Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreyamAgI zrAvikA yAne Adarza ArAdhikA-sulatA _ lekhaka: zrI punamacaMda nAgaradAsa dozI (DIsA-banAsakAMThA) sAMprata samAjamAM moTA bhAganA zabdo tene artha khAI beThA che. AnA karatAM paNa, A viSayamAM nagna satya na kahevuM hoya to paNa A spaSTokita te anivArya ja che ke, moTA bhAganA zabdone upayoga tenA sAcA pariprekSyamAM (in proper perspective) thato nathI. A kAraNathI ja Aje zabdono je kheTA pariprekSyamAM upayoga karAya che tenA kAraNe mAnava-mananI abhivyakitanuM A mAdhyama (medium) kaluSita banyuM che. A kaluSitatAnA kAraNe samAjanA AcaraNamAM paNa kaluSitatA ane visaMvAditA vyApta banI gaI che. AnAM udAharaNa zodhavA javAM paDe tema nathI. AvuM eka udAharaNa che-zraddhA zabdano upayoga. zabdakoSamAM zraddhA zabdane artha zuM thAya che tenI carcA ahIM asthAne che. sAdhaka AtmA mATe zraddhA zabdanI samucita pariprekSyamAM sAcI abhivyakita to eka ja hoI zake. A abhivyakita che : "zraddhA eTale samajapUrvakane koyamArgI vizvAsa". je vizvAsamAM samajaNa ane koya nihita nathI te vizvAsane zraddhA kahI zakAya nahI. sAMprata samAjamAM ane temAM paNa 'zrI saMgha'mAM samyaka zabdano upayoga tenA vAstavika pariprekSyamAM thatuM nathI. jenA kAraNe samyaka darzana ane samyaka cAritryano AcaraNAmArga Avarita-dhUmila banyo che. A AvaraNathI AvelI dhUmilatAnA kAraNe eDajanA vaiyakitaka ke cokkasa varganA Agraho ja AcAradharmanI AdhArazIlA banI gayA che. AgrahabaddhatAthI 'abhiniveza" Ave che e sarvajJakathita sanAtana satya che. zrAvikA sulatAnuM zrI caturvidha saMghamAM je viziSTa sthAna che te enI zreyakAraka samyaka zraddhAnA kAraNe che. samyak zraddhAnI tenI sAcI samajanA kAraNe sarvajJa evA bha. mahAvIre paNa tene "dharmalAbha" pAThavyo ke je sAmAnya rIte apratyAzIta ghaTanA che. A apratyAzIta ghaTanA ananya che. kAraNa ke sarvajJa zramaNa mahAvIra deve, zrAvikA sulasAne "dharmalAbha" pAThavavAnA mAdhyamathI samyaka-zraddhAvAna vyakitanuM zrI saMghamAM zuM sthAna che tene vyavahArIka nirdeza ja nathI karyo paraMtu zrI rAMghamAM zraddhAvAna vyakitaonA sthAnanI svayaM pratiSThA karI che. A sAthe e hakIkata paNa eTalI ja mahattvanI che ke, zrAvikA sulasAe potAnA ucita AcaraNa dvArA zraddhAvAna vyakitao, zraddhAne AcaraNanA mAdhyamathI ja abhivyakita Ape che e satyanI sAbitI karAvI ApI che. zraddhA zuSka na hoI zake. zraddhA sakriya ja hoya. sakriyatA ane zraddhA eka ja sikkAnI be bAjuo che. sAMprata samAjamAM AvI koyakAraka zraddhA sAkAra thAya e hetuthI zrAvikA sulatAnA ArAdhakabhAvonuM Alekhana karI bhAI zrI dozIe ArAdhaka bhAvanI upAdeyatAne ujAgara karI che. saMpAdaka nagarajano ! sAMbhaLajo, Aje sAkSAta brahmAjI saparaviAra udyAnamAM padhAryA che. darzanAbhilASIo A amUlya avasarane avazya lAbha le." rAjagRhI nagarInA maholle, maholle Dhola pITIne DholI nagarajanone A saMdeza saMbhaLAvI rahyo