Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
આચાર્ય શ્રી બ્રા કસૂરી ગ્રન્થમાળામાં
મુનિ મહારાજ રે શ્રી જગતચંદ્રજી મહારાજના ઉપદેશથી મહેમ, શા. મંગળદાસ લલુભાઈના પુત્ર રમણભાઈના સ્મર્ણાર્થે. 1
છપાવી પ્રસિદ્ધ
કરનાર.
श्रीमन्नागपुरीय तपागच्छनी पट्टावली.
જિ. અમદાવાદ મધ્યે શ્રી
જૈન યુવક મંડળ તરફથી શ્રાવક મયાભાઈ ઠાકરશીએ કે
શાન્તીવિજય પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં જ આવૃત્તિ ૧ લી ઈશ્વરલાલ કેશવલાલ વકીલ પણ
છું અને માણેકલાલ માધવજી પ્રત ૧૦૧. સં. ૧૮૭૩ આરઝી ૪૮૬%82
$ પાસે છપાવી. વીર સંવત ૨૪૪૩. સને ૧૯૧૬.
XXXXXXXXXXXX
XXXX* Xxx
.
–સૂચનાજ આ ચેપડી રખડતી મુકી આશાતના કરશે નહિ
અમૂલ્ય (દી) વિકિર્ષિક કવિ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्वेतपद्मासना देवी श्वेतपद्मोपशोगिता
श्वेताम्बरधरा देवी श्वेतगन्धानुलेपना। अर्चिता मुनिभिः सर्वै रुषिनिस्तूयते सदा
एवं ध्यात्वा सदा देवीं वांनित लगते नरः ॥१॥
उदयशिखरिचन्ताः सहचोंजोधिचन्ताः
सुकृतकुमुदचन्द्रा धान्तविधंसचन्द्राः । कुमतनलिनचन्द्राः कीर्तिविख्यातचन्द्राः प्रमदजननचन्द्राः श्रेयसे पार्श्वचन्द्राः
श्रेयसे भ्रातृचन्द्राः ॥१॥
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
idl diladlove
श्रीजैन श्वेताम्बर धर्मोपदेशक पञ्चाचारादि गुणोपेत मुनिराज
श्री श्री श्री १००८
श्रीवादियादि
आचार्य श्रीमान् भ्रातृचन्द्र सूरीश्वर मरुधर गुर्जर कच्छ निवासी
अध्योधारक Fast
Shainatmawati dyant
Kumarayyand
daicial
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
રી,
અર્પણ પત્રિકા.
-
-
)
જ મહૂમ વડિલ બ્રાતા
શા, મંગળદાસ લલુભાઈ.
આપે મહૂમ પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી ભ્રાચંદ્ર સૂરીશ્વરજીની અનન્ય ભક્તિ કરી શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છ” સંપ્રદાયનાં કેટલાંક પુસ્તકને ઉદ્ધાર કરી પ્રગટમાં આણેલા તે ઉપકારના બદલામાં આ લઘુ પુસ્તક આપને અમર આત્મા જયાં હોય ત્યાં હું શાનિતના અર્થે સમર્પણ કરીએ છીએ. તથાસ્તુ! સ. ૧૯૭૩ ના કાર્તિક ) લી. શુક્લ પૂર્ણિમા. 5 શ્રી જૈન યુવક મંડળ. છે.
RAS
AS A
૧
)
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના.
આ પટ્ટાવલી શ્રીમન્નાગપુરીય વૃત્તપાગચ્છની છે. તે નામ છ થયેલ છે. પહેલે નિથગછ બીજા પદધર શ્રી સુધર્માસ્વામી પી, બીએ કટિક ગ૭ બારમા પટ્ટધર શ્રીસુસ્થિતસૂરિથી, ત્રીજું નામ ચંગ૭ સત્તરમા પદધર શ્રીચંદ્રસૂરિથી, શું નામ વનવાયીગ૭ અઢારમાં પધર શ્રીસામંતભદ્રસૂરિથી, પાંચમું નામ વડગ૭ સાડત્રીસમા પધર શ્રીઉદ્યતન થિી. છઠું નામ નાગપુરીય તપાગચ્છ ગુમાળીશમા પટ્ટધર શ્રી વાદિદેવસૂરિના સમયથી ઉપર પ્રમાણે નામ તે તે પટ્ટધરથી થયેલ છે. અન્ય ગચ્છવાળાઓ થી સુધર્માસ્વામીથી પ્રથમ પાટ ગણે છે. ત્યારે આ ગરછમાં શ્રી મહાવીર સ્વામીથી પ્રથભપાટ ગણેલ છે. ૩૮ મી પાટથી અંચળ, ૪૧ મી પાટથી ખરતર, અને સેંતાળીસમી પાટથી તપા, એમ અચ્છ જુદા પડે છે. આ પટ્ટાવેલી હોતેર પાઠ સુધીની છે. પહેલાથી હેતર સુધીના પધરના સમયમાં થયેલા કેટલાક પ્રસિદ્ધ આચાર્યો, તેમજ ટુંક પ્રાસંગિક ઇતિહાસ પણ આપેલ છે. આ પટ્ટાવલી પૂજ્યપાદ પ્રાતઃસ્મરણીય, આચાર્ય મહારાજ શ્રી ભ્રાતચંદ્રસૂરીશ્વરજીના શિષ્ય મુનિ મહારાજ શ્રીસાગચંદ્રજીએ નાની મોટી દશ પટ્ટાવલીઓ એકઠી કરી તેમાંથી ટુંક સાર ગ્રહણ કરી લખી આપેલ છે, માટે તેઓશ્રીને અમે અત્યંત ઉપકાર માનીએ છીએ. આ પદાવલીમાંથી સર્જન પુરૂષ ગુણ ગ્રહણ કરે. છપાવવામાં અથવા હસ્તલેખમાં જે દોષ થયેલ હોય તેને સુધારીને વાંચવા ભલામણ કરીએ છીએ.
લી. યુવક મંડળ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
ॐ
श्रीमन्नागपुरीय तपागच्छनी पट्टावली.
-
॥ १ ॥
श्रीमन्तोऽर्हत्सिद्धा, -चार्योपाध्यायसाधवः सर्वे ॥ श्रेयःश्रियः समृध्यै, सन्तु सतां कार्यसिध्यै च सिद्धार्थभूपाल कुलोदयाद्रि, - प्रद्योतनः श्री त्रिशलांगजन्मा ॥ श्रीवर्द्धमानो भगवान् प्रवर्द्ध, - मानः श्रिया भव्यजनान् घिनोतु ||२|| श्रीइन्द्रभूतिममुखा गणेशा, नेकादशापि प्रयतः प्रणौमि ॥ विशेषतस्तेषु सुधर्मनामा, नमस्किग्रामर्हति तीर्थपत्वात् तीर्थे वीरजिनेश्वरस्य विदिते श्रीकोटिकाख्ये गणे, श्रीमच्चन्द्रकुले वटोरुहट्टहद्गच्छे परिम्लायिते || श्रीमन्नागपुरीयकायतपा प्राप्तावदातेऽधुना, फर्जद भूरिगुणान्विता गणधर श्रेणी सदा राजते अलौकिक गुणग्रामा - भिरामान्मुरिसद्गुरून् ॥ आचार्य भ्रातृचन्द्रा ख्या, - न्वन्देऽहं ज्ञानवृद्धये
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
॥३॥
118 11
॥५॥
www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
પટ્ટાવલી.
(૧) શ્રી મહાવીર સ્વામી શાસન નાયક.
શ્રી વર્ધમાનસ્વામી વિક્રમ સંવતથી અગાઉ ૪૭૦ વર્ષ પર મેલે પધાર્યા. સર્વાયુ વર્ષ ૭૨, એમનું બીજું નામ મહાવીર, ત્રીજુનામ વીર, અને ચોથું નામ જ્ઞાતનંદન હતું. એ ભગવાન જ્ઞાતજાતના ક્ષત્રિય હતા. એમના પિતાનું નામ સિદ્ધાર્થ રાજા, માતાનું નામ ત્રિશલાદેવી, અને ભાઈનું નામ નંદિવર્ધન હતું. એમનું જન્મસ્થળ ક્ષત્રિયકુંડ નગર હતું. એ ભગવાને એકત્રીશમે વર્ષે દીક્ષા લીધી. અને સાડા બારવર્ષ લગી ઉગ્રત કરી કેવળ જ્ઞાન પા
મ્યા, ત્યારબાદ ત્રીસવર્ષ લગી કેવળજ્ઞાનથી અને જેને પ્રતિબંધ પમાડી બતેર વર્ષનું આયુ ભોગવી ચેથાઆરાના અંત પહેલાં ત્રણવર્ષ અને સાડાઆઠમહિને પાવાપુરી નગરીમાં આસો વદ ૦)) ના દિને મેણે સિધાવ્યા.
એમના અગ્યાર ગણધર એટલે મુખ્ય શિષ્ય હતા. ૧ ઇંદ્રિભૂતિ. ૨ અને ગ્નિભૂતિ. ૩ વાયુભૂતિ. ૪ વ્યક્ત. ૫ સુધર્માસ્વામી. ૬ મંડિતપુત્ર. ૭મૈર્યપુત્ર. ૮ અવકંપિત, ૮ અલભ્રાતા. ૧૦ મેતાર્ય અને ૧૧ પ્રભાસ. આ પ્રમાણે તેમનાં નામે જાણવાં.
એમના આણંદ, કામદેવ, શંખ, પુષ્કલી, મહાશતક, કુંડલિક, સદાલપુત્ર વિગેરે મુખ્ય શ્રાવક હતા.
એમની ચંદનબાળા પ્રમુખ સાધ્વીઓ હતી. અને જયંતી, રેવતી, તથા સુલસા વિગેરે મુખ્ય શ્રાવિકાઓ હતી.
શ્રેણિક (બિંબિસાર), કણિક(અજાતશત્રુ),ઉદાયી ઉદાયન, ચેટક, નવમલિક જાતના રાજા, નવલેરિછક જાતના રાજા, ઉજેણીનાં રાજા ચંડપ્રોતન, આમલકલ્પાનગરીને રાજા છેત, પિલાસપુર રાજા વિજય, ક્ષત્રિયકું અને રાજા નંદિવર્ધન, વીતભયપદનને રાજા ઉદાયન, દશાણપુરનો રાજા દશાર્ણભદ્ર, તથા પાવાપુરીને રાજા હસ્તિપાલ, ઈત્યાદિક રાજાઓ શ્રી વીરસ્વામીના ઉપાસક હતા. ભગવંતના શાસનમાં નિહાની ઉત્પત્તિ આ પ્રમાણે છે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપરીય તપાગચ્છની. શ્રી વીરકવલાત ૧૪ વર્ષે જમાલી “વા માગે છે” એ વચનને ઉત્થાપક પ્રથમ નિ~વ થયો. શ્રી વીરકેવલાત ૧૬ વર્ષે તિષ્યગુમ, તેણે જીવના પ્રદેશમાં છવ સ્થાપન કર્યો એ બીજે નિહવ. શ્રી વીરાત ૨૧૪ વર્ષે અવ્યતવાદી ત્રીજે નિહવ. શ્રી વીરાત રર વર્ષે શુન્યવાદી ચેથ નિન્હવ. શ્રી વીરાત રર૮ વર્ષે એક સમયે બે ક્રિયા એ પ્રમાણે સ્થાપન કરનાર પાંચ નિન્હવ. શ્રી વીરાત ૫૫૪ વર્ષે નજીવનું સ્થાપન કરનાર છઠ્ઠો નિહવ. શ્રી વીરાત ૫૮૪ વર્ષે ગછામાહિલ નામે સાતમો નિહવ.
ઇતિ શ્રી વીરશાસને સમનિ-હત્પત્તિકાલ: - તેમના પ્રથમશિષ્ય ગેમત્રિય ઇન્દ્રભૂતિ, મગધદેશ ગુવ્વર ગામને વાસી, વસુભૂતિ પિતાનું નામ, પૃથ્વી માતાનું નામ, ૫૦ વર્ષ ગૃહસ્થપણે રહ્યા, ૩૦ વર્ષ છમસ્થપણે રહ્યા, ભગવંતના મેક્ષ સમયે કેવળ જ્ઞાન પામી ૧૨ વર્ષ ભવ્ય જીવોને પ્રતિબંધ આપી રાજગૃહી નગરીને વિષે એક માસનું અને ણસણ પાળી સર્વાયુવર્ષ ૯૨ સંપૂર્ણ કરી મુક્તિ ગયા. यतः-अधिर्लब्धिकदंबकस्य तिलको निःशेषसूर्यावले,"रापीडामतिबोधनैपुणवतामग्रेसरो वाग्मिना । दृष्टान्तो गुरुभक्तिशालिमनसां मौलिस्तपस्विजुषां, सर्वाश्चर्यमयो महीष्टसमयः श्रीगौतमस्तान मुदे ॥१॥
શ્રી ગૌતમસ્વામીના સર્વ શિષ્યો પિતાનાથી પહેલા જ ક્ષે ગયા તેથી ; એમને પાટ ન ચાલ્યું. બીજા ગણધરે પિતાના શિષ્ય સુધર્માસ્વામીને સેપી ભગવંત છdજ મેક્ષે ગયા, તેથી શ્રી સુધર્માસ્વામીની પાટ ગણાઈ અને તે પાટ પાંચમા આરાના અંતે થનાર શ્રી દુપ્રસહસરિ સુધી ચાલશે.
(૨) શ્રી સુધમાસ્વામી. (નિર્ચથગચ્છ) શ્રી વિરપ્રભુની પાટે તેમના પાંચમા ગણધર સુધર્માસ્વામી થયા. તેમણે બાર અંગસૂત્રની રચના કરી, સુધર્માસ્વામીને જન્મ કલાક ગામમાં અને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
પટ્ટાવલી.
અગ્નિવૈસ્યાયન ગોત્રમાં થયો હતો. તેમના પિતાનું નામ ધમ્મિલ તથા માતાનું નામ ભદિલ્લા હતું. તેઓ પચાસવર્ણ ગૃહસ્થાવાસમાં રહ્યા. ત્રીસ વર્ષ વીરપ્રભુની ચરણ સેવા કરી. વીર નિર્વાણ પછી બાર વર્ષ છગસ્થ રહી, ગતમસ્વામીના નિર્વાણ થતાં કેવળજ્ઞાન પામી, આઠવર્ષ કેવળજ્ઞાને રહી સર્વાયુ ૧૦૦ વર્ષ પૂર્ણ કરી વિરનિર્વાણથી વીસમે વર્ષે મોક્ષે ગયા.
(૩) શ્રી જંબુસ્વામી. સુધર્માસ્વામીની પાટે જંબુસ્વામી થયા. તે રાજગૃહીના વાસી રૂષભદત્ત શેઠની ધારણ નામે ભાર્યાની કુખે જન્મ્યા હતા. તેમણે નવાણું ક્રોડ સેનામહેર તથા આઠ સ્ટિયો છડી ૧૬ વર્ષની જુવાન વયમાં દીક્ષા લીધી. સોળવર્ષ ગૃહસ્થાવાસ, ત્રીસ વર્ષ છઘસ્થ પર્યાય અને ચુમ્માલીશ વર્ષ કેવળ-પર્યાય પાલી, શ્રીવીરાત ૬૪ મે વર્ષે મેક્ષે ગયા. સર્વાયુ વર્ષ ૮૦. અહીંથી કેવળજ્ઞાનઆદિ દશ બેલ વિચ્છેદ ગયા.
તે દશલ આ પ્રમાણે છે. ૧ મનપર્યવ જ્ઞાન. ૨ પરમાવધિજ્ઞાન. ૩ પુલાક લબ્ધિ. ૪ આહારકલબ્ધિ. ૫ ક્ષપકશ્રેણિ. ૬ ઉપશમણિ. ૭ જિનકલ્પ. ૮ સુક્ષ્મસંપરા ચારિત્ર પરિહારવિશુદ્ધિ ચારિત્ર. તથા યથાખ્યાત ચારિત્ર. ૮ કેવળજ્ઞાન, ૧૦ સિદ્ધિગમન. यतः-मण १ परमोहि २ पुलाए ३, आहार ४ खवग ५ उवसमे ६ कप्पे ७॥ संजमतिय ८ केवल ९, सिजणाय १० जंबूमि वुच्छिन्ना. તે વખતે અવનિમાં પાલક રાજાનું રાજ્ય હતું.
(૪) શ્રી પ્રભવસ્વામી.. શ્રી જંબુસ્વામીની પાટે પ્રભવસ્વામી થયા. તેમના વિષે એવી કથા છે કે પુરના વિધ્ય નામના રાજાએ પિતાના વડા પુત્ર પ્રભવને રાજગાદી ન આપતાં નાના પુત્ર પ્રભુને આપી તેથી પ્રભવ રીસાઈ બારવટે નીકળી પડ્યો. તે એકદિવસ પાંચસે ચેરેને સાથે લઈ જબુસ્વામીના ઘરમાં લુંટવા આવ્યા. પણ ત્યાં જબુસ્વામીના ઉત્કટ વૈરાગ્યને જોઇ પ્રતિબંધ પામી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની.
તેણે પાંચસે ચોર સાથે દીક્ષા લીધી, અને ગચ્છનાયક થયા. એઓ ત્રીશવર્ષ ગૃહસ્થાવાસ, ચુમ્માલીશ વર્ષ વતપર્યાય, અને અગ્યારવર્ષ યુગપ્રધાન પદી, કુલ મળી ૮૫ વર્ષનું સર્વાયુ પાળી વરાત ૭૫ મે વર્ષે સ્વર્ગે ગયા. ઉપકેશ ગામમાં શ્રી વિરપ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી,
(૫) શ્રી સચ્યભવસૂરિ. શ્રી પ્રભવસ્વામીની પાટે શ્રી સત્યંભવ સૂરિ થયા. એમણે એમના પુત્ર મનક સાધના માટે દશવૈકાલિક સૂત્ર રચ્યું છે. એમની એવી ઉત્પત્તિ છે કે પ્રભવસ્વામીએ એક વખત વિચાર કર્યો કે મારી પાટપર બેસાડવાને કોણ લાયક છે. તેથી જ્ઞાનબળથી જોતાં પિતાના સર્વ સંધમાં પાટગ્ય કોઈ દેખ્યો નહિ. ત્યારે પરદર્શનમાં ઉપગ દેવાં રાજગૃહમાં સÁભવભરને ગ્ય પુરૂષ જોયે; પછી ત્યાં આવીને તેને પ્રતિબંધવા બેમુનિએ મોકલ્યા. તેઓ જ્યાં સભવભટ્ટ યજ્ઞમાં હતા ત્યાં જઈ બોલ્યા કે “દમદા અંતર ૧ સાયતે વિત” આ પરથી સચ્યભવભ યજ્ઞ કરનાર ઉપાધ્યાય પાસે જઈ તવ કહેવાનો આગ્રહ કર્યો. ત્યારે ઉપાધ્યાયે કહ્યું કે આ યજ્ઞસ્તંભની નીચે જિનપ્રતિમા છુપાવી છે. અને તેના જ પ્રભાવથી યજ્ઞમાં વિન પડતું નથી નહિત મહાપાસિદ્ધ પુત્ર અને નારદ એ બે યજ્ઞને ભંગ જ કરી નાખે. આ પરથી સયંભવભદે જિનપ્રતિમાનાં દર્શનથી બોધ પામી દીક્ષા લીધી. તેમનો જન્મ રાજગૃહી નગરીમાં તથા વાત્સ્યગોત્રમાં થયો હતો. તેઓ ૨૮ વર્ષ ગૃહસ્થવાસે રહી ૧૧ વર્ષ સામાન્ય સાધુપણે રહી તથા ૨૩ વર્ષ યુગપ્રધાન પદી પાળી કુલ ૬૨ વર્ષનું સર્વાયુ ભેગવી શ્રી વીરાત્ ૮૮ વર્ષે સ્વર્ગ ગયા,
પ્રાસંગિક ઇતિહાસ, મધદેશની રાજધાની મુખ્ય રાજગૃહનગરમાં હતી. ત્યાં વિક્રમથી અગાઉ લગભગ પાંચસે વર્ષના સુમારપર પ્રસેનજિત રાજા રાજ્ય કરતે હતે. તેની ગાદીએ શ્રેણિક રાજા થયો. શ્રેણિકને અભયકુમાર, મેઘકુમાર, કણિક, હા, વિહા વિગેરે ઘણા પુત્ર હતા. અભયકુમાર ઘણે બુદ્ધિમાન હોવાથી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
પટ્ટાવલી.
