAgaNa mAsamAM ghaMTAkarNa maMtranI gurugamatA ApI hatI.' parasparopagraho jIvAnAm umAsvAti racita tattvArthasUtranA A sUtra anusAra saMsArI sarvajIvo ekabIjAnA upakArI, madadagAra ane sahAyaka hoya che. cAre prakAranA devatAo paNa AtmAo che. samaktiI jaina ane samakitI devo baMne AtmA che. tethI devo tIrthaMkaranA bhaktone potAnI bhakti karavAthI madada kare che. ApaNA manamAM eka prazna udbhave che ke devatAonI ArAdhanA karavAthI mithyAtva to lAgatuM nathI ne ? AnA pratyuttaramAM sUrijI jaNAve che ke, "samakitI devo duHkha TALI sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 9 76 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake che ane AjIvikA calAvI zake che. tethI kaMI teone mithyAtva lAgatuM nathI, kAraNa ke jaino jANe che ke anya dharmIo te kaMI vItarAga deva nathI. te pramANe jaina gRhasthone paNa vItarAgadeva-sarvajJa deva tarIke mAnatA nathI. te pramANe teo zAsanadevone samAnadharmI manuSyonI peThe jANe ane temane dhUpadIpa kare che, stave che paNa teone sarvajJa vitarAga arihaMtadeva tarIke nahIM mAnatA hovAthI ghaMTAkarNa vIra vagerene mAnanArA tevI dRSTivALA jainone lokottara mithyAtva lAgatuM nathI. je jevA hoya tene tevA mAnavAthI mithyAtva lAgatuM nathI.' jaino arihaMtane vItarAgadeva prabhu paramAtmA mAne che ane zAsanadevone svadharmI baMdhu mAnI pUje che. tethI temane mithyAtva lAgatuM nathI. arthAt devone tIrthakara tarIke mAnIe to mithyAtva lAge. zAsanadeva-samakitI deva kyAre - kevA karmo khapAvavAmAM madada kare che? sUrijI A praznanA pratyuttaramAM jaNAve che ke, "vItarAga paramAtmA ke je kevalajJAnI che. iMdro vaDe pUjya che, aDhAra doSarahita che. tene sudeva mAne che ane dharmamAM sthira rahe che, teone dharma karatAM saMkaTa-vipatti paDatAM teonA zraddhALuNathI zAsanadevo kheMcAIne potAnI pharaja adA karIne madada kare che." dharmI manuSyonA anikAcita karmodayane haThAve che ane temAM paNa devo sahAya karI nimitta bane che paNa jyAM nikAcita karmodaya hoya tyAM devonI sahAya madadarUpa thatI nathI ane tapa saMyama karavA chatAM paNa zrI mahAvIra prabhune aneka upasargo veThavA paDyA tema veThavA paDe che. temAM potAnuM ane devonuM kazuM ja cAlatuM nathI. prabhu mahAvIranAM azubha karmono udaya hato, tyAM sudhI azubha nimittanA saMyogo maLyA hatA ane jyAre zubha karmono udaya thayo tyAre indrAdikadevo zAtA pUchavA AvyA. gautamasvAmI, zrIpAlarAjA, mahAvIra prabhunuM garbhAharaNa, sagara cakravartInA sATha hajAra putro ityAdi aneka udAharaNo sUrijIe A graMthamAM ApyAM che. anikAcita karmono tapa, saMyama, bhAva, dhyAna vagerethI nAza thAya che, jyAre utkRSTa bhAge bAMdhelAM nikAcita karmothI prabhu mahAvIra svAmI paNa bacyA 17 n "zrI ghaMTAkarNa mahAvIradeva' vize graMtharacanA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, te avazya bhogavavAM ja paDe che. zuM samakitI devanI ArAdhanA karI temane prasanna karI pratyakSa karI zakAya kharA ? A praznanA pratyuttaramAM sUrijI triSaSThizalAkApuruSa caritrane najaramAM rAkhI jaNAve che ke zrIkRSNa aThThama tapa karIne devanI ArAdhanA karI, deva pratyakSa thayo. bharata cakravartIe aThThama tapa karI deva pratyakSa karyo. ahIM temaNe rAvaNa, vilamazAha maMtrI, zrI priyaMgusUri, zrI hIravijayasUri, zrI jinadattasUri, upAdhyAya yazovijayajI, zrI bappabhaTTasUri, zrI kumArapALa rAjA ityAdinAM udAharaNo ApyA che. tIrthaMkara paramAtmAnA nAme je camatkAro thayelA saMbhaLAya che te koNe karyA ? sUrijI A praznanA uttaramAM jaNAve che ke, AvA camatkAro prabhunA bhaktarAgI zAsanadeve karelA jANavA. kAraNa vItarAgadeva to rAgadveSarahita che. te kaMI siddha sthAnamAMthI pAchA AvatA nathI. paNa zAsanarakSaka devo AvA camatkAra kare che. kezariyAjImAM bhairava deva che te prabhunI mUrti pUjavA mATe bAdhA-AkhaDIomAM sahAya kare che. mahuDImAM zrI padmaprabhunA adhiSThAyaka tarIke zrI ghaMTAkarNavIranI sthApanA karI che, te paNa prabhubhaktone sahAyakArI thAya che. A zAsanarakSaka vIro e tIrthaMkara paramAtmAnA sevako che. prabhu sarvajJa che. prabhu rAjA che to A rakSaka vIro temanA sainiko jevA che. samakitI devone kevA prakAranAM naivedya dharAvavAmAM Ave che ? sUrijI jaNAve che ke, "jainazAsana devo, sattvaguNI che. teonI AgaLa dArU, mAMsAdi abhakSya apavitra vastuonAM naivedya dharAvAtAM nathI. zaktimaMtranA deva-devI ane temanI sevAbhaktinAM sAdhanothI jainazAsananA deva-devInA rItarivAja judA che ane naivedya, pUjA-bhakti sarva sAttvika AcAravALA che." ghaMTAkarNa mahAvIra deva koNa hatA ? sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 7 78 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrijI AnA pratyuttaramAM jaNAve che ke, "teo eka Arya rAjA hatA. te satIonuM, sAdhuonuM tathA dharmI manuSyonuM rakSaNa karavAmAM jIvana gALatA hatA. kuMvArI kanyAonA ziyaLanuM rakSaNa karatA hatA. dhanuSyabANa vaDe aneka duSTa rAjAo joDe yuddha karIne teone jItyA ane AryadezamAM zAMti phelAvI." temane sukhaDI priya hatI. teo atithionI sevAbhakti karatA hatA ane ghaNA zUrA hatA. tethI maraNa pAmIne deva thayA ane bAvana vIromAM trIzamA deva tarIke temanI gaNanA thaI. temanI mUrtinA hAthamAM dhanuSyabANa ApavAmAM Ave che, te samyagu dRSTideva kSatriya rAjAnA jevA AtmA hovAthI ane hAla paNa tevAM ja kAryo karatA hovAthI uttara vaikriya zarIranI apekSAe dhanuSyabANavALI mUrti karAya zuM samIti devo bodhi pamADe che? jema vaMditA sUtramAM kahyuM che ke "sammadiThIyAdevA dinta samAhi ca bohi caM.' - he ! samyagu dRSTi devo samAdhi ane bodhi Apo. samakitI devo svapnamAM ke kyAreka pratyakSa thaIne upadeza ApI dharma pamADe che. sUrijI A praznano pratyuttara ApatAM jaNAve che ke, "kalpasUtranI TIkAmAM jaNAvyuM che ke mahAvIra prabhunA zarIramAM pesI siddhArtha vyaMtara lokonI AgaLa prabhunA mukhathI bhaviSya kahevaDAvIne prabhuno mahimA vadhArato hato. ityAdi cAra nikAyanA devonI sahAyanAM aneka dRSTAMto jenAgamamAM batAvyAM che." zrAvako pratikramaNamAM cAra thayo kahe che. temAM aMtima cothI thoyamAM deva-devInI stuti Ave che. rAIpratikramaNamAM kalyANakadamanI "kuMdadugokhirI tusAra vannA" vALI thoyamAM mA sarasvatI-zAradAnI stuti karavAmAM Ave che. temAM deva-devInI sahAyatAnI vAta Ave che.. snAtrapUjA, zAMtisnAtra, siddhacakrapUjana, aSTottarI pUjana ityAdi pUjanothI laIne pratiSThA, aMjanazalAkA vidhimAM maMtronI kriyAmAM jaina zAsanadevonuM AhvAna karavAmAM Ave che. ane kArya supere nirvighnapUrNa thAya te mATe devIdevatAnI sahAya karavAnI vAta Ave che. anya rakSaka devonI sAthe ghaMTAkarNa 79 "zrI ghaMTAkarNa mahAvIradeva' vize graMtharacanA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIranI stuti sukhaDInuM naivedya, dhUpa-dIpa karavA dvArA temanuM AhvAna karavAmAM Ave che. tema karatAM lokottara mithyAtva lAgatuM nathI. A to paraMparAgata che. te ApaNane ApaNA pUrvAcAryonI zailI parathI samajAya che. keTalAka varga jene ghaMTAkarNavIranI ArAdhanA - sukhaDInuM naivedya ityAdimAM mithyAtva lAgatuM hoya to temane jANavuM joIe ke evuM kaMI hota to pUrvAcAryo pratiSThA vidhi ityAdimAM ghaMTAkarNa vIrane sammilita karata ja nahIM. zAsanavIra rakSaka ghaMTAkarNavIranI ArAdhanAthI thatA phAyadA : sUrijIe A graMthamAM ghaMTAkarNavIranI ArAdhanAthI thatA phAyadA jaNAvyA che : (1) upayogI susAdhana : tIrthakara vItarAgadevanI mahAsAdhanatA che. zAsanadevo paNa dharmamArgamAM AtmAnI zuddhi karavAmAM vighna nivAraNa karanArA hovAthI tIrthakararUpa mahAsAdhanAnI apekSAe tethI UtaratI kakSAnA susAdhanarUpa gaNAya che. temane kusAdhana gaNavA e to jaina zAstronI viruddha che. zAsanadevo matijJAna-zrutajJAna ane avadhijJAnanA jJAtA hoya che tethI teo bhaktanI manodazA jANI tene yathAyogya sahAya kare che. sUrijIe jaina sAdhakanA prakAra batAvyA che. jo potAnuM kArya thaI jaze to devI-devatAne amuka vastu ApIza te ahIM jaina che. je bAdhA-AkhaDI vinA deva-devInA maMtrajApa kare che. te svAvalaMbI madhyama jaina, chaThThA guNa sthAnaka sudhI pahoMcelA sAdhuo deva-devInI cothI thoya kahI stuti kare che. sAtamA guNaThANe pahoMcelA sAdhuo deva-devInI sahAyanI icchA svapnamAM paNa karatA nathI. (2) nAstika saMga tyAga : jeo jainazAstromAM kahelA svarga devalokanI utthApanA kare che, teo khuda jinezvaronI utthApanA kare che. AvA utthApanA karanArAo jaina dharmanA zatru tarIke jAheramAM nAstika siddha thAya che. (3) azAtanA ane karmabaMdhana : pagAmasajjayamAM 'devANe AsAyaNAe devINe AsAyaNAe" evo pATha che. deva-devInI niMdA AzAtanA ane teonuM khaMDana karavAthI pApakarma baMdhAya che, tenA kuLano nAza thAya che. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 9 80 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koInI zraddhA, yAtrA vize doSarUpa TIkATippaNa karanArA nAstika doSadRSTivALA hoya che. (4) iSTasiddhi : jeno tIrthonI yAtrAe savizeSa jAya che. jethI temane nirmaLa samakita thavAnAM ghaNAM kAraNo maLe che. jinezvaradeva, guru dharmanI bhakti karIne karmanI nirjarA thAya che ane anekagaNuM puNya upArjana kare che. je tene tenA AtmAnI Urdhvagati apAve che. AvA bhaktone zAsanadevoe sahAya karI hoya evAM aneka udAharaNo maLI Ave che. (5) maMtra ArAdhaka jainAcAryoH AcArya bhagavaMta sUrimaMtrano niyamita jApa karatA hoya che. upAdhyAya-paMnyAso RSimaMDala maMtrano jApa kare che. tethI zAsanadevo gupta rIte ane pratyakSa AvIne paNa sahAya kare che ema jaina zAstronA AdhAre siddha thAya che. udAharaNa rUpe zrI mohanalAlajI mahArAja surijIne kahetA ke jinakuzalasUri je bhavanapatinA deva che temanI mane sahAya che ane koIka vAra pratyakSa darzana Ape che. zrI upAdhyAya yazovijayajIne sarasvatIdevIe pratyakSa darzana ApyAM hatAM. () deva-sahAya : tIrthasthaLonA adhiSThAyaka devo camatkArI hoya che. teo tIrthaMkara paramAtmAnA bhakta che tethI sAdharmika jainone vyAvahArika tathA dhArmika bAbatomAM madada kare che. sAdharmikanA puNyabaLa anusAra teo sahAya kare che. prabhunI sevAbhaktithI pApakarmano anikAcita karmodaya paNa naSTa thaI jAya che. devo bhaktanI ArAdhanAne avadhijJAna vaDe jANI zake che. teo svasthAne beThA beThA bhaktane sahAya kare che, kyAreka pratyakSa to kyAreka svapnamAM darzana Ape che. (7) pAkhaMDa tyAga : deva-devInA nAme keTalAka loko pAkhaMDa calAve che tenAthI dUra rahevuM evuM sUrijI kahe che. jainazAstromAM "ahiMsA paramo dharma mAnavAmAM Avyo che. pADA-bakarA-kUkaDA vagere bali caDhAvavI varjya che. kAraNa samakitI deva mAMsAhara karatA nathI. jainazAstra mithyAtvI deva-devI ane enA bhaktothI dUra rahevAnuM pharamAve che. 81 ] "zrI ghaMTAkarNa mahAvIradeva' vize graMtharacanA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) premathI varto : jaina zAsanadevo je saMghanA sahAyaka ane rakSaka che ane samakita dharmI che teo sAthe sAdharmika baMdhunI dRSTie premathI vartavAnuM jaNAve che. zAsakadevone tIrthaMkaranA sevaka jANI te pramANenI pUjA arcanA kare che. tIrthaMkara paramAtmA svarUpe nahIM tethI ja to jainone lokottara mithyAtva lAgatuM nathI. pIra, payagambara, loTezvara, mIrAM dAtAra karatAM vadhAre utkRSTa bhAvanAthI jaino zAsanadeva ghaMTAkarNa mahAvIra pAse jAya che. tethI aneka rIte mithyAtvathI bacI jAya che. samakitamAMthI calita thavAtuM nathI. bAdhAAkhaDI vinA zAsanadevadevIne pUje che ne mAne che. (9) kulAcAre jainaH janma jaina utkRSTatA mATe ja deva-devIne prArthanA kare che. temane bhAvanA pramANe phaLanI prApti puNyodaye thAya che. bhAvanA e ja saMkalpa che. (10) saMkalpasiddhi : saMkalpathI ja siddhi prApta thAya che. jeone zAsanadeva-devI para pUrNa zraddhA che ke teo phaLa Apaze zraddhA saMkalpa karavAthI bhava bhavAMtaramAM devo phaLa Ape che. A vAta nirayAvali sUtramAM ApelI eka sAdhvIjInI kathAthI siddha thAya che. (11) Atmika sukha mATe devopAsanA : bhautika sukha mATe nahIM paNa AtmAnA Urdhvagamana mATe zAsanadevonI ArAdhanA upAsanA karavAthI teo temAM sahAya kare che. paraMtu AvI utkRSTa dazAne pAmavI AsAna nathI. (12) anaMtagaNa uttama jaina dharma deva, guru, dharmathI najIka hoya che. te mithyAtvIo karatAM anaMta uttama guNovALo hoya che. kALAnukrame teo AtmasukhanA utkRSTatA tarapha prayANa kare che. temAM paNa zAsanavIro sahAya kare che. (13) saMzayI AtmA : AvA prakAranA AtmA cothA ane pAMcamA guNasthAnakamAM hoya che. jeone Atmika sukha ane bhautika sukha baMnenI icchA hoya che. teo A baMne sukhane pAmavA mATe zAsanadevonI ArAdhanA sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM n 82 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa kare to tethI kaMI teo jainazAstrothI viruddha vartatA nathI. (14) niMdA na karo : koI manovAMchanA pUrNa karavA mATe AvAM tIrthasthAnonI vAraMvAra yAtrA karato hoya to tenI niMdA na karavI. kAraNa ke AvAM tIrthATano ja tenA jIvanamAM kyAreka AmUla parivartana lAvI detuM hoya che. tIrtha kSetromAM deva-guru dharmano tene lAbha maLe che. gurunAM vacano sAMbhaLI, sAdharmikanI tIrthakara ke zAsakadeva pratyenI bhakti joIne tenA jIvanamAM parivartana Ave che. je tene utkRSTa Atmika sukhanA mArge dorI jAya che. zrI ghaMTAkarNavIranI pUjA ane AratIH aSTottarI snAtra, zAMtisnAtra, pratiSThA prasaMge pUrvAcAryoe ghaMTAkarNa vIranI maMtramaMtranI thALI sthApavAnuM jaina zAstramAM jaNAvyuM che. AjanA vartamAna samayamAM paNa A pravRtti pravartamAna che. vIranA maMtrano 108 vAra jApa karIne sukhaDInA naivedya sahita yaMtranI thALI bAMdhI sthApavAmAM Ave che. yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarasUrijIe ghaMTAkarNa vIranI pAMca prakAranI pUjAnI racanA karI che : (1) dhUpa pUjA : dhUpe pUjI guNa gAvuM, samyagudRSTi dila lAvuM buddhisAgara zAsanadeva, jagamAM sthApI bhAvuM ke. maMtra : OM ghaMTAkarNa mahAvIrAya sarva rogopadravazamanAya iSTa lAbhAya, zAMti tuSTi puSTayartha dhupa yajAmahe svAhA ! (2) dIpaka pUjA : jema ghaTe tema mitronI peThe, dharmamAM sAthI rahezo buddhisAgara pratyakSa anubhava, mahAvIrano saMdeza maMtraH 3OM ghaMTAkarNa mahAvIrAya zAMti tuSTi puSTa puSTayartha dIpa yajAmahe svAhA ! (3) trIjI puSpa pUjA : 83 ] "zrI ghaMTAkarNa mahAvIradeva' vize graMtharacanA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinavara mahAvIranA saMghanI re, sevAmAM layalIna buddhisAgara bhaktimAM re, jalamAM kyuM varte mIna ho. maMtraH 3OM ghaMTAkarNa mahAvIrAya jaina zAsanarakSakAya zAMti tuSTi puSTayartha puSpa puSpamAlAM ca yajAmahe svAhA ! (4) sukhaDI : naivedya pUjA : pratyakSa preme mahAvIra dIThA, zAsana levA lAgyA mIThA buddhisAgara dilamAM, prabhasaMdeza jANazo re, maMtraH 3OM ghaMTAkarNa mahAvIra jaina zAsanarakSakAya zAMti tuSTi puSTi, Rddhi vRddhi kuru naivedya yajAmahe svAhA ! (5) zrIphaLa pUjA : tuja pUjAthI dharmIjanonI dharma buddhi sthira thAvazo ? buddhisAgara Rddhi vRddhi kIrti jaya jaya pAmazo re maMtra : 3OM hrIM ghaMTAkarNa mahAvIrAya sarva zUdropadrava roganivAraNAya iSTaphalalAbhAya phala yajAmahe svAhA ! AratI : Atma mahAvIra zAsana rAjya, sevAkAraka jagamAM gAje, buddhisAgara Atama kAje, kSaNa kSaNa vahelo sahAya thAje. sUrijIe ajJAnIne jJAna, bhayabhItane abhaya, aMdhazraddhAmAMthI zraddhAno dIpa jalAvIne lokone mithyAtvanA maMthanamAMthI bacAvI samakitI zAsanarakSakonA sAMnidhyamAM mUkyAM. AvA parama upakArI aDhAre AlamanA avadhUta evA yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarasUrijInA caraNomAM koTi koTi vaMdanA. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 84 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmadarzana' ane Atmatattva darzana' - graMtho vize - kanubhAI ela. zAha kavi, lekhaka, yogI, avadhUta, vidvAna, tattvavettA, vaktA jevAM tattvo eka ja vyaktinA saranAme jovA maLe tevuM vyaktitva eTale ApaNA jJAnayoga, dhyAnayogI ane karmayogI AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI mahArAja. vikramanuM be hajAra ne sitteramuM varSa aneka guNonA bhaMDArasamA zrImad buddhisAgarasUrijInuM A sUrizatAbdInuM varSa che. A buddhisAgarasUrIzvarajIne aDhAre AlamanA loko eka saMta tarIke oLakhe che, emane pUje che ane emane "avadhUta'nA upanAmathI oLakhe che. janasamUha yoganiSTha AcArya bhagavaMtazrIne sadbhAvathI mAna arpe che. e samaye samAja aMdhazraddhA ane kurivAjomAM phasAyo hato, zikSaNano pracAra-prasAra na hato, loko garIbImAM sabaDatA hatA, evA samaye prajAmAM navI jAgRtinI lahera prasarAvavA ogaNIsamI sadInA uttarArdhamAM ane vIsamI sadInA prAraMbhe vi. saM. 1930 mahA vadi caudaza, zivarAtrinA divase gurjaradezanI guNiyala bhUmi vijApuramAM eka kaNabI paTelanA kuTuMbamAM bahecarano janma thayo. mAtAnuM nAma aMbA ane pitAnuM nAma zivAbhAI. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAno dhaMdho khetIno eTale bahecarane khetI karavAnuM sau kahe paraMtu bahecarane khetI karatAM sAdhu-saMtonI sevA karavAnuM ane pustako vAMcavAnuM vadhu priya hatuM. bahecara bALapaNathI sarasvatI devInI upAsanA karato. gokhalAmAM sarasvatI devInI chabI mUkI tenI sAme besI prArthanA karato. emanA mitra DAhyAbhAI taraphathI emane sarasvatIdevIno maMtra maLyo. maMtrano jApa haMmezAM devI samakSa ekacitte karato. DAhyAbhAInA satsaMgathI ane emanA bhaMDAramAMthI bahecara pustakonA vAMcanamAM mazagUla banyo. bahecare gAmaDAnI prAthamika zALAmAM sAta dhoraNa sudhIno abhyAsa karyo. zALAmAM sArA guNathI uttIrNa thatAM zALAnA zikSako ene AgaLa abhyAsa karavAnI preraNA karatA hatA. zALAnA vidyArthIo paNa ene mAnathI jotA hatA. A samaya daramiyAna bahecara zrI ravisAgarajI ma.sA.nA paricayamAM AvyA. gurunA satsaMgathI zraddhA vadhI. vadhu zAstrAbhyAsa karavAnI icchA tIvra banI. tethI zAstrAbhyAsa karavA amadAvAdanI vidyAzALAmAM paMdara varSanI uMmare dAkhala thayA. A abhyAsanA pariNAme darzana, pUjana, svAdhyAya ane Avazyaka kriyAo emanA jIvananAM abhinna aMga banyAM. pU. ravisAgarajI ma.sA.nI preraNAthI mahesANAmAM zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALAmAM dAkhala thaIne zAstronuM talasparzI adhyayana karyuM. vairAgyanI bhAvanA hovAthI mAtA-pitAnA mRtyu bAda pU. sukhasAgarajI ma.sA. pAse bahecare dIkSA ApavAnI vinaMtI karI. gurudeva zrI sukhasAgarajI ma.sAhebe saMgha ane snehIjanonI anumatithI bahecaradAsane vi.saM. 1957nA mAgasara sudi 6nA divase dIkSA ApI. zramaNa jIvanano svIkAra thatAM bahecaramAMthI muni buddhisAgara banyA. | muni buddhisAgare Atmonnati mATe AdhyAtmikakSetre prayANa AdaryuM. A ja buddhisAgara AtmasAdhanAnA akhUTa baLe yoganiSTha AcArya buddhisAgarasUrIzvarajI tarIke samAjamAM prakhyAta thayA. abhyAsa mAtra sAta dhoraNano paraMtu sarasvatI devInI sAdhanA jIvanabhara cAlu rahI tenA pariNAme jainazAsanane maLyA vividha viSayonA mAtabara 140 graMtho. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 7 86 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayonuM vaividhya AMkhe UDIne vaLage tevuM che. zrImadnA sAhityanA sarjanane adhyAtma jJAna-tattvajJAna, itihAsa, kAvyaracanAo jevI ke adhyAtma kAvya, upadeza kAvya, khaMDakAvya, bhaktikAvya Adi; jIvanacaritra, dharmanItibodha, patranoMdho, vivecana, bhASAMtara, saMpAdana, DAyarI, saMskRta graMtho ityAdi.... pU. buddhisAgarasUrIzvarajInuM sAhitya eTale teo pote AdhyAtmika ane yogI rUpe jIvana jIvyA tenuM ja jANe pratibimba ! vicAra, vANI ane vartananI ekatA teo sAdhI zakyA che tevuM ja temanuM sAhitya pragaTyuM che. potAnA jIvana daramiyAna pa. pU. buddhisAgare paccIsa hajAra jeTalA graMthono abhyAsa karyo hato. "AgamasAra' nAmano graMtha emaNe ekaso vAra vAMcyo hato. mAtra covIsa varSanA sAdhukALamAM sAdhujIvananA vyavahAro sAcavIne ane dhyAnapradhAna AtmasAdhanAne akhaMDita rAkhIne ATalA vipula pramANamAM sAhityasarjana karyuM hoya tevuM bhAgye ja anya koI maLe ! A graMtho saMskRta, hiMdI ane gujarAtI ema mukhyatve traNa bhASAmAM racAyA che, prAkRta ane ardhamAgadhI bhASAmAM paNa keTalIka racanAo thaI che. jaina sAdhuomAM "DAyarI' lekhananuM kArya karanAra teo sauprathama hatA. A rojanIzImAM pUjyazrInA hRdayamAM chupAyelA manojagatanuM adbhuta Alekhana thayuM che. A rojanIzImAM maLe che emanA adhyAtma jagatano sAkSAtkAra. A "DAyarI'mAMthI maLe che emanA jaina bhArata mahAjJAnAlaya (pustakAlaya) vizenA paNa adbhuta vicAro "AkhA AryAvartamAM eka moTuM lAkho rUpiyA kharcIne "jJAnAlaya" karavAnI jarUra che. iMglenDanI moTAmAM moTI lAibrerI jevaDuM jJAnAlaya baMdhAvavAmAM Ave ane jaina dharmanAM lakhAyelAM tathA chapAyelAM dareka jAtanAM pustako rAkhavAmAM Ave to jaina graMthonI bhakti sArI rIte karI ema kahI zakAya. jainonA lAkho rUpiyA vyavasthA ane uttama prakAranI saMkalananA abhAve anya bAbatomAM kharcAya che. paNa eka moTuM jaina dharma pustakAlaya banAvavA mATe lAkho rUpiyA kharcAya to bhaviSyanI prajAne mahAna vAraso ApI zakAya. amadAvAda, pAlitANA, vaDodarA vagere madhya sthaLomAMthI game te 87 "Atmadarzana' ane "Atmatattvadarzana' graMtho vize Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthaLe pasaMda karavAmAM Ave to te yogya gaNI zakAya.' 'A hiMdustAnanA jainomAM AvA uttama vicArone prathama to phelAvavAnI jarUra che. pazcAt AgevAna zrAvakoe A kAma upADI levuM joIe. dharmanA AcAryo, upAdhyAyo, sAdhuo vagerenAM pustako temanA nAme rAkhavAmAM Ave ane jJAnAlayamAM te judI judI koTaDIomAM mUkavAmAM Ave evI vyavasthA karavAmAM Ave ane temane khapa paDe mokalavAmAM Ave to jaina bhArata jJAnAlayanI unnati thAya. eka jaina bhArata mahAjJAnAlaya ane tenI zAkhAo tarIke bhinna bhinna zaheranAM jJAnAlayo sthApavAmAM Ave evI vyavasthA thAya to jainono udaya thaI zake.' yogIrAjanI dRSTi keTalI vicakSaNa hatI, e A dIrghadraSTAnA mahAna vicAro parathI jANI zakAya che. A svapnadraSTAnuM bIjuM svapna hatuM vidyAlayanuM. sAhityasarjana ane te pahelAMnI bhUmikA joyA bAda zrImadnA AdhyAtmika tattvajJAnanAM pustakomAMthI 'Atmadarzana' ane 'Atmatattva darzana' graMthomAM pragaTa thayelA emanA adhyAtmajJAnanA vicArone jANavAno prayAsa karIzuM. Atmadarzana, pR. 92, 2canA saMvata, A. 1 vi. saM. 1981, A. 2 vi. saM. 2022, A. 3 vi. saM. 2038. munirAja adhyAtmajJAnI AtmopayogI zrI maNicandrajI mahArAje ekavIza sajjhAyonI racanA karelI tenA para vi. saM. 1980nA pethApuranA cAturmAsa daramiyAna vivecana lakhI A graMtha vi. saM. 1981mAM mahuDIthI prakAzita thayo che. zrI maNicaMdrajI mahArAja zvetAmbara tapAgacchIya zveta vastradhArI AtmArthI AtmajJAnI mahAsaMta hatA. temane raktapittano mahAroga thayo hato. teo adhyAtmajJAnI hoI svabhAve rogane sahI Atmapayoge sahaja samAdhimAM lIna rahetA hatA. pU. maNicaMdrajI mahArAja doDhaso varSa pUrve thaI gayA. zrImade emanI ekavIza sajjhAyonuM vivecana lakhIne 'Atmadarzana' nAmano graMtha prakAzita karyo na hota to pU. maNicaMdra mahArAja vize ane emane lakhelI sajjhAyo vize bahu ochA loko jANatA hota. pU. maNicaMdrajI mahArAja eka virala AtmArthI hatA. emaNe lakhelI sajjhAyo tattvajJAnathI sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM D 88 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhara che. kAvya tattvanI temaja adhyAtmanI dRSTie emanI racanAo UMcI koTinI che. pU. maNicaMdranI sajhAyomAM varNavAyela AdhyAtmika dRSTi ane vairAgyapUrNa padonI bhAvanA jhaLake che. tenA gUDhArtha ane gaMbhIratA temaja jJAnavairAgya rasane sAmAnya mAnavIne samajavo muzkela paDe che tethI kartAno Azaya saMpUrNapaNe spaSTa thato nathI. tethI A pado para AdhyAtmika dRSTie saraLa ane suMdara arthasabhara viziSTa zailImAM vivecana karyuM che. jethI karIne jijJAsuo teno lAbha laI zake. pU. maNicaMdrajInI uttama koTinI racanAo ane tenA para artha-vivecana karanAra adhyAtmarasika kavirAja zrImad buddhisAgarajI ma. sAheba hoya to pUchavuM ja zuM? prastuta graMthamAM prathama sajhAyamAM bhakti je nava prakAre thAya che tenuM vivecana gurudeve saraLa bhASAmAM darekane samajAya te rIte karyuM cheH (1) zravaNa (2) kIrtana (3) sevana (4) vaMdana (5) niMdA () dhyAna (7) laghutA (2) ekatA ane (9) samatA. zravaNa bhaktine samajAvatAM kahyuM che ke AtmAnA anaMta guNa paryAyonuM dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI gItArtha gurumukhathI svarUpa zravaNa karavuM te zravaNabhakti che. kAraNa ke te AtmAnI zravaNabhakti ethI zravaNakriyA bhaktithI anAdi kAlathI lAgelAM karmo utkRSTa bhAve eka kSaNamAM nAza pAme che. AvI ja rIte nave prakAranI bhaktine sadRSTAMta suMdara rIte samajAve che. cetana jaba tuM jJAna vicAre / taba pudgala kI savigati chAre / ApahI Apasa bhAva meM Ave / parapariNati satya dure gamAve / / he cetana jyAre te AtmAnuM jJAna vicAre che tyAre pudgalanI saMgatino moha vAre che ane te potAnA AtmAnA svabhAvamAM Ave che tyAre rAga dveSAdikanI pa2pariNatine dUra karI zake che. AtmAnuM jJAna vicAravAthI ane AtmAnuM svarUpa ramaNa karavAthI AtmAnI sAthe moharUpa samatAno saMbaMdha raheto nathI. moranI pAse sarpa raheto nathI. siMhanI pAse sasaluM rahetuM nathI. prakAzanI pAse aMdhakAra rahe nahi tema AtmajJAnano vicAra karavAthI 89 "Atmadarzana" ane "Atmatattvadarzana' graMtho vize Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parapariNati pragaTelI hoya che to te turta zamI jAya che. dhanarAmAne kAraNe dhyAto, AraMbhe karI hoI mAto re / janama gamAvyo na jANyo jAto, phIre karame karI tAto re / / ja. 9 / / paMca kAraNa yogyatA pAve, kammarAzI tuTI jAve re / mugatiyogyatA cetana thAve, bhaNe bhaNicaMda guNa gAve re / / ja. 9 / / he cetana ! tuM sukhane mATe dhanaprApti pAchaLa AMdhaLI doTa mUke che. te mATe aharniza durdhyAna dhare che. dhana meLavavA mATe aneka chaLakapaTa karavAM paDe che. tethI manuSya janma eLe jAya che tene paNa tuM jANato nathI. tane vairAgya dazA kema jAgatI nathI ? he cetana ! tuM mohathI aMdha banIne potAnuM svarUpa kema bhUle che ? tuM AtmAnI zuddhatAno puruSArtha kara. kAla, svabhAva, niyati, karma ane udyama e pAMca kAraNothI kAryanI siddhi thAya che. dareka kAryanI siddhimAM A pAMca kAraNono samUha hoya che. karmarAzino sarvathA nAza ane AtmAnI muktimAM pAMca kAraNono samavAya hoya che. temAM udyamanI pradhAnatAe anya kAraNono samudAya paNa sahacArI che. koI sthaLe karma baLI hoya che ane koI sthaLe udyama baLavAna hoya che. karoDo rIte atyaMta udyama karatAM paNa AtmabaLane karma haThAve tyAre samajavuM ke udyama karatAM karma baLavAna che. pahelAMthI karmano udaya baLavAna che ema mAnI AtmapuruSArthathI bhraSTa na thavuM. samaye samaye dareka kArya prati paMcakAraNano samavAya hoya che. jyAM kAryanI siddhi thatI nathI tyAM pAMca kAraNono samudAya maLyo nathI ema gaNI zakAya. pAMca kAraNanA samudAya vinA ekAdi hetuthI kAryanI siddhi thAya che ema mAnavuM mithyAtva che. zrI maNicaMdrajI AtmAnA guNonuM gAna karIne eno AnaMda mANI rahyA che. jJAna anaMta che. tenA prakAra anaMta che. mAnavI potAnI TUMkI jiMdagImAM sarva jJAna prApta karI zake nahIM. tethI sarva jJAnanA pAyArUpa ane sArarUpa tattvajJAna prApta karavA saMbaMdhI manuSya vicAraNA karI levI joIe. cetanaacetanano bheda samajavA mATe tattvajJAnano sahAro levo joIe. manuSyamAM raheluM Atmatattva sarva tattvomAM mahAna hoI emanI jANakArI meLavavA puruSArtha Adaravo joIe. prAcIna kALathI