hato. saMzayanA paDaghA pADato mAnavamaherAmaNa UbharAyo. zuM brahmAnuM rUpa ! ADaMbarapUrvaka birAjelA brahmAnuM aizvarya ane ojasa joI janagaNa aMjAI gayo. AkhuM nagara harSa-hiloLe caDhayuM. core ne cATe eka ja carcA thatI dekhAI. bhramaNAmAM rAcato janasamAja "Izvara-darzana"thI kRtArtha thayo! chatAM eka na gaI satI zrAvikA sulasA !!!. zuM sulasA kSubdha hatI ? zuM sulatAnA haiyAmAM strI-sahaja kutuhalavRtti paNa na hatI? nA, nA, sulasA sarvajJapraNita samyaka zraddhAnI dhAraka, "nArI tuM nArAyaNI"nA bhAvane jAgRta karanAra Adarza nArI hatI. arihaMta paramAtmAM bha. mahAvIranA sAdhano mAnI upAsikA hatI. nArIsahaja komaLatA ane vAtsalyanI mUrti hatI. rAjagRhInA pramukha nAgarika zreSThI nAgasArathInI jIvanasaMgInI hatI. zraddhAnA sahAre eNe sarvajJakathita satya tattvo ane darzanano UMDo abhyAsa karyo hato. satyanA svAnubhavathI sulasAmAM e tathya tadAkAra thaI gayuM hatuM ke, pratyeka AtmA jyAre karma-maLathI zuddha thaI sva-svarUpasthiti prApta kare che tyAre svayaM paramAtmasvarUpa banI jAya che. AvuM paramAtmasvarUpa parAzrayI nathI hotuM. paraMtu sva-purUSArthathI prApta thatuM svatvanuM zuddha svAzrayI svarUpa che. AvI pariNatIvALA AtmA arihaMta ke sarvajJa bhagavaMtanuM zaraNa svIkAre e nivivAda satya che. AvI zaraNAgatImAM AtmAnA svatva ke satvanuM samApana nathI hotuM. A kAraNathI AvI zaraNAgatI tyAre ja saMpUrNa bane che ke jyAre potAnA AtmAmAM nihita svatva ane karmanirjarA mATe Avazyaka evuM Amika, sattva, AtmAnA AMtarika guNa-anaMtavIryathI AjasavAna banI svayaM prakAzIta bane che. AvI niSThA jyAre pratyakSa anubhavano viSaya bane tyAre ja mAnavuM ke sarvajJakathita satyadarzana ane satyadharmanI zAzvata svarUpe arthAta kSAyika samakitanI prApti thaI che. AvA kSAyika samakitano svAmI hoya e AtmAnI adritIyatA e hoya che, ke arihaMta padane pAmela koI vyakita ke AtmAne te vyakitarAgI nathI hoto. paraMtu arihaMtapada prApta karela AtmA vyavahAra nayane AkAyIne je nAmathI oLakhato hoya che te nAmathI paNa kSAyika samakitano svAmI arihaMtAzrita AtmAnA zuddha svarUpane ja pUjaka hoya che nahIM ke koI nAmathI oLakhAtA dehadhArI AtmAnA karmAzrayI dehane. sulasAmAM A satya tadAkAra hatuM tethI ja brahmAnuM brahmAsvarUpa ke lokone tenA pratine ahobhAva sulasAnA Atmapradezane sparzI zakyo nahIM. AtmAnI AMtarika zakitao prati zraddhAvAna AtmA bAhyA camatkAro ke kSaNika sukha ke AnaMdane AkAMkSI na hoya. e te hAya zAzvata sukha ane AnaMdane upAsaka. AvI Atmapratiniyukata nizcala samyaka zraddhAmAMthI janmelI AsthAne AjanA samAjane pratyakSa anubhava thaI zake tevuM vAtAvaraNa ane ujajavaLa paraMparAnuM punarUtthAna karavAnuM hoya rAjendra jyoti Jain Education Intemational
