Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhahema zabdAnuzAsana prAkRta adhyAyanAM udAharaNonA mULa srota - harivallabha bhAyANI prAkRta adhyAyamAM nirUpita prAkRta, zaurasenI, mAgadhI, paizAcI, cUlikApaizAcI ane apabhraMza bhASAnA vyAkaraNanA niyamAne udAhRta karavA hemacaMdrAcArye pracalita sAhityamAthI udAharaNo prastuta karelAM che. e svayaM pasaMda karelAM hoya, athavA to pUrvavartI prAkRta vyAkaraNomAMthI apanAbelA hoya (vararuci, caMDa, namisAdhuna ane kadAca lupta thayela svayaMbhUvyAkaraNa eTalAM to ApaNe AdhArabhUta hovAno saMbhava cIMdhI zakIe) / emAM ApaNane hAla maLatAM prAkRtaapabhraMza sAhityamAthI e udAharaNonAM yathAzakya mULa zodhavAno prayAsa aneka kAraNe muzkela bane che. eka to keTalIka mULa kRtio lupta thaI gaI hoya; bIjaM, prAkRta sAhitya atizaya vizALa hovAthI paNa e kAma vikaTa bane; trIjaM, jyA udAharaNa mAtra eka-ve zabdanu hoya tyAM tene bIjethI oLakhavAveM asaMbhavaprAya gaNAya. tema chatA evo prayAsa ghaNo mUlyavAna e rote gaNAya ke te dvArA hemacaMdrAcAryanA samaya sudhImA je prAkRta-apabhraMza sAhitya ziSTamAnya lekhAtuM hutuM te citra ApaNane prApta thAya. A dizAmAM A pahelAM thayelA keTalAka prayAsonI UDatI noMgha laIe to vevare 1881 mA potAnI hAlanA saptazataka (= gAthA-saptazatI)nI AvRtti uparanI noMdhomA 'siddhahema mAM udadhRta thayela keTalAka zabdo - khaMDo oLakhAvyA che. pizele potAnA prAkRta vyAkaraNamAM si. he. nA ghaNAkharA zabdo noMdhyA che, ane keTaleka sthaLe muLa srota darzAvyA che. nItI dolcIe temanA phrenca bhASAmA lakhelA The Prakrita Grammarians, 1938 (prabhAkara jhA kRta aMgrejI anavAda, 1972)mAM vararucithI laIne paurvAtya saMpradAyanA prAkRta vyAkaraNakAronI sAthe 'siddhahema nA prAkRta vibhAganI tulanA karIne samAna sUtro ane udAharaNo vigate darzAvyA che. (AmAthI rudaTakRta "kAvyAlaMkAra" uparanA namisAdhunA TippaNamAM Apela prAkRta vyAkaraNanI rUparekhA ane si. he. nA prAkRta vibhAga vaccenI samAnatA darzAvato aMza, Apela pariziSTamAM uddhRta karyo che.) __e pachI si. he. nA apabhraMza vibhAganA anavAdamAM meM keTalAMka apabhraMza udAharaNonA mULa srota, ke samAntara bhAvArthavALA uddharaNo saMskRta-prAkRta-apabhraMza [25]
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityamAMdhI tathA uttarakAlIna jUnI gujarAtI, hiMdI, vagairemAthI ApelA'. te pachI muni vajrasenavijaye prAkRtaadhyAyanI temanI AvRttimA eka pariziSTamAM, pratyeka pAdanAM sUtravAra je udAharaNo ApelAM che, temAthI ghaNAMnI sUci ApI che, ane temAthI jeTalAMnAM mULa sthAna temane maLyAM, teTalAM darzAvyAM che. meM Apelo apabhraMza udAharaNone lagatI mAhitIno paNa temaNe samAveza karyo che. paraMtu temanI adhUrI udAharaNa-sUci pUrI karone bane teTalAM vadhu mULa sthAno zodhavA mATe ghaNo avakAza che. zaurasenI ane mAgadhI udAharaNo ghaNAM ochI hovAthI temanA pUratuM AvaM kAma pramANamA ocho zrama mAgo le tema che. paizAcI ane cUlikApaizAcInAM koI mULa srota bacyA na hovAthI temane mATe kazA zrama levAno avakAza nathI. bAkI rahelA sAmAnya prAkRtanA udAharaNonAM mULa zodhavA sArI evI mahenata karavAnI rahe che. 'gAthAsaptazatI , harivijaya, 'vajjAlagga', 'setubaMdha, 'gauDavahIM, 'lIlAvaIkahA, 'tArAgaNa vagere prAkRta kRtio uparAMta alaMkAra-graMthomA uddhRta prAkRta udAharaNo (traNeka hajAra jeTalAM zuddha karIne, DaoN. kulakarNIe The Prakrit Verses in Works on Sanskrit Pvetics mAM Apela che.) paNa jovAM joIe. prastuta prayAsane AgalA prayAsonI eka pUrti tarIke gaNavAno che. nIce makhya prAkRta, zaurasenI, mAgadhI, ane paizAcI(cUlikA paizAcI)nAM si. hai. mAM ApelA udAharaNonI sUcI bhASAbheda anusAra varNAnukrame ApI cha. temAthI jeno mULa srota oLakhI zakAyo che te tyA darzAvyo che. apabhraMza udAharaNonA mULa strota vize mArA apabhraMza vyAkaraNamA vivaraNa ApyaM che. nIcenI sUcImAthI kramAMka 2, 8, 18, 22, 34, 34 ka, 35, 36, 45, 50, 51, 70, 74, 75, 95, 101, 102, 106, 111, 120, 121, 122, 130, 141, 142, 156, 167, 170, 175, 176, 206, 215, 220, 221, 226, 231, 232, 240, 243, 247, 259, 268, 271, ane 297 nAM mULa vanasena vijayajInA 'prAkRta vyAkaraNa mA darzAvelAM che. kramAMka 222, 239, 255, 258, 259, 260, 265, 272, 277, 278, 279, 288, 292, 295 eTalAMnA mULa srota prA. vijaya paMDayAe khoLI kADhyA che. bAkInA meM oLakhAvyA che. (gA. = vebara saMpAdita saptazataka = 'gAthAsaptazatI.) 1. apabhraMza vyAkaraNanI navI AvRttimA pacAseka AvA uddharaNo umeryA che. [26]