AtmatattvanuM svarUpa jANavA manuSyo prayatna karI rahyA che. keTalAka te pAmyA che. keTalAka adhUrA rahyA che sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM D 90 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane keTalAka nathI paNa pAmyA. koI koI draSTAo potAnuM jJAna anyane mATe mUkatA gayA che. zrImad pote tattvajJAnano anubhava karavA mathyA. potAnA anubhave meLavelI tattvajJAnanI anubhavagamya chApa potAnAM pustakomAM mUkatA gayA che. tattvajJAna adhyAtmanA graMthomAM tattvanI carcA teoe karI che. paramAtmA darzana teoe karyuM che te temaNe temanA tattvajJAnanA graMthomAM bhinna bhinna zailIthI samajAvaTanuM kArya karyuM che. zrImad "Atmadarzana' graMthanI sajhAyomAM AvatA AtmA-paramAtmA, aMtarAtmA, deha ane mana, cAra kaSAyo, samyaguruSTi, guMThANA, nindA, vikathA, AtmaramaNatA, krodhAdi vAsanAo vagere aneka viSayonI chaNAvaTa AdhyAtmika dRSTie karIne sakjhAyomAM rahelA viSayonuM saraLa rocaka zailImAM jijJAsuone samajAya te rIte vivecana karyuM che. AtmAne kendramAM rAkhI AtmAmAM ja sukha che, svataMtratA che ane paramAM duHkha, parataMtratA che mATe tuM AnaMdarasa pAmavA bAhya sAdhanono upayoga karIza nahIM. AtmAmAM ja sthira thaI sukha bhogava. Atmatattva darzana' graMthamAM yoganiSTha AcAryazrI jaNAve che ke paramAtmapadanI prAptimAM aneka ajJAnanA paDadAo Ave che, mATe rAgadveSano tyAga karIne dharmazAstro dvArA dharma tattvono anubhava karavo joIe. deza, dharma, samAja dharma, nIti, rASTraprema, mokSa dharma vagerenuM samyagu svarUpa pratipAdana karanArA tIrthaMkara prabhuonA upadezano anubhava karavo joIe. rAgadveSano sarvathA kSaya karIne jene traNa guNanI pelI pAra kevalajJAna pAmIne upadeza Apyo che. evA covIsa tIrthaMkara mahAvIra prabhunA siddhAMtonuM zravaNa, vAcana ane manana karIne AtmAdi tattvono anubhava meLavavo joIe. zrI mahAvIra prabhue kevaLajJAna pAmIne sarva dharmomAM rahelAM satyone apekSAe samajAvyAM che. ane tethI sarva dharmonAM satyomAM je matakadAgraha hato te dUra karyo che. tethI gurugama laI je koI jainAgamone vAMcaze te AtmAdi tattvonA satyane pAmaze ane sarva dharmo para thatA rAgadveSane dUra karI samabhAva prApta karI paramAtmAne prApta karaze ema mane anubhave samajAya che. dharmAdi sarva bAbatonA apekSAvAdane samajAvI matakadAgraha pakSapAta ajJAnatAne dUra karAvanAra zrI mahAvIra prabhunA upadezanI jeTalI stuti karIe teTalI ochI che. 91 ] "Atmadarzana' ane 'Atmatatvadarzana' graMtho vize Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva, guru ane dharma e traNa tattvomAM sarva dharmanI mAnyatAono samAveza thAya che. sarva dharmanAM zAstromAM deva, guru ane dharma saMbaMdhI paraspara viruddha bhinna bhinna mAnyatAo darzAvelI jovA maLe che. vizvano moTo bhAga potapotAnI mati anusAra deva, guru ane dharmane mAne che ane bhaviSyamAM mAnaze. je tattvo anAdikALanAM che te anaMtakAla paryaMta rahevAnAM, bAkInAM tattvo to naSTa thayA vinA raheze nahi. dareka darzanamAM amuka tattvonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM hoya che, paraMtu te tattvo paNa paraspara dharmanA tattvajJone viruddha asatya lAge che. keTalAka manuSyone prakRtine anukULa dharma pasaMda Ave che. vedAnta bhAgavata dharmamAM prakRtine anukULa dharmanI mAnyatA saMbaMdhI vizeSa vyavasthA dekhAya che. keTalAka manuSyone buddhinI pradhAnatAe dharma pasaMda Ave che. bauddha vagere darzano buddhivAdanI apekSAe dharmane mAne che. keTalAka manuSyone Izvara kartRtvavALo dharma pasaMda paDe che. tyAre keTalAkone tenAthI viruddha dharma pasaMda paDe che. keTalAka manuSyone sAkAra Izvara mAnavo pasaMda paDe che tyAre keTalAkone nirAkAra Izvara mAnavo pasaMda paDe che. dRSTi sRSTivAda, vivartavAda, pariNAmavAda, syAdvAda, anekAMtavAda, nityavAda, anityavAda vagere sarva mato bhinna bhinna buddhithI pragaTelA che temAM jene je pasaMda paDe che te tene mAne che. A graMthamAM pUjyazrIe jainetara vedAMtAdi darzanIya zAstrothI AtmAnAM tattvonI mAnyatA siddha karI che ane jaina tattvo saMbaMdhI zrI zaMkarAcArya vagerenA vicAronI samAlocanA karIne jainatattvonI mAnyatAnuM pratipAdana karyuM che. jainetara dharmazAstromAM pratipAdita AtmA, paramAtmA, karma vagere tattvonI carcA karIne jainazAstromAM pratipAdita AtmA, paramAtmA, mokSa, karma vagere tattvono aneka sApekSa dRSTithI vicAra karavAmAM Avyo che. yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrIzvarajInuM gujarAtI temaja saMskRta bhASA paranuM prabhutva spaSTa vartAI Ave che. buddhisAgarajIe eka lekhaka tarIke janasamudAyane bodhadAyaka pustakonuM bahu moTuM pradAna karyuM che. AtmajJAna ane adhyAtmajJAna jevA gahana viSayone vAcako sahaja rIte samajI zake te rIte bhASAno upayoga karyo che. emanA samagra sAhityamAM AtmAnuM svAbhAvika sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 7 92 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna sphurAyamAna thayeluM che. emanAM ja kAvyomAMthI nIcenI paMktiomAM vairAgya rasanuM saraLa bhASAmAM pAna karAvyuM che : khIlelAM bAganAM puSpo, pachIthI te kharI jAze, udaya ne astanAM cakro, phare tethI bace nA ko, sadA upayoga sArAmAM, karI le je maLyuM teno. magaja samatola rAkhIne, sadA kara kArya tuM hArAM. duniyAnAM tamAma darzanomAM tattvonI mAnyatAonuM paraspara khaMDana-maMDana thayA vinA rahetuM nathI. dareka dharmanA saMsthApako amuka Avazyaka saMyogomAM amuka dharmanI sthApanA kare che. temAM pAchaLa satyanI sAthe asatya AcAro paNa kAlAntare ghUsI jAya che. deva, dharma ane guru e traNa tattvomAM sarvadharmanI mAnyatAono samAveza thAya che. ane sarva dharmonAM zAstromAM dharmasaMbaMdhI paraspara bhinna mAnyatAo darzAvI che. sarva dharmanA siddhAMtomAM eka mata kAlAMtare paNa zakya nathI. vizvamAM aneka dharmo sthapAyA ane laya pAmyA. chatAM kayo dharma kayA siddhAMta pramANe satya che, te nirUpaNa suMdara rIte aneka prakAre lekhaka A graMthamAM kare che ane Atmatattva prApta karAvanAra yoga adhyAtma dvArA prAcIna jaina dharmanI mahattA veda Adi zAstrothI ja lekhaka siddha karI batAve che ane 'Atmatattva darzana' e graMthanA nAmane sArthaka kare che. 93 D 'Atmadarzana' ane 'Atmatattvadarzana' graMtho vize Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika graMthonuM vihaMgAvalokana - pro. Ara.TI.sAvaliyA bhAratIya saMskRti eTale dharmanI saMskRti. dharma e bhAratIya saMskRtino prANa che. bhAratIya paraMparAmAM dharma ane saMskRti ekabIjAnA paryAya banI gayA che. bhAratanI bhUmi e aneka dharma-saMpradAyonuM udbhavasthAna che. jagatanA itihAsamAM ane bhAratIya dharma paraMparAmAM dharma, saMpradAya, majhahaba vagere zabdo samAna arthamAM vyavahAramAM vaparAya che. paNa eno UMDo abhyAsa karatAM samajAze ke dareka zabdano viziSTa artha thAya che. bhAratIya dharmapraNAlImAM dharmano pracalita artha kaMIka Avo karavAmAM Ave che : "Izvara vize paraloka ane AtmAnA mokSa vizenI amuka cokkasa zraddheya mAnyatAo ane temAMthI phalita thatI amuka pUjA upAsanA vidhi hoya che. temaja ekasarakhI mAnyatA dharAvatA eka samAna karmakAMDa AcaratA janasamUhano eka vyavasthita baMdhAraNIya saMgha hoya tene saMpradAya athavA paMtha paraMparA kahevAmAM Ave che." A vyavasthita baMdhAraNIya saMghamAM guru-ziSya paraMparA hoya che. koI eka Adi guru athavA avatAra vize pUrNatAnI mAnyatA hoya che. emane zaraNe javA mATe amuka prakAranI dIkSAvidhi hoya che. temaja paraMparAgata jJAna prasAraNanI cokkasa vyavasthA hoya che. Ama dharma - saMpradAya - paMtha - paraMparA e kevaLa aupacArika Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyatA ke bAhya, jaDa karmakAMDa nathI paNa AdhyAtmika jIvana che. te kevaLa jANavAno ja viSaya nathI paNa jIvavAno viSaya che. jIvananA dareka kSetramAM manuSya saMbaMdhomAM dharmanA siddhAMtonA pAlananI AvazyakatA che. dharmathI vyavahAra zuddha thAya che ane prabhune arpaNa karavAnI bhAvanAthI niSkAma karmayogathI vyavahAramAM anAsakti keLavAya che ane jIvanamuktino anubhava karI zakAya che. vividha saMskRtionAM mULamAM dharmae moTo ane mahattvano bhAga bhajavyo che. bhAratamAM hiMdu dharma uparAMta bIjA dharma-saMpradAyo paNa astitva dharAve che. ApaNuM rASTrIya dhyeya asAMpradAyikatA che. teno artha adhArmikatA nahi paNa dareka dharma tarapha sarakho Adara keLavavo evo vizALa ane mAnavatA poSaka artha che. A Adarza tyAre ja siddha thAya che ke jyAre dareka mANasa potAnI vicArapraNAlI sAthe anya vicArakonI praNAlI samanvaya sAdhe ane dareka saMpradAya paMtha-paraMparAnA UMDANamAM rahela samAna tattvono sAco khyAla meLavI te dRSTibiMdu jIvanamAM apanAve. bhArata dharmaparAyaNa deza hovAthI emAM aneka dharma - saMpradAyo temaja anekavidha deva-devatAonI upAsanA thatI jovA maLe che. koI paNa dharma saMpradAyano vikAsa tene anusaranAra pALanAra prajAnA svabhAva ane te dezasthaLanI AsapAsanI bhaugolika paristhiti para avalaMbe che. hiMdu saMskRtinA pAyAmAM dharma mULa sthAne rahelo che. sAhityamAM paNa dharma-bhaktinI abhinna avirata dhArA pravAhita thayelI najare paDe che. smArta, zaiva, zaktimArga, vaiSNava, ekezvaravAdI, bahudevavAdI, jJAnamArgI, bhaktimArgI, taMtramArgI vagere dharma-saMpradAya-paMtha-paraMparAonA dharmapracAraka sAdhu-saMto, paMDito-AcAryoe rASTranA raMgamaMca para potAnA vyaktitva, jJAna vagere dvArA janasamAjane prabhAvita karavAno prayAsa karyo che. gujarAta e bhAratano eka bhAga hovAthI gujarAtanuM samAjajIvana paNa dharmanA raMge raMgAyeluM hoya e svAbhAvika che. gujarAtanA lokone mana dharma e kevaLa carcAno viSaya nahi, paNa anubhUtino viSaya che. tethI ja gujarAtanI vyApArapradhAna prajAmAM sahiSNutA, baMdhutvanI bhAvanA, milanasArapaNuM 95 ] aitihAsika graMthonuM vihaMgAvalokana Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAdhAnavRtti, udAra dRSTi vagere guNo savizeSa pramANamAM jovA maLe che. gujarAtamAM judA judA samaye aneka jAtinI prajAo AvIne sthira thaI che. A videzI prajAomAMthI keTalAke bhAratIya dharmo svIkAryA hovAthI ApaNI saMskRti para emanA AcAra, vicAra, paheraveza tathA jIvanamUlyonI asara thaI. tenAthI ApaNAmAM vividhatAmAM ekatAnI bhAvanA vikAsa pAmI. Ama sarvadharma samabhAvanI bhAvanA vikAsa pAmatAM gujarAtamAM aneka saMpradAyo ane paMthonI paraMparA zarU thayelI jovA maLe che. jemAM hiMdu-zaivavaiSNava zAkta, gANapatya temaja jaina, hiMdu-muslima samanvayakArI paMtho astitvamAM AvyA. A sAthe vyaktigata vicAradhArA ane guru-ziSya paraMparAmAM pravAha rUpe cAlyA AvatA paMthomAM deza, kALa ane sthiti badalAtAM, vicAradhArAo badalAI ane koI pratApI AcArya ke vyaktivizeSe-svataMtra rIte potAnI paraMparA zarU karela che. A saMdarbhamAM gujarAta to saMto-AcAryo-sAdhubhagavaMtonI bhUmi, nizcala sevAparAyaNonI bhUmi, dhUrjaTi himAlayazAM zIla ane saMskAromAM aDaga saMskAra-svAminIonI bhUmi, zAzvata, samyaka dharmane jIvanamAM vaNI lenArA yoganiSTha AcAryonI bhUmi, aparigrahI sAdhu bhagavaMtonI bhUmi, jJAnaziromaNi sUrionI bhUmi. AvA saMtonA jIvanamAM paDeluM vastugata satya game te hoya paNa enuM bhAgavata satya ja sattvazIla rahyuM che. ne e ja bhAgavata satya lokadharmanI AdhArazilA banela che. saMtonA jIvanamAM taLa dharatInI tAkAta ane phorama paDelAM che. enA kaNa kaNamAMthI saMskRtino kAMpa baMdhAya che ane enA kAMpamAMthI navAM jIvana pAMgare che. saMto samAjanA jaDa banI gayelA jIvananI pALo toDIne pravAhone nibaMdha banAve che. emAMthI sAMskRtika cetanA jagAve che. vibhinna jAtio, kuLo, paMthone eka sUtre parovavAnuM saMgIta relAve che. AthI saMta-saMskRti samanvayakArI rahela che. jamAne jamAne saMto navA avatAre nIpajatA ja Ave che. vartamAna samayamAM paNa gAmane goMdare ke tIrthasthAnomAM saMtapuruSonAM UbhelAM bAvalAo ke evAM smRtismArako kharekhara to ApaNAM preraNAsthAna sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 7 96 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banyAM che. samAjane UMcI bhUmikAe laI javA A avadhUta yogIoe bhAre moTo puruSArtha karyAnuM jaNAya che. atre 2jU thayelI saMtonI jIvanadhArA evo ahesAsa karAve che ke sukha bahAranAM sauMdaryamAM nahIM paNa bhItaranA AtmasauMdaryamAM ja samAya che. yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrIzvarajInI smRtiomAMthI ApaNe zAMta sudhA2sano AsvAda mANIe. gujarAtamAM uttara gujarAtanI dharatI tIrthasthAno ane saMto-AcAryonI bhUmi gaNAya che. AvI bhUminI saMta paraMparAmAM ucca sthAna pAmelA yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarasUrIzvarajIe jJAna, vairAgya, yoga, bhaktinI akhaMDa dhUNI dhakhAvI hatI. moTA bhAganA AvA saMtone duniyAdArInI mApapaTTIthI mApavA jaIe to teo ochuM bhaNelA lAge. paraMtu teo AdhyAtmavidyAyoganI mahAzALAnA AcAryo hatA. vANInI devI sarasvatI paNa AvA saMtonA aMtaramAM AvIne vAsa karatI tethI teo siddha kavio ane prabhAvaka upadezako paNa banI zakyA. AvA asaMkhya nAmI-anAmI saMtonI hAramALAmAM pANIdAra motInI jema prakAzapuMja pAtharatA eka che yoganiSTha AcArya zrI buddhisAgarasUrijI. atre emanA dvArA lakhAyelA itihAsa viSayaka graMthono saMkSepa paricaya ApavAno prayatna karela che. tattvajJAnamAM tema itihAsamAM temanI zodhakavRtti ujAgara thayA vagara rahetI nathI. itihAsa taraphano temano sneha vizeSa jovA maLe che. aitihAsika banAvo ane tenAM pariNAmono vicAra karI vartamAna pravRtti sAthe teno tAlamela sAdhavAmAM teo siddhahasta hatA. bhUtakALanI saphaLatAo ane niSphaLatAonAM kAraNo vicArI bhaviSyanAM kAryomAM teno upayoga karavAmAM itihAsanuM sthAna ghaNuM mahattvanuM hovAnuM