મંત્રિપદ મલ્યું હતું. આ અભયકુમાર તથા મેઘકુમારે શ્રીવીરપ્રભુ પાસે દીક્ષા લીધી. તેથી રાજ્યવારસ કોણિક થશે. તે રાજ્યવારસ હોવા છતાં અધીરા થઈ બાપને પાંજરામાં કેદ કરી પિતે રાજગાદી પર બેઠો. પાછળથી એ બાબત પશ્ચાતાપ કરી બાપને કેદમાંથી મુક્ત કરવા ગયે તેટલામાં શ્રેણિક રાજા આપઘાત કરી મરણ પામ્યા. તેથી તે ઘણે દીલગીર થયો. અને આ શાકમાં તેણે રાજગૃહ ડી ચંપાપુરને રાજધાની કરી. કણિકબાદ તેને પુત્ર ઉદાયી ગાદી પર બેઠો. તેણે ચંપાપુર બદલી પાટલી પુત્ર (પણ) શહેરમાં રાજધાની સ્થાપી. આ ઉદાયી રાજાને પૈશધશાળામાં પિષમાં એક અભવ્ય કપટથી બાર વર્ષ સુધી સાધુના વેશમાં રહી દગાથી માર્યો. હવે રાજાને કોઈ કુંવર ન હોવાથી પંચદિવ્યથી રાજા પસંદ કરે છે. અને તે દિવ્યથી સુદ્રવંશી નવનંદરાજા રાજગાદી પર આવ્યા; વળી કપિલવસ્તુ નગરમાં શાક્ય જાતને રાજા શુદ્ધોધન નામે રાજ્ય કરતે હતે. તેને શાક્યસિંહ નામે પુત્ર હતું. તેનું બીજું નામ મૈતમ હતું. તેણે દીક્ષા લીધી અને બ્રધર્મ ચ. લાવ્યો. બુદ્ધવિક્રમથી અગાઉ ૪૮૩ વર્ષપર થઈ ગયો છે.
(૬) શ્રી યશોભદ્રસૂરિ. શ્રી સયંભવસૂરિની પાટે શ્રીયશોભસૂરિ થયા તેઓ તુંગીયાયન ગેત્રમાં ઉત્પન્ન થયા હતા. તેઓ રર વર્ષ ગૃહસ્થાવાસમાં રહ્યા, તથા ચાર વર્ષ વ્રત પર્યાયમાં રહ્યા અને પચાશ વર્ષ યુગપ્રધાન પઠીમાં રહ્યા. કુલ ૮૬ વર્ષનું સર્વાય ભેગવી શ્રી વીરાત ૧૪૮ વર્ષે સ્વર્ગે ગયા.
(૭) શ્રી સંભૂતિવિજયસૂરિ. શ્રી યશોભદ્રસૂરિની પાટે શ્રીસંભૂતિવિજયસૂરિ થયા. અને બીજા ભદ્ર બાહુ સ્વામી થયા. એમ બે આચાર્યો બેઠા. સંભૂતિવિજયસૂરિ માઢર ગેત્રમાં ઉત્પન્ન થયા હતા. તેઓ ૪૨ વર્ષ ગૃહસ્થાવાસમાં, ૪૦ વર્ષ વતપર્યાયમાં અને ૮ વર્ણ યુગપ્રધાન પદી પાળી કુલ ૪૦ વર્ષનું સર્વાયુ ભોગવી શ્રી વીરાત ૧૫૬ વષે સ્વર્ગે ગયા,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની.
(૮) શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામી, ઉપર કહ્યું કે યશોભદ્રસૂરિની પાટે બે આચાર્ય બેઠા. તેમાંના ભદ્રબાહુ સ્વામી એ છેલ્લા ચોદપૂવી થયા. એમણે દશ નિયુક્તિ કરી છે તેનાં નામ નીચે પ્રમાણે છે. ૧ આવાયક નિયુક્તિ. ૪ આચારાંગ નિયુક્તિ. ૭ રિષિ ભાષિત નિર્યુક્તિ. ૨ દશવૈકાલિક નિયુક્તિ.૫ સૂત્રકૃતાંગ નિયુક્તિ. ૮ બૃહકલ્પ નિયુક્તિ. ૩ ઉત્તરાધ્યયન નિયુક્તિ. સૂત્રપ્રાપ્તિ નિયુક્તિ. ૮ વ્યવહાર નિર્યુક્તિ.
૧૦ દશાશ્રુતસ્કંધ નિર્યુક્તિ. તે સિવાય બહલ્કલ્પ, વ્યવહારસૂત્ર તથા દશાશ્રુતસ્કંધ, નામના ત્રણ છેદ સૂત્રો એમણે રચ્યા તથા “ભદ્રબાહુ સંહિતા" નામે જ્યોતિષને ગ્રંથ ર છે. એમને ભાઈ વરાહમિહીર હતું. તેણે “વરાહમિહીર સંહિતા ” બનાવી છે. ભદ્રબાહુ સ્વામી ૪૫ વર્ષ ગૃહસ્થાવાસમાં, ૧૭ વર્ષ વ્રતપર્યાયમાં, અને ૧૪ વર્ષ યુગપ્રધાન પીપાળી કુલ ૭૬ વર્ષનું સર્વાયુ ભોગવી શ્રીવીરાત ૧૭૦ વર્ષે સ્વર્ગે ગયા.
(૯) શ્રી સ્થળભદ્રસ્વામી. ઉપરના આચાર્યોની પાટે શ્રીસ્થૂળભદ્રસ્વામી થયા. એમના બાપનું નામ શકહાલ હતું. તે નંદરાજાને દીવાન હતા. વરરૂચિ નામના બ્રાહ્મણે શકહાલપર નંદરાજાને અભાવ કરાવ્યો જેથી શકાલે પિતાના પુત્ર શ્રીયકને હાથે પિતાને શિરચ્છેદ કરાવ્યું. જેથી નંદે પશ્ચાતાપ કરી પાછી દીવાનગીરી તેમને જ મેંપવા ઠરાવ્યું. હવે શ્રીયકના મેટાભાઈ ધૂળીભદ્ર કસ્યા નામની વેશ્યાના ઘેર બાર વર્ષ લગી મોજ શેખમાં રહ્યા હતા. તેમને નંદ રાજાએ બેલાવી દીવાનગીરી આપવા માંડી પણ તેણે તે ન લેતાં વૈરાગ્ય પામી દીક્ષા લીધી. બાદ તેઓ ચાદપૂર્વ મૂળપાઠથી તથા દશપૂર્વ બે વસ્તુ ચુન અર્થ સહિત શીખ્યા. એમને યક્ષા વિગેરે મહાબુદ્ધિવાન સાત બહેનો હતી. તે સાતે ખેનાએ દીક્ષા લીધી હતી. એમને ભાઈ શ્રીયક નંદરાજાને દીવાન થયું. શ્રીસ્થૂળભદ્રસ્વામીએ છ માસ લગી પૂર્વ પરિચિત કૉસ્યા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
પટ્ટાવોં
નામની વેશ્યાને ઘેર રહી તેના અનેક હાવભાવ વચ્ચે પેાતાનું અખંડ શીલ રાખ્યું તેથી તેમનું નામ ખરેખર અમર થયું છે. સ્થૂળભદ્રના વખતે ચંદ્ર ગુપ્તના રાજ્યમાં ખાર વર્ષના દુકાળ પડયા હતેા. સ્થૂળીભદ્ર સ્વામી ૩૦ વર્ષ ગૃહસ્થાવાસ, ૨૪ વ્રતપર્યાય, તે ૪પ વ યુગપ્રધાન પીપાળી કુલ ૯૯ વર્ષનું સર્વાયુ ભાગવી શ્રી વીરાત્ ૨૧૫ વર્ષ વગે ગયા. ( છેલ્લા શ્રુત કેવી અથવા તે છેલા ચૈાદ પૂર્વધર સ્થૂળળભદ્ર સ્વામી થયા. ) પ્રાસંગિક ઇતિહાસ.
શ્રી વીરાત્ ૫૧ વર્ષ લગી શ્રેણિકવશી રાજ્ય ચાલ્યું. વીંરાત્ ૫૧ થી ૨૦૬ લગી ૧૫૫ વર્ષ સુધી નવનોનું રાજ્ય ચાલ્યું. વીરાત ૨૦૬ માં ચાણાકય નામના બ્રાહ્મણે નવમા નદતે રાજ્યમાંથી કાઢી મૂકીને મૈાવશી ચંદ્રગુપ્ત રાજાને ગાદીપર બેસાડયા. એ રાજા જૈતી હતા. વીરાત્ ૨૦૦ વર્ષે સીકંદરે હિંદુસ્તાન પર ચડાઇ કરી.
(૧૦) શ્રી આર્યમહાગિરિસૂરિ.
શ્રી સ્થૂળીભદ્રની પાટે શ્રીઆ મહાગિરિ તથા આસુહસ્તિસૂરિ એમ એ આચર્યા થયા. આ મહાગિરિએ જિનકલ્પની તુલના કરી છે. ( આ મહાગિરિના શિષ્ય અલિસ્સહ તેના શિષ્ય ઉમાસ્વાતિ વાચક થયા. તેમણે તત્ત્વા પ્રમુખ ગ્રંથો કર્યાં છે. ઉમાસ્વાતિના શિષ્ય શ્યામાચા થયા. તેમણે સુમનિગાદની વ્યાખ્યા કરી. અને પત્રવઙ્ગાસ્ત્ર રચ્યું છે એ શ્યામાચાર્ય વીરાત્ ૩૭૬ વર્ષે સ્વર્ગ ગયા. આ પ્રથમ કાલકાચા થયા ) આય મહાગિરિ ૩૦ વર્ષ ગૃહસ્થાવાસ ૪૦ વષૅ વ્રતપર્યાય અને ૩૦ વર્ષ યુગ પ્રધાન પી પાળી કુલ ૧૦૦ વર્ષનું સર્વાયુ ભેગી શ્રી વીરાત ૨૪૫ વર્ષે સ્વર્ગે ગયા.
(૧૧) આર્યસુહસ્તિસૂરિ.
એમણે અવન્તિ સુકુમાળને પ્રતિમાધ્યે. વળી એમણે દુકાળથી ભૂખે મરતા એક ભીખારીને દીક્ષા આપી. તે ભીખારી મરણ પામી મૈાવશા ચંદ્રગુપ્તરાજાના પુત્ર બિન્દુસાર, તેને પુત્ર અશાક, તેના પુત્ર ણાલ, અને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની. તેને પુત્ર સંપ્રતિ નામે રાજા થયા. તેણે મારવાડ, ગુજરાત, પંજાબ, તથા દક્ષિણ વિગેરે સ્થળે જૈનધર્મ ફેલાવ્યો. વળી તેણે પિતાના નોકરેને સાધુને વેષ પહેરાવી શક, યવન, તથા પારસ વિગેરે દેશમાં મોકલી ત્યાં પણ જનધર્મની પ્રવૃત્તિ કરાવી. આ સંપ્રતિરાજાએ ઘણું જિનમંદિરે તથા ઘણી જિનપ્રતિમાઓ ભરાવી છે. આર્યસુહસ્તિસૂરિ ૩૦ વર્ષ સુધી ગૃહસ્થાવાસમાં, ૨૪ વર્ષ વ્રતપર્યાય, અને ૪૬ વર્ષ યુગપ્રધાન પદી પાળી કુલ ૧૦૦ વર્ષનું સર્વાયુ ભોગવી શ્રી વીરાત ૨૧ વર્ષે સ્વર્ગે ગયા.
પ્રાસંગિક ઇતિહાસ ચંદ્રગુપ્તરાજા પછી તેને પુત્ર બિન્દુસાર રાજા થશે. તેની પછી તેને પુત્ર અશક રાજા થયે. તેણે બુદ્ધધર્મ સ્વીકાર્યો. અને તેણે આખા હિંદુસ્તાન તથા ચીન, જાપાન વિગેરે દેશોમાં પણ ફેલાવ્યો હતે. (૧૨) શ્રી સુસ્થિતસૂરિ,તથા સુપ્રતિબદ્ધસૂરિ (કેટિકગચ્છ) - આર્યસુહસ્તિની પાટે સુસ્થિતસરિ અને બીજા સુબ્રતિબદ્ધ એમ બે આચાર્યો બેઠા. તેમણે સરિમંત્રને વાર જાપ કર્યો. તેથી નિગ્રંથગચ્છનું નામ કટિકગચ્છ પડયું.
સૂચના સુપ્રતિબદ્ધસૂરિને પાટ સુસ્થિતસૂરિની સાથે અંતર્ભત કર્યો છે. એ પ્રમાણે દિન્નસૂરિને પાટ ઇંદિત્તસૂરિની સાથે અંતભૂત કર્યો છે. કવચિત આ પ્રમાણે પાઠ છે,
(સુસ્થિતસૂરિ ગૃહસ્થાવાસમાં વર્ષ ૩૧. વતી તરીકે વર્ષ ૧૭. અને આચાર્યપદે વર્ષ ૪૮ કુલ ૨૬ વર્ષનું સર્વાયુ ભોગવી શ્રી વીરાત ૩૩૮ વર્ષે સ્વર્ગે ગયા.) શ્રી વીરાત ૩૭ર વર્ષે શ્રીસુસ્થિવરિ સ્વર્ગે ગયા. (૧૩) શ્રી ઈંદ્રદિન્નસૂરિ તથા લઘુભ્રાતા દિન્નસૂરિ.
શ્રી સુસ્થિતસૂરિની પાટે બે આચાર્યો થયા (૧) શ્રી દિનરિ અને (૨) શ્રી દિસરિ થયા. શ્રી ઇંદ્રદિસરિ શ્રી વીરાત ૪૨૧ વર્ષે સ્વર્ગ ગયા..
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
પટ્ટાવલી.
(૧૪) શ્રી સિદ્ધગિરિસૂરિ.
શ્રી ઇંદ્રદિન્નસુરિની પાટે તથા દિસૂરિની પાર્ટ શ્રી સિંહૅગિરિસુરિ થયા શ્રીવારાત્ ૫૪૭ વર્ષે તેઓ સ્વર્ગ ગયા. પ્રાસંગિક ઇતિહાસ.——
શ્રીવીરાત ૪૫૩ વષે ગભિક્ષરાજાના ઉચ્છેદક ખીજા કાલિકાચાર્ય થયા. અને શ્રીવીરાત્ ૪૫૩ વષે ભગુકચ્છે મહાન નગરે શ્રી ખપુટાચાર્ય થયા. ત્યારબાદ વૃદ્વવાદી તથા શ્રી પાદલિપ્તાચાર્ય થયા. શ્રી વીરાત ૪૫૭ માં વિક્રમરાજાએ પેાતાનું રાજ્ય શકરાજાઓને હઠાવીને પાછું મેળવ્યું. ત્યારબાદ ૧૩ વર્ષે સુવહુંદાનથી પૃથ્વીને ણુરહિત કરી. શ્રી વીરાત્ ૪૭૦ વર્ષે પેાતાના સવત ચલાબ્યા. શ્રી વીરાત્ ૪૬૪ વર્ષે આ ગુનામે આચાય થયા. તે સમયમાં શ્રી વૃદ્ધવાદિસૂરિના શિષ્ય શ્રી સિદ્ધસેનદિવાકર થયા. તે સિદ્ધસેનદિવાકર ઉજેણી નગરીના સ્મશાનમાં મહાકાલપ્રસાદમાં મહાદેવલિંગને ફાડી શ્રી પાર્શ્વનાથના બિબતે પ્રગટ કર્યાં. આ ચમત્કારથી અને પ્રતિખેાધથી વિક્રમરાજાતે જૈના કર્યાં. તેમણે સમ્મતિત, કલ્યાણમંદિર તથા વીરસ્તુતિ વિગેરે ગ્રંથા કર્યાં છે.—પ્રાસંગિક Ūતિહાસ.
શ્રી વીરાત્ ૧ થી ૪૦૦ સુધીની રાજ્યસત્તા. વીરનિર્વાણુ વખતે ઉજેણીમાં પ્રદ્યોતનના પૌત્ર પાળક મહારાજા થયા. તેનું રાજ્ય ૬૦ વર્ષ ચાલ્યું. ત્યારબદ પાટલીપુત્રમાં નવનાનું રાજ્ય ૧૫૫ વર્ષ સુધી ચાલ્યું. બાદ માÖવશી રાજ્ય ૧૦૮ વર્ષ સુધી ચાલ્યું. ત્યારબાદ ૩૦ વ પુષ્પમિત્રનુ રાજ્ય ચાલ્યું. પછી ૬૦ વર્ષ બાલમિત્ર અને ભાનુમિત્ર રાજા તે પાટલીપુરના રાજા થયા. અને કલ્પસૂર્ણિમાં કહેલ કાલિકાચાયના અહિકાર કરનાર ઉજ્જૈણીના બાળમિત્ર અને ભાનુમિત્ર છે તે પ્રથમનાથી જુદા છે. અને તે વિક્રમસદી પાંચમાં થયા છે. ત્યારમાદ ૪૦ વર્ષ નભવાહન રાજાનું રાજ્ય હતું. ત્યાર પછી ૧૩-વર્ષ ગભિક્ષરાજાનું રાજ્ય થયું, ત્યારપછી જ વ શકજાતના લાકોએ રાજ્ય કર્યું. . એ શક લોકોને વિક્રમ રાજાએ જીતી લીધા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની.
(૧૫) શ્રી વજાસ્વામી. (છેલ્લા દશપૂ.) વઇરીશાખા.
શ્રી સિંહગિરિની પાટે વસ્વામી થયા. એમને બાલ્યાવસ્થામાંજ જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું હતું. એમની પાસે આકાશગામિની વિદ્યા હતી. એમના વખતમાં જ્યારે ખીએ ખારવ” દુકાળ પડયા ત્યારે તેમણે સંધની રક્ષા કરી હતી. એમણે દક્ષિણુપથમાં ઐાદ્ધ રાજ્યમાં જિનપુજામાટે સંધના આગ્રહથી કુલ લાવી આપ્યાં, અને રાજાને જૈની ખનાવ્યા.