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhya prAkRta (8-1-1 thI 8-4-259) ai ummattie 1-169 ai diara kiM na pecchasi 2-205 ___gA. 571 (prathama dala, AraMbhanI 12 mAtrA) ai sappai paMsali NIsahahiM aMgehi punaruttaM 2-179 ajja mmi hAsiA mAmi teNa 3--105 / / gA. 264 (prathama dala, AraMbhanI 16 mAtrA) ajja vi so savai te acchI 1-33 aNaciMtiamamuNaMtI 2-190 / ____ 'tArAgaNa, 71 (prathama dala, AraMbhanI 12 mAtrA) aTThArasahaM samaNa-sAhassoNaM 3-123 aNavaddhaM taM cia kAmiNoNaM 2-184 atthAloaNa-taralA vagere 1-7 'garuDavahA~ 86. appaNiA pAuse uvagayammi 3-57 appaNiA ya viaDDi khANiA 3-57 (vaitAlIyana sama caraNa) ammo kaha pArijjai 2-208 ammo bhaNAmi bhaNie 3-41 sarakhAvo : attA bhaNAmi bhaNie : gA0 676mAM 'bhaNie bhaNAmi attA (bIjA dalanI AraMbhanI 12 mAtrA)naM pAThAMtara. are bhae samaM mA karesa uvahAsaM 2-201 alAhi kiM vAieNa leheNa 2-189 avvo kimiNaM kimiNaM 2-204 avvo taha teNa kayA vagaire 2-204 avvo dalaMti hiayaM 2-204 avvo dukkara-kAraya 2.204 gA0 273 avvo na jAmi chettaM 2.204 gA. 821 (pahelA dalanI AraMbhanI 12 mAtrA) avvo nAseMti dihiM vagaire 2-204 avvo supahAyamiNaM vagere 2-204 avvo harati hiayaM vagere 2-204 gA. 541. asAhejja devAsurA 1-79 [27]
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24. 25. 25ka. 26. 27. 28. 28ka. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 3 4ka. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. aha kamalamuhI 3-87 aha Ne hiaeNa hasai mAruya taNao 3-87 aha pecchai rahutaNao 4-447 'setubandhaM 2 - 1 (pUrvArdhanI AraMbhanI 12 mAtrA ) aha moho para - guNa - lahuayAi 3-87 ahayaM kaya- pyaNAmo 3--105 ahavAyaM kaya-kajjo 3-73 aho acchariaM 1-7 1 ' ratnAvalI, trIjA aMkamA 11 mA padya pachI vAsavadattAnI uttimAM ) aMkolla - tella-tuppaM 1 - 200 aMge cia na pahuppar3a 4-63 aMtAveI 1-4 aMteure ramiumAgao rAyA 3.136 aMto trIsaMbha-nivesiANaM 1-60 AuMTaNaM 1-177 AuMTaNAe (Avazyaka sUtra pratikramaNAdhyayana 2 - 20 ) AbhAsa rayaNI are 4-447 'setubandha 11-34 (pATha 'AhAsai a pisiare : pUrvArdhanI AraMbhanI 12 mAtrA ) Ama bahalA vaNolI 2-177. gA0 578 ( prathama dala, AraMbhanI 12 mAtrA ) vello 1-66 'setubandha' 8.59 AraNNa kuMjaro AleDuaM 1-24 AhiAI 1-44 gA. 24 (aMtima 7 mAtrA pAThAMtaro AhijAIe, AhiyAie, ahijAie ) ia jaMpiAvasANe 1-91 iarAiM jANa lahuakkharAI pAaMtimilla sahiANa 3 -134 'vRttajAtisamuccayaM 1-13 (gAthAnuM pUrva dala) ia triasia - kusumasarI 1-91 ia viMjha - guhA - nilayAe 1-42 'garuDavahoM - 338 ( pUrva dalanI AraMbhanI 13 mAtrA) [28]
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 59ka. 60. 61. 62. 63. 64. 65. imiA vANia-dhUA 3-73 iharA nisAmannehi 2-212 ua niccala-nipphaMdA 2-211 gA0-4 ( pUrva dalanI AraMbhanI 12 mAtrA ) unnama na ammi kuvijA 3 -105 uppajjete kai - hiaa - sAyare kavva - rayaNAI 3 -142. " vajjAlagga 19 ( uttara dala) , ummIlati paMkayAI 3 - 27 uvakuMbhassa sIalattaNaM 3-10 uvamAsu apajjatema vagere. 1-7 'garuDavahoM - 188 usabhamajia ca vaMde 1-24 'Avazyaka - sUtra, caturviMzatistava - 2 U kaha maNiyA ahayaM 2 - 199 U kiM mae bhaNiaM 2-199 U kaMNa na viSNAya 2-199 U nilajja 2-199 eaMkhu hasai 2 - 198 gA0 6 ( pAThAMtara - uttara dalanI AraMbhanI 6 mAtrA) evaM kila teNa siviNae bhaNiA 2-186 evaM doNi pahU jia - loe 3-38 esa sahAo ccia sasaharassa 3-85 ai bIhemi 1 - 169 o aviNaya-tattille 2-203 o na mae chAyA ittiAe 2- 203 omAlayaM vahai 1-38. gA0 2-98 ( uttara dalanI aMtima 10 mAtrA pATha0 omAliyaM) o viraema hayale 2-203 kallaM kira khara - hiao 2-186 gA0 86. ( pUrva dalanI AraMbhanI 12 mAtrA ) kiNo dhuvasi 2 - 116. gA0 369; 'prAkRtaprakAza, 9-9 [29]
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66. 66ka. 67. 68. 68ka. 69. 70. 71. 71 ka. 72. 73. 73ka. 74. 74ka. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 89. 81 ka. 82. 83. 84. kilitta kusumokyAresa 1-145 kiM ullAveMtIe vagaire 2-193 kiM pamhuTThamhi ahaM 3-105 kuMkuma - piMjarayaM 2-168 keli-pasaro viaMbhaI 4-157 ko khu eso sahassa - siro 2-198 khAsiyaM 1 - 181 'Avazyaka - sUtra kAyotsargAdhyayana khIroo sessa va nimmoo 2-282 kheDDayaM kayaM vagere 4-422 gaIe i 2-184 gajjete khe mehA 1-187, 3-142 ('kavidarpaNa - vRttiM, pR. 16, 2-16 pUrva dalanA AraMbhanI 12 mAtrA, pAdaliptasUrikRta gAthA . ) gAme vasAmi nayare na yAmi 3 - 135 'sarasvatIkaMThAbharaNa', 3-153 gUDhoara - tAmarasANusAriNI bhamara - paMti - 1-6 'gauDavahoM, 188 uttara dala 'gAhArayaNa-kosa - 9 gehai ra kalama - govI 2-217 cauvIsa pi jiNavarA 3-137 pizela - pere0 34, pR. 39 cirassa mukkA 3-138 ciMcaLa kUra pikkA 2-129 cI-vaMdaNaM 1-151 chiMchaI 2-174 gA0 301 : Aao ajja kulaharAo tti chechaI jAraM / (pAThA. chiMchaI) jau~NayaDe, jau~NAyaDaM 1 -4 jalaharo khu dhUmapaDalo khu 2 -198 jahi maragaya- kaMtie saMvaliyaM 4-349 jaM cea maulaNaM loaNANa 2- 194 jaM jaM te roitthA 3 -143 jAi visudveNa pahu 3-38 [30]