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo koI paNa sAdhaka AtmAne phALe javuM hoya to evA zreyanAM sAdhaka hatAM sva. pUjyapAda zrI rAjendra pU. ma. A mahApurUSe bhagavAnanA zAsananA sAdhanA mArgamAM samakita daSTi, dezivaratI ane sarvaviratInA dhAraka AtmAonI guNavattAnI avasthAnA kAraNe prApta thatI svAnanI bhusAnI jatI maryAdAkhAone sajIva karI. teozrIe A maryAdArekhAo sajIva karI eTaluM ja nahIM paNa pratyeka AtmAnA sva-purUSArtha drArA prApta thatAM sthAnAnI puna: pratiSThA karanArI paraMparAne prANavAna banAvI. AvI pAvana paraMparAnA saMvAhaka praNetA bha. mahAvIranA saMdeza ane sulasAnA AtmAmAM sAkAra thayelI samyaka zrAddhAnI kasoTI karanAra barDa kevI kevI enTrIka chanA karI te joIe. sAthe sAthe AvI kasoTIonuM kAraNa - nimitta bananAra bha. mahAvIranA saMdezA kevo hato te joIe. e samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra caMpApurImAM samAsaryA hatAM. samatAnI sUrIlI baMsarInA nAde aneka AtmAe AtmasAdhanAnA mArge vicaravA kaTIbaddha banatA hatAM. parivrAjaka aMbaDa paNa AtmAnA aMtaraMga svarUpanA AviSkAra karanAra arihaMta paramAtmA bha. mahAvIranA ArAdhaka ane upAsaka banyo hato. bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI aMbaDa rAjagRhI nagarI tarapha Avato hato tyAre aMbaDanA AtmAne samyaka kALAnI pratiti karAvavAno avasara jANI zramaNa mahAvIre tenI sAthe zrAvikA sulasAne 'dharmalAbha'nA saMdeza pAThavyA. AtmAzrayI evA arihaMta mahAvIra paNaje zrAvikAne dharmalAbha" pAThave che. bhAviko lAnI dharmabhAvanA kevI kAma haze? AvI uttama dharmabhAvanAnI agniparIkSA karavAnA AMbaDane koDa jAgyA. parivAja avasthAmAM abhare aneka prakAranI lokaka camatkAra sarjI zake tevI sAdhanA siddha karI hatI. A sAdhanAnA baLe teNe rAjagRhInA pUrva dizAnA daravAje brahmAnuM svarUpa saryuM. prAkika camatkAromAM pAnanA purUSArthanI tI mAnanAro janasamUha brahmAnA rUpamAM rahela aMbaDane namaskAra karavA lAgyo. bIjA divase dakSiNa dizAnA daravAjA bahAra 'cakradhArI viSNu'nuM rUpa vikurtI baDe janatAne AkarSI. trIjA divase rAjagRhInI prajAnA bhAgya UghaDI gayA. jaTAdhArI zaMkara nagAdhirAja-himAlayathI svayaM sAkSAta AvyA. nagarajano moTI saMkhyAmAM pahoMcyA tyAM paNa, eka na AvI sulasA. traNa, traNa divasathI rAjagRhInI prajA IzvaranA 'pratyakSa sAkSAtkAro'thI gAMDI ghelI ane bhAvivabhAra banI gaI. Ama chatAM aMbaDanI AkAMkSA ke AzaMkAnI pUrti ke nivAraNa na thayuM. thoke thoka maratI AvelI pukhamAM aMbAne sulamAM zodhI chatAM, jaDI nahIM. aMbaDanI AzaMkAnI agninA paritApa tene potAne prajaLAvavA lAgyo. AzaMkAmAMthI janmelI agniparIkSAnI aMbaDanI bhAvanA tenA carama zIkhare pahoMcI. teNe priya thAya evA prAya-daMbhano AraMbha karavAno nizcaya karyo. cAthe divase aMbaDe potAnI IndrajALathI bha. 25mA tIrthaMkara samavasaraNamAM birAjI dezanA ApatA hoya tevA AbhAsa pedA karyo. arihaMtanuM svarUpa koI vikurtI zake nahIM-e svarUpa to AtmazakitanA AviSkArathI ja prApta thAya e satya paNa, rAjagRhInI janatA bhUlI gaI. aMbaDe UbhA karelA AbhAsamAM prajA aMjAI gaI. nirAza thayelA aMbaDanA dilamAM AzAnA