એ આચાર્યથી વધરીશાખા ઉત્પન્ન થઈ. તે બાલ્યાવસ્થામાંથીજ દીક્ષા લઇ ખાળબ્રહ્મચારી થયા. તેમણે નમસ્કાર મહાશ્રુતસ્કંધમાં ધર્યું. ઈત્યાદિક એમનાં અનેક વૃત્તાંત્ત છે.
૧૧
આરવષ્ટ દુકાળમાં એમણે પાંચસે સાધુ સાથે અણુસણુ કર્યું, અને શાસન રક્ષા માટે એક સાધુને સુભિક્ષ થવાના હતા ત્યાં આકાશમાર્ગે મેકહ્યું, એનુ ગેત્રગીતમ હતું. તેમના પિતાનુ નામ ધનગિરિ અને માતાનું નામ સુનંદા હતું, તેઓ તુંબવન ગામમાં શ્રી વીરાત્ ૪૯૬ અને વિ. સં. ૨૬ માં જન્મ્યા હતા. ૮ વર્ષ બાલ્યાવસ્થા, ૪૪ વર્ષી વ્રતપર્યાય, ૩૬ વર્ષ યુગપ્ર ધાન પદ્મી, કુલ ૮૮ વર્ષનુ સર્વાયુ ભેગવી શ્રીવીરાત ૫૮૪ માં વિક્રમ સ ૧૪૪ માં સ્વગે થયા.. દશ પૂર્વનું જ્ઞાન તથા અર્ધ નારાચસંધયણુ એ ખે એમની પછી વિચ્છેદ ગયાં. વિશેષ હકીકત એમના ચરિત્રથી જાણી લેવી. શ્રીવીરાત ૫૨૫ વર્ષે થત્રુંજયના ઉચ્છેદ થયા, ત્યાર પછી વિ. સં. ૧૦૦ માં જાવડશાહે શત્રુંજયના ઉચ્ચાર કર્યાં. તેની પ્રતિષ્ઠા વજ્રસ્વામીના વિદ્યમાનપણામાં થઇ.
यतः- देवो गौतमबोधितोऽहमिति यो स्मार्थीज्जनुर्वासरे,
बुध्या तातमगाच्च यः श्रुतमपि मायः श्रुतं योऽग्रहीत् ॥ सच्चाक्षिप्तसुराप्तलब्धिकलितो यः संघवात्सल्यकृतं श्रीवज्रगुरुं महोमतिकरं वंदे सुशाखातरं
॥ ॥ આ સુહસ્તિ અને વવાની વચ્ચે ખીજી પટ્ટાવલીમાં ૧ શ્રીગુણુ સુંદરસૂરિ શ્રી કોટક કદિાચાય જ શ્રી રેવતી ભાર પ શ્રી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
પટ્ટાવેલી. ધર્મસરિ. ૬ શ્રી ભદ્રગુણાચાર્ય. ૭ શ્રી ગુણાચાર્ય એ સાત અનુક્રમે યુગપ્રધાન થયા છે. એમ લખેલ છે.
વીરાત પ૩૩ વર્ષે આરક્ષિતસૂરિએ બધા શાસ્ત્રોમાંથી અનુગ જુદે પાડી જુદુ અનુગદ્વાર સૂત્ર લખ્યું છે. શ્રી વીરાત ૫૪૮ માં બૈરાશિક મતવાળા રેહગુપ્તને જીતનાર શ્રી ગુણસૂરિ થયા. હગુપ્તના શિષ્ય કણદમુનિએ વૈશેષિક મત ચલાવ્યું.
(૧૬) શ્રી વાસેનસૂરિ. શ્રી વજીસ્વામીની પાટે શ્રી વજસેનસૂરિ થયા. શ્રી વાસ્વામીએ આકાશભાગે જે શિષ્યને ઉડાવી સપાર પત્તનમાં મોકલેલ તે વજુસેનસૂરિ ત્યાં જિનદત્ત શેઠના ઘેર ભીક્ષા લેવા ગયા. ત્યાં તે શેઠની ઈશ્વરી નામની ભાર્યા લાખ રૂપીયાના ખર્ચે એક હાંડી ધાન્યની રાંધી તેમાં ઝેર મૂકતી હતી. કારણકે અન્ન ન મળવાથી તેમણે મરવા ઠરાવ કર્યો. વજસેન મુનિએ કહ્યું કે તમે ઝેર માં ખાઓ, કાલે સુકાલ થશે, એમ અમારા ગુરૂએ પ્રકાશ કરેલ છે. આમ આચાર્યના કહેવાથી વિષમિશ્રિત જન જમીનમાં દાટી દીધું, અને બીજે દિવસે તેજ પ્રમાણે એકદમ જુગધરી ભરેલા વાહણ સમુદ્રમાર્ગે આવ્યાં, સુકાલ થયે તેથી સર્વ કુટુંબને બચાવ થતાં શેઠના ૧નાબેંક, ૨ ચંદ્ર, ૩ નિવૃત્તિ ૪ વિધાધર નામના ચારે પુત્રોએ દીક્ષા લીધી. તેમનાથી તેમના નામે ચાર કુળ ચાલ્યાં. અનુક્રમે તેમને આચાર્યપદે સ્થાપ્યા. ક્વચિત પદાવલીમાં આ બીના અધિક છે–(વસેનસૂરિ ૪ વર્ષ ગૃહસ્થપણે, ૧૧૬ વર્ષ સાધુ પણે, અને ૩ વર્ષ યુગપ્રધાન પદે રહી ૧૨૮ વર્ષનું સર્વાયુ ભોગવી) શ્રીવીરાત ૬૨૦ વર્ષે પિતાની પાટપર શ્રી ચંદ્રસૂરિને સ્થાપી સ્વર્ગે ગયા. તે સમયમાં જાવડશાહે ગીરનાર ઉપર ઉદ્ધાર કર્યો. થતા–તરિઝર્થ વનાહિં, હે યમદ્વિનાયત .
चंद्रनिर्वृत्तिनागेंद्र,-विद्याधरकुलक्रमः
એમના સમયમાં એટલે શ્રી વીરાત ૬૦૫ વર્ષે દક્ષિણમાં શાલિવાહને શક ચલાવ્યા. વજસ્વામી અને વજસેનની વચ્ચે આરક્ષિતસરિ તથા દુબ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની.
૧૩ લિકા પુષ્પમિત્ર નામે બે યુગપ્રધાન થયા. શ્રી વીરાત પ૮પ વષે કરંટનગર તથા સાચેરમાં નાહડમંત્રિએ જન્મકસૂરિપાસે શ્રીવીરપ્રભુના બિંબની પ્રતિષ્ઠા કરાવી. શ્રીવીરાત ૬૦૦ વર્ષ આર્યકૃષ્ણસૂરિના શિષ્ય શીવભૂતિએ રથવીરપુરમાં દીગમ્બર મત ચલાવ્યો. શ્રીવીરાત ૬૧૧ વર્ષે તાપસ સાધુઓથી બ્રહ્મદીપીકા શાખા” કહેવાનું અને તેમાંથી બ્રહ્માણી ગરછ નિકળે.
(૧૭) શ્રી ચંદ્રસૂરિ (ચંદ્રગચ્છ–ચંદ્રકુલ.)
શ્રીવાસેનસૂરિની પાટે શ્રીચંદ્રસૂરિ થયા. આ આચાર્યશ્રી ચંદ્રકલ તથા . ચંદ્રગરછ ચાલ્યો. વર્તમાનકાલે જેટલા વિદ્યમાન ગો છે–એટલે નાગપુરીયતપ, તપા, અંચળ, ખરતર. પુનમીયા, આગમીયા, સાધપુનમીયા વિગેરે સર્વે ચંદ્રકુલમાં ભળે છે. જગતમાં તે ગચ્છ બહેળા વિસ્તારને પામ્યો. તેઓ ગૃહસ્થાવાસમાં ૩૭ વર્ષ રહી, સામાન્ય સાધુપણે ૨૩ વર્ષ સુધી રહી, અને આચાર્યપદે ૭ વર્ષ રહી કુલ ૧૭ વર્ષનું સર્વાયુ ભોગવી શ્રીવીરાત કર૭ વર્ષે સ્વર્ગ ગયા.
(૧૮) શ્રી સામંતભદ્રસૂરિ. (વનવાસી ગચ્છ)
શ્રીચંદ્રસુરિની પાટે શ્રીસામંતભદ્રસૂરિ થયા. આ આચાર્ય પુર્વગત તિ ના વેત્તા હતા. તથા અત્યંત વૈરાગ્યવંત હોવાથી વનમાં રહેતા. તેથી એમનાથી ચેથું નામ વનવાસી ગ૭ કહેવાણું. તેઓને “ નિગ્રંથ ચૂડામણિ” એવું બિરૂદ મલ્યું હતું. તેઓ શ્રીવીરાત ૬૭૦ વર્ષે સ્વર્ગે ગયા. यतः-पूर्व पूर्वदिशिपसिद्धमहिमा निग्रंथचूडामणिः,
किंचित्पूर्वगतश्रुतः प्रभुरभूत्सामंतभद्राभिधः ॥ પન્ના મમીમરાવે પાસાપ્તાત્રા, श्रीमचंद्रकुलोद्भवः मुविहितस्त्वित्युवराभूधरः ॥१॥
- [૧૯] શ્રીવૃદ્ધદેવસૂરિ. શ્રીસામતભદ્રસૂરિની પાટે શ્રી વૃદ્ધદેવસૂરિ થયા, તેઓએ કરંટનગરના
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
પટ્ટાવલી.
નાહડમત્રિને પ્રતિખાધી જૈની કર્યાં. અને તેણે કરાવેલ ચૈત્યમાં પ્રતિષ્ઠા કરી. કવચિત્ પટ્ટાવલીમાં શ્રીવીરાત ૬૯૯ વર્ષે ૮૪ શિષ્યને વડ તળે આચાર્ય પદે સ્થાપ્યા. તે આચાર્યો જે જે ગામમાં રહ્યા તે તે ગામના નામે ગુચ્છનાં નામેા થયા એ પ્રમાણે છે.
यतः - शते सपादे शरदामतीते, श्रीविक्रमार्षात्किलदेवसूरिः ॥ कोरंटके नाइडमंत्रिचैत्ये, शंकुप्रतिष्ठा प्रथितस्ततोऽभूत् ॥१॥ [૨૦] શ્રી પ્રદ્યાતનસૂરિ.
શ્રીવૃદ્ધદેવસૂરિની પાર્ટ શ્રી પ્રદ્યોતનસૂરિ થયા.
[૨૧] શ્રીમાનદેવસૂરિ.
શ્રી પ્રદ્યોતનસૂરિની પાટે શ્રીમાનદેવસૂરિ થયા. એમને સૂરિપદ સ્થાપવા ના અવસરે ગુરૂએ એમના ખભાપર સરરવતી તથા લક્ષ્મીને સાક્ષાત જોઇને વિચારમાં પડયા કે એ દીક્ષા છેાડી દેશે. જે પરથી માનદેવસૂરિએ ગુરૂપાસે એવી પ્રતિજ્ઞા લીધી કે ભક્તિવાળા ધરની ભીક્ષા ન લેવી. તથા દૂધ, દહીં, ધી, તેલ, મીઠું' તથા પકવાન પશુ ન લેવાં. આવા ઉચ્ચતપથી તેમને જયા, વિજયા, પદ્મા, તથા અપરાજિતા એમ ચાર દેવીએ વૃશ થયેલી હતી એમ કહેવાય છે. એમના વખતમાં અાનિસ્તાનમાં આવેલ ગીઝની અથવા તક્ષશિલા નામની નગરીમાં ધણા આવકા રહેતા હતા. ત્યાં મરકીના ઉપદ્રવ થતાં તેની શાન્તિના કાજે માનદેવસૂરિએ નાડાલ નગરથી લઘુશાન્તિ ખનાવી મેકલી હતી.
यतः -- प्रद्योतनो मुनिवृषोजनि तस्य पट्टे, तस्मादभूदय जय गुरुमानदेवः ||
पद्मा जया च विजया ह्यपराजिता च.
यस्यानताः मुमुनिपंचशताधिपस्य ॥ १ ॥ नाइलनाम नगरे कृतमेघकालैः
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની.
साकंभरी पुरसमागतसंघवाचा ॥ शान्तिस्तवमबलमारि भयापहारि, यैर्निर्ममे सुविहितक्रममार्गदीपैः ॥२॥
(૨૨) શ્રી માનતુંગરિ. શ્રીમાનદેવસરિની પાટે શ્રીમાનતુંગરિ થયા. એમણે ભક્તામરસ્તોત્ર કરી બાણ અને મયૂરની વિદ્યાથી ચમત્કાર પામેલા વૃદ્ધભેજ રાજાને પ્રતિબોધ્યો. તથા આડ ભયને હરનાર સ્તોત્ર નમિઉંણ કર્યું, તથા ભક્તિભર આદિ સ્તવિને કર્યા છે. यतः-जज्ञे ततः प्रकटदैवतचोष्टितांगा,
श्रीमानतुंग इति सूरिघटा किरीटः ॥ भक्तामरं भयहरं च विधाय येन, ' नम्रीकृतः क्षितिपति (जगाधिपश्च ॥१॥
(ર૩) શ્રી વીરસૂરિ. શ્રીમાનતુંગરિની પાટે શ્રીવીરસૂરિ થયા. શ્રીવીરસરિઓ શ્રીવીરાત ૭૭૦ વર્ષે નગરમાં નમિનાથની પ્રતિષ્ઠા કરી.
यतः-नागपुरे नमिभवन, प्रतिष्ठयामहितपाणिसौभाग्यः ॥ | ગમવા , સિમ તૈક સાથ રાજ્ઞા છે ?I.
તથા તેઓએ સાચોરમાં શ્રીવીરપ્રભુની સ્થાપના કરાવી. તેઓ શ્રીવીરાત ૮૦૨ વર્ષે સ્વર્ગે ગયા.
(૨૪) શ્રી જયદેવસૂરિ. શ્રી વીરસરિની પાટે શ્રી જયદેવસૂરિ થયા. તેઓ વિક્રમા ૩૫૦ વર્ષે એટલે શ્રી વીરાત ૮૨૦ વર્ષે સ્વર્ગે ગયા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
પદાવલી.
(૨૫) શ્રી દેવાનંદસૂરિ. શ્રી જયદેવસૂરિની પાટે શ્રીદેવાનંદસૂરિ થયા. એમના સમયમાં શ્રીવીરાત ૮૪૫ વષે વલભીનગરને ભંગ થયે, (કવચિત્ શ્રી વીરાત ૦૪માં ગાંધર્વ આદિ વેતાલે ઉપદ્રવ કર્યો. તે વખતે વલભીને ભંગ થયે. અને શાન્તિસૂરિએ શ્રી સંધની રક્ષા કરી). શ્રી વિરાન ૮૮૨ અને વિક્રમા ૪૧૨ વર્ષે ચૈત્યવાસી થયા. કવચિત્ પટ્ટાવલીમાં શ્રી વીરાત્ ૮૮૬ અને વિક્રમાન ૪૧૬ વર્ષ બ્રહ્મદીપીકા શાખા નીકળી એમ છે. '
(ર૬) શ્રી વિમસૂરિ. શ્રી દેવાનંદસૂરિની પાટે શ્રી વિક્રમસૂરિ થયા. શ્રી વીરાત ૮૪૭ અને વિકમાત પાછ૭ માં નિવૃત્તિકુલમાં રાજ્ય ચૈત્યગચ્છના ધનેશ્વરસૂરિએ શત્રુંજય મ. હાસ્ય સંક્ષેપી શિલાદિત્ય રાજાને સંભળાવ્યું. શ્રી વીરાત ૮૮૦ અને વિક્રમાત ૫૧૦ વર્ષે વલ્લભીપરિષદ્દમાં લેહિત્યગણિના શિષ્ય શ્રી દેવર્કિંગણિ ક્ષમાશ્રમણ છેલ્લા પુર્વધર એમને દૂષગણિ શિષ્ય દેવવાચક પણ કહેવાય છે, તેમણે સિદ્ધાન્ત લખ્યા. શ્રી વીરાત ૮૪૩ અને વિક્રમાત પર૩ વર્ષે ભાવડગચ્છે કાલિકાચાર્ય થયા. તેમણે રાજાના આદેશથી કારણે ચોથનાં પર્યસણ કર્યા. આ ત્રીજા કાલિકાચાર્ય જાણવા. શ્રી વીરાત ટહ૪ ના વૈશાખ સુદ ૪ હિણિ નક્ષત્રે કાલિકાચાર્ય સ્વગૅગયા. એ પ્રમાણે ભાવડગછીય પટ્ટાવલીમાં જોઈ લખેલ છે એમ એક પદાવલીમાં છે. શ્રી વીરાત્ ૧૦૦૦ વર્ષે સત્યમિત્રાચાર્ય સાથ પૂર્વવિચ્છેદ થયા. વજસેન અને સત્યમિત્રની વચ્ચે શ્રી નાગહસ્તિ, રેવ. તમિત્ર, બ્રહ્મદીપ, નાગાર્જુન, ભૂતદિન્ન વિગેરે યુગપ્રધાન થયા.
(૨૭) શ્રી નરસિંહસૂરિ શ્રી વિક્રમસૂરિની પાટે શ્રી નરસિંહરિ થયા. શ્રી વીરાત ૧૦૦૫ વર્ષ નરસિંહનગરમાં યક્ષને પ્રતિબંધ આપી માંસવાંછાથી વિમુખ કર્યો. यतः-नरसिंहमूरिरासी,-दतोऽखिलग्रंथपारगो येन ॥
ક્ષે નલિંપુર, વાંસર્તિ સ્થાનિત સ્થાનિ' છે ?