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAI vayaNAI amhe 3-26 ___ gA0 651 (pUrva dalanA AraMbhanI 12 mAtrA) jAlA te vagere 1-669 (jao kramAMka-98) jiNNe bhoaNamatteo 1-102 'AvazyakasUtraM-cUrNi (anuSTubhana prathama caraNa) jamhadamha-payaraNaM 1-2 46 jeNa hai viddhA 3-105 taddiasa nihaTThANaMga 2-174 tariuM Na hai Navara imaM 2-198 tassa ira 3-186 taha manne kohalie 1-171 gA0 768 (uttara dalanA AraMbhanI 12 mAtrA) taM kha sirIe rahassaM 2-198 taM tiasa-vaMdi-mokkhaM 2-176 'setavandha-1-12 (AraMbhanI 12 mAtrA) taM pi ha acchinna-sirI 2-198 tAo eAo mahilAo 3-86 tAlA jAaMti gaNA vagere 3-65 ('dhvanyAloka bIjo udyota, bIjaM udAharaNa; AnaMdavardhanakRta 'viSama bANalIlA mAthI; 'kAvyaprakAzamAM paNa uddhRta; gA. 989) tiricchi pecchai 2-143 tisa tesa alaMkiyA pahavI 3--135 tissA muhassa bharimo 3-138 te cia dhanA vagaire 2-184 'svayambhUcchandasa 1-1-5; 'paramappapayAsu 2-117 mAM uddhRta tesimeamaNAiNNaM 3-134 'dasaveyAliya-sutta 3-1 to heNa karayala-TThiA 3-70 thANuNo rehA 2-7 thU nilajjo loo 2-200 daNuiMda-ruhira-litto vagere. 1-6 __ (sarakhAvo 'setubandha-102) 98ka. 100. 101 102. 103. 104. 105. 106. [31]
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108. 105. 110. 111ka. 111. 112ka. 113. 114. 115. 117. dara viasiaM 2-215 daria-soheNa 1-144 gA0 175 ('dhvanyAloka mAM uddhRta) dAso vaNe na muccai 2-206 dia-bhUmisu dANa-jalolliAI 3-16 diThikka-thaNavaDhaM 1-84 duvAlasaMgo 1-244 'naMdisutta-115 dussaho viraho 1-115 duhAvi so sura-vahU-sattho 1-97 dahiae rAma-hiae 2-164 de A pasia niattasu 2-196 de pasia tAva saMdari 2-196 devaM-nAga-savaNNa 1-26 'Avazyaka--sUtra', zrutastava deviMdo idamabbavI 3-162 'uttarajjhAyA, namipavajjA doNi vi na pahuppire vAhU 3-142 dhaNassa laddho 3-134 dharaNIhara pakkhubbhaMtayaM 2-164 'setabandha 2-24 (galitakanA bojA caraNanI pAchaLanI 15 mAtrA) dhArA-kilinna-vattaM 1-145 'garuDavahoM, 410 (prathama dalanI AraMbhanI 12 mAtrA) dhoraM harai visAo 1-155 'setabandha 4-23 (pUrvArdhanI AraMbhanI 12 mAtrA) na uNAi acchII 2-217 naccAviyAI teNamha acchII 1-33 natthi vaNe jaM na dei vihi-pariNAmo 2-206 na maraM 3-134 namimo hara-kirAyaM 1.183 'garuDavaho, 35 (uttara dalanI aMtima 11 mAtrA) nayare na jAmi 3-135 118. 119 120 0121. 122, 122ka. 124. 125. 926. 126ka. [32]
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135. 136. 136ka. 137. 137ka. 138. 139. 140. 141 . 1. 42. 143. 144. 145. 1. 46. X19 148. navara piAI cia nivvaiti 2-187 vari a se rahutraiNA 2 -188 'setubandha, 15 - 79 ( pATha0 4: Navi hA vaNe 2 - 178 na veri-vagge vi avayAsI 1-6 'garuDavahI - 220 (uttaradalanI aMtima 15 mAtrA) na ha NavaraM saMgahiA 2-198 7 so. pUrvArdhanI AraMbhanI 12 mAtrA ) niaMva-sila- khalia-vIi-mAlassa 1-4 niei kaha so sukammANe 3-56 nijjiAsoa- pallavilleNa 2-164 niThuro jaM si 3 -146 nisamaNuppisa - hiassa hiayaM 1-269 nissahAI aMgAI 1-93 nIlappala - mAlA iva 2-982 nIsAsUsAsA 1-9 paNavaha mANassa halA 2- 195 gA0 893 (pUrvadalanI AraMbhanI 12 mAtrA) paradukkhe dukkhi viralA 2- 72 ( uttara dalanI aMtima 15 mAtrA ) pariaDDhai lAyaNNaM 4-220 pahINa jaramaraNA 1-103. 'Avazyaka sUtra, caturviMzatistava 5 ( pUrva dalanI aMtima 10 mAtrA) paMthaM kira desittA 1-88 'Avazyaka-niryukti' 146 pia-vayaMso hira 2-186 piTThi - pariTThaviaM 1-129 piTThie kesa - bhAro 3 - 134 punAmAI vasaMte 1 - 190 bale puriso dhaNaMjao khattiANaM 2-185 bale sIho 2-185 [33]
