Book Title: Shraman Mahavir Tirth ka Pramukh Stambh
Author(s): Vinaysagar
Publisher: Z_Parshvanath_Vidyapith_Swarna_Jayanti_Granth_012051.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/212034/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa : mahAvIra tIrtha kA pramukha stambha mahopAdhyAya vinayasAgara zramaNa bhagavAn mahAvIra ne tIvra evaM kaThoratama sAdhanA kara kevalajJAna aura kevaladarzana prApta kiyA / jJAna-prApti ke pazcAt sarvajanahitAya unhoMne sadupadeza diyA / svAnubhUti ke Aloka meM kathita unakI vANI ko sunakara aneka loga prabhAvita hue| aneka rAjA, mahArAjA, unakI rAniyA~, rAjakumAriyA~, rAjakumAra, sArthavAha, zreSThi, vidvarga tathA sabhI vargoM evaM varNoM ke nArI-puruSa unake ziSya bane, gaNadhara Adi bane / apane vizAla ziSya samudAya ko dIkSita kara unhoMne apane tIrtha kI sthApanA kii| isa tIrtha ko anuzAsita aura suvyavasthita rakhane ke liye unhoMne catuvidha saMgha kI vyavasthA pradAna kI / isI saMgha kI pAvanatA ko parakha kara hI Apta zAstrakAroM ne ise tIrtha, mahAtIrtha, dharmatIrtha, sarvodaya tIrtha, abhyudayakArI zAsana Adi garimA maNDita saMjJAoM/nAmoM se abhihita kiyA hai / catuvidha saMgha / tIrthaM kI suvyavasthA evaM utkarSa ke liye paravartI zrutadhara tathA Apta AcAryoM ne gaccha, kula, gaNa va saMgha ke nAma se upavibhAga bhI kiye haiM / jisameM zramaNa evaM zramaNiyoM (sAdhu-sAdhviyoM ) kI suvidhApUrvaka dekha-rekha, zikSA-dIkSA va vyavasthA sampanna kI jA sakatI ho, aise samUha ko "gaccha" kahA jAtA hai aura usake nAyaka yA vyavasthApaka ko "gacchAcAryaM" kahA jAtA hai / aneka gacchoM meM vibhakta isa samudAya ko "kula" kahA gayA hai, arthAt aneka gacchoM kA eka kula hotA hai / kula ke pramukha nAyaka ko " kulAcArya kahA gayA hai / isI prakAra aneka kuloM ke samUha ko "gaNa" aura usake adhipati ko "gaNAcArya" tathA aneka gaNoM ke samudAya ko "saMgha" evaM saMghAdhipati AcArya ko "gaNadhara " " saMghAcArya" ke gaurava se vibhUSita kiyA gayA hai / yahI saMghAcArya catuvidha saMgha kI suvyavasthA evaM kArya-saMcAlana karate haiM / kalpasUtra - gata sthavirAvalI ke anusAra devadhigaNi kSamAzramaNa ke samaya taka isa tIrtha meM 8 gaNa, 27 kula aura 45 zAkhAoM kA pracalana thA aura inake adhikArI / zAsaka/ vyavasthApaka varga ko kramazaH gaNadhara, AcArya, upAdhyAya, sthavira, pravartaka, gaNi aura gaNAvacchedaka padoM se saMbodhita kiyA gayA hai / vartamAna samaya meM zvetAmbara mUrtipUjaka samAja meM jo bhI kharataragaccha, tapAgaccha, aMcalagaccha Adi gacchoM ke nAma se pracalita / prasiddha haiM, ve saba koTika gaNa, candrakula aura vajrazAkhA ke antargata Ate haiM aura kharatara tathA tapA Adi 'viruda / upAdhi' ke dhAraka haiM / vastutaH ye pRthak-pRthak gaccha nahIM haiN| unakA to susthitasUri kA koTika gaNa, candrasUri kA candrakula evaM Aryavatra se nisRta vajrazAkhA hI gaNa, kula evaM zAkhA hai / ye viruda to jinezvarasUri aura jagaccandrasUri kI utkRSTa saMyama sAdhanA ko dekhakara tatkAlIna narezoM ne pradAna kiye the athavA unake viziSTa guNoM yA kriyA-kalApoM se unakI paramparA ukta virudoM se prasiddha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahopAdhyAya vinayasAgara huI thii| niSkarSa yaha hai