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની
તે વખતે એટલે શ્રી વીરાત ૧૦૦૮ વષૅ પાશાળીયા થયા. [૨૮] શ્રી સમુદ્ર૨, (સીસાદીયાવંશી)
શ્રી નરસિંહમૂરિની પાટે શ્રી સમુદ્રસૂરિ થયા. સીસેાદીયાવંશી ક્ષત્રિય, અ હિલ્લપુર પત્તનમાં આચાર્યપદ પામ્યા અને દીગમ્બરને ત્યા. કવચિત્. (ચામુડંડાદેવીને હિંસાથી નીવારી અને આયુ ઉપર ગૈાઢ ચૈત્ય કરાવ્યું.) यतः -- खोमाजराजकुलजोऽपि समुद्रमूरि
र्गच्छं शशास किल यः प्रवणः प्रमाणी ॥ जिला तदाक्षपनक, स्ववशं वितेने, ના, મુનનનાથ સમસ્ય (?) તીર્થ (૨૯) શ્રી માનદેવસૂરિ ( બીજા )
૧૭
॥ o ૫
"विद्या समुद्र हरिभद्रद्रिमित्र सूरिर्वभूव पुनरेव हि मानदेवः ॥ मायामपियोनयसूरिमंत्रं, लेभे म्वकामुख गिरा तपसोज्जयंते ॥ १ ॥
,
શ્રી સમુદ્રસૂરિની પાટે શ્રી માનદેવસૂરિ થયા. પેાતાના શરીરની અસભાધિને લીધે ચિત્તથી શ્રી સૂરિમંત્ર ભૂલી ગયા. ત્યારબાદ કેટલેક દિવસે શ્રો સુરિને આરામ થયેા ત્યારે તેએ ગિરનારપર આવ્યા. ત્યાં ખે મહિનાના ચેકવિહાર ઉપવાસ કર્યાં. તેથી અંબિકાદેવી પ્રસન્ન થઇને એટલી કે આટલી તપસ્યા શા માટે ક છે. ત્યારે સૂરિએ કહ્યું કે માન શરીરમાં અસમાધિ થવાથી સૂરિમંત્ર ભૂલી ગયેાછું ત્યારે અંબિકાએ વિજયાદેવીને પૂછીને કરીથી આચાય મહારાજને સૂરિમત્ર યાદ કરાવ્યેા. આ આચાર્ય શ્રી હરિભદ્રસૂરિના મિત્ર હતા. માટે એમનેા વિજયકાલ શ્રી વીરાત ૧૧ મી સદી ગણી શકાય.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
શ્રી વીરાત ૧૦૫૫ વર્ષે યાકિની મહત્તરા સુત (ધર્મપુત્ર) શ્રીહરિભદ્રસૂરિ સ્વગૅ ગયા. તેમણે ૧૪૪૪ ગ્રંથ કર્યાં છે. વલિ શ્રીહરિભદ્રસૂરિના ભાણેજ શ્રી સિદ્ઘષિ થયા. તેમણે ઉપમિતિભવ પ્રપંચકથા, શ્રી ચંદ્રકૅબલિચરિત્ર, શ્રી વિજય ચદ્રદેવતિચરિત્ર વિગેરે ગ્રંથ કર્યાં છે.
www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાવલી.
(૩૦) શ્રી વિબુધપ્રભસૂરિ શ્રીમાન દેવસૂરિની પાટે શ્રી વિબુધપ્રભસૂરિ થયા. તેઓ શ્રી વીરાત ૧૦૮૦ માં વિદ્યમાન હતા. તે સમયમાં શ્રી ઉમાસ્વાતી આચાર્ય થયા. એમણે શ્રાવક પ્રાપ્તિઆદિ ગ્રંથ કર્યા છે. હરિભદ્રસૂરિએ જે ગ્રંથની વૃત્તિ કરી તે ગ્રંથકર્તા ઉમાસ્વાતિ બીજા સમજવા તથા મહુવાદિરિએ સંમતિ વૃત્તિ કરી છે.
[૩૧] શ્રી જ્યાનંદરિ. विबुधप्रभसूरिरतः, सिंहासनभूषणं जयानंदः ।। समजायत गुरुराजः, संबोधितबहुजनसमाजः ॥ १ ॥
શ્રી વિબુધપ્રભસૂરિની પાટે શ્રી જયાનંદસૂરિ થયા. તેમના ઉપદેશથી શ્રી સંપ્રતિરાજાનાં કરાવેલાં ૮૦૦ જિનાલયને જિર્ણોદ્ધાર કાગવટ મંત્રિએ કરાવ્યો. શ્રી વીગત ૧૧૧૫ વર્ષે શ્રી જિનભદ્ર ગણું ક્ષમાશમણ ૧૦૪ વર્ષનું આયુ ભોગવી સ્વઇ ગયા. એમણે સૂત્રો પર ભાષ્યો કર્યા છે ભાગ્યકારની પછી ડે વખત વીત્યાબાદ જિનદાસ મહત્તરાચાર્યે ચૂણિઓ કરી, તથા સંઘદાસ આચાર્યો પંચકલ્પસૂત્ર અને વસુદેવહિંડી લખી.
(૩૨) શ્રી રવિભરિ.. नड्डलपूरे नेमे-मुख्यायतनं प्रतिष्ठितं येन ।
सश्रीरविनभविभुर्वभूव भूपाच्छतैर्मुनिभिः ॥ १॥ શ્રી જ્યાદસૂરિની પાટે શ્રી રવિપભસૂરિ થયા. એમણે શ્રી વીરાત ૧૧૭૦ માં નડેલનગરમાં મુખ્ય જિનાલયમાં શ્રી નેમિનાથ પ્રભુના બિંબની પ્રતિષ્ઠા કરી. શ્રી આચારાંગ ટીકાકાર શ્રી સીતાચાર્ય પણ આ વખતમાં થયા છે. કવચિત શ્રી વીરાત ૧૧૪૦ વર્ષ ઉમાસ્વાતિ નામે આચાર્ય થયા. અગાઉ દ. શમા પટને પેટમાં પણ ઉમાસ્વાતિનું નામ છે, એથી જણાય છે કે ઉમાવતિ બે થયા છે, એમ લખેલ છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની
૧૮
(૩૩) શ્રી ચોદેવસૂરિ (સાહિત્ય પનિધિ) .
શ્રી રવિપ્રભસૂરિની પાટે શ્રી યશોદેવસરિ થયા. જાતે નાગર બ્રાહ્મણ હતા. તેમને તક્ષશિલા નગરીમાં શ્રી વીરાત ૧૧૦૦ વર્ષ કે કવચિત ૧૧૮ વર્ષે
સાહિત્યનિધિ” એ નામનું બિરૂદ મળ્યું હતું. તેમ કવચિત “અઘજણું” એવું બિરૂદ મળેલું હતું એમ પણ પાઠ છે. यतः नागरवाडवकुलजः, साहित्यपयोनिधियशोदेवः ।। મનનીતિ વિદ્વિતો - બનિ ગતિષ્ણનનંત શા
- (૩૪) શ્રી પ્રદ્યુમ્નસૂરિ. શ્રી યશોદેવસૂરિની પાટે શ્રી પ્રદ્યુમ્નસૂરિ થયા. તે “ભૂવલય ભૂણ” ગણાતા હતા તે આચાર્યના ઉપદેશથી પૂર્વમાં ૧૭ જિનાલય નવાં થયાં. તેમજ ૧૧ જ્ઞાનભંડારો લખાયા આ આચાર્યના સમયમાં એટલે શ્રી વીરાત ૧૨૭૦, અને વિ. સં. ૮૦૦ના ભાદરવા સુદ ૩ દિને શ્રી બપ્પભદિસૂરિજમ્યા. બપ્પભટ્ટસરિએ ગ્વાલિઅરના આમરાજાને પ્રતિબોધ્યું. શ્રી વીરાત ૧૨૭ર અને વિક્રમાત ૮૦૨ માં વનરાજ ચાવડાએ અણહિલપુરપાટણ વસાવ્યું. વનરાજ જેની હતા. તેમજ વિક્રમની નવમી સદીમાં કુમારિક્ષભદ્ર તથા શંકરાચાર્ય થયા. તેમણે દ્ધધર્મને હિંદુસ્તાનમાંથી નાશ કર્યો.
(૩૫) શ્રીમાનદેવસૂરિ (ત્રીજા) श्रीप्रद्युम्नमुनीन्द्रो बभूव भूवलयभूषणं तस्मात् ।। उपधानविधिविधाता, भूयोपि हि मानदेवगुरुः ॥ १ ॥
શ્રી પ્રદ્યુમ્નસૂરિની પાટે શ્રી માનદેવસૂરિ થયા. એમણે ઉપધાનવિધિ ઉદ્ધરી. શ્રી વીરાત ૧૩૬૫ વર્ષે આમરાજા પ્રતિબોધક શ્રી બપ્પભદિસરિ -
ગયા. આ આચાર્ય સૂર્યોદયે ૭૦૦ ગાથાઓ મુખપાઠે નવી તૈયાર કરતા હતા. વિક્રમ સંવત ૮૪૧ થી ૮૪૫ સુધી પંચદુકાલી પડી. તે સમયે ઘણા સાધુને થાળ થઈ ગયા. શ્રી રભૂતિ, શ્રવિ, તે રી ભેમર્ષિ મા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
પદાવલી.
ધારીગરો શ્રી હર્ષતિલક, હર્ષપુરીયગછે શ્રી તનર્ષિ વિગેરે ગીતાએ મળીને સિદ્ધાન્તના ભંડાર કરાવ્યા. એજ સમયમાં મહાપભાવિક યશોભદ્રસુરિ સાંડેર ગ૭માં થયા.
(૩૬) શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિ, "શ્રી માનદેવસૂરિની પાટે શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિ થયા, જેને શ્રી પદ્માવતીની સહાયથી ચિત્રકૂટ પર્વને સુવર્ણ સિદ્ધિની પ્રાપ્તિ થઈ. ચિત્તોડમાં વાદ છત્યા હતા. यतः तदनुविमलचंद्रः सरिरासीगणेशः
તાનસદ્ધિચિત્ર લાલ | विजितविषमवाद गोप्यशैलस्यनाथः,
सगुणजनविधिज्ञो पूजयद्यं यतीशं ॥१॥
(૩૭) શ્રી ઉઘતનસૂરિ.(વડગચ્છ) શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી તિનસુરિ થયા. આ આચાર્યશ્રી ને તિષના પારગામી હતા. જત-ક્યોતિ જલાધાર, માજશો उद्योतन मूरिरभूव , साधुशतत्रयपरीवारः ॥१॥ चतुर्नवत्यन्वितनंदसंख्यैः, शतैरतीतैरथ विक्रमाात् ॥ पूर्वावनेः संघयुतो बुंदाधो ग्रामं स चागात्किल टेलिकाख्यां ॥२॥ ततः सपयास्थ वृहटाधो, लग्ने शुभे स्थापयदष्ट सूरीन् । तेषां गगस्येह तदादिरासी-क्षितौ वृहद्गच्छ इति प्रसिद्धिः ॥३॥
આ આચાર્ય કામદેવરૂપી હાથીને જીતવાને કેશરિસમાન હતા. ત્રણસો સાધુના પરિવારથી આધુગિરિ પર ચઢતાં વડની છાયામાં બેસી શુભમુહૂર્ત શ્રી વિરત્ ૧૪૬૪ વિષે પિતાના સર્વદેવ પ્રમુખ શિષ્યને આચાર્ય પદ આપ્યું,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરી તપાગચ્છની
ANARAA
AAAAAAA
અહિંથી ગચ્છનું નામ “વડગચ્છ” એવું પાંચમું નામ થયું (કેઈક વડ શબ્દને અર્થ વૃહત પણ કરે છે.)
કવચિત પદ્દાવલીમાં શ્રી ઉતતસૂરિએ વિક્રમ સં ૮૮૪ વર્ષે આબુના પૂર્વભાગમાં ટેલીકાગામની સમીપમાં શ્રી સંઘસહિત શુભલગ્નમાં આઠ શિOોને સૂરિપદે સ્થાપ્યા, તેમાં મુખ્યપણે સર્વદેવને સ્થાપ્યા. ત્યાંથી વડગચ્છની પ્રસિદ્ધિ થઈ એમ પણ લખેલ છે.
[૩૮] શ્રી સર્વદેવસૂરિ. શ્રી ઉધતનસૂરિની પાટે શ્રી સર્વ દેવસૂરિ થયા. વિ. સં. ૧૦૧૦ માં રામ સૈન્યપુરમાં રૂષભદેવ તથા ચંદ્રપ્રભુના ચૈત્યની પ્રતિષ્ઠા કરી. તથા ચંદ્રાવતીમાં કુકુણમિત્રને પ્રતિબંધીને દીક્ષા આપી, (અહીંથી અંચળગચ્છની પાટ જુદી પડે છે.) વિ. સં. ૧૦૨૪ માં ધનપાલ કવિએ રૂષભ પંચાલિકા તથા દેશી નમમોલા બનાવી. વિ. સં. ૧૦૮૧ માં મહમદ ગઝનીએ સેન્નાથ લૂટયું. વિક્રમ સં. ૧૦૮૪માં જિનંદ્રસૂરિએ દુર્લભરાજસભામાં “અંતર” એવે બિરૂદ મેળવ્યો. વિક્રમ સં. ૧૦૮૬ માં ઉત્તરાધ્યન ટીકાકાર થીરાપદ્રીય ગચ્છવાળા વાદિવેતાલ શાન્તિસૂરિ થયા. (મુસલમાની ધર્મસ્થાપનાર મહમદ સંવત ૧૦૮૭માં ભક્કામાં જન્મ્યો હતો.) વિ. સં. ૧૧૩૦ માં નાગેદ્રગરછમાં શ્રી દેવેંદ્રસૂરિ થયા, જેમણે એક રાત્રિમાં વ્યતરવડે સેરીયાનગરમાં ચૈત્ય કરાવ્યું હતું यतः तेस्वाद्यः सर्वदेवोद-रामसैन्यपुरेऽन्यदा ॥
વિગુ ૨ વાછતા બેન, પતિયાં માવના છે ? - કવચિત્ પટ્ટાવલીમાં (વિક્રમ સં. ૧૦૨૮ માં આચારાંગસૂત્ર તથા સુય
ગડાંસૂત્રની ટીકા કરનાર શ્રી સીલાચાર્ય પ્રગટ થયા. વળી તેજ સમયમાં નિઅતિ ગ૭ અનેક ગ્રંથો કરનાર શ્રી દ્રોણાચાર્ય પ્રગટ થયા. માલવિદેશમાં ઉજેણીનગરીમાં લધુભોજરાજાનું રાજ્ય હતું. તેના પુત્ર વિ. સં. ૧૦૭૭માં સિંચાણુગઢ વસાવ્યું. તે સમયમાં વાદિવેતાલ”બિરૂદધારક અને ચેડા ક્ષત્રિય પ્રતિબંધક શ્રી શાન્તિસૂરિ પ્રગટ થયા...) આ બિન અધિક છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
પદાવલી.
(૩૯) શ્રી રૂપદેવરિટ શ્રી સર્વદેવસૂરિની પાટે શ્રી રૂપદેવસૂરિ થયા. તેમનું મૂળ નામ દેવસૂરિ હતું. પણ તેમણે આબુના રાજાને પ્રતિબોધ આપ્યો તેથી તેણે એમને “શ્રરૂપ” એવું બિરૂદ આપ્યું, કે જેથી તેઓ શ્રી રૂપદેવસૂરિ કહેવાયા. એ થના વખતે શાખાચાર્ય ઉદયપ્રભસૂરિ પરવાડના દશ ગોત્ર તથા શ્રીમાલના દર ગોત્રને પ્રતિબોધ આપી શ્રાવક બનાવ્યા. એમના શિષ્ય પમાનદસસ્વિી નાણકગરછ ચાલ્ય, તેમાંથી અંચળગચ્છ થયો છે. यतः-तस्मानिरुपमरूपो, बभूव भूयोऽपि देवसरिगुरुः ।।
रुपश्रीरिति यस्मै, विरुदमदादर्बुदाधिपतिः ॥१॥
(૪૦) શ્રી સર્વદેવસૂરિ (બીજા). શ્રી રૂપદેવસૂરિની પાટે શ્રી સર્વદેવસૂરિ થયા. એમણે શ્રી યશભદ્ર તથા નેમચંદ્રાદિક આઠ શિષ્યોને આચાર્ય પદ આપી.
(૪૧) શ્રી યશોભદ્રસૂરિ. શ્રી સર્વદેવસૂરિની પાટે શ્રી યશોભદ્રસૂરિ થયા. અહિંથી ખસ્તસ્મરછની પાટ જુદી પડે છે.
(૪૨) શ્રી નેમિચંદ્રસૂરિ. શ્રી યશોભદ્રસુરિની પાટે શ્રી નેમિચંદ્રસૂરિ થયા. અને તે તેમના ગુર બાંધવ હતા. આ આચાર્યું પ્રવચનસારહાર નામનો ગ્રંથ કર્યો છે. પિતાના ગુરૂભાઈ શ્રી વિનયચંદ્ર ઉપાધ્યાયના શિષ્ય ઉવૈરાગી મુનિચંદ્રને સૂસ્પિદ આપી, પિતાના પટ્ટઉપર સ્થાપ્યા. વિ. સંવત ૧૧૩૫ માં નવાંગી ટીકાકાર ચંદ્રગચ્છીય શ્રી
અભયદેવસૂરિ સ્વર્ગ ગયા તેમની પાટે શ્રી જિનવલ્લભસૂરિ થયા. એમણે ચિત્રસ્ટ (ચિતોડ)માં મહાવીરસ્વામીના પ કલ્યાણક પ્રરૂપ્યા. ચૈત્યવાસીઓને ખંડન કરવા સંઘપદક' નામનો ગ્રંથ છે. એમણે
૧ લે કરી ખરતરગચ્છની સભામારી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
રહ
શ્રીમન્નાગરીય તપાગચ્છની છાપી એમ બ્રહ્મર્ષિ સુધર્માગછ ચર્ચામાં લખે છે). તેમના શિષ્ય જિનદત્તસૂરિ થયા તે પણ મહાપ્રભાવિક થયા હતા.
(૪૩) શ્રીમુનિચંદ્રસૂરિ. "શ્રીનેમિચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રીમુનિચંદ્રસૂરિ થયા. આ આચાર્ય વિ. સં. ૧૧૨૭ માં વિદ્યમાન હતા. એમણે જાજીવ ફક્ત એક વીર પાણી પીવું રાખી સર્વ વિગય ત્યાગ કર્યો હતો. એમણે હક્ષ્મિદ્રસૂરિના ઘણા ગ્રંથની ટીકા કરી છે, જેથી એમને “તાર્કિક શિરોમણિ એવું બિરૂદ મહ્યું હતું. यतः-गुरुबंधुविनयचंद्रा,-ध्यापकशिष्यं नेमिचंद्रगुरुः ॥
यं गणनायकमकार्षी, त्स जयति मुनिचंद्रसूरिमुरू ॥१॥ आरनालपरिवर्जितनीर, सर्वथापि सकलाविकृतीयः ॥ योत्यजत्स मुनिचंद्रमुनीन्द्रः, कस्य कस्य न बुधस्य नमस्य ॥२॥
એમના ધુરંધર બે શિષ્ય થયા, શ્રીવાદિદેવસૂરિ તથા અજિતપ્રભસૂરિ પિતાના પટ્ટપર શીવાદિદેવસૂરિને સ્થાપી તેઓ વિક્રમ સં. ૧૧૭૮ માં સ્વર્ગવાસ પામ્યા હતા. વતા-ગણ સડ, વિમદિ જો મન :
श्रीमुनिचंद्रमुनीन्द्रो ददातु भद्राणि संघाय ॥१॥ વિક્રમ સંવત ૧૧૫ર માં જયસિંહદેવે સિદ્ધપુર વસાવ્યું અને ત્યાર બાદ ત્યાં અગ્યાર માળવાળું રાલય સ્થાપ્યું. આ આચાર્યના વખતમાં વિ સં. ૧પ૮ માં ચંદ્રપ્રભાચાર્યે પ્રેણિકગચ્છ ચલાવ્યો. ચંદ્રકમસૂરિને સમજાવવા શ્રી મુનિચંદ્રસૂરિએ જ પાક્ષિક સમિતિ ટીકા” નામે ગ્રંથ રચ્યો છે. તથા અંગુલિસત્તર મંથ પણ એમણે કરેલ છે. કવચિત રાવલીમાં વિ. સં. ૧૧૬૮ વ શ્રી વિજયચંદ્ર ઉપાધ્યાય હું આશિતાબ્દિ અંચળ છ સ્થાપ્યા એમ લખેલ છે. અહીંથી પાનીપાટ પણ જુદી પડે છે.'