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149. 150. 151ka. 152. 152ka. 156. 157. 158. 159. 160. 161. 162. bahu-jANaya rusiuM sakkaM 3-141 vaMdheuM kajjaya-pasUNaM 1-181 vAha-salila-pavaheNa ullei 1-82 gA0 541 (pAThA0 NivaheNa ollei : uttaradalanI aMtima 17 mAtrA) visataMta--pelavANaM 1-238 vIhate rakkhasANaM ca 3-142 bhaNiaM ca NAe 3-70 bhamara-ruaM jeNa kamala-varNa 2-183 bhabharataaM teNa kamala-vaNaM 2-183. bhaA-yaMtaM, bhaa-yaMtaM 1-4 bhoccA sayalaM picchiM vagere 'zAntinAthacaritra mAthI mai veviroe maliyAI 3-135 mauattayAi 2-172 malaya-sihara-khaMDa 2-97 mahaNNava-samA sahiA 1-269 maha piullA o 2-164 mahamahai mAlaI 4-78 mahamahia-dasaNa-kisaraM 1-146 mahare-bdha pADaliutte pAsAyA 2-150 maMdarayaDa-parighaLaM 2-174 mAI kAhIa rosaM 2-191 mAmi sarisakkharANa-vi 2-195 gA0 850 (prathama dalanI AraMbhanI 12 mAtrA) muddha-viailla-pasUNa-paMjA 1-166 'karpUramaMjarI, 1-19 : vasaMtatilakAnA chellA caraNanA aMtima 11 akSara re hiaya maDaha-sariA 2-201 gA0 105 (prathama dalanI AraMbhanI 12 mAtrA) lajjAluiNI 2-174 gA. 127 (prathama dalanI AraMbhano 12 mAtrA : ahaaM lajjAlaiNI) logassajjoagarA 1-177 'Avazyaka sUtra, caturvizati-stava 1 [34] 163ka. 165. 168. 169. 170.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271. 172. 1173. 174. 175. 176. 177. 178. 179. 180. 181. 182. 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190. vakkaMtaresu a puNo 2-174 vacchehi kayA chAhI 3-7. vaDDha pavaya- kalayalo 4-220 vaNe demi 2 - 206 vahuAi nahallihaNaM vagaire. bahuAi nahullihaNe AvaghaMtIe kaMcua aMge / mayaradhdaya-sara- dhoraNi- dhArA- chea-vva dIsaMti // vaMdAmi ajja - varaM 1-6 'naMTisUtra' vaMde usa ajia 1-24 vAme ase bAhU 1- 36 vArImaI, vArimaI 1-4 'lIlAvaI - kahA~ - 423 ( uttaradala) : sasimaNi ghar3iyA vAulliyavva vArImaI jAyA; 'gAhArayaNakosa' - 329: pAThA0 sA tassa) diTThIe tassa sasahara - kara-salila jhalajhalA saloNAe bAlA sasimaNi-dhIulliya-vva seulliyA jAyA / / (subhAsiya pajjasaMgaho, 3) 2/20 vAsesI 1-5 viaDa-caveDA- viNoA 1-146 viddha-kai-nirUviaM 2-40 sarakhAvo 'vRttajAtisamuccaya, 2, 8 vuDDha - kai --nirUviyaM trisayaM viasaMti appaNI kamala-sarA 2-201 visasijjaMta mahA-pasu vagere 1-8 'garuDavahoM' 319 vihavehi guNAI maggati 1-34 'garuDavahI', 866 ( pATha0 : vihavAhi guNe vimaggati : uttaradalanI aMtima 15 mAtrA ) . velavaNaM, velavaNaM 1-4 veva gole 2- 194 veveti bhae vagere 2-193 vetre muraMdale vahasi pANiaM 2-194. vodaha dahammi paDiA 2-80. [35]
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ te ccia suhaA te ccia, sappurisA ne jiaMta jialoe / vodahi-dahammi paDiA, taraMti je a helAe / ('svayambhUcchandas, pUrvabhAga 1-1-5, vidagdha-kavi-kRta) A gAthA 'paramappapayAsa mAM uddhRta karela che (2-127). tyAMnA pATAMtara : te cciya dhannA; te jiyaMta, voddaha-dahammi; lIlAe. 'chandonazAsana mA paNa (1-7-6)mAM, lagha abhara pachI hai Atre tyAre prAkRta chandamA te garu nathI thano tenAM ve udAharaNa ApelA che. 'voTaha-dahammi paDiA, ane 'kavalaya khila dahi. AmAthI pahelA udAharaNa uparanA 'paryAya-TippaNa mAM pUrA padyo ApalA cha. tamAdhI uparyukta gAthAnAM pAThAMtara : te ccia paMDiA te jayaMti; 'lIlAe. vaLI 'bAdahadahammino artha 'grAmINa-taruNa-samUha-hade e pramANe Apyo che. paraMta 'vATahi pATha badha sArI hai. vIjA padyano paryAya-TippaNa' mAM Apelo pATa paNe sthAne bhraSTa cha. tenA zuddha pATha mATe juo vA. ma. kulakarNI PRAKRIT VERSES IN SANSKRIT WORKS ON POE.TICS bhAga-1, mAM zuddha karela apabhraMza udAharaNonI sUci, pariziSTa1, kamAMka- 41 . e paTTA bhojakRta sarasvatIkaMTAbharaNa tathA zRMgAraprakAza mAM udadhRta thayela ; paNa bane sthaLe 'dahiM ne badale hastapratomA 'dahiM -ema ra-kAra vagaranI pATha maLe ke. mULa pATha 'chandAnuzAsana mA sacavAyo cha. 'zRMgAraprakAza pR. 85.3 upara uddhRta eka gAthAmAM paNa 'voTaha zabda maLe che. __gAme vAdaha-pararammi (kalakarNani uparyakta pustaka, 2, pR. 437, kramAMka, 30) sadhya ya sveNa sacca 5 sIlaNa 2-184 195ka. maNiyamavagUDho 2-168 192. sattAvIsmA 1 -4 192ka. sadahamANo jIvo 4-5 sabhirakha ? -.". 1 'uttr-jyaaH| --satta, bhayayana 10 yayaM cea gaNasi karagija 2.209 gA0 851 (uttaradala aMtima 15 mAtrA) savyassa vi esa gai 3-85 savaMga-sijjirIe 4-224 195ka. sahi erisi cci gaI 2-195. __ gA0 10 (prathama dala, AraMbhanI 12 mAtrA) sAUayaM 1-5 sAlAhaNI bhAsA 1-211 10.4.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200. 201. 201ka. 202. 203. 204. 