________________
કે કવ્વાલીનું સ્વરૂપ અજમાવ્યું હોય એવો દાખલો મળતો નથી.
આજે “આત્મચૈતન્યની યાત્રા' ગ્રંથ પ્રકાશિત થયો. તે જોતાં આપને જણાશે કે યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રીને કાવ્યરચના કેટલી સાહજિક હતી. સામાન્ય રીતે કવિ કાવ્યરચના કરે ત્યારે તે ઘણી વાર એ કાગળ પર લખતા હોય છે. અને પછી એમાં સુધારો કરતા હોય છે. ત્યારે યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રીની કેટલીક કાવ્યરચનાઓ એવી છે કે એમાં એમણે ભાગ્યે જ સુધાર્યું હોય, પંક્તિ તો શું માત્ર શબ્દ પણ બદલ્યો હોય. આત્મચૈતન્યની યાત્રાના શ્રદ્ધા કાવ્ય, અનુભવ બહુ થાશે, તુજને કાવ્ય, પ્રભુ તુજ અકલ રૂ૫ મહાભારી કાવ્યો જોઈએ તો તરત ખ્યાલ આવશે કે એ કાવ્યરચનામાં એમને એક શબ્દ પણ આઘોપાછો કરવો પડ્યો નથી. પ્રેરણાની પ્રબળતા, આકારની ચોક્સાઈ અને ભાવની પ્રવાહિતા કેવી હશે એનો આ ગ્રંથમાંથી આસાનીથી અંદાજ મળી રહેશે.
યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રીએ વિરાટની ઝાંખી કરી. સંવેદનશીલ હૃદય સહુ પ્રથમ પોતાની આસપાસની પરિસ્થિતિનો તાગ મેળવે છે. યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રીનાં સમાજસુધારણાનાં કાવ્યોમાં આ હકીકત સતત જોવા મળે છે. સમાજના વહેમોનો સામનો કરવાની અને સમાજને સાચે રસ્તે દોરવણી આપવાનો એમનો ખ્યાલ પ્રગટ થાય છે. એ જ રીતે આ કાવ્યોમાં પોતાની આસપાસ ચાલતી ધર્મપ્રવૃત્તિને સ્તવન કે પદના રૂપમાં બદ્ધ કરી છે. એમની પાસેથી જેમ આધ્યાત્મિક કવિતા મળે છે તેમ ઇતિહાસવિષયક કવિતાઓની પણ પ્રાપ્તિ થાય છે.
ક્યારેક તો એમ લાગે કે અતીત ને અધ્યાત્મ કેવા એક સાથે ચાલી રહ્યા છે. કવિ આવતી કાલનો દ્રષ્ટા હોય છે. તેથી આવતી કાલ કેવી ઊગશે તેના વિશે એમણે વાત કરી છે. જેમ કે વિશ્વ દેશ કે સ્વરાજ્યની દિશા જેવા પદસંગ્રહના નવમા ભાગમાં આવતી રચનાઓ એ એક વિરલ સંતની કલમમાંથી પ્રગટેલાં રાષ્ટ્રસેવાનાં ભજનો છે. કવિકાલમાં ભવિષ્યવાણી કે ઉદયચિહ્ન જેવાં કાવ્યોમાં એમણે આવતી કાલની દિશાની વાત કરી છે.
એમની વિહારયાત્રામાંથી બે પ્રકારનાં કાવ્યો સર્જાય છે. એક છે અધ્યાત્મચિંતનનાં કાવ્યો અને બીજાં છે પ્રકૃતિ સૌંદર્યનાં કાવ્યો. આચાર્યશ્રીનો
63 3 અનોખી કાવ્યપ્રતિભા