udaya thayA ke vI. ni. saM. 2503 Aje to sulasA jarUra Avaze. tIrthaMkaranuM nAma sAMbhaLI sulasA doDI Avaze. paNa AvuM kAMI ja na banyuM. aMbaDe Akho divasa rAha joI chatAM sulasA AvI nahIM. je AtmAmAM sAcI zraddhA AvI hoya, satyanI pratIti thaI hoya te AtmA daMbha, camatkAra ke chalanAnA zikAra thatA nathI, asatya, ardhasatya ke miAsatya AvA AtmAnI hRta taMtrInA tArone jhaNajhaNAvavAmAM asamarca nIvaDe che. zuddha svarNanA svAmIne bhale karoDo AdamI ema kahe ke A kathIra che chatAM jevI rIte e suvarNane| tyAga karatA nathI ke kathIra mAnI phekI detA nathI. tevI rIte jene satyanI prApti thaI che te asatyanA AkAya te ThIka paNa enA ochAyA paNa letA nathI. thAkelA evA aMbaDa chevaTe thAkIne pote jAte sulasAne ghera gayo ane mA mahAvIrano dharmalAbhanA saMdezA susAne Apyo. kAmaNa.... mahAvIrano sAMbhaLatA ja sulasAne AtmA AnaMdivabhAra banI gayo. saMdezamAM hato dharmalAbha' ja paNa sulasA gAMDIghelI banI gaI. samyakdarzana, samyak jJAna ke samyaka cAritrya pratinI arthAt satya darzana, satya jJAna ane satyAcAraNa karanAra vyakitane jyAre satyane sarvAMgI svarUpe prakAzIta karanAra sarvajJanA sAmAnya evA saMdezA pratyakSa ke parokSa maLe che tyAre tenA AtmAnA eka eka aNu praphullita thaI jALa che. A che sanya sAthenuM AtmAnuM saMdhAna. rUpe "aMba! zuM mArA nAthe mane yAda karI?" sulasAe pUchyuM. enA avAjamAM Atma milananA AnaMdanI AkAMkSAnI AturatA hatI. aMbaDa acaMbAmAM paDI gayo. enI caulIka mAyAthI jyAre rAjagRhInI prajA ghelI banI tyAre je sulasAnuM eka ravADuM paNa pharakyuM na hatuM te sulasA zramaNa mahAvIranA saMdeza - mAtra eka zabdanA saMdeza sAMbhaLI gAMDIghelI banI gaI. "sulasA! bhagavAna te caMpApurImAM birAjamAna che. prabhu mahAvIra tyAM upakAraka dezanA dvArA aneka jIvonA AtmakalyANanA mArga prazasta karI rahyA che. satI sulasA! mArI eka zaMkAnuM nivAraNa karo. A nagarImAM brahmA, viSNu maheza sAkSAta AvyA. rAjagRhInI samagra janatA darzanArthe umaTI paNa tame eka ja AvyAM. AnuM kAraNa zuM? "aMbaDa! AtmAnA sva-svarUpa prati prIti utpanna thatA tenA nijAnaMdanI mastImAM mahAlatA AtmAmAM asata ane azAzvata tattvo ke dravyo pratinI Asakita vilaya pAme che. AvI AsakitaonA vilaya thatAM dehAtmabhinna-bhAvanI pratIti thAya che. A pratItimAMthI janmatI pariNatInA pratApe jaDa padArtho tathA pudgala pratinI sarAgadazAnA sthAne virakatI athavA sAkSIbhAvanA sAkSAtkAra thAya che. A sAkSAta kAra sarvajJa prarUpita satyadarzananA AdhAre AvatI adhyavasAya zuddhithI thAya che. AvI adhyavasAyazuddhivALA AtmA IhalAkika ke azAzvata zakitao ke camatkAromAM AsthA ke kutUhalavRtti nathI rAkhato. AvA AtmA pudgalAnaMdI na hoya, paNa sva-svarUpanA zAzvata AnaMdamAM ja enuM ramaNa hoya" sulasAe javAba Apyo. "mAnI lauM chuM, ke sva-svarUpanA nijAnaMdanI mastImAM tame masta che paNa AvI mastInA mArgadarzaka evA 25mA tIrthaMkara sAkSAt A nagarImAM samavasaryA chatAM tame na AvyAM. zuM A tamArI bhUla nathI ?" arihaMta ke arihaMtanI AjJAnI pratyakSa ke 9