204ka. 0206, sikkhaMtu vodahIo 2-80 gA0 392 (uttaradala, AraMbhanI 12 mAtrA) sImAdharassa vaMde 3-174 'Avazyaka-sUtra, zrutastava-2 sua-lakkhaNANusAreNa 2-174 sarahi-jalaMNa kaDuellaM 2-155 saMdara-savvaMgAu vilAsiNIo aicchaMtANa 4-138 sRriso 108 sUsaire gAma-cikhallo 3-142 soai a NaM rahuvaI 3-70 'saMtabandha, 1 -41 (pUrvArdhanA AraMbhanI 12 mAtrA) sosau ma sosau vagaire 4-365 hatthunnAmia - muhI Na (bhaNai) tiaDA 3-70 'setavandha-11-87 (uttarArdhanI aMtima 20 mAtrA) hayaM nANaM kiyA-hINaM 2--104 'Avazyaka-niyukti, 101 (anuSTubhana prathama caraNa) harae maha-puMDarie 2-120 harassa egA gAI 1-158 hariNa-TThANe hariNaka vagere 3 - 180 'gAhArayaNakosa, 552: 2 / 20 sasahara hariNa-DhANi jai, sIha-siliMva dharaMta / tA Takkaru tuha rAhu jai, mANummalaNu karaMtu / ; 'subhAsiyagAhA-saMgahoM, 88 hare nillajja 2-202 hare vaha-vallaha 2-202 hale hayAsassa 2-195 gA0 430 : halA hayAsassa : pUrvadalanI aMtima 9 mAtrA) haMda paloesa imaM 2-181 gA0 200 (pAThA0 geNhaha/giNhai/geNha: haMda, haMdi. paloaha) haMdi calaNe Nao vagere. 2-180 haMdi calaNe Nao so Na mANio hadi . palAne / haMdi na hohI bhaNirI sA sijjai hadi nA kajja // hAsAvio jaNo sAmalIe 3-153 207, 208. 210. 211. [30]
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216. 218. 219. gA0 123 (pUrvadalanI AraMbhanI 16 mAtrA) hiae ThAi 1-192 217. hUM geNha appaNo ccia 2-197. ('prAkRtaprakAza 9-2) huM nilajja samosara 2-197 gA0 946 (pUrvadalanI AraMbhanI 12 mAtrA) hu sAhasu sabhAvaM 2-197 gA0 453 pATha0 : sahi sAhasa sambhAveNa / sambhAvaM ) ('prAkRtaprakAza, 9-2) 220. heTTa-TThia-sUra-nivAraNAya vagere. 4-448 'gauuvahIM, 15. 221. hoi vaNe na hoi 2-206 zaurasenI (8-4-260 thI 286) 0 211. anaMta-karaNIyaM dANiM ANaveTu ayyo 277 (abhijJAna-zAkuntala', pahelo aMka) 222. apuravaM nADayaM 270 'abhijJAna-zAkuntala, pahelo aMka, prastAvanAmAM padya cotho pachInA naTInA saMvAdamA) 223. ammahe eAe summilAe supaligaDhido bhavaM 284 224. ayyautta payyAkulIkadamhi 266 asaMbhAvida-sakkAra 260 'abhijJAna-zAkuntala, pahelo aMka, 30mA paTTA pachI cotho saMvAda; pAThabheda : adihi-sakkAraM / ) 226. ed bhavaM 265 227. kayavaM karemi kAhaM ca 265 228. ki etthabhavaM hidaeNa ciMtedi 265 229. jattaM NimaM 279 230. NaM aphalodayA 283 NaM ayyamissehiM paDhamaM yyeva ANataM 283 'abhijJAna-zAkantala, pahelA aMkamA 232. NaM bhavaM meM aggo caladi 283 'abhijJAna-zAkuntala', bIjA aMkamA 225. [38]
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ or F 3 240. 242. 244, 245. 246. tadA pAda-padizeNa mArudiNA maMtido 260 tadhA karedha nadhA tassa rAiNA aNakapaNiA bhomi 260 tA alaM eTiNA mANeNa 278 tA jAva pavisAmi 278 namotthuNaM 283 (ArSe) paMjalido bhayavaM hRdAsaNo 265 bhayavaM kasamAuha 264 (ratnAvalI, vIjo aMka, sAtamo sAgarikAno saMvAda) bhayavaM titthaM pavatteha 264 maghavaM pAgasAsaNe 265 mama yyeva baMbhaNassa 280 samaNe bhayavaM mahAvIre 265 'kalpasUtra 1 sayala-loa-aMteAri bhayavaM hRdavaha 264 saMpAiavaM sIso 265 so yyeva eso 280 halA sauMtale 260 'abhijJAna-zAkantala, pahelA aMkamAthI. haMje cadurika 281 hImANahe jIvaMta-vacchA meM jaNaNI 282 'udAttarAghava mAthI hImANahe palissaMtA harga edeNa niya-vidhiNA 282 duvvasideNa 282 'vikrAntabhIma mAthI hohI bho saMpanA manorathA piya-vayassassa 285 mAgadhI (8-4-287 thI 302) amacca-la-kazaM pikkhidaM ido yyeva Agazcadi / _ 'madArAkSasa, cotho aMka, cothA padya pachInA vIjA saMvAdamA ammahe eAe zummilAe zupaligaDhide bhavaM 302 (= 284) ayya eze khu kumAle malayakedU 302 250. 251. 253. 254. 255. [39]
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256. 257. 258. 259. 260. 261. 262. 263. 264. 265. 266. 267. 268. 269. 270. 271. 272. 272ka. 273. 274. 275. 276. 99, ayya kila viyyAhale Agade 292 'mudrArAkSasa, cotho aMka, cothA vadya pachI vIjo saMvAda ale ki eze mahaMde kalayale 300 'veNIsaMhAra trIjo aMka, trIjA padma pachI somo saMvAda ) ale kiM eze mahade kalayale zuNIade 302 'veNIsaMhAra trIjA aMkanA pravezakamAM. ale kuMbhilA kadhehi 302 'abhijJAna zAkuntala mAthI arhapi bhAgulAyaNAdo mudda pAvemi 302 'mudrArAkSasa pAMcamo aMka, pravezakanI aMtima paMkti ahimaJja-kumAle 302 Apanna- vazcale 295 eze pulize 287 eze maiza (287) AMzaladha ayyA ozaladha 302 'mudrArAkSasa, cotho aMka, cothA pAnI pahalI kayare Agacchai 287 karemi bhaMte 287 kaM khu zobhaNe mhaNe zitti kaliya laJA paliggahe dipaNe 302 'abhijJAna zAkuntala, cha aMka, pU. 182 khaya-yalahalA 296 gimhavAzale 289 NaM avazalIpazappaNIyA lAyANo 302 'abhijJAna zAkuntala, chaDo aMka, pR. 185 tA kahiM nu gadaM luhilappie bhavissadi 302 'veNIsaMhAra, pahelo aMka, pahalA paca pachI trIjA saMvAda. tA yAtra pavizAmi 302 paJJA - vizAlaM 293 pavizadu Avatte zAmi-pazAdAya 302 'abhijJAnazAkuntala mAthI porANamandra-mAgaha--bhAsA - niyayaM hava sutaM 287 prakkhalati hastI 289 bhagadatta- zauNidAha kuMbha 299 'veNIsaMhAra trIjI aMka, trIjA padya pachI ma sA [40]