mAnatA. aitihAsika bAbatomAM teonuM saMzodhana UMDANapUrvakanuM hatuM. jagatanI aneka saMskRtio ane dezonA itihAsanuM temaNe adhyayana karyuM hatuM. temanI itihAsapriyatA joI ghaNAne Azcarya thatuM ke, tattvajJAna jevA dhyAna-yogapradhAna viSayamAM rasa lenAra AcAryazrI vastu ane vigatapradhAna viSayarUpa itihAsamAM kema rasa laI zakyA ? paNa temanI aneka viSayonI pravINatA jotAM eka ja khulAso ApI zakAya ke 'bahuratnA vasuMdharA'nI peThe AcAryazrInuM vyaktitva paNa vilakSaNa hatuM. vijApuranA seMkaDo varSonA itihAsanuM bArIka saMzodhana 97 - aitihAsika graMthonuM vihaMgAvalokana Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI aneka khaMDero ane zilAlekho avalokI temaNe "vijApura vRttAMta' nAmanuM gujarAtane upayogI aitihAsika pustaka ApyuM che. jaina gacchamataprabaMdha' tathA dhAtupratimA lekhasaMgraha'nA be bhAga racI gujarAtano prAcIna itihAsa ukelavAmAM teoe apUrva phALo Apyo che. itihAsanA UMDA abhyAsathI temanA lakhANamAM sacoTatA sAthe coksAI AvI che. kramabaddha lakhANa lakhavAmAM temaNe kauzalya batAvyuM che. jhINI saMzodhaka buddhi tathA vigatono prema sthaLe sthaLe UbharAya che. temaNe koI rAjya ke dezano itihAsa lakhyo nathI. chatAM temanA itihAsamAM koI rAjya ke deza bAkI rahetA nathI ane prAcIna itihAsane ukelavAmAM ghaNI sAdhanasAmagrIno upayoga karI gujarAtanA A sAhityane vadhu bhaMDoLavALuM ane vizALa banAvyuM che. yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarasUrIzvarajIe lakhela itihAsa viSayaka graMtho vize vigato meLavIe : (1) itihAsa-aitihAsika rAsamALA (2) jaina dharmanI prAcIna sthiti (3) vijApura vRttAMta (4) gacchamataprabaMdha, saMghapragati (5) jaina dhAtupratimA lekhasaMgraha bhA. 1-2 (ka) vijApura vRttAMta (bRhad) (1) zrI jaina etihAsika rAsamALA-graMthAMka 24, pRSTha saM. 207, racanA saM. 1909, bhASA gujarAtI. A graMthamAM pUrve thaI gayelA mahAna sujJa munijanonA rAsa suMdara rIte ApyA che, je anyatra sAMpaDatA nathI. A rAsomAM zrI satyavijayajI, zrI karparavijayajI, zrI kSamAvijayajI, zrI jinavijayajI, zrI uttamavijayajI, zrI padmavijayajI rAso khAnagI bhaMDAromAMthI meLavIne AdhAra ApyA che. amadAvAdanA nagarazeThonAM jIvanacaritro temaNe bAdazAho tathA gAyakavADonI bajAvelI sevAo tathA te badala temaNe meLavelAM mAnaakarAma jeno upayoga temaNe mahAna jainatIrthonI rakSA tathA ahiMsAnA pracArArthe karela, temanI jAhojalAlI, kuTuMbavaMzavistAra vagerethI ajJAta hAlanI prajAne A rAsA khUba upayogI nIvaDaze. uparAMta A rAsamALAmAM nagarazeTha kuTuMbanA mULa puruSa zeTha zAMtidAsano rAsa vistArathI Apyo che. A badhA rAso mULa kAyama rAkhI tenA para jANavAjoga TIkATippaNa-sudhArA temaja temAM AvatA sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM B 98 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna zabdo pAribhASika zabdo ane bIjA kaThina zabdonA arthono koSa graMthanA chevaTe mahA prayAsa karI akSarAnukramamAM Apela che. AvA rAso aitihAsika dRSTie ati upayogI che. AvA rAso ghaNA bhaMDAromAM jaLavAyelA che. te meLavI prakaTa karAvavA prayAsa thAya to jaina dharmanA prabhAva para ghaNo prakAza pADI zake. A graMthanI arpaNa patrikA amadAvAdanA nagarazeTha kasturabhAI maNibhAI premAbhAIne ApelI che. (ra) jaina dharmanI prAcIna arvAcIna sthiti - graMthAMka 28, pR. 175, racanA saM. 1998, Aso vada 5, bIjI AvRtti, saM. 1984 potAnA dharmanI prAcIna sthiti jANavAnI darekanA manamAM potAnA dharmanA gaurava prati mAna jAge che ane vartamAna sthiti sudhAravAno viveka prApta thAya che. prAcIna ane arvAcIna sthitinA aitihAsika jJAnathI unnati ane avanatinA hetuone sArI rIte jANI zakAya che. avanatinAM kAraNono tyAga karI unnatinA upAyo AdarI zakAya che. A graMthamAM jaina dharma ane jaina samAjamAM bhUtakALamAM kevI jAhojalAlI hatI, jainone jaina rAjAoe, dharma-samAja ane dezoddhAra mATe kevA ane keTalA bhagIratha prayatno karyA hatA, teonAM sAmAjika ane dhArmika jIvana keTalAM unnata hatAM, tenuM aitihAsika dRSTie anokhuM citra lekhake tAdaza rajU karyuM che. A ja hetu dhyAnamAM rAkhI A graMtha ghaNAM saMzodhana ane mAhitI prApta karI lakhAyo che. jaina-jainetara pratyekane A graMtha vAMcavAmAM rasa paDaze ane potAnI sthitinuM darzana pAmI unnati arthe jhajhUmavAnI vRtti jANI puruSArtha karavA preraNA pAmaze. (3) gacchamata prabaMdha-saMgha pragati-pR. saMkhyA pa30 bhASA be graMthanI gujarAtI gacchamata prabaMdha ane saMgha pragatimAM kayA gaccho kyAre nIkaLyA, kayA AcAryoe kyA kAraNe pravartAvyA te aitihAsika dRSTie bhagIratha prayatno 99 aitihAsika graMthonuM vihaMgAvalokana Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane zodhakhoLathI aneka graMtho zodhI Apela che. gaccho saMbaMdhI mAhitIvALuM AvuM upayogI pustaka bhAgye ja upalabdha thAya ema lAge che. saMghapragatimAM to lekhake eTalI zodhakhoLa karI che ke je vistArathI lakhavA jatAM bIjo graMtha bane. paNa mahAvIra svAmIthI laI cheka AThamA saikA sudhInI jainonI, jaina rAjAonI jAhojalAlI TakI ane pachIthI digaMbarazvetAMbaronA bhinna matanA kAraNe parasparanA vaimanasya anya AcAryoe jainone (cAre varNanA) potapotAnA saMpradAyomAM kheMcyA ane eka vakhatanA 40 karoDa jainomAMthI vartamAna kALe mAtra 10-12 lAkha para kula jaina saMkhyA AvI UbhI. A itihAsa A graMthamAM eTalo vistAra-dAkhalA AdhAro sahita apAyo che ke koI paNa jaina A graMtha vAMcyA vinA na rahe. (4) jaina dhAtu pratimA lekhasaMgraha bhA-1-2, pRSThasaMkhyA 2kapa tathA 277, racanA saM. 1973 tathA 1980, bhASA saMskRta-gujarAtI sarva dharmanI, khAsa karIne jaina mUrtio para te mUrtio taiyAra karAvanAra ke pratiSThA karanAra tathA tatkAryo upadeza daI pratiSThA karAvanAra gRhastho ane tyAgI AcAryono sAla-sthaLanI aitihAsika hakIkato kotarAvI lakhavAno rivAja pracalita hoya che. AvA lekho uparathI te te samayanI aitihAsika dRSTie jANavAjoga ghaNI hakIkato maLI Ave che. paNa AvI bAbatanI zodha karanAra viralAo ja hoya che. jeo pUrNa zAMti-sahanazIlatA-parizrama karI A bAbato para prakAza pADe che. sva. buddhisAgarasUrIzvarajI mahArAja itihAsanI zodhakhoLa ane tenAM pariNAmo mATe khUba ja parizramazIla rahyA hatA. temane sva. sAkSara zrI kezavalAla harSadarAya dhruva maLavA AvelA tyAre carcA karatAM zrI dhruvasAhebe jaNAveluM ke vi. saM. sAtamA saikAnI pratimAo para lekha maLI Ave che. A parathI temaNe zrI a.jJA pra.maMDaLane preraNA karI eka pagAradAra vidvAna rokI bhAratavarSanAM aneka jaina maMdiro ane bhaMDAro tapAsavA mAMDyA ane je je lekho maLyA te badhA joI sudhArI A graMthamAM prakaTa karyA che. temaNe khAsa nIcenI bAbato para lakSya keMdrita kareluM. 1. kaI kaI jJAtioe pratimAo bharAvI. 2. hAlamAM te jJAtio paikI kaI jJAtio jaino tarIke che. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM rU 100 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. 3. kayA kayA gacchanA AcAryoe pratiSThA karAvI. 4. kayA gacchamAM AcAryo pratiSThA karI zakatA ane karI zakatA na 5. te gaccho paikI hAla kayA gaccho vidyamAna che ? 6. kayA kayA gAma-nagaramAM AcAryono vAsa hato ane kayA kayA grAma-nagaramAM jaina gRhasthoe pratimAo bharAvI. 7. jUnAmAM jUno ane arvAcIna lekha. 8. prAcIna pratimAo 52 lekho lakhavAnI pravRtti saMbaMdhI vicAra 9. kayA kayA gaccho utpanna thayA. 10. kaI kaI jJAtio hAla jaina dharmathI rahita thaI? 11. jaina vaNikonI padavIo 12. kayA kayA graMthothI A saMbaMdhI ajavALuM paDI zake che ? 13. digaMbara dhAtu-pratimAo saMbaMdhI vicAra 14. anya jainamunio tathA vidvAnono A dizAmAM prayatna. A pramANe vicAraNIya bAbato upara zrImade vistRta vivecano lakhyAM che ane zvetAMbara uparAMta digaMbara saMpradAyanA gaccho-pratimAo-zAstroAcAryo vagere para khUba prakAza pADyo che. A uparAMta lekho parathI te te samayanA jainonI dharmanI, samAjanI jAhojalAlI kevI hatI te darzAvI ApyuM che. prathama bhAgamAM lagabhaga 1523 lekho ane bIjA bhAgamAM bIjA 1500 lagabhaga lekho ApyA che. bIjA bhAgamAM dhAtupratimA lekho tathA te te pratimAo kayA kayA gAma, nagara, poLa ane maMdiromAMthI lIdhA tenI yAdI tathA lekho lagabhaga saMskRtamAM ja prazastio rahita apAyA che. baMne saMgrahomAM prAyaH vi. saM. 1000 pUrvanA lekho upalabdha nathI thayA. te pachInA vi. saM. 1000thI 19mI sadI sudhInA lekhono samAveza che. prathama bhAgamAM 54 nagaronuM tathA bIjA bhAgamAM 12 gAmonI yAdI ApavAmAM AvI che. 101 D aitihAsika graMthonuM vihaMgAvalokana Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema gaccho tathA saMghapragati mATenA zodhakhoLapUrvakanA vicAro jaina aitihAsika rAsamALA graMthamAM apAyA che tema dhAtu-pratimAonA lekho A be bhAgamAM apAyA che. graMtho pratyakSa vAMcavAmAM Ave to vAcakane te te viSayono ghaNo sacoTa khyAla AvI zake. (5) gujarAta-vijApura vRttAMta (bRha) - graMthAMka 102 pRSTha saMkhyA, 325, bhASA, saMskRta-gujarAtI, prathamavRtti 2. saM. 1973, bIjI AvRtti 1980 (prakaTa thaI 1982mAM): janmabhUmi tarapha pUjyabhAve prema-sevAbhAve svapharaja bajAvanAra tyAgI saMtapuruSo virala hoya che. caritranAyakanI janmabhUmi vidyApura-vijApura che. aMtima virAma sthaLa paNa te ja banyuM. teo prakhara saMzodhaka-itihAsaksa-ane satata udyamazIla hovAthI je bhUmimAM janma dharyo te bhUminAM guNakIrtana, tenI prAcInatA-gauravagAthA ane tyAMnA nivAsIo unnati prApta kare tevAM smAraka mUkavA prerAya e svAbhAvika che. janmabhUmi ane svadeza-svabhASAnI ananya bhAve sevA karavA, zakti khIlavavA anyane bodha karI pote te pharaja bajAvavA ughukta thavuM e A graMthalekhanano hetu spaSTa karatAM svargavADI karatAM janmabhUminI uttamatA jaNAvatAM janmabhUminI jhUMpaDI naMdanavanathI beza' e vAkyo vaDe caritranAyake garIba ke dAnezvarI, zrImAna ke vidvAne kayA bhAve potAno hisso janmabhUminA utkarSa mATe arpavo te batAvIne A graMthano prAraMbha karyo che. teo prastAvanAmAM lakhe che ke vijApura amArI janmabhUmi hovAthI tenuM vRttAMta lakhavAnI keTalAMka kAraNothI pharaja bajAvavA phuraNA thaI ane prayAsa karatAM ToDa rAjasthAna, phArbasa rAsamALA - sudharma gaccha paTTAvalI-jainAcAryokRta keTalIka paTTAvalIo avalokatAM vijayapura-vidyApura-vijApurano nAmollekha tathA vistRta hakIkato maLI AvatAM utsAhathI vadhu saMzodhana karyuM. eka bAroTanA gharamAMthI vijApura saMbaMdhI lekha maLI Avyo. te vijaladeva paramAra saMbaMdhI hato. bAda vijApuranI pUrva dizAmAM agnikhUNA tarapha sAbaramatInA kAMThA upara AvelA jUnA saMghapura gAmamAM zrI caMdraprabhunA derAsaranI bhIMtamAM be hAtha lAMbAM ane eka hAtha pahoLAM be pATiyA para eka lekha che, te vAMcavA lakSa gayuM. te uparathI sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 102 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e adhUro jaNAyo. AgaLa-pAchaLanAM lekhavALAM pATiyAM na maLI zakyAM. temAMthI 'vijaladevanA putra bAhaDe vijApura vasAvyuM e siddha thayuM.' A pATiyAM paranA zilAlekho graMthamAM saMskRtamAM bhAvArtha sAthe ApyA che. vijApura ati prAcIna nagara hoI temAM te vakhate dhanADhya, vivekI ane dharmaniSTha jainonI vastI vipula hatI tema jaNAya che. teo lakhe che ke amArI janmabhUmi vijApura hovAthI zarIra poSaNamAM keLavaNI levAmAM ane AtmajyotinA sarva upAyo prApta karavAmAM teno upakAra jANI vyAvahArika pharaja dRSTie vidyApurIya jainone svajanmabhUminA aitihAsika jJAnanI caDhatI-paDatIno pUrNa viveka prApta thAya ane caDatInA hetuone avalaMbe e uddezathI A graMtha lakhAya che. svanagaranA aitihAsika jJAnathI potAnI bhUmi pratye sanmAna prakaTe che ane anyo karatAM spardhAmAM AgaLa vadhAyuM ke pAchaLa rahevAyuM tenuM bhAna thAya che tathA saMpapUrvaka anya dezonI sAthe spardhA karavAmAM jAgrata dazA prApta thAya che. A rIte aitihAsika dRSTie vijApuranI caDatI-paDatI, rAjakartAo, vIrajaina, vyApAra, kaLA, keLavaNI, kavitva vagerethI vibhUSita vijApura Aja kaI bhUmikA 52 che te batAvI AgaLa vadhavAnA utkarSanA mArgo cIMdhe che. ghaNA parizrame A graMtha taiyAra thayo che. caritranAyakanA bAlamitra ane parama bhakta, vijApuravAsI, jANItA sevAbhAvI, aneka saMsthAonA kAryakara zeTha lallubhAI karamacaMda dalAlanI A graMthakAryamAM temane sAcI anumodanAsahAya maLyAM che. jyAre vilAsa, lolupatA, durAcAra, adharma, UMcanIca ane svArthaparAyaNatAnuM jhe2 rASTranAM aMga-prabhaMgomAM prasarI gayuM che tyAre AvA sAdhu-yoganiSTha AcAryonAM pavitra jIvana-caritro navI peDhI samakSa mUkavAnI jarU2 che. navI peDhIne cAritrya, AdhyAtmika, saMskAra, keLavaNInuM dizAsUcana ane mArgadarzana pUruM pADanArA aneka bhagavaMto-munio AcAryo Aje prayatna karI rahyA che. bhAratIya dharma paraMparAmAM bhautika ane AdhyAtmikatA vacce haMmezAM TakarAva jovA maLe che. bhautika pragatinI sAthe sAthe AdhyAtmikatAnI haMmezAM 103 - aitihAsika graMthonuM vihaMgAvalokana Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarUriyAta rahelI joI zakAya che. bhautika pragatinI bAbatamAM mAnavajAtano eka varga je sAdhu-muni-sUri-AcAryono varga alaga rahyo. emaNe potAnI tamAma zaktiono upayoga AdhyAtmika pragati mATe karyo. pariNAme emanI jIvanazailImAM khapa pUratAM Avazyaka sAdhanonI ja jarUra rahI. deha TakAvI rAkhavA prAkRtika ghaTakomAMthI jarUrI sAmagrI meLavI letA jyAre tana mATe digaMbara avasthA ja anukULa rahetI. chatAM bhAratIya saMskRtinI keTalIka maryAdAo ane saMskArane laIne janasamUhamAM javAnuM thatuM tyAre TUMkA vastrathI tana DhAMkatA. AdhyAtmika vikAsa karavA nIkaLelA A munio prasiddhithI dUra rahetA. tethI emanA vizenI bahu ja ochI vigato prApta thAya che. je kAMI vigato maLe che te emanA ziSyo ke janamukhethI maLe che. A prasaMge yoganiSTha AcAryazrI buddhisAgarasUrIzvarajInuM jIvanacaritra sarvane preraNAdAyI ane mArgadarzaka banI rahe temaja satkAryanA paMthe AgaLa vadhavA prakAza pAthare evI zubhabhAvanA. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 104 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartavyapAlanano saMdezaH karmayoga - chAyAbena zAha 1991mAM darzanArthe mahuDI javAnuM thayuM. tyAM "yoganiSTha AcArya buddhisAgarajI mahArAjasAheba' e pustaka joyuM. kharIdhuM. bIje divase muMbaI jatAM "zatAbdI eksapresamAM eka ja beThake vAMcyuM. mane lAgyuM ke muMbaI sudhInI mArI musApharI yAtrA banI gaI. A hato gurudevano parokSa paricaya. - 1996mAM amadAvAda gUjarAta vidyApIThanA upakrame vidyAvAcaspatinI padavInA viSaya-paMDitavarya prabhudAsa becaradAsa pArekha upara saMzodhanArthe mAre mahesANA yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALAmAM javAnuM thayuM. tyAM rajisTaramAM paheluM nAma becaradAsa lakheluM hatuM ane sAme temanA haste karAyelI sahI hatI. A becaradAsa e ja AjanA buddhisAgarajI mahArAja sAheba. A hatA gurudevanA akSaradehanAM sAkSAt darzana. Aje zrI kumArapALabhAI amane gurudevanI A dIkSAbhUmi para lAvyA. lAgyuM ke jANe gurudevano sAkSAtkAra thayo. gurudeva bahumukhI pratibhA dharAvatA hatA. temanI kaI pratibhA para bolavuM ? temanA yogItva, sAdhutva, vastRtva ke kavitva para bolavuM, teo vidvAna hatA, lekhaka hatA, vaktA hatA, yogI hatA, sAdhu hatA, ekalavIra hatA, aMte kumArapALabhAInA AdezathI gurudevanA "karmayoga' pustakane biradAvavAno prayatna karuM chuM. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svaracita ra7ra saMskRta zloka pramANa karmayoga" graMthamAM gurudeve vegavAna kalama calAvI che. karmayoga nAma hovA chatAM temAM karmasiddhAMtanI koI vAta nathI. paraMtu dhanuSyanA TaMkAra jevI vANIthI jema zrIkRSNe kartavyahIna zUnyamanaska thatA jatA arjunane kartavyaparAyaNa thavA mATe kurukSetranI bhUmi para jema kartavyano Adeza Apyo hato barobara e ja rIte A graMthamAM gurudeve prakhara kartavyano pracaMDa Adeza Apyo che. svakartavyone nibhAvavAno upadeza Apyo che. A graMthanI vizeSatA e che ke temAM eka bAju bhagavad gItAno AsvAda che to bIjI bAju jinAgamono sAra che. eka bAju viratidharmanI anumodanA che to bIjI bAju mAnavIya kartavyapAlanano Adeza che. gurudeve A graMtha dvArA sAMprata samayanI bhUkha bhAMgI che. sAMprata vijJAnayugamAM jyAre mAnavI dizAhIna, bhayabhIta ane ekalo thato jAya che, satsaMgathI vimukha thato jAya che tyAre gurudeve A graMtha dvArA AdhyAtmika ane sAtvikatArUpa bhojanano thALa pIrasyo che. karmayoga graMthamAM gurudevanuM sauthI utkRSTa pradAna e che ke dareka vyakti jyAre potAnuM kartavya nibhAve che, tyAre e kartavyane vivekapUrNa kevI rIte banAvavuM, e kartavyamAM samaja kevI rIte umeravI ane e kartavyane saphaLa kevI rIte banAvavuM enuM spaSTa mArgadarzana gurudeve A graMthamAM sacoTa rIte batAvyuM che. keTalAMka udAharaNo laIe to.... (1) svAdhIna kartavyane nirAsakta rIte nibhAvavuM joIe. potAnA bhAge je kartavya karavAnuM AvatuM hoya jema ke zrAvakanuM kartavya che vratonuM pAlana karavuM, zrIsaMghanI vyavasthA sAcavavI, gurujanonI vaiyAvacca karavI vagere evI ja rIte sAdhunuM kartavya che upadeza Apavo, sAdhanA karavI vagere. A dareka svAdhIna kartavyo koI paNa jAtanI Asakti vagara karavAM joIe. sahaja rIte karavAM joIe. nirAsakta bhAve kAryo karavAthI koInI sAme namavuM paDatuM nathI ke koI lAlaca sAme aTakavuM nathI paDatuM. sahaja rIte thatuM A kartavya saphaLa thAya che. (2) koI paNa kartavya bajAvanAra vyaktine dharma ane paramAtmAno paricaya avazya hovo joIe. eTale ke AdhyAtmika bhUmikA avazya hovI joIe. AdhyAtmika bhUmikA enA kartavyane dharma pakSe rAkhe che. tethI tenAthI kartavya bajAvatAM koI adharma thato nathI. eka jagyAe gurudeve spaSTa lakhyuM che sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 106 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke "AdhyAtmika bhUmikA ja na hoya ane samAjasudhAraNA karavA nIkaLe to e vicAro zuSka pariNAmavALA ane niSphaLa jAya che.' (3) "parasparopagraho jIvAnAm... dareka jIva para jIvana jIvavA mATe bIjA jIvono upakAra che. AthI dareka jIvanuM e kartavya bane che ke bIjA jIvo para haMmezAM paropakAra karavo joIe. (4) potAnuM kartavya phaLanI AzA rAkhyA vagara karavuM joIe. phaLanI AzA rAkhIne kareluM kartavya nabaLuM paDe che, phaLa na maLe to utsAha osarI jAya che. jyAre phaLanI AzA rAkhyA vagara sahaja rIte kartavya nibhAvavAmAM Ave to lagabhaga evuM bane che ke tene yogya phaLa maLI ja rahe che. (5) potAnuM kartavya nirbhayapaNe nibhAvavuM joIe. vyaktine Dara zAno hoya? Izvarano Dara hoto ja nathI ane DarAve te Izvara nathI. mRtyuno bhaya paNa na hovo joIe kAraNa ke AtmA kadI marato ja nathI. je nirbhayapaNe kartavya adA kare che te kAryane saphaLa banAve che. tIrthaMkara paramAtmAoe nirbhayatApUrvaka svAdhIna kartavya karyA tethI tIrthakaratvane pAmI zakyA. (6) dareka tIrthaMkara prabhunI kevalalakSmI ekasarakhI hoya che. tethI koI kALamAM tattvajJAnamAM pharaka paDato nathI. paraMtu sAMprata samaya pramANe AcAramAM pharaka karavo paDe che. gurudeva kahe che ke AvA samaye ApaNuM kartavya bane che ke koI gItArthamuninI nizrA laI AvA pheraphAro karavA joIe. svacchaMdapaNe nahIM. A graMthamAM gurudeve AvAM aneka kartavyono Adeza-upadeza Apyo che. jo ene nibhAvIe to Aje paNa jagatamAM sukha-zAMti-snehanI jyota pragaTAvI zakAya ane yuddha-vigraha-azAMtinA aMdhakArane dUra karI zakAya. graMtha vAMcatAM lAge ke A graMtha lakhanAra bahuzrutaguNa, dUraMdezI, jJAtA ane nispRhI karmayogI hatA. AvA gurubhagavaMtane hRdayanAM vaMdana. 107 ] kartavyapAlanano saMdezaH karmayoga Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAyogInuM zatakaparva = - parAjita paTela aDhAre AlamanA avadhUta yoganiSTha AcArya bhagavaMta zrImad buddhisAgarasUrIzvarajInI dIkSAbhUmi samA pAlanapura nagare sUrizatAbdI nimitte Apa sau samakSa upasthita thatAM ati romAMcanI anubhUti karuM chuM. emAMya khetI sAthe jIvana joDI beThelA pATIdAra samAjamAMthI pragaTela eka tejasvI "sUrya vize bolatAM hRdaya jhaMkRta thaI jAya che. 140 jeTalA graMtho jemanI pavitra lekhinI vaDe lakhAyA che, ane eya vividha prakArI viSayo para tevA AcArya zrI buddhisAgarasUrijInI vAta kahetAM mAre e kahevuM che ke emaNe potAnI jiMdagInI kSaNakSaNane sArthakyanI suvAsathI bharI dIdhI hatI. emanA ardha sadInA jIvanamAM kalyANabhAvanA mahattvanI hatI. duHkhamAM sabaDatA ane aMdhazraddhAmAM DUbelA vatananI AsapAsanAM gAmonA lokone bhUta-bhUvA ane mAdaLiyAM dorAdhAgAnI bahutAyatavALA joIne emanA manamAM savAla jAgyo hato : "mArA paMthakamAM loko mATe huM zuM karuM ?' emane galata mArge pAyamAla thatAM kevI rIte ane avirata sAdhanAne aMte emanI samakSa je svarUpanuM prAgaTya thayuM, te svarUpa eTale mahuDInA ghaMTAkarNa vIra. basa, mAtra sukhaDInI mAnatA rAkho, vaLagADamAMthI mukti maLI jaze. are, bhUta ke bhUta jevA vyartha vicAro paNa tamArI samakSa Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharakavAnI hiMmata paNa nahi kare! ne eka vAta kahuM ? vhoTsa dha lAipha ijha? jiMdagI zuM che ? mAtra AvavuM ane javuM e be kriyApado vacce je khAlI jagyA che, zuM enuM nAma jiMdagI che ? ijha iTa lAipha ? nA. paNa e khAlI jagyAmAM jIvatA zvAsa bharI devAnuM nAma jiMdagI che ! koI paDelAno hAtha pakaDIne beTho karavAnuM nAma jiMdagI che ! koInAM AMsu lUchavAno rUmAla banavAnuM nAma jiMdagI che ! galata mArga para cAlyA jatA bAMdhavone saccAIno mArga cIMdhavAnuM nAma jiMdagI che ! ne mane kahevA do ke jiMdagInI A sAcI vyAkhyA emaNe sArthaka karI che ! mitro, badhuM ja banI zake che. satya paNa supratiSThita thaI zake che ! ne unnata mArganA Arohaka paNa banI zakAya che. paNa zarata eka che icchA ImAnadAra joIe ! satyano pAlava na choDavAnI pratibaddhatA joIe ! ane e karI batAvyuM che A mahAyogI zrImad buddhisAgarasUrijIe, vijApuramAM pATIdAranA khoraDe janmelA. eka divase mAtA vRkSanI DALe khoyuM (hIMcako) bAMdhIne temAM potAnA lADalAne suvADIne khetaramAM kAma karI rahyAM hatAM, tyAM ja acAnaka eka adbhuta chatAM bhayapreraka ghaTanA banI. vRkSanI DALa para thaIne eka sarpa pacheDInA khoyAmAM khaDo thaI gayo! pheNa caDAvIne bALakane deza devA tatpara banyo! sarpanI najara bALakanI najarane maLI. vIsa pacIsa sekaMDa sudhI baMnenI najaronuM saMdhAna cAlyuM. paNa acAnaka zuM thayuM ke, jherI sarpa pheNa namAvIne daMza dIdhA vagara ja saDasaDATa cAlyo gayo! kema Ama banyuM ? sarpano svabhAva deza devAno che, to pachI svabhAvanI viruddha kema varyo ? daMza kema na dIdho ? kadAca baMne vacce - bALaka ane sarpa vacce kazoka Avo saMvAda thayo haze. alabatta, azabda saMvAda. "padhAro, nAgadevatA ! kema AvavuM thayuM ?' tane daMza devA !" 109 D mahAyogInuM zatapUrva Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "to pachI nAgarAja, daI do daMza ! utArI do tamAruM viSa mArA zarIramAM !' nA !' kema nA kaho cho, nAgadevatA ?' "vIsa sekanDamAM to huM tamane oLakhI gayo chuM, bhAviyogI !" A tame zuM kaho cho, sarparAja ?' mane khabara che ke eka divase tame evA avadhUta yogI banazo ke je jagatanA lokonAM duHkha-kaSTapIDAnAM jherane amRtamAM palaTI nAkhaze ! mArA viSane beasara zA mATe banAvuM?" "tamane saMketa maLI gayo che? agamanAM eMdhANane pArakhI gayA cho tame? hA, prabhu ! mAre daMza nathI devo. tamane viSa na apAya, tamane to vaMdana karAya.. lo tyAre, javA do mane! tamArA darzana karIne huM to dhanya banI gayo chuM. AjathI daMza devAnuM baMdha !" A to kAlpanika saMvAda che. kadAca evuM paNa banyuM hoya ke sarpa daMza devA nahIM, darzana karavA Avyo hoya! mANasanA jIvanamAM TarniMga paoNinTa Ave che, tyAre kudarata ekAda nimitta khaDuM karI de che. kizora bahecara dvArA tophAne caDhelI bhaDakelI bheMsanuM AvI rahelA jaina sAdhu samakSa javuM, ane bahecara dvArA bheMsane DAMga phaTakAravI ane sAdhu dvArA zAbbAzIne badale bodha maLavo: "abola jIvane mArIne teM khoTuM karyuM che, kizora! ene DAMgano mAra nahi, ene to prema apAya !" basa, jaina sAdhunA ATalA zabdoe kizora bahecaranA manamAM badalAvanI prakriyA zarU karI che! A te kevo dharma ke je hiMsaka jAnavaraneya prema ApavAnI vAta kare che ? basa, badalAI gayuM mana...! sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 10 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badalAI gayA vicAro...! badalAI gayuM jIvana..! ane ApaNane maLyA aDhAre AlamanA avadhUta yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrijI mahArAja. mAtra sAta dhoraNa sudhI bhaNelA chatAM saMskRta-prAkta ane gujarAtImAM 140 jeTalA graMtho sarjanAra AcArya bhagavaMtazrI buddhisAgarasUrIzvarajInA jIvanane jANI gujarAtI bhASAnA gaNamAnya ane lokapriya navalakathAkAra sadgata pannAlAla paTelanI yAda mArA manamAM tAjI thAya che. e ya pATIdAra-eya cha-sAta dhoraNa sudhI ja bhaNyA hatA - chatAM asaMkhya jAnapadI bhASAvALAM pustakonuM sarjana temaNe karyuM hatuM ! sUrizatAbdInA A aitihAsika TANe te nimitte vyAkhyAna zreNInuM AvuM suMdara Ayojana karavA badala huM padmazrI kumArapALabhAI desAIno AbhArI chuM, kAraNa ke AkheAkho itihAsa saMgrahIne beThelA pAghaDIpane patharAyelA pAlanapuranI pavitra bhUmi para upasthita rahetAM dhanya banI javAya, evA zatAbdI parvamAM huM emanA kAraNe ja hAjara rahI zakyo chuM teno AnaMda lii mahAyogInuM zatakaparva Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugadarza AcAryazrIno yugasaMdeza - DaoN. reNukA poravAla pAlanapuranI pAvanadharA e AcArya zrImad buddhisAgarasUrijInI dIkSAbhUmi. AcAryazrI yugadraSTA hatA. emanA jIvananuM mukhya dhyeya bhAratanA lokomAM pravezelI ALasa ane akarmaNyatA dUra karavAnuM, du:khadardamAM sahAya karavAnuM tathA ene potAnA kartavyano bodha karAvavAnuM hatuM. gurudeve duHkhI bebasa janatAne tenI pIDAmAM sahAya karavA bAvanavIromAMnA trIsamA vIra zrI ghaMTAkarNa mahAvIra devanI mahuDI tIrthamAM sthApanA karI. gurudevanA A kAryane kAraNe loko dharmaparivartana karatAM aTakyA ane lokonI AsthA potAnA dharmamAM ja sthira rahevA lAgI. potAnA dhyeyane sAkAra karavA mATe temaNe 140thI vadhu graMtho racyA, jene temaNe graMthaziSyo tarIke oLakhAvyA. A sarva kRtio bhaviSyanI prajA mATe aNamola saMdeza che. AcAryazrInuM viziSTa vyaktitva vividhalakSI hatuM. teo eka siddhahasta lekhaka, kavi, TIkAkAra, itihAsakAra, purAtattvavid ane samAjasudhAraka hatA. temanA sAhityamAM gadya ane padyamAM dareke dareka prakArono samAveza jovA maLe che. emanuM sAhitya seMkaDo varSo sudhI lokone upadeza ApavAnI kSamatA dharAve che. gurudevano koI paNa graMtha hoya athavA patra ke DAyarI hoya emAM eka preraka baLa sadA dRSTigocara thAya che ane te, temAM rahela bodha. A bodha ApavAnI temanI kaLA saraLa che jethI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIjaLInI tvarAthI manuSya ane jIvanamAM utAre che. emanA upadezAtmaka graMthonI asara eTalI tIvra hatI ke gujarAta ane AsapAsanA pradezomAM kanyAvikraya, bALavivAha vagere baMdha thayA tathA zikSaNakSetre navI krAMti AvI. gurudevanI preraNAthI sayAjIrAva gAyakavADe strIzikSaNa pharajiyAta karyuM, temanA rAjyamAM ghaNe sthaLe zALA ane kaoNlejonI sthApanA thaI. gurudevanA mate manuSya jJAna prApta karavuM ja joIe. jJAnI AtmA svaparanuM kalyANa sAdhe che jyAre ajJAnI jIva duHkhI thAya che. teo "kakkAvalI subodha mAM manuSyane jJAnaprAptino bodha Ape che - ajJAnI rahevuM nahi Atama, sarva du:kha hetu ajJAna, ajJAnI