ki vartamAna ke samasta gaccha eka hI AcArya kI saMtAneM haiM aura ina sabakA eka hI gaNa hai aura vaha hai, koTika gaNa / ___ adhunA gacchoM ke vyavasthApaka netA bhI AcArya, mahopAdhyAya, upAdhyAya, sthavira, pravartaka, panyAsa evaM gaNi pada ko suzobhita karate haiN| mahilA-zramaNI varga meM susaMcAlikA adhikAriNI pUrva kAla ke samAna hI Aja bhI "mahattarA, pravartinI, sthavirA aura gaNinI" pada ko vibhUSita karane vAlI hotI haiN| prabhu mahAvIra dvArA sthApita tIrtha-caturvidha saMgha meM zramaNa-zramaNI aura zrAvaka-zrAvikA hote haiM evaM ye apanI vizeSatAoM se isa tIrtha kI saMskRti ko saMvArate/nikhArate haiN| caturvidha saMgha ke prAsAda kA mukhya stambha zramaNa hai, ataH isa para vivecana apekSita hai| zramaNa kA artha: __ zramaNa zabda kI vibhinna vyutpattiyoM ke anusAra pUrvAcAryoM/zAstrakAroM ne jo artha paribhASita kiye haiM, ve nimnAMkita haiM1. jo tapa karatA hai. vaha zramaNa hai| 2. jo pA~coM indriyoM aura mana ko zamita karate haiM athavA sAMsArika viSayoM se udAsIna ___ rahate haiM yA tapa karate haiM, ve zramaNa haiM / 3. jo svayaM ke zrama/puruSArtha se bhava-bandhanoM ko tor3atA hai, svayaM ko mukta karatA hai| vaha zramaNa hai| 4. jo sva-svarUpa kI upalabdhi ke liye anya kisI kI apekSA rakhe binA zramamayI sAdhanA karatA hai, vaha zramaNa hai| 5. jo trasa-sthAvara rUpa samasta prANiyoM meM samAnabhAva rakhate hue zraddhApUrvaka tapa kA AcaraNa karatA hai, vaha zramaNa hai| zramaNa zabda saMskRta bhASA kA hai aura isakA prAkRta bhASA kA rUpa hai--"smnn"| isake pAribhASika artha prApta hote haiM :1. jo sabhI praNiyoM para samAnatA kA bhAva rakhatA hai, vaha samaNa hai| 2. jo samatA bhAva kA dhAraka hai, vaha samaNa hai| 3. jo kisI se dveSa nahIM karatA, jisako sabhI jIva samAna bhAva se priya haiM, vaha samaNa hai| 4. jo saba jIvoM ke prati samAna mana/hRdaya rakhatA hai, vaha samaNa hai| 5. jo su-mana vAlA hai, jo kabhI bhI pApamanA nahIM hotA, arthAt jisakA mana sarvadA svaccha, prasanna aura nirmala rahatA hai, vaha samaNa hai| 6. jo svajana evaM parajana meM, mAna evaM apamAna meM, prazaMsA aura gAlI meM sarvatra aura sarvadA samasantulita rahatA hai, vaha samaNa hai| 7. jo zatru evaM mitra meM samAna rUpa se pravRtti karatA hai, vaha samaNa hai| Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa : mahAvIra tIrtha kA pramukha stambha 8. jisa prakAra duHkha mujhe priya nahIM lagatA hai, usI prakAra saMsAra ke samasta jIvoM ko bhI priya nahIM lagatA hai| aisA samajha kara jo na svayaM hiMsA karatA hai, na dUsaroM se karavAtA hai, sarvatra sama rahatA hai, vaha samaNa hai| 9. sUtrakRtAMga sUtra 1-16-2 meM samaNa kA sAMgopAMga nirvacana karate hue kahA gayA hai :-- jo sarvatra anizcita hai, Asakti nahIM rakhatA, kisI prakAra ke sAMsArika bhogopabhoga kI abhilASA nahIM rakhatA, kisI bhI prakAra kA parigraha nahIM rakhatA, prANImAtra kI hiMsA nahIM karatA, asatya nahIM bolatA, kAma vAsanA ke vicAroM se rahita hai, krodha-mAna-mAyA-lobharAga, dveSa tathA prANAtipAta (hiMsA) Adi jitane bhI karma-bandhana aura Atmapatana ke hetu haiM una sabhI se nivRta-mukta rahatA hai, indriyoM kA vijetA hai, zuddha saMyamazIla hai aura zArIrika moha-mamatva se