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78. 379. 280. 281. 282. 283. 284. -285. 286. 287. 288. 289. 290. 291. 292. 293. 294. 295. 296. 297. 298. bhayavaM kadaMte ye appaNI pa=kaM ujjhiya palassa pa=kaM pamANIkalezI 302 'mudrArAkSasa' cothI aMka, 21mA padya pachIno chaDo saMvAda bhImazeNamsa pazcAdo hiMDIryAdi 299 'veNIsaMhAra, trIjo aMka, trIjA pA pachIno 13 mo saMvAda bho kaMcuiA 302 mAledha vA ghaledha vA ayaM dAva ze Agame 302 yuttaM Ni 302 lahaza-vaza-namila-zula - zila- vialida-maMdAla - lAyihi-yuge / bIla- yiNe pakkhAlaTu mama zayalamavayya-yaMbAlaM // 288 zamaNe bhayavaM mahAvIle 302 rAyaNAha~ saha 300 zalizaM NidaM 302 zaspa - kavale 289 zudha dANiM hage zakkAvayAla - tista- NivAzI - dhIvale 302, 301 'abhijJAna -- zAkuntala, chaTTo aMka, pravezaka, bIjI saMvAda, cotho saMvAda zuka - dAlu 289 zuTu kadaM 290 se tArise dukkhasahe jiiMdie 287 'dazavaikAlika sUtra, adhyayana 8, gA0 63, prathama caraNa hame na elizAha kammAha kAlI 299 'hage zakkAvayAla' vagere (= 302 ) hame cadulike 302 hiDiMbAe dhaDukkaya- zoke Na uvazamadi / 299 'veNIsaMhAra', trIjI aMka, trIjA padya pachIno pAMcamo saMvAda homANahe jIvaMta / vazcA me jaNaNI 302 'udAttarAghava' : rAkSasanI ukti homANahe palissaMtA hage edeNa- Niya-vidhiNo duvvavazideNa 302 'vikrAnta bhIma' : rAkSasanI ukti hohI saMpannA meM maNoladhA piya-vayassassa 302 [41]
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 299. 300. 301. 302. 303. 304. 305. 306. 307. 308. 309. 310. 311. 312. 313. 314. 315. 316. paizAcika (8-4-303thI 328) sarakhAvo adha sa-sarIro bhagavaM makaradhajo ettha parivbhamaMto huveyya 323 A paizAcI 'vRhatkathA 'mAMthI hovAnI aTakaLa karI zakAya. tau ca dRSTvA tamutthAya pravau madana - zaGkayA / avocatAM namastubhyaM, bhagavan kusumAyudha // ('kathAsaritsAgara, 13, 104, 12) : evaM ciMtayamAno gato so tAe samIpaM 322 evaMvidhAe bhagavatIe kadhaM tApasa-vesa - gahanaM-kataM 323 etisaM atiTTha- puravaM mahAdhanaM taddhUna 323 kiMpi kiMpi hitapake atthaM ciMtayamAnI 310 tattha ca nena kata - sinAnena 322 taM taddhUna ciMtitaM rajJA kA aisA huveyya 320 tAva ca tIe tUrAto yyeva tiDTho so AgacchamAno rAjA 323 pudhumataMsane savvassa yyeva saMmAnaM kIrate 316 pUjito ca nAe pAtagga-kusuma-ppatAnena 322 bhagavaM yati maM varaM yacchasi rAjaM ca dAva loke 323 makaraketU 324 matana -- paravaso 307 rAcitrA lapitaM 308 sagara - patta-vacanaM 324 vatanake vatanaka samappetUna 2.264 vijayasenena lapitaM 324 sarakhAco : suhRd vijayaseno mAM praharSo'bravIdidam / ('kathAsaritsAgara, 13, 104, 36 ) cUlikA - paizAcika (8-4-325 thI 328 ) panamatha panaya pakuppita-golI-calanagga- lagga - patibiMba | tasasu nakhatappane suM ekAtasa-tanu-thalaM luddaM // naccatassa ya lIlA - pAtukkhevena kaMpitA vasuthA I ucchallaMti samadya sailA nipataMti taM halaM namatha / / 326 - [ 42 ]
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vaMne gAthAo gAthAmuktAvalI mAM uddhRta; bhojakRta sarasvatI kaMThAbharaNa mA pahelI uddhRta (2-4). gAthA mu0mA pAThAMtara : 'panaa-ppakupita; 'kolI; 'paTibiMba. 'sarasvatIkaMThAbharaNa uparanI AjaDanI TIkAmA pahelI gAthA guNADhyanI vRhatkathA (= 'vaDDakahA )nA maMgaLAcaraNanI gAthA hovArnu jaNAvyaM che. bIjI gAthA paNa te ja saMdarbhanI hovAthI temAthI hovAno ghaNo saMbhava che. bRhatkathAnI bhASA paizAcI hovAna jANotuM che. paraMtu hemacaMdrAcArya pAse je paraMparA hato te anusAra te paizAcIno eka prakAra-cUlikApaizAcika' ke cUlikApaizAcI che. pariziSTa nittI-dolcIe pAtAnA prAkRta vyAkaraNakAro viSenA pastakamAM namisAdhanA TippaNamA Apela prAkRta vyAkaraNano sAra ane siddhahemano prAkRta vibhAga - e bemA je samAna sUtro ane udAharaNo maLe che tenI je sUcI ApI che, te ahIM nIce rajU karI che. mAgadhI namisAdhu hemacaMdra 1. rasayor la-zo mAgadhikAyAm / rasor la-zau (288) (rephasya lakAro dantya-sakArasya (mAgadhyAM rephasya dantya-sakArasya tAlavya-zakAraH) ca sthAne tAlavya-zakAraH / yathAsaMkhya lakArastAlavya-zakArazca bhavati / ) 2. etvamakArasya sau paMsi / / ata etsau puMsi mAgadhyAm (287) (eso puriso : eze pulize / (eze pulize / puMsyevaitvam : taM zalilaM) puMsIti kim : jalaM / ) 3. ahaM vayamor hage AdezaH / ahaM vayamAr hage / (301) __ (hage zaMpatte / hage zaMpattA / ) (hage zaMpattA) 4. jadyayor yakAro bhavati / yasya ca / ja--dha-yAM yaH (292) (yANadi / yANAvadi / mayyaM / (yANadi / yaNavade / mayyaM / ayya viyyAhale 1) kila viyyAhale Agade) 5. asya sko'nAdau / (yazke / lazka-ze / kSasya kaH / (296) (mAgadhyAmanAdau vartamAnasya kSasyako