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ parokSarUpe karavAmAM AvatI avajJA emanI AzAtanA ja lekhAya e satyane nirdeza karatAM aMbaDe sulatAne pharI prazna karyo. - "samyaka zraddhA eTale sarvajJa prarUpita zAsana ane satya sAthenuM AtmasaMdhAna. AvA AtmasaMdhAnathI pratyeka AtmAmAM eka evI buddhi ane zakitane udaya thAya che ke je buddhi satyAsatyane sahajabhAve vivekapUrNa nirNaya karI zake che. A nirNayane te pitAnI A zakitanA sAmarthyathI svAbhAvika vyavahAramAM, AcaraNanA rUpamAM paNa tenuM parAvartana karI zake che. AthI ja jyAre meM sAMbhaLyuM ke 25mAM tIrthakara nagara bahAra samavasaryA che tyAre temAM rahelA asatyanA kAraNe mArA Atmapradezo romAMcita thayAM nahIM. satyanI samupasthitine samaya Ave tyAre satyane samapita thayelAone koI sAda ke AvAjanI jarUra nathI hotI. satyanI samupasthitithI teo svayaM AvI pahoMce che. asatya temane AkarSI zakatuM nathI. e bhUlo nahIM aMbaDa! vaLI, A avasarpINImAM bha. mahAvIra e carama tIrthakara che evA sarvajJanA kathanane zuM tame sAva visarI gayA ? parapadArthamAM pritIvALo AtmA pramAdI hoya paNa AtmasvarUpAkAMkSI AtmA to apramattabhAve ja AtmAnI Alabela pukAratA ne ajJAnane paDakArato aDIkhama Ubhe hoya e kema bhUle che ?" tulasAe pote svayaM kema tyAM gaI nahIM tenuM kAraNa kahetAM kahetAM paNa svanA ahama nuM vilopana ane samakita dRSTi AtmAmAM rahenArI satyaniSThAne samAdara karI potAnA saMsAranuM AMzika visarjana karyuM. A kathana dvArA satI sulasAe potAnA saMsAranuM AMzika visarjana karyuM e hakIkata prati ahIM aMgulI nirdeza e mATe karyo che ke, sAMprata samAjamAM, satI sulasInA jIvanamAM banela A satya ghaTanAnA A koyakAraka pAsAnI abhivyakita Aje avyakata banatI jAya che. avyakata banatI A abhivyakita e che ke bhagavAnanA zAsana pratinI avihaDa zraddhAnI spaSTa abhivyakita tyAre ja zakaya bane che ke jyAre koI paNa AtmAmAM potAnAmAM rahelI AcaraNanI azakita arthAta potAnAmAM rahelA acAritrIpaNA prati abhAva pedA thAya che. A abhAva" ja AvA AtmAmAM cAritryanI pravRttine saMcAra karAvanAra bane che. karmajanya kutUhalavRtti evI te vicitra hoya che ke, satya spaSTarUpe jANavA maLe chatAM paNa ene UlaTAvIne ke anya koI paNa rIte nANI jevAnI anadhikAra ceSTA karyA sivAya mAnavInI vRtti zamana pAmatI nathI !! aMbaDe vaLI pAchuM sulatAne pUchayuM ke "e vAtane svIkAra kara' chuM ke 25mAM tIrthakaranA AgamanathI tamane AtmallAsa na thayo paNa zuM tame e paNa vicAra na karyo ke, dharma-prabhAvanAnuM kAraNa-nimitta bane tevA koI paNa prasaMgamAM tamAre hAjara rahevuM joIe-sammilIta thavuM joIe?" "dharmane vAsa koI vyakita ke sthAnavizeSamAM nathI paNa adhyAvasAya zuddhimAM ane tadanusAranI pravRttimAM ja che. AvI zuddhi hoya tyAM pariNatI vagaranI pravRtti kayAM to abhinaya vRttimAMthI pedA thayelI