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાવલી. . (૪૪) શ્રીવાદિદેવપૂરિ. [નાગપુરીય તપા. ]
શ્રી મુનિચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી વાદિદેવસૂરિ થયા. એમના સમયમાં એટલે વિ. સં. ૧૧૭૭ માં નાગપુરીય તપા એ પ્રકારે છઠું નામ પડયું. તે એવી રીતે કે તેમના ધુરંધર વિદ્વાન અને મેટા શિષ્ય શ્રી પદ્મપ્રભસૂરિ ગુરૂઆજ્ઞાથી વિચરતા જગતના છને બેધતા શ્રી નારનગરે સં. ૧૧૭૭માં પધાર ર્યા. ત્યાં તેમણે ઉગ્ર તપ સંજમ આચરણ કર્યું. અને ઉપદેશથી રાણાને જૈનધમ કર્યો. પ્રભાવશાલી આચાર્યને જોઈ રાણાએ “નાગપુરીયતા શ્રી પપ્રભસૂરિ” એ પ્રમાણે નામ સ્થાપ્યું, ત્યારથી જગતમાં નાગપુરીય તપા એ પ્રમાણે પ્રસિદ્ધ થયા. શ્રી વાદિદેવસૂરિએ અણહિલપુર પાટણના રાજા સિદ્ધ. રાજની સભામાં ૮૪ સભા જશના અભિમાનને ધારણ કરનાર કુમુદચંદ નામના દીગમ્બર આચાર્યને વિ. સં. ૧૧૮૧ના વૈશાખ સુદ પુર્ણિમાના દિવસે અનેક વાદમાં પાછા પાડે. તેથી તે રાજાની તેમના પર ધર્મલાગણી સારી થઈ હતી, અને “સકળવાદિ મુકુટ” એવું બિરૂદ રાજા તથા સંધ તરફથી અર્પણ કરવામાં આવેલું હતું, અને પાટણ શહેરમાં દીગમ્બર ન આવે એમ રાજ્યમાં ઠરાવ થયો હતો. વળી સં. ૧૨૦૪ માં શ્રી ફલવદ્ધિ પાર્શ્વનાથની પ્રતિષ્ઠા કરી હતી. તે તીર્થ હાલપણુ વિદ્યમાન છે. તેમજ આ રાસણમાં નેમિનાથ બિંબની પ્રતિષ્ઠા કરી. વળી તેમણે રાશી હજાર પ્ર. માણુ ન્યાયને “ સ્યાદાદ રત્નાકર” નામનો ગ્રંથ કર્યો, અને “પ્રભાત સ્મરણ કલક” તથા “શ્રાવક ધર્મલિક” તેમજ “મુનિચંદ્ર ગુરૂસ્તુતિ” વિગેરે અનેક ગ્રો કર્યા છે. તેમણે ચોવીશ પુરૂષને આચાર્યપદે સ્થાપ્યા હતા, તેમના નામ નીચે પ્રમાણે છે. ૧ શ્રી પવપ્રભસૂરિ ૫ શ્રી મનોરમસૂરિ ૮ શ્રી વર્ધમાનસૂરિ ૨ શ્રી મહેદ્રસુરિ ૬ શ્રી ભદ્રેશ્વરસૂરિ ૧૦ શ્રી ચંદ્રપ્રભસૂરિ ૩ શ્રી મહેશ્વરસૂરિ ૭ શ્રી માનતુંગસૂરિ ૧૧ શ્રી જયપ્રભસૂરિ ૪ શ્રી રત્નપ્રભસૂરિ ૮ શ્રી શાન્તિસૂરિ ૧૨ શ્રી પૂર્ણભદ્રસૂરિ
૧. આવશ્યકસમતિ ટીકા કરી. ૨. રત્નાવતારિકા ટીકા તથા ઉપદેશમાલા ટીકા કરી.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩ શ્રી પરમાનસૂરિ ૧૪ શ્રી દેવેદ્રસૂરિ
૧૫ શ્રી પૂર્ણદેવસૂરિ
૧૬ શ્રી યશેભદ્રસૂરિ
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની
૧૭ શ્રી વજ્રસેનસૂરિ. ૧૮ શ્રી પ્રસન્નચંદ્રસૂરિ ૧૯ શ્રી કુમુદસૂરિ ૨૦ શ્રી પદ્મદેવસૂરિ
यतः- श्रीमन्मुनिचंद्रगुरोः, पट्टोदयशैलमौलिहेलिसमः ॥ श्रीदेवसूरिरुदयं प्रापाब्धिमुनीशमितवर्षैः ॥ १ सर्वग्रंथपथाध्वनीनाधिषणः सदेवता सेवितः ॥ शिष्यांभोज दिवाकरः क्षितिपतिश्रेणिश्वरैर्वदितः लक्ष्मीकेलिनिकेतनंपरमतांभोराशिकुंभोद्भवः, कर्पूरोज्वळ शीलसुंदरवपुः श्रीदेवसू रिर्जयी ॥२॥ श्रीदेवसूरिस्थापित - जिनसंख्याचार्य संततेर्गच्छाः । देवाचार्यतयैव, ख्यातिमगुः प्रायशः सर्वे ॥३॥
" तथाच उपदेशटीकायां रत्नप्रभसूरयः"शिष्यः श्रीमुनिचंद्रसूरिमुनिभिगीतार्थचूडामणिः पट्टे स्वे विनिवेशितस्तदनु स श्रीदेवसूरिप्रभुः || आस्थाने जयसिंहदेव नृपतेर्येनास्त दिग्वाससा स्त्रीनिर्वाणसमर्थनेन विजयस्तंभः समुत्तंभितः || ४ |
"
૨૧ શ્રી માનદેવસૂરિ ૨૨ શ્રી જેણુસૂરિ ૨૩ શ્રી હરિષસૂરિ ૨૪ શ્રી સામસૂરિ
तथाचप्रभावकचरित्रे
यदिनामकुमुदचंद्रं, नाजेष्यद्देवसू रिरहिमरुचिः ॥ कटिपरिधानमधास्यत, कतमः श्वेताम्बरो जगति ॥५॥ शिवाद्वैतं वदन्बन्धः, पुरे धवलके द्विजः ॥
१. वृत्तरत्नाकर टीम हरी.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
99
૧
www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
पहावी.
काश्मीरसागरो जिग्ये, वादात् सत्यपुरे पुरे ॥६॥ तथा नागपुरे क्षुण्णो, गुणचन्द्रो दिगम्बरः ॥ चित्रकूटे भागवतः, शिवभूत्याख्यया पुनः ॥७॥ गंगाधरो गोपगिरौ, धरायां धरणीधरः ॥ पद्माकरो द्विजः पुष्क-रिण्यां च वाग्मदोद्धरः ॥८॥ जितश्च श्रीभृगुक्षेत्रे, कृष्णाख्यो ब्राह्मणाग्रणीः ॥
एवं वादजयोन्मुद्रो, रामचन्द्रः क्षितावभूव ॥९॥ तथा च प्रबन्धचिन्तामणौ श्रीमरुतुंगाचार्याः नग्नो यत्पतिभाधा-कीर्चियोगपटं त्यजन् ।। हियेवात्याजि भारत्या, देवमूरिसुदेऽस्तु वः ॥१०॥ सत्रागारमशेषकेवलभृतां भुक्ति तथास्थापयभारीणामपि मोक्षार्थमभवत्तधुक्तियुक्तोत्तरैः ॥ यः श्वेताम्बरशासनस्य विजिते नन्ने प्रतिष्ठापुरु
स्तदेवाद्गुरुतोऽप्यमेयमहिमा श्रीदेवसरिमः ॥११॥ तथाच शान्तिनाथमहाकाव्ये श्रीमुनिन्नासूरयः ॥ अतिष्ठिफ्न नितिमंगनाजने, विजित्य ये दिक्पटमामयोक्तिभिः ॥ विवादविद्याविदुरं वदाक्दा, जयन्ति तेऽमी प्रभुदेवसूरयः ॥१२॥ सिताम्बराणामपि यैश्च दर्शनं, थिरंकृतं गूर्जरभूमिमंडले । चलाचलं दिक्पटवादवात्सया, मनोमुदे ते मम देवसूरयः ॥१३॥
तत्पट्टाचलपूर्वपर्वतशिरः श्रृंगारतिम्मधुविः, स्फूर्णत्कौमुदचंद्रयामनिहतिप्रख्यातकीर्तिव्रजः ॥
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૭
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની वापव्यापदपाकृतिमदिवैरासेव्यमानो भृशं, सचः सततं चिरं स जयति श्रीदेवसरिप्रभुः ॥१४॥
એ વીશે આચાર્યોમાંથી ગચ્છાધિપતિપણે શ્રી પદ્મપ્રભસૂરિને સ્થાપ્યા. તે વીશે આચાર્યોએ પોતાના ગુરૂએ કરેલ ગ્રન્થ લખ્યા છે. તેમજ નવાઝે પણ તેમણે કરેલ છે. શ્રીવાદિદેવસૂરિને જન્મ વિ. સં. ૧૧૪૩ માં ગુજરાતમણે મહતવામે નગરમાં પરવાડ વંશીય શેઠ વરનામ તેમની સ્ત્રિ જિનદેવી તેની કુક્ષીથી થયો હતો. દીક્ષા સંવત ૧૧૫૨ માં નાનમણમાં લીધી હતી. ગુરૂએ દીક્ષામાં રામચંદ્રનામ આપેલ હતું. હરિપદ સંવત ૧૧૭૪ માં મળ્યું હતું. ત્યારે શ્રી ગુરએ પ્રસન્ન થઈ દેવસૂરિ એ પ્રમાણે નામ આપેલું હતું. અને સં. ૧૨૨૬ ના શ્રાવણ વદી ૭ના ગુરૂવારે સ્વર્ગવાસી થયા હતા. એમણે પાંત્રીશહજાર ઘરોને જેની કર્યા, અને જુદે જુદે સ્થાને ચોરાસી વદ જીત્યા હતા. તેથી “સકળવાદિ મુકી” એ નામથી શ્રી વાદિદેવસૂરિ પ્રસિદ્ધ થયા હતા. કેઈક ગ્રંથમાં એમ કહેવામાં આવેલ છે કે અહઠલખ (સાડા ત્રણ લાખ) શ્રાવક નવા પ્રતિબોધ્યા હતા. શ્રી વાદિદેવસૂરિના વખતમાં શ્રી દેવચંદ્રસૂરિના શિષ્ય કળિકાલ સર્વજ્ઞ ત્રિટી ક પ્રમાણુ ગ્રંથ કર્તા શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય હતા. એમને હેમાચાર્ય પણ કહે છે. એમણે ગુજરાતના રાજા કુમારપાળને પ્રતિબધી પરમાઈત (પરમશ્રાવક) કર્યો. એમણે સવાલક્ષ પ્રમાણ વ્યાકરણ, તથા કષ, કાવ્ય, અલંકાર, તથા તક વિગેરે ઘણી બાબત પર ઉત્તમ ય રહ્યા છે. એમને જન્મ, સં. ૧૧૪પ માં અને દીક્ષા ૧૧૫૦માં તેમજ સૂરિપદ ૧૧૬૬ માં આપવામાં આવ્યું હતું. (વિ. સં. ૧૧૬૭ માં શ્રીદેવચંદ્રસૂરિ સ્વ ગયા, એમ એક પટ્ટાવલીમાં છે. એવામાં અનેક ગ્રંથના કરનાર તેમજ નદીપત્ર ટીકા વિગેરેના કર્તા શ્રીમાલયગિરિસરિ સ્વર્ગે ગયા. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય ૧રર૮ માં સ્વર્ગે ગયા. શ્રી હેમચરિએ બેલ પમાડેલા કલિકાલરાજર્ષિ બિરૂદધારી કુમારપાળ રાજા સં. ૧૧૮૮ માં પિતાની પચાશવર્ષની ઉમરે રાજ્યગાદીએ બેઠા, અને સ. ૧૨૩૮ માં સ્વર્ગવાસી થયા, એ સામે ખરાબ અપારીષહ જ. એમના મંત્રિ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
" પઢાવલી.
ઉદયનસુત વામ્ભ ત્રણક્રોડ રૂપિયા ખર્ચ સં. ૧૨૨૨ માં શ્રી શત્રુંજય ઉપર બાહલવસહીનાં દેરાં કરાવ્યાં. વાભદમંત્રિ બહુ વિદ્વાન હતો. તેમણે કાવ્યાનુશાસન નામે ગ્રંથ કર્યો છે.
(૫) શ્રી પદ્મપ્રભસૂરિ. શ્રી વદિદેવસૂરિની પાટે શ્રી પદ્મપ્રભસૂરિ થયા. વિ. સં. ૧૫૨૧ માં “ભુવનદીપક” નામને જ્યોતિષને ગ્રંથ તેમણે રચ્યું. તેમના પાટપર એમણે પોતાના ગુરૂભાઈને સ્થાપ્યા. यतः–पश्चाच्च सिद्धविद्यः, सोऽपि कृतो देवमूरिभिः सूरिः ॥
श्रीपद्माभनामा, परं प्रसिद्धो स्वनाम्नैव ॥१॥ तत्पट्टे महालक्ष्मि-निधिर्वभूव प्रसन्नचंद्रगुरुः ॥ .. यस्य ज्योतिर्दीपक-दीपोऽद्य द्योतते विश्वम् ।।२।।
(૪૬) શ્રી પ્રસન્નચંદ્રસૂરિ. શ્રી પદ્મપ્રભસૂરિની પાટે શ્રી પ્રસન્નચંદ્રસૂરિ થયા. આ સુરીશ્વર પછી બારવરસી દુકાળ પડે. આચાર ક્રિયામાં તથા સૂત્ર પઠન પાઠનમાં પ્રમાદી થઈ ગયા. સૂત્ર ભંડારમાં સ્થાપી ભંડારે બંધ કરી દીધા. વિ. સં. ૧૨૦૧માં ચામુંડિકગ૭ પ્રગટ થયો. વલી વિ. સં. ૧૨૩૬ માં નરસિંહરિથી સાપુનમીયા થયા. વિ. સં. ૧૨૫૦ માં આગમીયા થયા, તેજ વરસમાં મહમદઘોરીએ દિલ્હી જીત્યું.
(૪૭) શ્રી ગુણસમુદ્રસૂરિ ततइह जितमारः क्षिप्तदोषपचारः,
છતા, શારાજાના अभवदमलमुद्रः प्रोल्लसद्भरिभद्रः
मुगुरुगुणसमुद्रः सिद्धसिद्धिसमुद्रः ॥१॥ .
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની
૨૮
nnnnnnnnnnnnn
શ્રી પ્રસન્નચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી ગુણસમુદ્રસૂરિ થયા. તેઓ પાટણમાં આચાર્ય પદ પામ્યા. આ આચાર્ય ત્રિભુવનપાળ રાજાને રંજન કરનાર હતા. છાપલી નગરમાં શ્રી ચંદ્રપ્રભુની તથા છાયેલી નગરમાં શ્રી વીરપ્રભુની પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા કરાવી હતી. એમના શિષ્ય શ્રી જયશેખર ઉગ્રવૈરાગી હતા. એમના સમયમાં વિ. સં. ૧૨૮૫ માં ચૈત્રવાલગરછીય શ્રી દેવભદ્રાચાર્યથી
પા થયા. | (૪૮) શ્રી જયશેખરસુરિ. (દ્ધિારકારકા)
શ્રી ગુણસમુદ્રસૂરિની પાટે શ્રી જયશેખરસૂરિ થયા. આ મહાપ્રતાપી આચા એક વરસમાં બારગાત્ર પ્રતિબોધી જૈની બનાવ્યા. વિ. સં. ૧૩૦૧ માં એમને નાગર શહેરમાં આચાર્ય પદ મળ્યું હતું. તેઓએ પાટણ આવી સિધાને ગુરૂની પાસે ગવાહીને વાંચ્યાં અને ગુરૂની આજ્ઞાથી ક્રિયાઉદ્ધાર કર્યો. બારવર્ષ દુકાળ પડવાથી શીથીલાચાર બહુ પ્રવર્યો હતો, તેને ઉગ્રતપ ક્રિયાવડે કરીને હઠાવ્યું. એમને નાની ઉમ્મરમાંજ કવિરાજનું બિરૂદ રણથંભ ચૈહાણરાય હમીર તરફથી મળેલ હતું. રાયહમીરને ધર્મોપદેશથી પિતાને ભક્ત બનાવ્યો હતે. यतः-गुणसमुद्रगुरोरपि दीक्षिताः, समभवन् जयशेखरसूरयः ।। फलिबिलाभिमुखं निपतक्रिया-क्षितिसमुद्धरणे पुरुषोत्तमाः ॥
એમના સમયમાં વિજયચંદ્રસૂરિના સમુદાયવાળા વૃદ્ધશાળીક અને દે. કરિના સમુદાયવાળા લઘુશાળીક કહેવાયા. સં. ૧૩૧૫ માં રવિ દુકાળ પડ્યું ત્યારે જગડુશાહે અન્નદાન આપી લોકોને બચાવ્યા. વળી મંડયાચળમાં પૃથ્વીધર મંત્રી (પેથડશા) થયા. પૃથ્વીધરે ૩૨ વર્ષની વયે બ્રહ્મચર્ય ધારણ કર્યું. એણે દેવગિરિ (પ્રભાસપાટણ)માં અમુલક વિહાર કરાવ્યો. એ મંદિર બાવન જિનાલો હતા. તેની બાવનદેરીઓની બાંધણી કાયમ રહેવા દઈ મૂળ દેરાસર તેડી પાડીને મુસલમાન લેકોએ તેમાં જુમા મસીદ બંધાવી છે તે હજુ કાયમ છે.પૃથ્વીધરને પુત્ર ઝાંઝણ દેવ થયા. તેણે સિદ્ધગિરિથી ગીરનાર સુધી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
પટ્ટાવલી. સુવર્ણધજા બંધાવી. વળી એણે મંડયાચળમાં ધર્મઘોષ સુરિને પ્રવેશત્સવમાં કર૦૦૦) હજાર રૂપિયા ખર્ચા હતા.