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAdAvityeva / kSaya-jaladhara : jihvAmUlIyo bhavati / / khaya-yalahale iti na syAt / ) yake 1 lamkaze / anAdAvityeva / khaya-yalahalA / kSayajaladharA ityrthH|) 6. ska: prekSAcakSyoH / skaH prekSAcakSoH / (297) (prekSAcakSyor dhAtvoH kSasya skaadeshH| (mAgadhyA prekSerAcakSezca kSasya sakArAkAntaH peskadi / Acaskadi 1) ko bhavati / jihvAmUlIyApavAdaH / peskadi / Acaskadi / ) 7. chasya zco bhavati / chasya zco'nAdo (295) (pizcile / AvaNNavaJcale / ) (pizcile / lAkSaNikasyApi / Apanavatsala:- Avannavazcale) 8. saSo ; saMyogasthayostAlavya-zakAraH / saSoH saMyoge so'grISme (289) (viznU / vihazpadi / kAzyagAlaM / ) (mAgadhyA sakAra--SakArayo saMyoge vartamAnayoH so bhavati / grISmazabde tu na bhavati / uurdhvlopaadypvaadH|| bahaspadI / visnu / ) 9. arthasthayoH sthasya stAdezaH / stha-IyostaH / (291) (eze aste / eSo'rtha ) (uvastide / astavadI / zastavAhe) 10. ja-Nya-nya--vrajinAM jo bhavati / nya-Nya-jJa-jA JaH / (293) aali| anyjliH| puJakamme / vrajoH jaH / (294) puNyakarmA ! puAhaM / punnyaahm| mAgadhyAM nya-jya-jJa-jJa ahimaJa / abhimnyH| kaJakA / ityeteSAM dvirukto o bhavati / kanyakA ! vrajeH kRtAdezasya / vaccai ahimamaJja-kumAle / kaJakA valaNaM (? vaccadi) // vAi - / pujavaMte / pujAhaM / zavvaje / aJjalI / vajhadi / ) 11. tasya dakAro'nte / to do'nAdau zaurasenyAmayuktasya / (260) ('zeSa zaurasenIvat / 302nI nIce) [44]
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ namisAdhu asva-saMyogasyAnAdau tasya do bhavati / (tado / dIsadi / hodi / aMtaridaM / asva saMyogasyeti kim ? matto pasuto / sva-grahaNAt nicciMdo / adeura iti syAdeva / anAdAvityeva / tena tadetyAdau na bhavati / ) ryasya yo bhavati / yathAlakSyam / ( ayyautta payyAkulIkadamhi / yathAlakSyamityeva / tena kayyaparavaso vajja - kajja - ityAdau na bhavati 1) iha-tha-dhAnAM dho vA bhavati / 4. pUrvasya puravo vA / ( na kovi apuro / pakSe apuvvaM padaM / ) - (idha / hodha | paritAyadha / pakSe / iha / hoha / parittAyaha 1 ) zaurasenI 6. edu bhayavaM / tathA AmantraNe bhayavaM 5. kaduya kariya / gadya gacchiya / iti ktavAntasyAdezaH / bhavaM / hemacaMdra to do'nAdau zaurasenyAmayuktasya / (260) adhaH kvacit / (261) ( anAdau vartamAnasya takArasya dakAro bhavati na cedasau varNAntareNa saMyukto bhavati / edAhi / edAo / anAdAviti kim / ayuktasyeti kim / matto / ayyauttI halA sautale || mahaMdo / nizciMdo / aMdeuraM / ) na vA ryo yya : | (266 ) (zaurasenyA ryasya sthAne yyo vA bhavati / ayyautta payyAkulI kadamhi / pakSe / ajjo / pajjAulo / kajja - paravaso |} } tho dhaH / (267) / iha-hacor hrasya / (268) idha / hodha / paritAyadha / pakSe iha / hoha / parittAyaha 1) pUrvasya puravaH / (270 ) ( apuravaM nADayaM / apuravAgadaM / pakSeavvaM padaM / apuvvAgadaM / ) ktva iya- dUNau / (271 ) (bhaviya / bhodUNa / haviya / hodUNa / paDhi / paDhidU / ramiya / raMdUNa 1) mo vA / (268) (zaurasenyAmAmantraye sau pare nakArasya mo [ 45 ]
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ kusumAuha ityAdi / 7. inaH A vA / A Amantrye veno naH | (263) bho kaMcuiyA / atazca bho vayassA / (bho kaMcuiA / bho suhiA / pakSe bho tavassi / bho maNassi 1) bho vayassa / ) 8. i - lopa idAnImi / 9. kiM dANiM karissaM / nilajjo dANiM so jaNo / antyaniyamAdi - (? antyAdamAdi -) torNo bhavati / (jattaM NimaM / kiM NimaM / evaM NedaM 1) 10. tadas tA bhavati / ( tA jAva pavisAmi ) 11. evArthe yyeva / ( mama yyeva ekassa 1) 12. haMje ceAvAne / (haMje caturie | ) 13. homANahe nirveda - vismayayor nipAtaH 1 (hImANahe palissaMtA hage ediNA niyavihiNo duvvilasideNa 1 hImANahe jIvaMta-vacchA me jaNaNI 14. NaM nipAto nanvarthe / (NaM bhaNAmi / ) 15. ammahe harSe nipAtaH / 16. hIhI bho vidUSakANAM harSe / vA bhavati / bhorAyaM / bhayavaM kusumAuha bhayavaM titthaM pavateha | ) idAnImo dANiM / (277) anaMtara - karaNIyaM dANiM ANavedu ayyo mo'ntyANNo vedeto: / ( 279 ) (juttaM NimaM / sarisaM NimaM / kiM NedaM evaM daM / ) tasmAt tAH / (278) ( tA jAva pavisAmi / tA alaM ediNA mANeNa 1) evArthe yyeva / ( 280 ) mamayyeva baMbhaNassa / so yyeva eso 1) haMje ceTayAhavAne / (281 ) (haMje cadurike / ) hImANahe vismaya - nirvede / ( 282 ) (hImANahe jIvaMta - vacchA me jaNaNI hImANahe palissaMtA hage edeNa 1) niya vidhiNo duvvavasideNa / ) NaM nanvarthe / (283 ) ammahe harSe / (284) hIhI vidUSakasya / ( 2/5) [46 ]