nATakIya pravRtti hoya che athavA karmajanya vikRtiomAMthI pedA thayelA prapaMcane ja eka prakAra hoya che. AvI pariNatIhIna pravRtti ke prapaMcanA mAdhyamathI dharmaprabhAvanA thaI zake nahIM ke pariNatI AvI zake nahIM. dharmAnukula pravRtti pariNAma vizuddhinA pAyA para ja karI zakAya. bAlajIne samyaka mArganI prApti thAya tevA aneka upAyo zAstrakAroe batAvyA che. AvA upAyonI abhivyakita AkarSaka bane tenA mArgo ke prakAro paNa sarvajJa bhagavaMtoe varNavyA che. AvA mArgo ke prakAro varNavatAM, A upakArI lokottara parama pura e sarvaprathama e spaSTatA karI che ke AvI abhivyakitanI AkarmakatA adhyavasAya zuddhi ane sAdhanazuddhinA vivekathI yukata hovI anivArya che, anyathA evI pravRtti ke abhivyakita anarthadaMDanI abhivyakita bane che. azuddha sAdhanenAM mAdhyamathI karavAmAM AvelI koI paNa pravRtti ke prarUpaNA zuddhatA-sAdhaka banI zake nahIM. azuddha AlaMbana ke mAdhyamathI paNa zuddha tava ke satya samIpa pahoMcI zakAya che, prApta karI zakAya che evI vAta ke mAnyatA abhinivezamathathI utpanna thayelI AtmavaMcaka bhramaNA che. AtmakalyANanI bhAvanA AvatAM ja bAlajIvanuM bALapaNuM bAhyA ajJAna nAza pAme che athavA nahIMvata bane che. AtmakalyANane Icchaka azuddha ke anadhikArI mAdhyamane upayoga kare ja nahI. sulatAe samyaka zraddhAmAMthI sAkAra thayelI sAdhya ane sAdhanazuddhinI pratIti pragaTa karI. sulasAnI A pAvana pratItimAMthI utpanna thayelA prakAzapUMjanA tejathI aMbaDanA AtmAmAM rahela AzaMkAne aMdhakAra dUra thayo. A aMdhakAra dUra thatAM ja abaDane AtmabhAna thayuM-pazcAttApa thayo ke "meM azuddha sAdhane dvArA IndrajALathI ADaMbarayukata pravRtti karI pApane baMdha karyo che." pApanA A baMdhane chedavA mATe baDe ahama ne tyAga karI sulasA pAse potAnI asata pravRttino ekarAra karI mithyA mArgagamana badala micchAmi dukkaDama daI karelA pApanI gaha karI. potAnI zraddhAne zuddha karI AtmakalyANakArI AcaraNA mArganuM anusaraNa karyuM. samyaka darzanamAMthI janmelI samyaka zraddhAnA mAdhyamathI samyaka jJAnanI abhivyakita tathA samyaka AcAranA pAlanathI zrAvikA sulasAe sarvajJa evA mahAvIradevanI AjJAnA pAlana ane AsthAthI AtmAmAM pragaTatI pAradarzI tattazodhaka daSTi ane pariNatInuM pratyathA pramANa pUrAM pADayuM. AvI pAradarzItA ja AtmAne saMsAra pAragAmI banAve ane pApapunAzaka bane tathA punyapravRttimAMthI virakitanI bhAvanAthI vItarAgatA apAve. zrAvikA sulasAnA AtmAmAM rahelI AvI satyaniSThAne sAMprata samayanA zrIsaMghamAM samagra mAnava samAjamAM sAkSAta karavAno puruSArtha karavAnI AjanA samayamAM anivArya AvazyakatA. A avazyakatAnI pUrti arihaMtanA zAsananI vizuddha ArAdhanAmAM ja nihIta che. A AtyaMtika satyamAM samAjane patha-pradarzana karavAnI kSamatA zAzvata svarUpe rahelI che, e eka zreyakArI vAstavikatA che. koI paNa vAstavikatAne vicAravAthI vibhAvikatA ane vikRti Ave che. 10 rAjendra jayoti Jain Education Intemational