pazu sarakho jANo, ajJAne bhavaduHkhanI khANa." AcAryazrInI itihAsa ane purAtattvanA viSayamAM gahana ruci hatI e temanA ghaNA graMthomAM jovA maLe che. AjanA mAnavIe jo jaina dharmano prAcIna itihAsa jANavo hoya to gurudevanA be-traNa nahIM paNa ATha-dasa graMthomAM vigatavAra darzAvyuM che. jaina dharmanI prAcIna ane arvAcIna sthiti graMthamAM temaNe jainonI 40 karoDanI eka samayanI vastI hatI te ghaTIne thoDA lAkho para pahoMcI enI carcA karI che. temaNe moDha, khaDAyatA, zeTTI, hegaDe, sarAka eka samaye jaina dharmI hatA e temaNe bharAvela pratimAonA AdhAre darzAvyuM che. bhArata vijApura bRhat vRttAMta'mAM temaNe bhAratanA rAjavIonI vaMzAvalI. jaina maMtrIonA kArya, akabara rAjAe jaina zreSThIone ApelAM pharamAno jemAM rAjAe tIrthakSetranI Avaka darzAvIne ene karamukta jAhera karI che evI mAhitI che. A sarva bInAo bhaviSyanI prajAne mATe gurudeve Apela aNamola khajAno che, documentation che. yoganiSTha gurudeve yoga, dhyAna ane sAdhanAnA baLe asAdhAraNa siddhi hAMsala karI hatI. tevI siddhi sAmAnyajana paNa meLavI zake mATe adhyAtmajJAnaprAptinA ghaNA graMthonuM sarjana karyuM. A graMthomAM zarIramAM rahelAM cakromAM kevA prakAre dhyAna karavuM e darzAvyuM che. temaNe jaNAvyuM ke yogasAdhanA kalpavRkSanI jema icchita phaLa Ape che. karmayoga graMtha 273 zlokano saMskRtamAM racyo ane pachI enuM lokahitArthe is a yugadarza AcAryazrIno yugasaMdeza Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvanA mahApuruSonA jIvananAM udAharaNo ApI AjanA yugamAM mAnavIe vyavasthita yojanApUrvaka kevI rIte kArya karavuM te samajAvyuM che. yoganiSTha AcAryazrInuM jIvana karmayogI jevuM nispRhI ane satata prayatnazIla hatuM. jevo temano upadeza evA udyamI saraLa ane guNAnurAgI cAritrazIla saMta mahAtmA teo hatA mATe temanA bodhanI loko para tvarita asara thatI. teo strI keLavaNInA prakhara himAyatI hatA. temanI mAnyatA mujaba strI ja dharma, koma ane samAjano vikAsa sAdhI zake che. jaina samAjanI unnati mATe gurudeva zrImatI enI besaMTanuM dRSTAMta ApI jaNAve che ke temanA jevI karmayoginIonI jaina dharmamAM atyaMta jarUra che. temanA jevI karmayoginIo jainomAM taiyAra nahIM thAya to dharmanI pragati rUMdhAze. karmayoga graMtha upadezothI paripUrNa che. ahIM yugadraSTA AcAryazrI bhaviSyanI peDhIne saMdeza Ape che ke - AryAvartamAM AryonI kharI mUDI adhyAtmazAstro che mATe anya dezo adhyAtmajJAna mATe bhAratane potAnA guru mAnaze. A jJAna vaDe ja te anya deza para upakAra karI zakaze kAraNa ke ahIMnI capaTI dhULamAM je sAttvika aNuo che te anya bhUmimAM nathI.' A vizvamAM jeNe navuM sAhasa ke zodha karavI che athavA vANijyamAM pragati karavI che temane gurudeva upadeza Ape che, A vizvazALAno je ziSya banato nathI te kadI guru banI zake nahIM. ahIM anubhavIone potAnA guru banAvI jJAna grahaNa karo to ja tame pragati karI zako. A vizvazALAnA guptajJAnanAM bAraNAM Thoko, game tevA vaja jevA kaThaNa haze topaNa mahenata, khaMta, utsAha ane buddhithI khUlaze.' ahIM gurudeva anubhavIo pAsethI zIkhIne AgaLa vadhavAthI ja dareka kAryamAM vijaya maLe che ema samajAve che. jyAre manuSya lakSa prApti mATe vikAsa AraMbhe che tyAre enAthI svAbhAvika rIte nAnImoTI ghaNI kSatio thAya che. koI vAra nAnI gerasamaja paNa pIDAdAyI bane che. vyApAramAM nukasAnI thavA paNa saMbhava rahe che. AvI duHsahya paristhitimAM gurudevano aNamola saMdeza asahAyajanone navajIvana bakSe che. AcAryazrI kahe che ke, "A vizvazALAmAM jarA mAtra pramAda vaDe cUka (bhUla) karavAmAM Ave sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 114 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, to turata koI paNa duHkhanI Thokara vAgyA vinA rahetI nathI. bAvana Thokara vAge tyAre bAvana vIra jeTalI zaktione prApta karI zakAya che. A vizvamAM je zodhazo te maLI zakaze.' jyAre manuSya muzkelIothI gherAI jAya che tyAre jarA paNa bhIti rAkhyA vagara unnati karavI cAlu ja rAkhavI evo bodha gurudeva 'kakkAvalI subodha' graMthamAM Ape che. 'are caudizI upasargo nihALIne tuM jarA nA bhIza; dharIne AtmanI zraddhA, musAphira cAlaje AgaLa.' guru mahArAjanA vicAro sakArAtmaka hatA. teo kadI paNa nakArAtmaka valaNa apanAvatA nahIM. temano upadeza sadaiva preraNAdAyI ja raheto ane tevuM ja valaNa temanA bhakto paNa rAkhe evo emano khAsa Agraha hato. teo A prakArano upadeza temanA AtmazaktiprakAza graMthamAM ApatAM kahe che ke koI paNa vyaktine teno AtmavizvAsa ghaTe evAM vacano kahevAM nahi. preraNAdAyI utsAhapreraka zabdo sAmI vyaktimAM AtmazraddhA pragaTAve che. yugadraSTA yoganiSTha AcAryazrIe potAnA jJAna, sAdhanA ane yoganI zaktithI bhaviSyanI ghaTanAone nihALI temanI dIrghadraSTinI sAthe jinazAsananI bhakti bhaLI emAMthI je maMthana thayuM e AvanArI navI peDhIne temaNe ApyuM. jainazAsananI pragati mATe temaNe gadya ane padyamAM suMdara upadezAtmaka racanA karI che je seMkaDo varSa sudhI jainasaMghane bodha ApavA sakSama che. gurudeve 'saMgha kartavya graMtha' zIrSakathI copAI kAvya prakAranA ekaso ATha duhAomAM saMgha AjJAnuM mahattva darzAvyuM che. saMgha pravRttimAM dravya, kSetra ane kALa pramANe je jarUrI pheraphAra karavo paDe te prabhuAjJA samajIne zirodhArya ka2vo joIe. tema jaNAvyuM che. 'saMghanI sevA te nijasevA mAnI varte taje kuTeva saMgha AjJA vahevAmAM mare, saMgha te huM, mAnI sahu kare...' (90) saMghano nAza te mAro nAza, jANI saMghanA thAo dAsa saMgha che sAgaravat gaMbhIra, sevI svayaM bano mahAvI2. (87) kadI na levI saMghanI hAya, saMghano zatru durgati jAya, tyAgI saMghanI zubha AziSa, maLatAM caDatI vizvAvIza. (86) 115 D yugadarzI AcAryazrIno yugasaMdeza Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI suMdara bodhAtmaka copAI caturvidha saMghane mATe temaNe racI che. gurudeve gadyamAM je sUcano karyAM che tene 'zrI saMgha pragati mahAmaMtra'mAM graMthita karyAM. A sarva sUcano sarvakALe samupayogI jevAM che. prastuta graMtha thakI gurudeva jainonA badhA phIrakAone ekatra thaI 'jaina mahAsaMgha' sthApavA mATenuM sUcana kare che. ahIM sarva zrAvako ane sAdhuoe sAmAnya vicArabheda bhUlI jaI ekabIjAnuM khaMDana na kare ema jaNAve che. gurudeva pArasI komanI jema jaina zrAvakone zikSaNa mATe skolarazipa ApavAnuM pharamAve che ane e mATe teo phaMDa bheguM karIne vyavasthApUrvaka yojanAbaddha rIte kArya hAthamAM le. uparAMta jaina kaoNlejonI sthApanA karavI, vyApAra-vANijyanI unnati mATe saMmelano, mahAsaMghanAM Ayojano, kurivAjonA tyAga ane jainonI saMkhyA vadhe tevA upAyo levA AhvAna kare che. gurudevanA pragatizIla vicAromAMno eka mukhya vicAra te temaNe AjathI so varSa pahelAM karelI ApaNA devadravyanA khAtAnI vicAraNA. temaNe jaNAvyuM ke devadravya, jJAnadravya ane sAdhAraNa dravyanAM khAtAMone amuka niyamone AdhIna rAkhI joDavAM ane eka mahAsattA nIce rAkhI sudhAravAM. garIba zrAvakone gupta rIte udyama ane vyApAra zIkhavavo jethI teo potAnA paga 52 UbhA rahetAM zIkhe. sAdhu sadhvIone sarva dharmano itihAsa pAThazALAmAM bhaNAvavo jethI temanuM dRSTibiMdu vizALa bane. sAdhuo ane sAdhvIoe AjanA zikSita zrAvakone temanI zaMkAonuM samAdhAna thAya tevo upadeza Apavo. gurudevano 'zrIsaMgha pragati mahAmaMtra' sAcA arthamAM jaina saMghanA cAre ghaTako sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAne majabUta karanAra maMtra che. jo jaina saMghane dhArmika, sAmAjika, Arthika, sAMskRtika dRSTie samRddha karavo hoya to eno maMtra A graMthamAM Apyo che. gurudeve temanuM A adbhuta sRjana samagra bhAratadezamAM satata jAgrata prayatnazIla, jJAnI, udyamI, bhakti ane kartavya parAyaNa cunaMdA cAra vidvAnone sAdara samarpaNa karyo. e mahAnubhAvo che H (1) pU. AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja (2) zrImAna gulAbacaMdajI DhaDhA (3) zrImAna kAMtilAla IzvaralAla je. pI. (4) zrImAna amRtalAla kAlIdAsa dozI. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM D 116 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugadraSTAo je samAja mATe kare che. enAthI ja samAja navapallavita thAya che. teo A graMthamAM emanI painI najarathI je nirIkSaNa karela che emAMthI jaNAve che ke khristIo, navA khristIo banAve che ane temane vyApAra udyoga zIkhave che mATe hiMduone dharmaparivartana karatAM rokavA hoya to ApaNe temane ahIM ja badhI sagavaDo Apo. samAjasudhAraka zAstravizArada buddhisAgarajI mahArAjano patrarUpI eka graMtha jenuM zIrSaka che "tIrthayAtrAnuM vimAnamAM jainIo mATe upadezathI bharapUra che. tIrthayAtrA karanAra zrAvakoe kevA AcAra-vicAra dhAraNa karavA jethI temanI yAtrA Urdhvagati tarapha prayANa kare te mATe gurudeve A graMthanuM nAma tIrthayAtrAnuM vimAna' rAkhyuM. ahIM temaNe yAtrALuoe dhAraNa karavAnA guNo - dayA, satya, acaurya, paropakAra, bhAtRbhAva, zraddhA, upadeza zravaNa uparAMta sAdharmika bhakti ane jaina gurukuLonI sthApanAnA guNo darzAvyA che. sAdharmika bhakti vizenA AcAryazrInA vicAro temanI jinazAsananI prabhAvanAnA dyotaka che. teo patra dvArA temanA bhaktone lakhe che ke eka divasa sakaLa saMghane bhojana karAvI navakArazI karAvavAmAM Ave che e kharekhara zAstrAdhAre sAdharmika vAtsalya kahevAtuM nathI. navakArazInA nAme vyaya thatI dhanarAzi jo dhArmika keLavaNI ApavAmAM kharcAya to jeo nAma mAtrathI jaina che te sAcA arthamAM jaina bane.' gurukuLonI sthApanA e temanA jIvananuM dhyeya kahI zakAya kAraNa ke tenAthI thatA dIrghakAlIna lAbhonI temane jANa hatI. teo jaNAve che ke, "gurukuLomAMthI zikSaNa laIne bahAra AvatA zUravIra vidyArthIo jyAre dharmakArya karaze tyAre temanI vyavasthita kAryapraNAlIne kAraNe jaina samAja unnatinA zikhare pahoMcaze." jaina zrAvakone guru mahArAjanI namra apIla temanA ja zabdomAM atre rajU karuM chuM. - jaino varaghoDA ane nAvarAmAM lAkho rUpiyAnI dhULadhANI karI nAMkhe che paraMtu jaina dharmanI unnati mATe camaDI tUTe paNa damaDI na chUTe tevI gati 117 D yugadarza AcAryazrIno yugasaMdeza Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acare che. aho ! jainonuM mana kyAre sudharaze ! jene jaina dharmanI unnati karavAno vicAra nathI ane je jaina dharmanA uddhAra mATe Atmabhoga ApavA taiyAra nathI te tIrthakaronI ArAdhanAmAM barAbara samajato nathI. jeonI nasenasamAM jaina dharmanI unnati karavA mATe sUra vyApatuM nathI evA jaino janmIne koInuM kaMI ukALI zakatA nathI. jAgyA tyAMthI prabhAta mAno. bhUlyA tyAMthI pharI gaNo. tamArI zaktio prApta karavA jaina gurukuLanI yojanAne vadhAvI lo.' gurudeve A graMtharacanA temanA valasADa-bilimorA Adi nagarajano jyAre 99 (navANuM)nI yAtrAe zatruMjayamAM hatA tyAre temane uddezIne lakhelo patra svarUpano che. gurudevanI sthiratA tyAre valasADa nagare hatI. tyAM temaNe joyuM ke valasADa-pAraDI tathA AsapAsanA pradezomAM khristIo dareka sthaLe zikSaNasaMsthAo zarU karIne Atmabhoga ApIne navA khristIo banAve che. navA khristIone udyogo paNa zIkhavIne khristI dharmanI unnati kare che. jyAre hiMdu ane jaina koma samAjasevAmAM khUba pAchaLa rahe che. eka anya bAbata gurudeve noMdhI che ke te samaye arthAtu AjathI so varSa pahelAM eka aMgreja strIe ATha karoDa rUpiyAnuM dAna muMbaInI khristI saMsthAne navA khristI banAvavA mATe ApyuM hatuM. mATe ja gurudeva buddhisAgarajIe gurukuLonI sthApanAne vizeSa mahattva ApyuM che. AcAryazrIe A graMthamAM gurukuLo kevAM hovAM joIe tenI rUparekhA paNa darzAvI che ke - tyAM jaina derAsara, sabhAmaMDapa, lAibrerI, hunnara - kalA - zikSaNanA vargo (skUla kaoNleja) ane upahAragRha hoya. tyAMnuM zaikSaNika mApadaMDa khUba UMcuM hoya tathA tyAM dareka prakAranA viSayo zIkhavAtA hoya e uttama che. gurudevanI kRtio hoya ke temanuM potAnuM jIvana temAM khUba upadeza ane bodha maLe che. temane potAnA deza, bhASA, dharma, tathA prAcIna dharohara pratye khUba mAna hatuM. temanI gadya ane padyamAM ghaNI suMdara racanAo che. jenAthI ApaNane jIvana pratyeno eka lagAva prApta thAya che. je TUMkamAM nIce ApuM chuM jinAjJA patni: " jinezvaranI AjJA pALo. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 118 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "revAra sevA si: devagurunI sevA karo. uddAra vivAra ghAravA' - udAra vicArane dhAraNa karo - (ziSyopaniSada) bhaviSyavANI "amArAM bIja vAvelAM, phaLI phUlI thAze vRkSo, phaLo bahu lAgaze suMdara, ghaNA jana cAkhaze bhAve." (1) phaLono svAda laIne, punaH jana vAvaze bIjo; paraMpara bahu phaLo thAze, thaze upakAranI zreNI.. (2) (bhajana saMgraha bhA. 7) vidvAna thatAM zuM vaLyuM, jo mAtRbhASA nA vadI, nija mAtRbhASA prema vaNa, dezonnati na kadI. ekaso cALIza upara moTA nAnA graMtha racyA hitakAra eka graMtha paNa zraddhA preme vAMce te pAme bhava pAra buddhisAgara nAma e phakta dehane oLakhavAne kAja bAvana bAhira Atma anAmI, zabdothI nyAruM muja rAja. (kakkAvalI subodha) 119 1 yugadarza AcAryazrIno yugasaMdeza Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisaMvAdano ahevAla - mAlatI zAha yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajInI AcAryapadavInA zatAbdI varSa prasaMge pUjyazrInI pAvana dIkSAbhUmi pAlanapuramAM eka AdhyAtmika, sAhityika ane aitihAsika parisaMvAdanuM Ayojana karavAmAM Avela. pUjyazrInA AcAryapadavI divasa jeTha vada trIja, saM. 2070, 15mI jUna, 2014 ane ravivAranA roja DaoN. kumArapALa desAInA pramukhapade gaThAmaNa daravAjA khAte Avela zrI tapAgaccha jaina upAzrayamAM yojAyelA A parisaMvAdamAM vijApurathI, sAbaramatIthI, amadAvAda, vAsaNA pAse Avela godAvarIthI, seTelAITa (amadAvAda)thI, solAthI AvelA zrIsaMghanA sabhyoe tathA pAlanapuranA caturvidha saMghe bahoLI saMkhyAmAM hAjarI Apela. gacchanAyaka AcArya pU. manoharakIrtisAgarasUrijI mahArAje parisaMvAdanuM maMgalAcaraNa mAMgalika saMbhaLAvIne karyuM. tyArabAda pU. AcAryazrI udayakIrtisAgarasUrijI mahArAje potAnA AzIrvacanamAM vicArapreraka uddhodhana karyuM. khUba bhAvavAhI zailImAM teoe samajAvyuM ke traNa mAtAono ApaNA upara upakAra che. eka janmadAtrI mAtA, bIjI mAtA te saMskAradAtrI gurumAtA ane trIjI mAtA te parama upakArI paramAtmA. gurudeva zabdano artha zo ? je guNAtIta hoya, rUpAtIta hoya, dehAtIta hoya ane vacanAtIta hoya te gurudeva. gurudeva samagra zAstrono Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAra che. te cAra gatimAMthI mukti apAve che. addabhuta rIte aMtaranI anubhUti karAve che. bhaktajana gurudvArAmAM darzana karavA jAya che. teno artha e ke guru dvArA je Ave te ApaNane paramAtmAnI prApti karAve che. parisaMvAdanA prAraMbhe prasiddha lekhaka, "gujarAta samAcAra' dainikanI aneka kaoNlamo dvArA vizALa vAcakavarga dharAvanAra deza-videzamAM jaina dharmanI saMskRtine lokabhogya zailImAM rajU karanAra padmazrI DaoN. kumArapALa desAIe A parisaMvAdanI bhUmikA spaSTa karI. mAtra ekAvana varSanI jiMdagImAM 140 graMtharatnonA racayitA, yogasAdhanAmAM magna sAdhaka ane mahAna karmayogI AcAryazrI buddhisAgarasUrijI jevI virATakAya pratibhAone jyAre jyAre nimitta maLe tyAre tyAre punaH punaH yAda karavA joIe te samayanI mAMga che. kevA dhyAnayogI ? raste cAlatA cAlatA vaDalA nIce sAdhanA karavA besI jAya, muslimo ane AdivAsIo vacce rahIne sAdhanA kare. potAnA graMthone amara ziSyo tarIke oLakhAvanAra pUjyazrInA jIvanamAMthI preraNA meLavavA mATe AvA parisaMvAdo khUba upakArI che. A parisaMvAdanI prathama beThaka savAre 9 thI 12 daramiyAna yojAyela, jenuM saMcAlana bho.je. adhyayana kendra (amadAvAda)nA adhyakSa Do. Ara. TI. sAvaliyAe karyuM. prabuddha jIvana' sAmayikanA kuzaLa taMtrI, "jainA sAhitya samAroha jevAM jJAnasatronA utsAhI saMcAlaka, suprasiddha sAhityakAra DaoN. dhanavaMtabhAI zAhe "AcAryazrI buddhisAgarasUrIzvarajInI sAhityasRSTi viSaya upara vaktavya ApyuM. "eka divasa evo Avaze'thI zarU karIne aneka kAvyapaMktio rajU karIne pUjyazrInA padyasAhitya ane gadyasAhityano rasAsvAda rasALa zailImAM zrotAone karAvyo. TUMkI jiMdagImAM 140 jeTalA graMthonA racayitA pUjyazrI buddhisAgarasUrijI upAdhyAya yazovijayajI pachInA vipula sAhityanA racayitA gaNAya. teoe saMskRtamAM paNa 11 graMtho racyA che. pU. AcAryazrI buddhisAgarajI upara ja potAno zodhanibaMdha lakhanAra, sAmAjika kAryo sAthe saMkaLAyela, satata abhyAsarata, DaoN. reNukAbahena poravAle pU. buddhisAgarasUrijInA "yugasaMdeza'ne savistRta rIte ujAgara karI Apyo. 121 2 parisaMvAdano ahevAla Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmayogI AcAryazrInI dIrdhadaSTitA, vartamAna samayane pArakhavAnI vyavahAru dRSTi samAjanA utthAna mATenA prayatnono temaNe khyAla Apyo. gujarAta samAcAra' dainikanI aitihAsika prasaMgone lokabhogya sAhityika zailImAM "dharatIno dhabakAra' kaoNlamalekhaka tathA samAjane caraNe anya vipula sAhitya dharanAra prasiddha lekhaka zrI dolatabhAI bhaTTa yoganiSTha AcAryazrInI pratibhAne vaMdana karatAM pU. AcAryazrInI AgavI lAkSaNikatAone rajU karela. A vidvattAsabhara parisaMvAdanA zubha prasaMge pU. AcArya zrImad buddhisAgarasUrijI mahArAjazrInI apragaTa rojanIzI "AtmacaitanyanI yAtrA" pustakanuM vimocana DaoN. kumArapALa desAI tathA anya sthAnothI padhArelA zrIsaMghanA AgevAno dvArA karavAmAM Avela. A prasaMge upasthita pAlanapuranA caturvidha saMgha tathA bahAragAmathI padhArela vizALa zrotAvarga A graMtharatnanA vimocanane umaLakAthI vadhAvyuM. yogaviSayaka mahAnibaMdhanAM lekhikA DaoN. razmibahena bhedAe potAnA vaktavya dvArA AcAryazrI buddhisAgarasUrijInA "jainayoga'ne rajU karatAM yogadIpaka' graMthano bhAvakone paricaya karAvyo. yoganiSTha AcAryazrIe potAnA sAhityamAM jaina paraMparAmAM rajU thayela yogaviSayaka vicAraNAno khyAla rajU karela che. tenA sAra rUpe kahI zakAya ke asaMkhya yogomAM jJAna, darzana ane cAritra e mukhya yoga che. AtmajJAnapUrvaka AtmadhyAna dharIne jIvanamAM AtmasamAdhi prApta karavI e mAnavajIvananuM mukhya kartavya che. pU. AcAryazrIe pote to AtmasamAdhino anubhava karyo hato ane te temanA yogaviSayaka ane anya sAhityamAM jhaLake che. prathama beThakanuM samApana karatAM parisaMvAdanA pramukha sthAnethI DaoN. kumArapALa desAIe temanA viziSTa sAhityanAM keTalAMka pAsA ujAgara karyA. jema ke pU. AcAryazrI kavi hatA paNa kevA kavi ? varasAda vagara akaLAtA jIvo pratye karuNAthI prerAIne temaNe kAvya racyuM "megha varSe che ane temanA hRdayathI thayela A prArthanAnA pariNAma svarUpa tyAM varasAdanuM Agamana thayuM. dhyAnayogI, jJAnayogI AcAryazrInuM sAhitya vividha AyAmo dharAve che ane lokomAM sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 122 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene pracalita karavAthI khUba upayogI nIvaDe tema che. baporanA virAma bAda A parisaMvAdanI dvitIya beThaka ane samApana beThaka bapore 2 thI pa-30 daramiyAna yojAyela jenuM saMcAlana saMniSTha graMthapAla zrI kanubhAI zAhe karyuM. "gujarAta samAcAra' dainikanA jhAkaLajhaMjhA tathA anya kaoNlamonA lekhaka, prasiddha sAhityakAra DaoN. parAjita paTele pUjyazInA jIvananA prasaMgone rasaprada rIte rajU karyA. ghoDiyAmAM sUtelA bALaka bahecarane sApa daMza deto nathI temAM koI kudaratI saMketa haze. A bALaka bhaviSyamAM ghaNAnAM jhera laIne sau jIvo upara vahAla varasAvaze ema vicArIne jANe sApa cAlyo gayo haze ema lAge. ekAda nimitta khaDuM karIne kadarata mANasanA jIvanamAM vaLAMka lAvI de che. dhasamasatI doDI AvatI bheMsane gurunA rakSaNa mATe rokavI ane tyAre gurue zatrune paNa bacAvavAnI vAta karI te prasaMga bAbata bahecaranA jIvanamAM vaLAMkanuM nimitta che. amadAvAdanI bI.DI. ArTsa kaoNlejanA gujarAtInA saMniSTha prAdhyApaka (nivRtta), madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA prakhara abhyAsI DaoN. kAMtibhAI bI. zAhe "zrI AnaMdaghana pada saMgraha' bhAvArtha lakhanAra pU. AcAryazrI buddhisAgarasUrijInI vividhalakSI pratibhAno potAnI rasALa zailImAM paricaya karAvyo. A bhAvArthamAM ApaNane eka kavi, ciMtaka, sarjakanAM darzana thAya che. upAdhipura evA muMbaImAM saM. 1997mAM vaizAkha vada ekamanA roja A lekhanano prAraMbha thayo. A lekhanakArya daramiyAna potAne muMbaInI garamImAM paNa pU. AnaMdaghanajInAM padothI ThaMDakano anubhava thayo. kArataka mahinAmAM pUrNa thayela A bhAvArthamAM pUjyazrIe avadhUta yogI AnaMdaghanajInAM padonuM rahasyodghATana karI Apela che. vyavasAye phijhiyotherApisTa paNa saMzodhanapremI DaoN. rekhAbahena vorAnA bhaktAmara tulya namaH" (pIeca.DI.no mahAnibaMdha) tathA "Adi tIrthaMkara RSabhanAtha' pustako prakAzita thayela che. temaNe pU. AcAryazrInA "ghaMTAkarNa mahAvIra deva' vizenI sAdhanA ane prAkTaTyano khyAla Apyo. pU. buddhisAgarasUrijI aDhAre AlamanA avadhUta tarIke prakhyAta hatA. aMdhavizvAsa 123 ] parisaMvAdano ahevAla Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarapha DhaLelI prajAne nirbhaya thaIne jIvavAnuM zIkhavavA mATe saM. 1980mAM teoe "jaina dharma saMkAsamAdhAna' nAme 50 pAnAnI pustikA lakhI. pote ghaMTAkarNa vIranI satata traNa divasa sudhI akhaMDa ArAdhanA karI. jyAM sudhI temanAM darzana na thayAM tyAM sudhI hAlyA cAlyA vagara sAdhanA karI. aMte temanAM darzana thayAM. apAsarAmAM bhIMta para cokathI, darzana thayela mUrtinI AkRti dorI. prANIonA balinI prathA dUra karavA mATe sukhaDInI thALInI prathA zarU karI. zAMtisnAtramAM paNa sukhaDI dharAvAya che ane te poSaka paNa che. jaina dharma viruddhanI pravRttione baMdha karavA mATe A sthApanA karI. gujarAtI vizvakozamAM kAryarata, gujarAtInA prAdhyApikA, aneka pustakonuM saMpAdanakArya karanAra zrI nalinI desAIe pU. AcAryazrInI "anokhI kAvyaracanAo' vize vigatasabhara vaktavya ApyuM. sarasvatIne prasanna karavA mATe teozrI pratijJA le che ane "o Izvara ! mAbApanuM.." e kavitAthI zrIgaNeza thAya che. ane A kavitAyAtrA jIvanabhara cAle che. teonAM kAvyomAM vividha viSayonuM nirUpaNa jovA maLe che. dareka kAvya kyAre racAyuM tenI noMdha teoe karelI che. temanI kavitAomAM anubhavano nicoDa che, vAstavika jIvananuM darzana che, prakRtinirIkSaNa che. 3000 jeTalI kAvyaracanAo che, temAM kavvAlI ane gajhala jevA kAvyaprakAro paNa che. nagarazeTha zAMtidAsa jhaverI', "jJAnasAranuM tattvadarzana" (pIeca.DI.no mahAnibaMdha), "jJAnasAra' (11 hastaprato sAthenuM saMpAdana) vagere pustakonAM lekhikA, tattvajJAnanAM abhyAsI DaoN. mAlatIbahena zAhe AcAryazrInA "adhyAtmanuM AkAza darzAvatA graMthono paricaya Apyo. "adhyAtma vyAkhyAnamALA', tattvavicAra", "adhyAtmazAMti' vagere pustakomAM jainadarzananI samajaNa ApI che. "izAvAsyopaniSada'mAM teozrInI samanvayakArI dRSTinAM darzana thAya che. digaMbara AcAryazrI pratyendujI (pUjyapAda svAmIjI)e mULa saMskRtamAM racela "samAdhizataka' upara pU. upAdhyAyajI mahArAje dodhaka chaMdamAM gujarAtI zatakanI racanA karI ane tenuM vivecana pU. buddhisAgarajIe karyuM. Ama, A kRtimAM triveNIsnAna che. "adhyAtmagItA' saMskRtamAM pa29 zlokono adbhuta samanvayakArI graMtha che. pUjyazrInA adhyAtmagraMthomAM sAhityanI dRSTie bhASA kadAca UNI hoya to paNa temAM rajU thayelA bhAvo UMcA che ane vadhu agatyanA sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 124 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. adhyAtmanI UMcAIe pahoMcyA pachI dharma-paMtha saMpradAyanA bhedo rahetA ja nathI. te A sAhityamAMthI niSpanna thAya che. bho.je adhyayana kendranA adhyakSa itihAsa-tattvajJAnabhAratIya saMskRtinA vidvAna, aneka pustakonA saMpAdaka DaoN. Ara. TI. sAvaliyAe pUjyazrInA itihAsaviSayaka graMthono paricaya karAvyo. pUjyazrIe jJAna, vairAgya, bhakti sAthe itihAsane paNa vaNI lIdho che. "vijApura vRttAMta' pustakamAM vijApuranI jAhojalAlInuM varNana che. "aitihAsika rAsamALA' temanuM moTuM pradAna che. "jaina dharmanI prAcInatA ane arvAcIna sthiti graMtha vicArapreraka che. "jaina pratimAlekho' bhA.1-2 temanuM bhagIratha kArya che. paNa teno bhAga 1 kyAMyathI maLato nathI. teonI jainagItA khUba saraLa chatAM hRdayasparzI che. gUjarAta vidyApIThamAM jaina vibhAgamAM adhyApana kArya karanAra, zrI prabhudAra becaradAsa pArekha upara mahAnibaMdha lakhanAra suprasiddha vaktA DaoN. chAyAbahena zAhe pUjyazrInA "karmayoga' graMthano paricaya karAvyo. A graMthane karmasiddhAMta sAthe koI levAdevA nathI. temAM temanA sAdhutva, kavitva, vaknatvano paricaya maLe che. teozrIe vyaktinAM pramukha kartavyono prakAMDa upadeza ApIne vartamAna jagatanI bhUkha bhAMgI che, nirbhaya thaIne kartavya karavAno rAha cIMdhyo che. A dIrghadraSTA lekhaka pote ja moTA karmayogI che. gujarAtanI agraNI saMsthAomAM saMniSTha graMthapAla tarIke kArya karI cUkelA vidvAnonAM kAmomAM kiMmatI sahayoga ApanAra, saMzodhaka zrI kanubhAI zAhe "Atmadarzana' ane "Atmatattvadarzana' graMthonA AdhAre pU.zrInI AtmajJAnane lagatI vicAraNAno paricaya karAvyo. bALapaNathI ja khetI karatAM karatAM teone sAdhusaMtonI sevAmAM rasa hato. pote sthiratApUrvaka maMtrajApa karatA. khristIonI dalIlono teoe sacoTa javAba Apela. temanA vyaktitvamAM vicAra-vANI-vartananI ekatA che. parisaMvAdanA samApanamAM DaoN. kumArapALa desAIe jaNAvyuM ke hiMdu, muslima, jaina tathA nAnAmoTA sau koI budhyabdhinuM sAhitya vAMcI zake tevuM che. A parisaMvAdanA Ayojana badala pAlanapuranA zrIsaMgha tathA nAnA-moTA sahu sahayogIo pratye AbhAranI lAgaNI vyakta karI 125 parisaMvAdano ahevAla Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisaMvAdanA aMte AzIrvacana ApatAM pa.pU. AcArya zrI udayakIrtisAgarasUrijIe pU. gurudeva zrI buddhisAgarasUrijInA graMthonA mahattvane vividha rIte samajAvyuM. graMthine toDe te graMtha. graMthonA vAMcanathI azAMti TaLe., saMsArIne sAdhana vinA na cAle ane saMtane sAdhanA vinA na cAle. A yogIpuruSe taLeTInI paNa vAta karI che, zikharanI vAta paNa karI che. A yogIpuruSanI AgAhIo paNa hRdayasparzI che. pa.pU. AcAryazrI manoharakIrtisAgarasUrijI ke jeo samagra parisaMvAdanuM ekAgratApUrvaka zravaNa-manana karI rahyA hatA, teoe potAno sahaja pratibhAva vyakta karatAM jaNAvyuM ke pU. buddhisAgarasUrijInA graMthasarjananuM samAjamAM je visarjana thayuM che tene yAda karavAno A avasara che. temanAM pustakonA vAMcana dvArA ApaNe aMtaranA zatruonuM visarjana karavAnuM che. buddhinA A sAgare potAno sAgara chalakAvIne avaLI gaMgA vahAvI. sAmAnya rIte saritA sAgaramAM samAI jAya. ahIMyAM buddhino sAgara eTalo chalakAyo ke temAMthI 140 jeTalA graMthorUpI saritAonuM sarjana thayuM. bhAratanI yunivarsiTIomAM dharma-adhyAtmanA graMthonAM vizALa graMthAlayo thavAM joIe. zakya che ke koI eka pustakathI paNa koIkanuM jIvana dhanya thaI jAya ! parisaMvAdanA vicArone mamaLAvatA sau chUTA paDyA. sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 3 126 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrijInA janma, dIkSA, AcAryapadavI tathA svargavAsanAM sthaLa ane varSa mahino | sthaLa janma | vi.saM. 1930 | mahA suda caudaza | vijApura dIkSA vi.saM. 1957 mAgasara suda chaTha | pAlanapura AcArya padavI vi.saM. 1970 mahA suda pUnama | pethApura svargavAsa || vi.saM. 1981 jeTha vada trIja | vijApura 127 2 pariziSTa-1 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 zrImad buddhisAgarasUrijInI vihArayAtrA ane cAturmAsanAM sthaLonI sAlavArI sthaLa varSa sthaLa varSa 1957 surata 1970 mANasA 1958 pAdarA mANasA 1959 1960 mahesANA 1961 vijApura 1962 amadAvAda 1963 sANaMda 1971 pethApura 1972 vijApura 1973 pethApura 1974 vijApura 1975 pAdarA 1976 vijApura 1977 sANaMda 1978 mahesANA 1979 1980 pethApura 1981 vijApura jeTha vadI 3 svargavAsa 1964 mANasA 1965 amadAvAda 1966 vijApura surata muMbaI 1977 1968 amadAvAda 1969 amadAvAda sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 128 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 zrImad buddhisAgarasUrijInI paTTAvalI (sAgara zAkhA) (jaina zvetAmbara) tapAgacchIya sAgarazAkhA paTTAvalI covIsamA tIrthaMkara zrI mahAvIra prabhu devA temanA paTTe zrI sudharmAsvAmIjI 9. tatpaTuM zrI susthitasUrijI ane gaNadhara supratibaddhasUrijI tatpaTTe zrI jaMbu svAmIjI | 10. tatpaTTe zrI indrajinnasUrijI tatpaTai zrI prabhavasvAmIjI 11. tatpaTTe zrI dinnasUrijI tatpade zrI svayaMbhavasUrijI 12. tatvaphTa zrI siMhagirijI tatpadR zrI yazobhadrasUrijI 13. tatpaTTe zrI vajasvAmI sUrijI tatpaTuM zrI saMbhUtivijaya ane 14. tatpaTTe zrI vajasenasUrijI bhadrabAhusvAmIjI | 15. tatpaTTe zrI caMdrasUrijI tatpade zrI sthUlabhadrajI ma.sA. tatpaTTe zrI sAmantayabhadrasUrijI AryasuhastisUri(saMprati rAjAnA 17. tatpaTTe zrI vRddhadevasUrijI pratibodhaka)azokano putra kuNAla 18. tatpaTTe zrI pradyotanasUrijI teno putra saMprati thayo. ATha pATa 19. tatpaTTe zrI mAnadevasUrijI paryata nigraMthagaccha nAma cAlyuM. | 20. tatpaDhe zrI mAnatuMgasUrijI 16. 