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (hIhI iti nipAto vidUSakANAM harSe dyotye prayoktavyaH / hIhI bho saMpatrA maNoradhA piya-vayassassa / ) zeSa prAkRtavat / (286) paizAcI 17. zeSaM prAkRtasamaM daSTavyam / namisAdhu hemacaMdra 1. Nanor nakAraH paizAcikyAm / No naH / (306) (AgaMnU / naya / namati / ) (guna-gana-yuto / gunena) 2. dasya vA takAraH / tadostaH (307) (vatanaM : vadanam / ) (bhagavatI : phakavatI ! pavvatI / sataM / matana-paravaso / tAmotaro / vatanakaM / 3. Tasya na DakAraH / na ka-ga-ca-jAdi-SaTzamyanta (pATaliputraM / ) -sUtrotkam / (309) 4. pasya na vakAraH / (padIpo / anekapo / ) 5. ka-ga-ca-ja-da-pa-ya-vAnAM anAdau yathAprayogaM lopaH svara-zeSatA ca na kartavyA / (AkAsaM / migaMko / vacanaM / rajataM / vitAnaM / madano / sapariso / dayAlU | lAvaSNaM / sako / subhago / sUcI / gajo / nadI / ) 6. kha-dha-tha-dha-pha-bhAnA ho na bhavati / (makhaM / megho / ratho / vidyAdharo / viphalaM / sabhA / ) 7. tha-Thayor Dho'pi na bhavati / (pathamaM / pathavi / maTho / kamaTho / [47]
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. jJasya o bhavati / (yaJakosalaM rAjA lapitaM ) jJo naH paizAcyAm / (303) (pA / saJaA / savvaJo / AnaM / vijJAnaM / ) rAjJo vA ciJ / (308) rAcitrA lapitaM / raJA lapitaM / rAcio dhanaM / raJo dhanaM / ) hRdaye yasya paH / (310) 9. hRdaye yasya paH / (hitapakaM / ) (hitapakaM / kiMpi kiMpi hitapake atthaM ciMtayamAnI / ) 10. sarvatra takAro na vikriyate / (eti biMbaM (?) |) niSkarSa 'siddhahema nA AThamA adhyAya gata sAmAnya prAkRta, zaurasenI ane mAgadhIne lagatA udAharaNomAthI je oLakhI vatAvyAM che tane AdhAre keTalAMka tAraNo kADhI zakAya che. sAmAnya prAkRta mATenAM udAharaNo mukhyatve 'gAthAsaptazatI', 'setabandha ane 'gauDavahIM mAMthI, vajjalagga, vRttajAtisamuccaya, lIlAvaIkahA, viSamavANalIlA zAntinAthacaritra jevA graMthomAMthI ke svayaMbhUchaMda ane 'prAkRtaprakAza mAM TAMkelA udAharaNo parathI levAyAM che. zaurasenInAM udAharaNo zAkuntala, ratnAvalI', karpUramaMjarI', 'vikrAntabhIma jevAM nATakomAMthI, to mAgadhInA zAkantala', 'madArAkSasa', 'veNIsaMhAra', vikrAntabhIma, udAttarAdhava jevA nATakomAthI levAyAM che. mukhya prAkRta vibhAgamA ArSaprayoga tarIke noMdhelAM udAharaNo dazavaikAlika, uttarAdhyayana, naMdisUtra', AvazyakasUtra nAM vividha adhyayano ke vibhAgo, Avazyakaniryakti ane Avazya-cUrNi mAMthI levAyAM che. zaurasenI vibhAgamA kalpasUtra mAthI ane mAgadhI vibhAgamA dazavaikAlika mAthI ArSa udAharaNa Apela che. prAkRta vibhAgamAM Apela ArSa udAharaNo sAmAnya prAkRtanA zabdo ane rUpo uparAMta vaparAyelA hovAnaM 'api dvArA darzAvyaM che. mAgadhInA nirUpaNanA AraMbhe ja hemacaMdrAcArye spaSTa karya che ke AgamasUtronI bhASA ardhamAgadhI hovAna vRdhdho e je kA che te mukhyatve to akArAnta-nAmonI prathamA vibhaktinA ekavacanamA rUpa ekArAnta hoya che e lakSaNa pUrata ja samajavaM. [48]
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ caLI sAmAnya prAkRtanA nirUpaNamAM AraMbhe ja hemacaMdAcArye spaSTa kahayaM che ke ArSa prAkRtamA AgaLa upara je niyama apAze te badhA vikalpe pravartatA hovAna samajavaM. F AnuM tAtparya evaM samajI zakAya che ke hemacaMdAcAryanI pAse je AgamagraMthonI hastaprato hatI tenI bhASAmA sAmAnya prAkRtanA, zaurasenInAM ane mAgadhInAM je viziSTa lakSANo vyAkaraNakAroe mAnyAM hatA, te badhAM lakSaNo vadhateoche aMze dharAvatA prayogo hatA. eTale ArSa prAkRta ke ardhamAgadhIna AgavaM, svataMtra lakSaNa bAMdhI zakAya tevU bhASAsvarUpa hemacaMdAcAryane jaina AgamasAhityamA jovA maLataM na hatuM.* *kayA hetuthI prAkRta bhASAonAM vyAkaraNa racAtA hatAM, ane te anusAra hemacaMdrAcArya- lakSya zu hatuM te samajyA vinA nittI dolcIe potAnA pustaka The Prakrit Grammarians (aMgrejI anuvAda)mAM hemacaMdrAcAryanA prAkRta vyAkaraNanI je TIkA karI che, te ajJAnamUlaka ane anyAyI ja kahI zakAya, paNa tenI vigate vicAraNA karavAnuM ahIM aprastuta cha. pizele paNa hemacaMdrAcArye dezInAmamAlA mA je udAharaNapadyo ApelA che tenI vagara samajye TIkA karI hatI. e vidvAnoe prAkRta bhASAnA adhyayanakSetre je mahattvanuM yogadAna kareluM che te AdaraNIya cha, paraMtu A bAbatane lagatAM temanA vicAro ane maMtavya bhala bharelA che.