(૪૯) શ્રી વાસેનસૂરિ, શ્રી જયશેખરસૂરિની પાટે શ્રી વજસેનસૂરિ થયા. તેઓશ્રી સમસ્ત શાસ્ત્ર પારગામી અને ઉપદેશ કરવામાં લબ્ધિવંત હતા. એમને સારંગભૂપતિએ
દેશના જળધર” એ બિરૂદ વિ. સં. ૧૩૪ર માં આપ્યું હતું. એમણે લેહાથેત્રીય એક હજાર ઘર ની બનાવ્યાં હતાં. વિ. સ. ૧૯૫૪માં આચાર્ય પદ તેઓને મળ્યું હતું. વળી આચાર્યશ્રીએ સીહડાણાને તથા અલાઉદીન પાદશાહને પોતાના અને ચમત્કાર બતાવ્યો હતો. તેમણે “લઘુત્રિપછી. શલાકા પુરૂષ ચરિત્ર” તથા ગુરૂગુણષત્રિશિકા ગ્રંથ રચ્યા હતા. વળી આવશ્યક સમતિ કા રચવામાં મદદ કરી હતી. એમના શિષ્ય હરિમુનિએ કપૂરપ્રકરણ તથા નેમિનાથ ચરિત્ર વિગેરે ગ્રંથો રચ્યા હતા. यतः तेषां च पादाम्बुजराजहंसा, विद्वत्क्रियावन (?) शिरोवतंसाः॥
श्रीवज्रसेनाभिधसरिराजः सन्नु श्रिये निर्मलकीर्सिभाजः ॥१॥ दक्षा लक्षणलक्षणेति सरसाः सर्वेषु शास्त्रेषुच છેલછસિ તારા સિદ્ધાનશુદ્ધારિયા व्याख्यालब्धितया चिरंतनमुनित्राताऽनुसंवादिनो जीयासुर्गुरवो गुगैकनिधयः श्रीवज्रसेनाऽभिधाः ॥२॥
(૫૦) શ્રી હેમતિલકસૂરિ. શ્રી વજસેનસૂરિની પાટે શ્રી હેમતિલકસૂરિ થયા. વિ. સં. ૧૮૨ માં આચાર્યશ્રીએ ભાટીરાજાને તેમજ દુલચીરાયને ઉપદેશ આપી જૈનધર્મમાં રક્ત બનાવ્યા. વિ. સં. ૧૩૫૪માં અલાઉદીને ગુજરાત જીત્યું, यतः-तत्पदाम्बरतलैकहेलयः, स्वात्मतत्वकृतचितकेलयः॥
हेमपूर्व तिलकाख्यसूरयः, संददन्नविधिकससारयः ॥ १ ॥
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
મે
શ્રીમન્નાગપુરય તપાગચ્છની श्रीहेमतिलकसुगुरोः, कियन्ती गुणवर्णनां वयं तनुमः॥ यत्सममेकं स्तोतुं, सहस्रजिहोऽपि न समर्थः ॥२॥ पायंपायं कणेहत्य, येषां वाणी मुधोपमा, रसज्ञाः किं न कुर्वन्ति, स्पद्धा साधं सुधाशिभिः ॥३॥
(૫૧) શ્રી રત્નશેખરસૂરિ. શ્રી હેમતિલકરિની પાસે શ્રી રશેખરસૂરિ થયા. એમને જન્મ વિ. સં. ૧૩૭૨ માં થયો હતો. ૧૩૮૫ માં ૧૩ વર્ષની વયે દીક્ષા લીધી તથા ૧૪૦૦ માં બિલાડાનગરે આચાર્યપદે સ્થાપવામાં આવ્યા હતા. આ આચાર્ય “મિથ્યાંધકારનભેમણિ” કહેવાતા હતા. એમણે ગુણસ્થાનકમારોહ સંપત્તિ, ક્ષેત્રસમાસ, પજ્ઞવૃત્તિ, ગુરૂગુણવિંશિકાછત્તિ, શ્રીપાલચરિત્ર પ્રાકૃત, તથા સબંધસિત્તરિ ટીકા સહિત વિગેરે ગ્રંથ સાર્વજનિક ઉપયોગી બનાવ્યા હતા. વળી તઘલખ પાદશાહ તેમને બહુ માન આપતો હતો. પેથડસંધવીના સન્મુખ આચાયે કહ્યા પ્રમાણે ફરમાન લખી આપ્યાં હતાં. આ સૂરિ તપગચ્છવાળા મુનિસુંદરસૂરિની પાટે થયેલા રત્નશેખરસુરિથી જુદા જાણવા કહ્યું કે તે રત્નશેખરસૂરિ તે ૧૫૦૨ થી ૧૫૧૭ સુધીમાં થયા છે. यतः-व्याप्तेभृशं घनतमोभिरिदेव विश्वे, यन्मानसे शुभविचारमरालबालः। स्थैर्य दधौ सकलपक्षविशुद्ध एषः, श्रीरत्नशेखरगुरुः सनयं तनोतु।।
मिथ्यात्वतिमिरध्वंस, सप्तसप्तिमभोपमाः॥ मुदे सन्तु सतां ते श्री-रत्नशेखरसूरयः ॥२॥
(પર) શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ. શ્રી રતનશેખરસૂરિની પાટે શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ થયા. વિ. સં. ૧૪૨૮ માં પોતાના ગુરૂએ બનાવેલ શ્રીપાલચરિત્ર વિગેરે ગ્રંથે તેને પ્રથમાદશ લખનાર આ આચાર્ય હતા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
પટ્ટવલો.
- પ પ મ પ
પ w
w w
v
w
w
w w
w
+
+ +
(૫૩) શ્રી પૂર્ણચંદ્રસૂરિ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી પૂણચંદ્રસુરિ થયા હિંગડવંશીય ભરૂધર દેશને રાજા તેમને ગુરૂતરીકે માન આપતે હતે. બિલાડાપુરમાં વાદિઓને જીતવાથી હિંગવંશની પ્રશંસા ઘણીજ વધારી હતી. એમને આચાર્ય પદી ૧૪૨૪માં મળી હતી. यतः--तत्पट्टजलधिवर्धन-कुशलः कुवलयविबोधकृत्सकलः॥ श्रीपूर्णचंद्रसूरि-चंद्र इव क्षितितले जीयात् ॥
(૫૪) શ્રી હેમહંસસૂરિ. શ્રી પૂર્ણચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી હેમહંસરારિ થયા. ખંડવાલગેત્રે વિ. સં. ૧૪૩૧માં તેમને જન્મ થયો હતો. ૧૪૩૮ માં દીક્ષા લીધી હતી. વિ. સં. ૧૪૫૩ માં આચાર્ય પદ્ધી મળી હતી. આ આચાર્યશ્રીએ ૫૦૦૦ જિનાલયની પ્રતિષ્ઠા કરાવી. અહિંથી ક્રિયામાં શીથીલપણું થયું હતું. એમણે કલ્પાન્તરવાચના વિગેરે ગ્રે કરેલા છે. એમણે બીજા શિષ્ય રત્નસાગરને પણ સૂરિપદ આપેલું હતું. તે આચાર્ય એક વખત શ્રાવકની પાસે પરિગ્રહની વ્યાખ્યા કરતાં પિતે બેધ પામી પરિગ્રહને તછ સિદ્ધાચલજી જઈ રત્નાકરપચીશી સ્તવ વડે કરીને ખૂબ આત્મનિંદા કરી. સંપૂર્ણ ભાવપૂર્વક ઉગ્રક્રિયા કરવાથી આ આચાર્ય જગતમાં “રત્નાકરસૂરિએ નામે પ્રસિદ્ધ થયા. તે દૂઘડજ્ઞાતીય ધન્નાભાર્યા ઉમાના પુત્ર કરમશી નામે હતા. यतः-श्रीपूर्णचंद्रवरपट्टसरोजहंसः, साधुक्रियाविदितमार्गविकाशहंसः॥ क्षात्यार्जवादिगुणसंततिदत्तहंसः, सूरिर्जयसिह चिरं गुरुहेमहंसः॥
એ આચાર્ય પિતાની પાટે શ્રી લક્ષ્મીવિલાસસૂરિને સ્થાપી વિ. સં. ૧૫૧૬ માં સ્વર્ગે ગયા.
(૫૫) શ્રી લક્ષ્મિનિવાસસૂરિ. - શ્રી હેમહંસરિની પાટે શ્રી લર્મિનિવાસસરિ થયા. એમના સંધાડામાં હમસમુદ્રસુરિ સારા વિદ્વાન હતા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની
૩૩
(૫૬) શ્રી પુણ્યરત્ન રિ, શ્રી લમિનિવાસરિની પાટે શ્રી પુર્ણરત્નસૂરિ થયા. પિતાના સમુદાયના હેમરત્નસૂરિ એમના સમયમાં વિચરતા હતા, પરસ્પર બંને પ્રેમી હતા. તેઓ સં. ૧૫૩૦ માં (ક્વચિત ૧૪૮)માં વિધમાન. હતા.
(૫૭) શ્રી સાધુરત્નસૂરિ. શ્રી પુણ્યરત્નસૂરિની પાટે શ્રી સાધુરત્નસૂરિ થયા. શાસ્ત્રવેત્તા આ આચાર્ય હતા. શ્રી હેમહંસરિથી ક્રિયામાં સીથીલપણું થયેલ તે ધીમે ધીમે વૃદ્ધિ પામતાં આમના સમયમાં બહુજ ઢીલાસવાળા સાધુઓ પિશાલીયા જેવા થઈ ગયા હતા. આ આચાર્યના શિષ્યો ત્રણ હતા. તેમાં તીવ્રબુદ્ધિને ધારણ કરનાર, સૌભાગ્ય નામકર્મી, નાનપણમાં જ ઉગ્રવૈરાગી શ્રી પાર્ધચંદ્ર નામના શિષ્ય હતા. તે વખતમાં વિદ્યમાન, આ સૂરિના પ્રેમપાત્ર શ્રી સોમરત્નસૂરિ કે જે હેમરત્નસૂરિના શિષ્ય થતા હતા, તેમના પ્રેમાગ્રહથી દાર્શનીકજ્ઞાન ધારણ કરનાર શ્રી પાચંદ્રને નાની ઉમ્મરમાંજ ઉપાધ્યાય પદ અર્પણ કરવામાં આવ્યું હતું. શ્રી પાર્શ્વચદ્ર ઉપાધ્યાયે જિનાગમને અભ્યાસ ગુરૂની પાસેથી ગુરૂજીની કૃપાવડે થોડા સમયમાં જ સંપૂર્ણ કરી વૈરાગ્યમાં સંપૂર્ણ નિમગ્ન થયા, અને શીથીલાચાર ઉપર અરૂચી થઈ, આથી સમર્થ શિષ્યને જોઈ ગુરૂશ્રીએ કિયાઉદ્ધાર કરવાને ઉપદેશ આપી ઉત્સાહ વધાર્યો. ઉપાધ્યાયના પુન્ય પ્રભાવથી બાવન વીર, ચોસઠ જોગણી, અને ભૈરવ તેમની સાનિધ્યમાં રહેતા હતા. વિ. સં. ૧૫૩૦માં લંકા લહીંઆથી લંકા થયા. यतः-श्रीजेशवालकुलपंकजबालसूर्यः, श्री.पूर्गरत्तगुरुमूरिपदमवर्यः॥ आचारसारकरणैकपटुःप्रयत्ना,सूरीश्वरो विजयतां गुरुसाधुरत्नः॥१॥
(૫૮) શ્રી પાર્શ્વચંદ્રપૂરિ. (દ્ધિાર કારક)
શ્રી સાધુરત્નસૂરિની પાટે શ્રી પાર્ધચંદ્રસૂરિ થયા. એમણે વિ. સં. ૧૫૫ માં ગુરૂરાજની આજ્ઞાથી આગમાનુસારે ક્રિયાઉદ્ધાર કર્યો. ઉત્કૃષ્ટ ચારિત્રપાલી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
પટ્ટાવલી.
ભવ્યવાને શુદ્ધ્ધમાં પ્રવૃત્તિ કરાવતા હતા, આ મહાપ્રતાપી આચાયે` મારવાડ દેશના રાજા માલદેવને જૈનધર્મના ઉપદેશથી પેાતાના પરમભક્ત બનાવ્યો હતા. મુણાતગેત્રીય ક્ષત્રિઓને ધર્મને બેધ આપી આસવાળ શ્રાવક કર્યાં. માલવદેશના રાજાને મેધ આપવાથી ખુશ થયેલા રાજાએ ૭૦૦ કેદીઓને છુટા કર્યા. વળી માલદેશમાં અહિંસાના ઉપદેશથી ઘણા કસાઈઓને કસાના ધંધાથી દૂર કર્યો. પ્રતિમેત્થાપક લુકાના કેટલાક ઉપાસકાને એધ આપી સમ્યકત્વી કર્યા. ગુજરાતમાં ઉનાવા નગરે ૫૦૦ મેશ્રીઆતે ખાધ આપી શ્રાવક ધમી કર્યાં, અમદાવાદમાં મરકીને ઉપદ્રવ દૂર કર્યાં. ખંભાતમાં નવાબને ધ્યાધર્મ સમજાવી જીવવધથી અટકાવ્યા. લુકાના યતિને સમજાવી કેટલાકને દક્ષા આપી પોતાના સાધુ બનાવ્યા. ઈત્યાદિક ઘણાં શુભકૃત્યા કર્યા છે. એમણે ક્રિયાઉદ્ઘાર કર્યાબાદ આનંદ વિમળસરિએ તપગચ્છમાં, ધર્મભૂતિ ક્રિએ અચળગૠમાં, જિનચ'દ્રસૂરિએ ખરતરગચ્છમાં ક્રિયાઉદ્ઘાર કર્યાં. શ્રીપા ચદ્રસૂરિને સેમરત્નસૂરિ, સાવિમળસૂરિ, તથા રાજરત્નસૂરિ વિગેરેએ સલક્ષણપુરમાં વિ સ. ૧૫૯૯માં યુગપ્રધાન પદે સ્થાપ્યા. એમના આણુની પાસે હમીરપુરમાં પારવાડ નાતે વેલાશાહ પિતાનું નામ, વિમલાદે માતાનું નામ તેની કુક્ષિથી વિ. સ. ૧૫૩૭ માં જન્મ થયા હતા. ૧૫૪૬ માં દીક્ષા, ૧૫૫૪ માં ઉપાઘ્યાયપદ, ૧૫૬૫ માં ક્રિયાઉદ્ધાર તથા આચાર્ય પદ, ૧૫૯૯ માં યુગપ્રધાનપ૬, અને ૧૬૧૨ ના માગસર સુદી ૩ દિને ચેાધપુરમાં સ્વર્ગવાસ થયેા. એમણે આચારાંગસૂત્ર, સુયગડાંગસૂત્ર, પ્રશ્નવ્યાકરણ વિગેરે કેટલાક સૂત્રો ઉપર બાલાવમાધ ટીકાનુસારે રચ્યાં છે, તેમજ પ્રાકૃતમાં સપ્તપદીશાસ્ત્ર, સંસ્કૃતમાં સધપક, અને ભાષાઓમાં પ્રકરણ, રાસ, સ્તવનાદિ એમ મળીને સેકડા ગ્રંથાકિ અનાવ્યાં છે. એમણે લોઢા ગેત્રીય ૨૫૦૦ ઘરને, તેમજ બાવીસ ગેત્રીયે ને મિથ્યાધર્મથી દૂર કરી શુદ્ધ જૈની કર્યા છે. વિ. સ. ૧૫૬૨ માં કડવા નામના શ્રાવકે વર્તમાનકાળે સાધુ નથી એ ઉપદેશ કર્યાં. ત્યારથી કડવા થયા. વિ. સં. ૧૫૭૨ માં વિજયામતિ વેશધારી થયા. તે સમયમાં આ
૩૪
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની
આચાર્ય મહાપ્રતાપી હતા. તેથી એમને સર્વ સમુદાય આ આચાના નામથીજ ઓળખાવા લાગ્યા, તેથી ગચ્છનું નામ પાચદ્રગચ્છ પડયું. આ વચન સિદ્ધિવાળા આચાયે કડવાશાએ ખેાધેલા કેટલાક શ્રાવકોને સાધુની આસ્થાવાળા કર્યાં. એમના શિષ્ય વરાજ બહુ બુદ્ધિશાળી હતા. ત્રણ વરસમાં સવાલાખ પ્રમાણ શ્લોકના ચિંતામણિ વિગેરે ન્યાયના ગ્રંથો મુખપાઠ કર્યા હતા. વિદ્યાપુરનગરની રાજસભામાં ૧૫ દિવસ સુધી વાદિની સાથે વાદ કરી તેમને હઠાવ્યા હતા. તેથી પ્રસન્ન થયેલા રાજાએ તેમને આચાય પદ આપ્યું હતું, ત્યારથી શ્રીવિજયદેવસૂરિ એ નામથી પ્રસિદ્ધિ પામ્યા. તે શ્રી વિજયદેવસૂરિ શ્રી પાર્શ્વચંદ્રસૂરિના વિધમાનપણામાંજ સ્વર્ગવાસી થયા, તેથી પોતાની પાટે શ્રી સમરચંદ્રસૂરિને સ્થાપ્યા. તેમના સંધાડામાં બીજા આચાર્ય શ્રી રાજરત્નસૂરિ તથા તેમના શિષ્ય ચદ્રકીર્ત્તિરિ, તથા વિનયદેવસુરિ તથા ઉપાધ્યાય હંસકીર્ત્તિ વિગેરે સ. ૧૬૦૦ ના સમયમાં વિચરતા હતા. વિશેષ બિના એમના ચરિત્રથી જાણવી
यतः - यो लेभे गुरुसाधुरत्नकृपया पारं श्रुतांभोनिधे-यो जैनागमसंगतां सुललितां चक्रे हितां देशनाम् ॥ यः स्वान्योपकृते निमित्तमकरोद ज्ञानक्रिया स्वादरं, तंसूरीश्वरमुत्तमं युगवरं श्री पार्श्व चंद्रं स्तुमः ॥ १ ॥ श्रीमन्नागपुरीयविश्रुततपागच्छाच्छवार्धीन्दवो, saiगाहश रघवाप्तस कला र्हद्वाक्यसयुक्तयः । येषामाख्यैव संप्रति जगत्याख्यायते सद्गण, स्तावत्ते भुवि सूरयः समभवन् श्री पार्श्व चंद्राहयाः ॥ २ ॥ (૫૯) શ્રી સમરચંદ્રસૂરિ.
૩૫
શ્રી પાર્શ્વચંદ્રસુરિની પાટે શ્રી સમરચંદ્રસૂરિ થયા. નિગ્રંથચૂડામણિનું બિરૂદ ધારણ કરનાર આ આચાર્ય હતા.બાળબ્રહ્મચારી, સિદ્ધાન્તના રસ્યને જાણુનાર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૬
પટ્ટાવલી.
હતા. એમણે સાધુરસ સમુચ્ચય આદિગ્રંથ કર્યા છે. એમના જન્મ અહિીંપુર પાટણમાં શ્રીમાલી જ્ઞાતીય દેશી ભીમાશા પીતા, વ્હાલાદે માતા તેણીની ખથી સ. ૧૫૬૦ ના માગસર સુદ ૧૧ દિને થયા હતા. અને દીક્ષા ૧૫૭૫ ના માગસર સુદ ૫ દિને થઈ હતી. વિ. સ. ૧૫૯ માં ઉપાધ્યાય પદ આપવામાં આવ્યું હતું. અને સૂરિપદ ૧૬૦૪ માં આપવામાં આવ્યું હતું. સ ૧૬૨૬ માં ખંભાત નગરે સ્વર્ગવાસી થયા. એમના સમુદાયના અન્ન પ્રસિદ્ધ આચાર્ય તે સમયમાં શ્રીવિનયકીર્ત્તિસૃષ્ટિ, શ્રીમાનકીર્તિરિ, તથા શ્રીહર્ષ કીર્ત્તિરિ વિગેરે વિચરતા હતા. શ્રીહર્ષ કીર્તિસૂરીએ સારસ્વતની ટીકા, સાર્દીનામમાલા, ચેાગચિન્તામણિ વિગેરે ટીકાએ તથા ગ્રંથા કરેલા છે.
(૬૦) શ્રીરાજચંદ્રસૂરિ.