129 pariziSTa-3 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. tatpaTTe zrI zrIvIrasUrijI 47. tatpaTTe zrI somaprabhasUrijI 22. tatpadR zrI jayadevasUrijI | 48. tatpaTTe zrI somatilakasUrijI 23. tatpaTTe zrI devAnaMdasUrijI 49. tatpaTTe zrI devasuMdarasUrijI 24. tatpadR zrI vikramasUrijI | 50. tatpaTTe zrI somasuMdarasUrijI 25. tatpaTTe zrI narasiMhasUrijI | 51. tatpaTTe zrI munisuMdarasUrijI 23. taHTe zrI samudrasUrijI | pa2. tatpaTTe zrI ratnazekharasUrijI 27. tatpaSTa zrI mAnadevasUrijI | 53. tatpaTTe zrI lakSmIsAgarasUrijI tatpaTTe zrI vibudhaprabhasUrijI | 54. tatkaTe zrI sumatisAdhusUrijI 29. tatpaTTe zrI jayAnaMdasUrijI | 55. tatpaTuM zrI hemavimalasUrijI tatpaTTe zrI raviprabhasUrijI | paka. tatpaTTa zrI AnaMdavimalasUrijI 31. tatpaTTe zrI yazodevasUrijI | 57. tatpaTTe zrI vijayadAnasUrijI 32. tatpadR zrI pradyumnasUrijI ane RddhivimalasUrijI 33. tatpaTTe zrI mAnadevasUrijI | 58. tatpaTTe zrI hIravijayasUrijI 34. tatpaTTe zrI vimalacaMdrasUrijI 59. tatpaTTe zrI u sahajasAgarasUrijI 35. tatpaTTe zrI udyotanasUrijI 60. tatpaTTe zrI jayasAgarasUrijI 36. tatpaTTe zrI sarvadevasUrijI 91. tatpaTTe zrI gaNi. jitasAgarasUrijI 37. tatpaTTe zrI devasUrijI | ka2. tatpaTuM zrI mAnasAgarasUrijI 38. tatpadR zrI sarvadevasUrijI | 63. tatpaTTe zrI zrImalayasAgara-sUrijI 39. tatpaTTe zrI yazobhadrasUrijI ane 64. tatpaTTe zrI padmasAgarasUrijI nemicaMdrasUrijI | 65. tatpaTTe zrI sujJAnasAgarasUrijI 40. tatpaTTe zrI municaMdrasUrijI. | 33. tatkaTe zrI sarUpasAgarasUrijI 41. tatpaTTe zrI ajItadevasUrijI | ka7. tatya zrI jJAnasAgarasUrijI 42. tatpaDhe zrI vijayasiMhasUrijI 68. tatpaTTe zrI mayAsAgarasUrijI 43. tatpadR zrI somaprabhasUrijI ane 19. tatpaTTe zrI nemisAgarasUrijI maNiratnasUrijI 70. tatya zrI ravisAgarasUrijI 44. tatpaTuM zrI jagazcaMdrasUrijI | 71. tatpaTTe zrI sukhasAgarasUrijI 45. tatpade zrI devendrasUrijI 72. tatpaTe zrI buddhisAgarasUrijI 46. tatpaTai zrI dharmaghoSasUrijI 73. tatpaTTe zrI kIrtasAgarasUrijI sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 130 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-4 buddhisAgarasUrijI dvArA racita graMthonI nAmAvalI arijanadimale ? - pRSTha bhASA sAijha krama nAma 1. adhyAtma mahAvIra bhA. 1 pa12 gujarAtI DemI 19 pejI 2. adhyAtma mahAvIra bhA. 2 pa15 gujarAtI DemI 17 pejI 3. adhyAtma mahAvIra bhA. 3 423 gujarAtI DemI 17 pejI 4. adhyAtmagItA 53 saMskRta DemI 19 pejI 5. adhyAtmazAMti 88 gujarAtI krAuna sAijha 32 6. adhyAtma bhajanasaMgraha 184 gujarAtI DemI 19 pejI 7 adhyAtma vyAkhyAnamALA 196 gujarAtI DemI 19 pejI 8. anubhava paccIzI 239 gujarAtI krAuna 19 pejI 9. Atmazakti prakAza 102 gujarAtI krAuna 19 pejI 10. Atmazakti pradIpa 309 saMskRta/gujarAtI krAuna 19 pejI 11. Atmazakti tattvadarzana 99 saMskRta/gujarAtI DemI 17 pejI 12. Atmazakti darzana 134 gujarAtI DemI 32 pejI 13. Atmazakti darzanagItA 16 prAkRta/gujarAtI DemI 19 pejI 131 2 pariziSTa-4 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. Atmazakti prakAza pa39 gujarAtI krAuna 19 pejI 15. Atmazakti svarUpa 41 saMskRta DemI 19 pejI 19. Atmazakti samAdhizataka 12 saMskRta DemI 17 pejI 17. Atmazakti zikSA bhAvanA 106 gujarAtI DemI 19 pejI 18. AtmAnuzAsana 48 saMskRta/gujarAtI DemI 19 pejI 19. AgamasAra 20. AnaMdaghana padabhAvArtha 450 gujarAtI krAuna 8 pejI 21. izAvAsyopaniSada 285 saMskRta/gujarAtI DemI 19 pejI 22. RSimaMDaLapUjA | gujarAtI DemI 19 pejI 23. kakkAvalI subodha 423 gujarAtI DemI 19 pejI 24. karmayoga 729 saMskRta/gujarAtI krAuna 8 pejI 25. kanyAvikraya niSedha 137 gujarAtI krAuna 19 pejI 23. kumArapALa caritra hiMdI krAuna 32 pejI 27. kRSNagItA 29 saMskRta DemI 16 pejI 28. gahulI saMgraha bhA. 1 103 gujarAtI DemI 16 pejI 29. gahulI saMgraha bhA. 2 212 gujarAtI DemI 17 pejI 30. gacchamataprabaMdha 345 gujarAtI krAuna 32 pejI 31. guNAnurAga kulaka 23 prAkRta, gujarAtI DemI 17 pejI 32. guru mahAbhya saMskRta 33. gurubodha (ratnadIpa) 250 gujarAtI krAuna 16 pejI 34. guru gIta gahelI saMgraha bhA. 1 130 gujarAtI DemI 19 pejI 35. guru gIta gahulI saMgraha bhA. 2 64 gujarAtI DemI 19 pejI 36. ghaMTAkarNa mahAvIra 64 gujarAtI DemI 17 pejI 37. ceTakabodha saMskRta DemI 19 pejI 38. cetanazakti 18 gujarAtI DemI 16 pejI 39. ciMtAmaNi 80 gujarAtI krAuna 32 pejI 40. comAsI devavaMdana 27 gujarAtI DemI 19 pejI sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM n 132 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41. jIvana prabodha 42. jaina dharmanI prAcIna ane arvAcIna sthiti 43. jaina dhAtu pratimA lekhasaMgraha : bhAga-1 44. jaina dhAtu pratimA lekhasaMgraha : bhAga-2 45. jainopaniSada 46. jaina sUtramAM mUrtipUjA 47. jaina-khristI dharmano mukAbalo 48. jaina-khristI dharmano saMvAda 49. jainadharma : zaMkA-samAdhAna 50. jaina gItA 51. . tattvaparIkSA vicAra 52. tattvavicAra 53. 54. tattvabiMdu 55. tIrthayAtrAnuM vimAna 56. dayAgraMtha tattvajJAnadIpikA 57. dhyAnavicAra 58. dhArmika gadyasaMgraha 59. nemisAgara caritra 60. patra sadupadeza bhA. 1 61. patra sadupadeza bhA. 2 62. patra sadupadeza bhA. 3 63. paramAtmadarzana 64. paramAtmadarzana 34 173 264 247 96 40 125 66 45 35 128 138 192 170 36 66 716 saMskRta gujarAtI 133 m pariziSTa-4 saMskRta saMskRta saMskRta/gujarAtI gujarAtI gujarAtI gujarAtI gujarAtI saMskRta gujarAtI gujarAtI gujarAtI gujarAtI gujarAtI saMskRta prAkRta/gujarAtI gujarAtI 144 gujarAtI 543 gujarAtI 90 gujarAtI 46 saMskRta 408 saMskRta/gujarAtI DemI 16 pejI krAuna 32 pejI DemI 16 pejI DemI 16 pejI krAuna 16 pejI DemI 16 pejI DemI 16 pejI DemI 16 pejI krAuna 16 pejI krAuna 32 pejI krAuna 16 pejI DemI 16 pejI DemI 16 pejI krAuna 16 pejI DemI 16 pejI DemI 16 pejI DemI 16 pejI DemI 16 pejI DemI 16 pejI DemI 16 pejI DemI 16 pejI DemI 16 pejI Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65. paramAtmajyoti 470 gujarAtI/saMskRta DemI 10 pejI 13. parabrahmanirAkaraNa, saMskRta 17. pratijJAnuM pAlana 102 gujarAtI/saMskRta DemI 19 pejI 68. prajAsamAja kartavya 12 saMskRta DemI 16 pejI 19. pAtheya 288 gujarAtI krAuna 19 pejI 70. pUjAsaMgraha bhA.1 383 gujarAtI krAuna 19 pejI 71. pUjAsaMgraha bhA.1-2 pa60 gujarAtI DemI 17 pejI 72. premagItA 58 saMskRta/gujarAtI DemI 17 pejI 73. bhajana padasaMgraha bhA. 1 184 gujarAtI DemI 19 peja 74. bhajana padasaMgraha bhA. 2 322 gujarAtI DemI 19 pejI 75. bhajana padasaMgraha bhA. 3 207 gujarAtI DemI 19 pejI 79. bhajana padasaMgraha bhA.4 274 gujarAtI DemI 19 pejI 77. bhajana padasaMgraha bhA. 5 112 gujarAtI DemI 16 pejI 78. bhajana padasaMgraha bhA. 7 168 gujarAtI DemI 19 pejI 79. bhajana padasaMgraha bhA. 7 178 gujarAtI DemI 17 pejI 80. bhajana padasaMgraha bhA. 8 840 gujarAtI DemI 16 pejI 81. bhajana padasaMgraha bhA. 9 512 gujarAtI DemI 17 peja 82. bhajana padasaMgraha bhA. 10 118 gujarAtI DemI 17 pejI 83. bhajana padasaMgraha bhA. 11 195 gujarAtI DemI 17 pejI 84. bhArata sahakAra zikSaNa kAvya 128 gujarAtI DemI 19 pejI 85. mahAvIra gItA 206 saMskRta krAuna 8 pejI 86. mayAsAgaracaritra 87. mitra maitrI 159 gujarAtI DemI 19 pejI 88. mudrita je. je. graMtha-gAiDa (preraka)323 gujarAtI krAuna 19 pejI 89. maMgalapUjA sacitra 32 gujarAtI krAuna 32 pejI 90. yazovijayajI nibaMdha 139 gujarAtI krAuna 32 pejI 91. yogadIpaka yAne yogasamAdhi 448 gujarAtI krAuna 19 pejI sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 134 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92. yogapradIpa 20 saMskRta/gujarAtI DemI 19 pejI 93. zrI ravisAgarajI caritra 51 gujarAtI krAuna 32 pejI 94. lAlA lajapatarAya ane jaina dharma 92 gujarAtI DemI 16 pejI 95. vartamAna sudhAro 96. vacanAmRta (moTuM) 376 gujarAtI DemI 16 pejI 97. vacanAmRta (nAnuM) 13pa gujarAtI krAuna 32 pejI 98. vAstu pUjA 11 gujarAtI krAuna 19 pejI 99. vijApura vRttAMta bRhatuM 278 gujarAtI DemI 17 pejI 100. vijApura vRttAMta nAnuM para saMskRta/gujarAtI krAuna 32 pejI 101. ziSyopaniSada 243 saMskRta/gujarAtI krAuna 32 pejI 102. zuddhopayoga 38 saMskRta DemI 19 pejI 103. zokavinAzaka graMtha 21 saMskRta DemI 16 pejI 104. zrAvakadharma svarUpa bhA.1 66 gujarAtI krAuna 16 pejI 105. zrAvakadharma svarUpa bhA.2 72 gujarAtI krAuna 19 pejI 106. zreNika subodha 23 saMskRta DemI 16 pejI 107. padravyavicAra 135 gujarAtI krAuna 19 pejI 108. samAdhizataka 168 saMskRta/gujarAtI krAuna 19 pejI 109. satyasvarUpa 201 gujarAtI krAuna 32 pejI 110. snAtrapUjA sacitra 19 gujarAtI krAuna 32 pejI 111. stavana saMgraha (stuti vi.) 198 gujarAtI DemI 16 pejI 112. sAbaramatI guNazikSaNa kAvya 192 gujarAtI krAuna 32 pejI 113. samAdhi zataka 325 saMskRta/gujarAtI krAuna 16 pejI 114. sAmya zataka 37 saMskRta/gujarAtI DemI 16 pejI 115. sukhasAgara gurugItA 120 gujarAtI krAuna 32 pejI 117. sudarzanA subodha 117 saMskRta DemI 16 pejI 117. sukhasAgara caritra 176 gujarAtI krAuna 32 pejI 118. saMghapragati mahAmaMtra 104 gujarAtI krAuna 19 pejI 135 pariziSTa-4 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119. saMghakartavya 11 gujarAtI DemI 16 pejI 120. sAMvatsarika kSamApanA kaka gujarAtI krAuna 17 pejI 121. jJAnadIpikA 40 gujarAtI DemI 19 pejI prerita ane saMzodhita 122 adhyAtma gItA 5 saMskRta gujarAtI 123 adhyAtmasAra 247 saMskRta/gujarAtI DemI 17 pejI 124. AgamasAroddhAra 106 gujarAtI DemI 19 pejI 125. karmaprakRti 775 prAkRta/gujarAtI DemI 19 pejI 126. karmagraMtha 430 prAkRta/gujarAtI DemI 16 pejI 127. karmasaMvedya prakaraNa 29 prAkRta DemI 17 pejI 128. guruguNachatrIsI 246 prAkRta/gujarAtI DemI 19 peja 129 jaina syAdvAda muktAvali 38 saMskRta DemI 19 pejI 130. jaina aitihAsika rAsamALA 250 gujarAtI DemI 19 peja 131. devavilAsa rAsa 50 gujarAtI DemI 16 pejI 132. devacandrajI jIvanacaritra 100 gujarAtI DemI 17 pejI 133. devacandra bhA. 1 669 prAkRta/gujarAtI DemI 19 pejI 134. devacaMdra bhA. 2 627 prAkRta/gujarAtI DemI 19 pejI 135. devacaMdra gUrjara sAhitya nibaMdha 136. nayacakrasAra 229 saMskRta/gujarAtI DemI 17 pejI 137. vicAra ratnasAra 217 prAkRta/gujarAtI DemI 17 pejI 138. samudra ane vahANano saMvAda 3ra gujarAtI DemI 17 pejI 139. stavana covIsI 46ra gujarAtI DemI 17 pejI 140. sAtakSetrano rAsa 20 prAkRta DemI 19 pejI sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM 136 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizALa jJAnasAgaranAM keTalAMka motI jJAnayogI, karmayogI ane dhyAnayogI AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI ma.sA.nI sUrizatAbdInA prasaMge "amara graMthaziSyo' sarjanAra AcAryazrInuM AgavI rIte punaH smaraNa-manana karavAmAM AvyuM. emanI ja dIkSAbhUmi pAlanapuranI dharatI para jJAnanA vizALa sAgara samA yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI ma.sA.nAM graMtharatno vize parisaMvAda yojAyo. gacchanAyaka AcAryazrI manoharakIrtisAgarasUrIzvarajI mahArAjanI nizrAmAM ane AcAryazrI udayakIrtisAgarasUrIzvarajInA AzIrvAda sAthe sUrizatAbdIe vizALa jJAnasAgaranAM thoDAM motIonuM saMbhAraNuM laIne judA judA viSayanA lekhako, vaktAo ane tajajJo AvyA ane eka ciMtanapreraka ane hRdayasaMtarpaka parisaMvAda yojAyo. yoganiSTha AcAryazrI vi.saM. 1981 jeTha vada trIjanA roja vijApuramAM kALadharma pAmyA. e noMdhavuM joIe ke 1981mAM emano kSaradeha vidAya pAmyo, e pachI kyAreya emanA vipula ane prabhAvaka akSaradeha vize sAthe maLIne parisaMvAda rUpe AvuM ciMtana karyuM nathI. AnAthI sahune khyAla Avyo ke mAtra ekAvana varSanA AyuSyamAM ane covIsa varSanA sarjanakALamAM yoganiSTha AcAryazrIe 140 jeTalAM pustakonuM saMskRta, prAkRta, gujarAtI ane hiMdImAM sarjana karyuM. utkRSTa sAdhutA, pracaMDa yogasAdhanA ane 22000 graMthonA vAcananuM dohana emanA A jJAnasAgaramAM chalakAya che. e jJAnasAgaranuM mAtra eka jalabiMdu eTale A sUrizatAbdInuM saMbhAraNuM" graMtha, jene nIrakhIne ApaNe emanI virATapratibhApuMjane pAmIne dhanya banIe. prakAzaka zrI mahuDI (madhupurI) jaina zvetAMbara mUrtipUjaka TrasTa tathA saMgha mahuDI