શ્રી સમરચ ંદ્રસૂરિની પાર્ટ શ્રી રાજચંદ્રસુરિ થયા. બુગામે શ્રી શ્રીમાલી નાતીય દેશી ભાવડ પિતા કમલાદેમાતા તેણીની કુખથી સં ૧૬૦૬ ના ભાદરવા વદી ૧ ને રવીવારે રેવનક્ષત્રમાં જન્મ્યા હતા. વિસ ૧૬૨૬ માં દીક્ષા તેમજ ખંભાતમાં આચાર્યપદ પણ તેજ સાલમાં થયું હતું. વિ. સ. ૧૬૬૯ ના જેઠ સુદ ૬ દિને ખંભાતમાં સ્વર્ગવાસ પામ્યા. એમના સમયમાં એજ ગચ્છના અન્યદ્ધિ શ્રી અમરકીર્તિસાર તથા ઉપા ધ્યાય શ્રી હેમસાગર, ઉપાધ્યાય શ્રી હંસકીર્ત્તિ તથા પાદશાહના માનીતા શ્રી જયરાજ મુનિવર, આનંદરાય મુનિવર, તેમજ સામદેવ મુનિવર વિગેરેને ખાનખવાસ, તથા હકાલેહાજી તથા નાગારમાં દોલતખાન, તથા કલાખાન વિગેરે બહુમાન આપતા હતા. તેમજ અકબર પાદશાહ પણ તેમને મળવાની ચાહના કરતા હતા. લક્ષ્મીદાસ એમને પરમ શ્રાવક હતા. રધર પંડિત પદ્મસુંદર ઉપાધ્યાયની સાથે અકબર પાદશાહના સારા પરિચય હતા. તેથી પાદશાહ તેમની વિદ્વત્તાને સારી રીતે જાણતા હતા. એક વખત એક બ્રાહ્મણુ દિલ્હીમાં અકબર પાદશાહ સામે ગનાં વચન ખેલ્યા કે મારા જેવા કલિમાં કોઇ પંડિત નથી. ત્યારે પાદશાહે પદ્મસુંદર ઉપાધ્યાયને યાદ કરી તેમને જલ્દી તેડાવ્યા. ઉપાધ્યાય પણ જલ્દી આવ્યા. પાદશાહની સમક્ષમાંજ તે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની બ્રાહ્મણને વાદમાં હરાવી પા પાડે, તેથી પાદશાહ, સામંત, મંત્રિએ વિગેરે ઘણા ખુશી થયા. પદ્મસુંદર ઉપાધ્યાયને પહેરામણી કરી સુખાસનિકા વિગેરે આપ્યું. તથા આગ્રામાં ધર્મસ્થાન બંધાવી આપ્યું. નાગપુરીયતાની જગતમાં સારી પ્રસિદ્ધિ થઈ. તેમનામાં શાસ્ત્રીયવાદ કરવાની સારી ચતુરાઈ હતી. તેમણે પ્રમાણસુંદર નામને ન્યાયશાસ્ત્રને ગ્રંથ, રાયમલાવ્યુદય મહાકાવ્ય, પ્રાર્થનાથ કાવ્ય, પ્રાકૃતમાં જંબુસ્વામી કથા, ઈત્યાદિક ગ્રંથો રચ્યા છે. વલી આ આચાર્યના સમયમાં ક્રિયાપાત્ર ઉપાધ્યાય વચ્છરાજ મુનિ પણ સારા વિધાન હતા. તેમણે લોકબદ્ધ શ્રી શાન્તિનાથ ચરિત્ર, તથા સમ્યકત્વકૌમુદીરાસ વિગેરે ગ્રથ કર્યા છે. શ્રી રાજચંદ્રસુરિ સંથારાવાસની અંદર પંડિત વિમલચારિત્ર એમ જણાવે છે કે આ આચાર્યો સંથારો શાસ્ત્રોક્ત રિતિ પ્રમાણે તેમજ પૂર્વરજીઓને યાદ કરાવે એવા પ્રકારે કરેલો હતો. તેમજ તેમની વૈિયાવચ્ચમાં પૂર્ણચંદ્ર ઉપાધ્યાય, ગુણચંદ્ર ઉપાધ્યાય, હેમચંદ્ર ઉપાધ્યાય, પડિત હીરાનંદ, ૫ ડિત પરમાનંદ, પંડિત સાગરચંદ્ર તથા પંડિત ઇંદ્રચંદ્ર વિગેરે ૨૫ ઠાણાં હતાં.
(૬૧) શ્રી વિલમચંદ્રસૂરિ. શ્રી રાજચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિ થયા. રાજનગરના શ્રીમાલી સંઘવી રાજપાલ પિતા, સુખમાદેમાતા, સં. ૧૬૫૬ ના વૈશાખ સુદ ૬ દિને દક્ષા, સં. ૧૬૬૮ ના વૈશાખ સુદ ૬ દિને ખંભાતમાં આચાર્યપદ પામ્યા. સં. ૧૬૭૬ ના આસો સુદ ૧૩ દિને રાજનગરે સ્વર્ગવાસ પામ્યા હતા શ્રી રાજચંદ્રસૂરિના વખતમાં ધર્મસાગર ઉપાધ્યાયે કુમતિનંદકુંદાલ નામને ગ્રંથ રચ્યું. જેમાં કેટલાક ગોની નિન્દા કરી. તેમને જૈનાભાષ આજ્ઞાબાહ્ય, વિગેરે શબ્દોથી નિંદા હતા, તેથી જૈનમાં બહુ ખટપટ ઉભી થઈ હતી. તેમાં પણ ખરતર અને તપ વચ્ચે મેટી તકરાર, અણછાજતા હુમલા, પરસ્પર પ્રથદ્વારા બહાર પડ્યા હતા. કેટલાક ગચ્છના નાયક અપ્રીતિવાળા થયા તેમ જ વિ. સં. ૧૬૪૬ માં શ્રી વિજ્યસેનસૂરિએ ધર્મસાગરને ઠપકો આગે બહુજન સમક્ષ તે કુમતિનંદકુંદાલગ્રંથને ઉત્સુત્ર જણાવી, અમાન્ય ઠરાવી જલશરણ કર્યો. અને ધર્મસાગર ઉપાધ્યાયની તેમાં સહી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાવલી.
લીધી. વલી તે ગ્રંથને અર્થ બીજા કોઈ ગ્રંથમાં હોય તે તે પણ અપમાણુ સમજવો એ ઠરાવ થયો. શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિના સમયમાં મહાપ્રભા વક તપસ્વી પુંજામુનિવરને સંબંધ આ પ્રમાણે છે. વિ. સં. ૧૯૭૦ના અસાડ સુદ ૮ દિને રાજનગરમાં શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિના હાથે પંજામુનિવરે દીક્ષા ગ્રહણ કરી. ઉગ્રત પક્રિયાને ધારણ કરનાર, મેટા અભિગ્રહધારી શાસનદીપક થયા. પુંજરાજરૂષિ ધન્નાની ઉપમાને પામતાં શ્રી જયચંદ્રસૂરિની સાનિધ્યતામાં રહી તપ કરેલ છે. ૧૨૩૦૨ ઉપવાસ તેમણે કરેલ છે. તે તેમની સંખ્યા ઉપાધ્યાય સમયસુંદરજીએ કરેલ જરૂષિને રાસ, અથવા મુનિ હીરરાજના શિષ્ય દલભટ્ટે કરેલ પુંજરત રાસમાંથી જાણવી.
(૬૨) શ્રી જયચંદ્રસૂરિ. શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી જ્યચંદ્રસુરિ થયા. વીકાનેરના એસવાળ જેતસિંહ પિતા, જેતલદે માતા એમ તેમનાં માતા પિતાનાં નામો હતાં, વિ. સં. ૧૬૭૬ માં રાજનગરમાં આચાર્યપદ મળ્યું હતું. વિ. સં. ૧૬૯ ના અસાડ સુદ ૧૫ દિને સ્વર્ગવાસ પામ્યા વિ. સં. ૧૬૮૦માં શાન્તિદાસ શ્રાવથી સાગર થયા.
(૬૩) શ્રી પવચંદ્રસૂરિ. શ્રી જ્યચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી પદ્યચંદ્રસૂરિ થયા. રાજનગરના શ્રીમાલી જ્ઞાતીય સંઘવી શીવજી પિતા સુરમદે માતાની કુખથી સં. ૧૬૮૨ ના ચૈત્ર શુદ. ૧૫ દિને જન્મ, વિ. સ. ૧૬૦૮ માં ફાગણ સુદ ૩ દિને દીક્ષા. વિ. સં. ૧૬૦૮ ના અસાડ સુદ ૧૫ દિને રાજનગરમાં આચાર્યપદ પામ્યા, સં. ૧૭૪૪ ના આ સુદી ૧૦ દિને વિરમગામમાં સ્વર્ગવાસ પામ્યા. એમના, સમયમાં ઉપાધ્યાય મેઘરાજ સારા વિદ્વાન હતા. તેમણે નલદમયંતી રાસ, સાધુસમાચારી, સત્તરભેદી પુજા વિગેરે ગ્રંથ કરેલ છે. શ્રી પદ્મચંદ્રસૂરિએ વિહરમાનજીનની વીસી વિગેરે સ્તવન સાથે કરેલી છે. સં. ૧૭૨૮ માં પિતવસ્ત્ર ધારણ કરનારા થયા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨૮
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની (૬૪) શ્રી મુનિચંદ્રસૂરિ (બીજા). શ્રી પદ્મચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી મુનિચંદ્રસૂરિ થયા. જોધપુરના ઓસવાળ સોની ત્રીય શાહ ધનરાજ પિતા ને ધારદે માતાની કૂખથી વિ સં. ૧૯૮૩ ના જેઠ સુદ ૭ દિને જન્મ અને વિ. સં. ૧૭૦૭ ને માગસર સુદ ૫ દિને આગ્રાનગરમાં દીક્ષા, સં. ૧૭૨ ૨ ના અસાડ સુદ ૧૦ દિને ખંભાતનગરમાં આચાર્યપદ સં. ૧૭૩૧ ના ફાગણ સુદ ૫ દિને શ્રી વાંદણમહત્સવ, સં. ૧૭૪૪ માં વાંકાનેર મધ્યે ભટ્ટારપદ મહત્સવ, સં. ૧૭૫૦ ના આસોવદ ૧૦ દિને વિરમગામમાં સ્વર્ગવાસ થે. વિ. સં. ૧૭ ની સદીમાં આનંદઘનજી યોગી વિદ્યમાન હતા, તેમણે સ્તવન ચોવીશી કરેલ છે. ખર તરગચ્છની અંદર સમયસુંદર ઉપાધ્યાય, ‘તથા તપગચ્છમાં વિનયવિજયજી ઉ. પાધ્યાય અને યશોવિજયજી ઉપાધ્યાય, અને જિનવિજ્યજી વિગેરે વિચરતા હતા. તેઓએ પણ ઘણું ગ્રે કરેલા છે.
(૬૫) શ્રી નેમિચંદ્રસૂરિ (બીજા). શ્રી મુનિચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી નેમિચંદ્રસૂરિ થયા. રત્નપુરના ઓસવાળ નાગેત્રીય શાહ ભારમલપિતા, ભક્તાદે માતાની કુખથી સં. ૧૭૩૧ ના ચૈત્ર વદી ૧ દિને જમ્યા હતા. સં. ૧૭૪૦ ના વૈશાખ સુદી ૩ દિને વિકાનેરાં દીક્ષા, સં. ૧૭૫૦ના ભાદરવા સુદ ૧૫ દિને વિરમગામમાં આયાયી પદ, વિ. સં. ૧૭૫૦ને આ વદી ૧૧ દિને ભટ્ટારપદ, સં. ૧૭૮૭ ના વૈશાખ વદી દિને વીકાનેરમાં સ્વર્ગવાસ. એમના સમયમાં ઉપાધ્યાય વાઘ ચંદ્ર, દેવચંદ્ર પડિત, વીરચંદ્રપંડિત તથા ઉપાધ્યાય ભાણચંદ્ર વિગેરે સારા વિદ્વાન હતા તેમણે અવનચવિશી વિગેરે કરેલ છે.
(૬૬) શ્રી કનકચંદ્રસૂરિ. • શ્રી નેમિચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી કનચંદ્રસૂરિ થયા. વિકાનેરવાસી મુણતનેવીય શા માઈદાસજી પિતા, મહિમાદે માતાની કુખથી સં. ૧૭૪ ના શ્રા- . વણ વદી ૩ દિને જન્મ, સં. ૧૭૫૭ના મહા સુદી ૧ દિને દીક્ષા, સં. ૧૭૮૬ ના મહા સુદ ૧૩ દિને વીકાનેરમાં આચાર્યપદ, સં. ૧૭૮૭ ના આષાઢ સુદ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૦
પટ્ટાવલા.
૨ દિને વિકાનેરમાં ભટ્ટારપદ, સં ૧૮૧૦ના મહા વદી ૮ દિને વિકાનેરમાં સ્વર્ગવાસ પામ્યા, એમના સમયમાં એમના સમુદાયના અક્ષયચંદ્રસૂરિ સારા વિદ્વાન વિચરતા હતા. તેમણે સ્તવનચોવીસી વિગેરે કરેલ છે. તેમના શિષ્યમુનિ ખુશાલચંદ્ર હતા. તેમણે પણ સ્તવનચોવીસી કરેલ છે. વલી ઘર્મસિંહ ઉપાધ્યાયના શિષ્ય કર્મચંદ્ર ઉપાધ્યાયે પ્રાકૃતમાં ગાથાબદ્ધસદુપદેશ નામને ગ્રંથ તેમજ કલિકાલસ્વરૂપકથકશાક, રોહિણીચરિત્રાસ વિગેરે ગ્રંથો કરેલ છે. વિ. સં. ૧૭૮૮ ના પિષ વદી ૧૩ દિને ઉપાધ્યાય શ્રી હર્ષચંદ્રના શિષ્ય મુનિશ્રી ન્યાલચંદે જગશેઠની માતા શ્રી માણેકદેવીજીનો રાસ રચેલ છે. તેમજ સં. ૧૮૪૧ માં મુશદાવાદમાં બ્રહ્મબાવની બનાવેલ છે.
(૬૭) શ્રી શીવચંદ્રસૂરિ. શ્રી કનકચંદ્રસૂરિની પ) શ્રી શીવચંદ્રસુરિ થયા. માંડલગામના શ્રીમાલીજ્ઞાતીય ગાંધી શા. દીપચંદ પિતા ધનબાઈ માતાની કૂખથી સં. ૧૭૫૬ ના કારતક સુદ ૬ દિને જન્મ, સં. ૧૭૭૪ ના આસાડ સુદ ૨ દિને દીક્ષા, સં. ૧૮૧૦ના મહા વદી 5 દિને વિકાનેરમાં આચાર્ય પદ વિ. સં. ૧૮૧૧ ના મહાસુદ ૫ દિને વિકાનેરમાં ભારપદ વિ. સં. ૧૮૨૩ ના પ્રથમ ચૈત્ર શુદ ૮ ના દિને શ્રી વગામે સ્વર્ગવાસ થા.
(૬૮) શ્રી ભાનચંદ્રસૂરી. શ્રી શીવચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી ભાનુવંદસૂરિ થયા કરમાવાસ ગામના એસવાળ ભડલી જ્ઞાતીય, શા. પ્રેમરાજ પિતા અને પ્રેમાદેમાતાની કૂખથી સં. ૧૮૦૩ માં જન્મ, સં. ૧૮૧૫ ના વૈશાખ સુદ ૭ દિને વિકાનેરમાં દીક્ષા, સં. ૧૮૨૩ ના પ્રથમ ચૈત્ર સુદ દિને વડગામમાં આચાર્યપદ. એ આ. ચાર્યપદના મહત્સવમાં કુચેરી અને પછ નથમલજીએ ઘણો પૈસે ખરચી જૈનધર્મને મહિમા વધાર્યો હતો. સં. ૧૮૨૩ના બીજા ચૈત્ર સુદ ને સોમવારે ત્યાં જ ભારપદ, સં. ૧૮૩૭ના કારતક વદી ૮ દિને વિરમગામમાં 'સ્વર્ગવાસ થયો.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની
૪૧ (૬૯) શ્રી વિવેકચંદ્રસૂરી. શ્રી ભાનુચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી વિવેકચંદ્રસૂરિ થયાજાહેરનગરના એસવાળ સંઘવી શા. મૂળચંદપિતા મહિમાદે માતાની કૂખથી સં. ૧૮૦૮માં જન્મ સં. ૧૮૧૩ ના વૈશાખ વદમાં વિકાનેર આવ્યા. સં. ૧૮૨૦માં નાગો, રમાં દીક્ષા. સં. ૧૮૩૭ના આસો સુદી ૨ દિને વિરમગામમાં આચાર્ય પદ, સં. ૧૮૩૭ના મહા સુદી પદિને વિરમગામમાં ભારક પદ, સં. ૧૮૫૪ ના શ્રાવણ વદી ૧૩ દિને ઉજેણીનગરીમાં સ્વર્ગવાસ થયે.
(૭૦) શ્રી લબ્ધિચંદ્રસૂરિ. શ્રી વિચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી લબ્ધિચંદ્રસૂરિ થયા, વિકાનેરવાસી - શવાળ જ્ઞાતીય છાજેડગેત્રીય પિતા શા. ગીરધર, માતા ગરમદેની કૂખથી સં. ૧૮૩૫ ના શ્રાવણ વદમાં જન્મ, સં. ૧૮૪૦માં આચાર્ય પાસે આવ્યા, સં. ૧૮૪૮ ના વૈશાખ સુદ ૩ દિને ખંભાતમાં દીક્ષા, સં. ૧૮૫૪ ના શ્રાવણ વદ ૮ દિને શ્રી ઉજેણનગરમાં આચાર્યપદ, સં. ૧૮૫૪ ન માગસર વદી ૫ દિને ઉજજેણનગરમાં ભટ્ટારપદ, આ આચાર્યશ્રીએ માળવા, ગુજરાત, દક્ષિણ ભંગાલા, મારવાડ વિગેરે દેશમાં વિહાર કર્યો હતો, તેઓશ્રીને વિ. સં. ૧૮૮૩ ના કારતક વદી ૧૦ દિને વીકાનેરમાં સ્વર્ગવાસ થયે. એમના સમયમાં જિનચંદ્રમણિ જગતપંડિત બિરૂદના ધારણ કરનારા ધુરંધર વિધાન વિચરતા હતા. તેમણે સિદ્ધાન્તરનિકા વ્યાકરણ તથા જ્યોતિષના જાતકગ્રંથ વિગેરે નવરો બનાવેલા હતા, તેમના ગુરૂ સાગરચંદ્રમહોપાધ્યાય હતા જેમણે
સ્તવન વીશી” કરેલી છે, તે ગુરૂએ આપેલી આમન્યાયથી ત્રણ દિવ સમાં સરસ્વતી સાક્ષાત પ્રસન્ન થઈ. (તેમના સંબંધમાં આવી દંતકથા ચાલે છે કે, તે પંડિત જિનચંદ્રજી અમદાવાદના હઠીસીંગની વાડીમાં “સમ્મતિ તક ગ્રંથ વ્યાખ્યાનમાં વાંચતા હતા. તે સાંભળવાને પંડિત વીરવિજયજી પણ જતા હતા. વળી અમદાવાદના નગરશેઠ હેમાભાઈના આગ્રહથી શાંતિસ્નાત્ર ભણાવી મરકીને ઉપદ્રવ નિવારણ કર્યો હતો. તેઓ પિતાના ઉત્તમ પાંડિત્ય વડે ષટુ દર્શનીયામાં પણ પંકાતા હતા, પૂનામાં પાંચસેં પંડિતની સભામાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
પટ્ટાવલી.
જગત્પડિત ”નું બિરૂદ મેળવ્યું હતું. એમના ઉપદેશથી મેવાડ દેશના દીવાન ઉદેપુરના વાસી પટવા જોહારાવરમાજીએ ૨૫ ) લાખ રૂપીઆ ખરચી સિદ્ધાચલજીના સંધ કહાડયા હતા. તેમની ઉપદેશશક્તિ તેમ કળાશક્તિ ( ગાયનકળા ) ઘણીજ વખાણવા લાયક હતી.
(૭૧) શ્રી હર્ષચંદ્રસૂરિ.
૪૨
*
શ્રી લબ્ધિચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી ચંદ્રસૂરિ થયા, સાધાસરના વાસી આસવાલ જ્ઞાતિય સંધવી ગેત્રિય આ આચાર્ય હતા, સંવત ૧૮૮૧ ના મહા સુદ ૧૩ દિને દીક્ષા લીધી, વિક્રમ સંવત ૧૮૮૩ ના કારતક વદી ૭તે દિને વિકાનેરમાં આચાર્ય પદ તેમજ તેજ વર્ષના મહા શુદ ૫ ને દિને ભટ્ટારકપદ પામ્યા આ આચાય વૈરાગ્ય રંગે રગિતાત્મા વિવેકવત મહા પ્રભાવિક જગત શેઠના ગુરૂ હતા, જે વખતે કલકત્તામાં આચાય પધાર્યા ( તે સંબંધમાં આવી દંતકથા છે કે ) તે વખતે જગતશેઠના લીધે ત્યાંના વાઇસરૉયે બહુમાન આપ્યું હતું. જગતરશેઠના કહેવાથી વાસરાય પાતે જેમના સામય્યામાં પગમાંથી ખુટ કાઢીને સાથે ચાલ્યા હતા, તે વખતે અંગ્રેજી રાજ્યમાં જગતશેડની એટલી બધા સત્તા હતી કે વાઈસરોયની પસંદગી પેતેિજ કરતા હતા. તે પણ એક જૈન શ્રાવકોને સમય હતા. બંગાળામાં આવેલા મુર્શિદાવાદ નગરના મારિદ્ધિવત જગતવિખ્યાત જગતરશેઠ તથા દુગડગેત્રીય બાયુ પ્રતાપસિંહ તથા નવલખા જસરૂપ મહેરચંદ્ર વિગેરે મહર્ષિક શ્રાવકા શ્રી ચંદ્રસૂરિના પમભક્ત હતા. એ સૂરિના ઉપદેશથીજ નવપદની ઓળીને આરાધીને ખાયુ પ્રતાપસિંહ વિશાળ રિદ્ધિસિદ્ધિ પામ્યા. તેના ઉપદેશથી વિક્રમ સંવત ૧૯૦૪ ની સ.લમાં એ સરરાજને સાથે લઇ મેટા આડંબરથી શ્રી કેસરીયાજીને સંધ કહાડ્યા હતા. આ આચાર્યશ્રી કાશીમાં વિદ્વાનાની સભામાં જય પામ્યા હતા, એમની પાસે પન, પાટન, લેખન વગેરેતી ૫હૂતિ સારી હતી, ઘણા શિષ્યાને પાતે જા જ ભવગતા હતા. બાર વર્ષ સુધી સિદ્ધાચળજીની પવિત્ર ભૂમિમાં આત્મકલ્યાણાર્થે નિવાસ ક્યા હતા. તે હમેયાં એકભક્તભાજી હતા અને ઉષ્ણુજલ વાપરતા તથા ગચ્છની ડી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરીય તપાગચ્છની
૪૩ રીતે સારણું બારણું કરતા હતા. એમણે શ્રી શત્રુંજય ગિરિરાજની પાદવિહાર
૯ જાત્રાઓ કરી હતી, તેઓ સ્વરોદયજ્ઞાની પંડિત ચિદાનંદજીના પરમમિત્ર હતા. ચિદાનંદજીએ તેમની સાથે એક ચાતુર્માસ કર્યું હતું. સંવત ૧૮૧૩ના ફાગણ વદી ૧૩ ના દિને શ્રીશંખેશ્વર તીર્થમાં દેહોત્સર્ગ તેમને થયું હતું.
(૭૨) શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ. (બીજા) શ્રી હર્ષચંદ્રજીની પાટે શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ થયા કચ્છકોડાય ગામવાસી, ઓસવાળ જ્ઞાતીય તેઓ હતા. તેઓએ વિક્રમ સંવત ૧૮૧૪ ના વૈશાખ સુદ ૩ ને દિને દીક્ષા લીધી. તેઓશ્રીને વિક્રમ સંવત ૧૯૧૫ માં વિકાનેરમાં આચાર્યપદ તથા ભટ્ટારકપદ આપવામાં આવ્યું હતું, તેમના વખતમાં શ્રી હર્ષચંદ્રસૂરિજી ના શિષ્ય સવેગરંગરંગિતાઆત્મા મુનિ મહારાજશ્રી કુશલચંદ્રજી ગણી. પંડિત મુક્તિચંદ્રજી ગણી, શ્રી હર્ષચંદ્રસૂરિજીના કોટવાલજી પંડિત હરચંદ્રજી, ઉપાધ્યાય અક્ષયચંદ્રજી તથા કવિરાજ અબિરચંદ્રજી વિગેરે સારા વિદ્યાને હતા. વિક્રમ સં. ૧૯૩૨ ની સાલમાં પંડિત મુક્તિચંદ્ર ગણી અમદાવાદમાં ચાતુર્માસ હતા. તેજ સાલના આવાઢ વદી ૫ ને દિને અમદાવાદના નગરશેઠ પ્રેમાભાઈ વિ. ગેરે શેઠીઓના અત્યંત આગ્રહથી તેઓને (મુક્તિચંદ્ર ગણીને) તેઓની સાથે તીર્થરક્ષાના સંબંધમાં પાલીતાણાના કેસ માટે રાજકોટમાં કિંડી સાહેબ પાસે જવું પડયું હતું, અને તે જ વર્ષના ભાદરવા વદ ૧૦ ને દિવસે તેજ સાહેબ પાસે પાદલિપ્તને પાલિતાણ સિદ્ધ કરવા માટે કેસ ચાલ્યો, આ વખતે તેઓએ તે શબ્દ શાસ્ત્રથી સિદ્ધ કરી આપે કે જેથી કેસમાં વિજય મળ્યો હતે. વિક્રમ સંવત ૧૮૪૦ માં શ્રી હેમચંદ્રસૂરિએ વિરમગામમાં આ. ભોગ આપી જીવદયા ખાતર સારે પ્રયત્ન કર્યો હતે. તેઓશ્રી વિક્રમ સંવત ૧૮૬૭ ના ચેત્ર વદી ૭ને દિને વિકાનેરમાં આરધના પૂર્વક સ્વર્ગે ગયા.
(૭૩) શ્રી બાતૃચંદ્રસૂરિ. (કિયોદ્ધારકારક). - શ્રી હેમચંદ્રસૂરિની પાટે શ્રી બ્રાતચંદ્રસૂરિ થયા. તેમને જન્મ વાંકડીયા વડગામ વાસી ઔદિચ્ય વાડરવાસી દાનમલજી પિતા વિજયા માતાની કૂખ. થી વિ સં. ૧૯૨૦ માં થયે હતિ. સં. ૧૮૩૫ ના ફાગણ સુદ ૨ દિને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
૮૪ •
પટ્ટાવલી.
આચાર્ય શ્રી હર્ષ ચદ્રસૂરિના શિષ્ય પડિત મુક્તિચંદ્રગણિના હાથે વીર મગામમાં દક્ષા લીધી. વિ. સં. ૧૯૩૭ ના વૈશાખ સુદ ૧૧ દિને મુનીમહારાજ શ્રીકુશલચંદ્રજી ગણિની નિશ્રાએ નિગ્રંથ પ્રવચન સર્વંગ માર્ગની તુલના કરી. ( ક્રિયાઉદ્ઘાર કર્યાં. ) તેએ મહાપ્રતાપી બાળબ્રહ્મચારી, સિદ્ધાન્તપારગામી, સંવેગરંગરંગિત આત્મા હતા. તેમણે પોતાના ધર્મોપદેશથી જામનગરના મહારાજા જામસાહેબ વિભાજી બહાદુર ધ્રાંગધ્રાના મહારાજા માનસિંહજી તેમના ભાયાત પ્રતાપસિંહજી તથા જાલસિંહજી બજાણાના દરબાર સાહેબ નશીબખાનજી, પાટડીના દરબાર સૂરજ મલસિંહજી, લીંમડીના નામદાર મહારાજા શ્રી જશવંતસિંહજી બહાદુર, કચ્છભૂજનું રાજમ`ડલ. તથા જેશલમેરના મહારાજા વિગેરેને જૈનધર્મ પ્રત્યે સારી લાગણીવાળા કર્યા હતા. જર્ણોદ્ધારના ઉપદેશથી વીકાનેરના ભાંડાસરજીનું ન્હાટું દેરાસર તથા ખંભાતમાં નવપલ્લવજી, ચિંતામણિ, તથા આદિનાથનું દેરાસર, અને વીરમગામમાં અજિતનાથ સ્વામીનું દેરાસર, ઇત્યાદિક દેરાસરાના દ્ધિાર થયા. જીવદયાના ઉપદેશથી વીરમગામ, માંડલ, વિગેરે સ્થળામાં પાંજરાપેળેા થઈ. ધાર્મિક કેળવણીના ઉપદેશથી રાજનગરમાં શ્રી જૈન હુડસીંગ સરસ્વતી સભા, કચ્છ માટી ખાખરમાં ભ્રાતૃચદ્રાભ્યુદય પાઠશાળા, તથા કુન્યાશાળા, ધ્રાંગધ્રામાં મુનિશ્રી કુશલચંદ્રગણિ વિધાશાળા તેમજ કેટલેક સ્થળે પાશધશાળા તથા ધર્મશાળા વિગેરે થયાં. વળી કચ્છમુંદ્રામાં અધીર પ્રતિમાને સ્થીર કર્યા સબંધી, વીરમગામમાં દેરાસરજીની પ્રતિષ્ઠા જંખતે દૃષ્ટિ સ બધી તેમજ ખંભાત વગેરે સ્થળે!માં તેમના તપ તેજના ચમત્કાર લોકોને જાણુવામાં આવ્યા હતા તેઓશ્રીએ ગુજરાત, કચ્છ, કાઠીઆવાડ, ઝાલાવાડ, ગેઢવાડ, મારવાડ, મેવાડ વિગેરે દેશમાં વિચરી અને ભવ્યવાના ઉદ્ધાર કર્યો હતો. ઘણે સ્થળે પડેલા તડ ટટાને ઉપદેશ આપી શાન્ત કર્યાં. પાટણ, જેશલમેર, ખંભાત, વીકાનેર વિગેરેના જુના વખતના ભડારા આ આચયે જોઈ સારી રીતે અનુભવ મેળવી પ્રવીણું થયા હતા. વિ. સં. ૧૯૬૭ ના વૈશાખ શુદ ૧૩ ને બુધવારે શીવગંજ શહેરમાં તેઓશ્રી આચાર્ય પદ તથા ભટ્ટારકપદ પ.મ્યા. વિ. સંવત્ ૧૯૭૨ ના વૈશાખ વદ ૮ ને બુધવારની રાત્રે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમન્નાગપુરી તપાગચ્છની
४५
૧ વાગે શુભધ્યાનથી ત્રણ દિવસના અણુસણ પૂર્વક રાજનગરમાં તેઓશ્રી સ્વર્ગવાસ થયા. તે સમયે આચાર્યશ્રીની વૈયાવચ્ચમાં તપસ્વી મુનિમહારાજ શ્રી જગતચંદ્રજી મહારાજ તથા મુનિશ્રી સાગરચંદ્રજી વિગેરેઓ સારી રીતે તત્પર રહ્યા હતા. यतः-श्रीमत्पर्वतनायकार्बुदगिरिप्रान्तप्रदेशस्थित
वग्रामनिवासिनो गुणिवरादौदीच्यविधात्सतः ।। जन्मप्रापदसौ स्वमात-विजयाकृक्षौ सुपुण्ये दिने, भाईचन्द इति प्रथां च धृतवांश्चन्द्रोपमांगद्युतेः ॥१॥ सूरीन्द्रं भ्रातृचंद्राख्यं, दिव्यं स्याद्वादवादिनम् ॥ पदस्थं नयनिष्णात, वन्दे श्रीमुक्तिनंदनम् ॥ २॥ श्रीमद्वियावतंसाः शमदमसहिता बालभाव द्विरक्ता, ज्ञानाभ्य से प्रवृत्ता निखिलजनमनोहर्षदाः स्वैगुणोधैः ॥ मध्यस्था मान्यवाक्या दलितमदबला भ्रातृचंद्राभिधानास्तारुण्ये तीर्णमोहा निरुपमचरिताः मरिराजा जयन्तु ।। ३ ।। अनेकगुणगणशोभित-सूरीश्वरश्रीभ्रातृचन्द्रगुरुम् । सदा शुभाशयेनाह-मंघ्रिसरोज तस्य वन्दे ॥ ४ ॥ येन ज्ञानप्रदीपेन, निरस्याभ्यंतरं तमः। ममामा निर्मलीचक्रे, तस्मै श्रीगुरवे नमः ॥ ५ ॥
अपूर्ण.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીગુરૂસ્તવન
સૂરીશ્વર સ્તવન.
હરિગીત છંદ. શ્રી પાર્ધચંદ્ર સૂદ નાગપૂરીંદ તાગણ નભમણું, • તસપટ પરપર ગણુ ધુરંધર હેમચંદ્રસૂરિ ગુણી; નિગ્રંથ ગુરૂ તસ પાટ રાજે આજ ગાજે મુનિવર, ભવિ ભક્તિભાવે નમે નિશદિન ભ્રાતચંદ્રસૂરીશ્વર. છે શત દાંત મહંત કિરિયાપાત્ર સમતાસાગરૂ, પંડિત પ્રવર વિદ્વાન બુદ્ધિનિધાન વિદ્યાઆગરૂ; અઘઘવારક મહાપ્રભાવક ધમ ધોરી ધુરંધરા, ભવિ ભકિતભાવે નમે નિશદિન બ્રાતચંદ્ર સુરીશ્વરા. છે ભવ્ય આકૃતિ ધર્મ મૂતિ પ્રભુ તુ મને વૃતી, તપ તેજ દીપે કદિ ન છીપે ભાગ્યની ચતી રતી; વળિ શાદશશિ સમ સામ્ય કાંતિ શાંતિવાન શુભંકરા, ભવિ ભકિતભાવે નમો નિશદિન ભ્રાતૃચંદ્રસૂરીશ્વરા. ગુરૂ ગચ્છનાયક શાનદાયક સંઘમાં લાયક મુદા, ગતરાગ રોષ ન દેવ જરિએ તેષ સુખ દુઃખમાં સદા; છત્રીસ ગુણગણુ ચુકત સૂરીશ્વર ચરણ ગુણથી અલંકર્યો, ભવિ ભકિતભાવે નમે નિશદિન ભાતૃચંદ્ભરીધર. જિનભાણું અસ્ત થતાં સૂરીશ્વર જ્ઞાનદીપ પ્રકાશતા, મિથ્યાંધકાર વિકાર ટાળી ભવિકજન પ્રતિબોધતા શુભ ઇદ સાંકળચંદ કહે પાવન કરો ભારતધરા, ભવિ ભકિતભાવે નમો નિશદિન ભ્રાતચંદ્રસૂરીશ્વરા.
૩
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીગુરૂસ્તવન
- શ્રી ગુરૂવરહ સ્તવન
મારગેશક મોક્ષનો રે. એ દેશી. પ્રહસને પ્રણમું પ્રેમથીરે, આચારજ ભગવાન, ગીતારથ ગણપતિ ગુરૂ, જ્ઞાનકલા સુનિધાન; ગુરૂ ગુણ સાંભરે, શ્રી જાતચંદ્રસૂરિરાયેરે, મનથી ને વીસરે. એ આંકણી. નાગપુરીય તપગચ્છ મણીરે. શાસનને શિણગાર; ઉપકારી જગજીવનરે, કરૂણારસ ભંડારરે. ગુરૂ૦ ૨ ગુણદરિયે ભરિયો ગુરૂ, વરિયો સ્વર્ગવાસ; હરિ નિજ ગુણ જ્ઞાનમાંરે, કરિયો કલેશને નાશરે. ગુરૂ૦ ૩ શિરછત્ર ભવ્ય જીવનરે, મુગટમણિ શિરતાજ; નાથ અનાથ કરી ગયેરે, સકલ જે સમાજ પંડિત પ્રવર સૂરીશ્વરૂ, નિરભિમાની દાતાર; ગુણગ્રાહક ગુણ ગુરૂ તણેરે, સહુથી અધિક ઉદારરે. ગુરૂ૦ સૂરિ સાનિધે કલેલથીરે, કરતા જ્ઞાન અભ્યાસ; સમયસાર્થક કરવા વિષેરે, ઉપદેશ ગુરૂ ખાસરે. ગુરૂ૦ ૬, વલભાવ દેખાડિનેરે, ભાવ દયા ધરનાર; એહવા ગુરૂ વિણ કેણ હવેરે. કરશે મારી સારરે. ગુરૂ૦ ૭ શ્રી ચંદ્રસૂરીંદ્રપરે, ર વીર્ય અપાર; ગોયમ હમ સમરૂરે, હવે અમ કેણ આધારરે. ગુરૂ૦ ૮ નિજ શિવોપર દયા ધારીરે, દે દરિસણ સૂરી - ગુરૂ પદક જે મન થીર કરારે, ભણે મુનિ સાગરચંદ્રરે. ગુરૂ૦ ૦
૨૦ ૪
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 48 શ્રીગુરૂસ્તવન. ગુરુગુણ સ્મરણ પદ. અબ નિસ્પક્ષ વિરલા કેઇ એ રાગ. મુજ મન ગુરૂ વિરહો બહુ સાલે, હવે મિલ કયા કાલે; મુજ મન ગુરૂ વિરહ બહુ સાલે. એ ટેક. પુરૂષ રતન ચિંતામણી સરિખો, અથિત અર્થને આલે; આગમવાણુ અથની ખાણુ, દુલભ પંચમ કાલે. મુજ 1 અધમ ઉદ્ધારણ ભવજલતરણ, શરણાગતને પાલે; એહવા સદગુરૂ ગુણગણ આગરૂ, વિણ રતનકિમ ચાલે. મુજs રે અમૃતદૃષ્ટિ સદા સેવકપર, ત્રિવિધ તાપને ટાલે; શ્રી ભ્રાતૃચંદ્રસૂરિ સદગુરૂને, સાગર કયાંથી નિહાલે. મુજ૩ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com