rahita hai, vaha samaNa kahalAtA hai| 10. "samaNa' kA saMskRta meM eka rUpa "zamana" bhI hotA hai; jisakA artha hai :-apanI caMcala ___ mAnasika vRttiyoM kA zamana karane vAlA yA zAnta karane vaalaa| zramaNa kA jIvana : zramaNa ugra evaM viziSTatama sAdhanA ke mAdhyama se sva-svarUpa ko ujAgara karatA haA apane jIvana/vyaktitva ko sarvadA/sarvatra nikhAratA rahatA hai aura sAdhanA se prApta asIma upalabdhiyoM dvArA saMskRti samAja ko saMvAratA rahatA hai| sAdhanAmaya tapopUta jIvana se usakA vyaktitva kitanA pariSkRta/vizuddha evaM garimAmaya ho jAtA hai ? guNopeta zramaNa kA vyaktitva kaisA ho jAtA hai ? isakA vivecana karate hue kahA gayA hai : "uraga-giri-jalaNa-sAgara-nahatala-tarugaNasamo a jo hoii| bhamara-miya-dharaNi-jalaruha-ravi-pavaNasamo a so smnno|" 1. jo zramaNa "uragamaya' sarpa ke samAna dUsare ke liye nirmita AvAsa-sthAna meM rahatA hai, arthAt sva ke liye vinirmita sthAna meM nahIM rahatA hai| 2. jo "girisama' parvata ke samAna parISaha evaM upasargoM ko niSkampa hokara sahana karatA hai| 3. jo "jalaNasama' agni ke samAna tapasAdhanA se jAjvalyamAna/tejasvI hotA hai, athavA jaise agni ghAsa se kadApi tRpta nahIM hotI, vaise hI jo svAdhyAya se kadApi tRpta nahIM hotA hai| 4. jo "sAgarasama" samudra ke samAna jJAnAdi ratnoM aura gAmbhIryAdi guNoM ke dhAraka hote haiM evaM apanI sAdhvAcAra kI maryAdA kA kabhI bhI ullaMghana nahIM karate haiN| 5. jo "nahatalasama" AkAza ke samAna kisI kA Alambana/Azraya/sahayoga na lekara "sva" ke bala para vicaraNa karatA hai| 6. jo "tarugaNasama' vRkSoM ke samAna sukha aura duHkha meM vikAra ko pradarzita nahIM karatA hai| 7. jo "bhamarasama' bhramaroM ke samAna aniyata-vRtti hotA hai arthAt aneka gRhoM se thor3I thor3I sI bhikSA grahaNa karatA hai| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 mahopAdhyAya vinasAgaraya 8. jo "mRgasama" zramaNa-caryA kI sAdhanA meM sarvadA caukannA evaM sarala svabhAvI rahatA hai| 9. jo "dharaNisama' pRthvI ke samAna samasta kaSToM/upadravoM ko sahana karatA hai| 10. jo "jalaruhasama'' kamala ke samAna nirlipta rahatA hai| 11 jo "ravisama" bhedabhAva se rahita hokara zrutajJAna kA prakAza karatA hai| 12. jo "pavana sama" pavana ke samAna apratihata gati vAlA hokara sarvatra vicaraNa karatA hai| ukta bAraha guNoM se jo yukta/samRddha hotA hai, vahI zramaNa kahalAtA hai / kisa prakAra ke AcaraNa vAlA evaM guNa sampanna muni mokSa prApta kara sakatA hai ? isakA uttara dete hue zAstrakAroM ne kahA hai : "sIha-gaya-vasaha-miya-pasu-mAruta-suruvahi-maMdarindu-maNI / khidi-uragaMbarasarisA, paramapaya vimaggayA sAhU // " arthAt siMha ke samAna parAkramI, hAthI ke samAna svAbhimAnI, vRSabha ke samAna bhadra, mRga ke samAna sarala, pazu ke samAna nirIha, vAyu ke samAna nissaMga, sUrya ke samAna tejasvI, sAgara ke samAna gambhIra, meru ke samAna nizcala, candramA ke samAna zItala, maNi ke samAna kAntimAn, pRthvI ke samAna sahiSNa, sarpa ke samAna aniyata AzrayI tathA AkAza ke samAna niravalamba sAdhu hI parama pada mokSa ke mArga para calatA hai / zramaNa ke paryAyavAcI zabda : Agama granthoM, prakaraNa granthoM evaM koSoM meM zramaNa ke paryAyavAcI zabda bhI bahutAyata se prApta haiM, jinameM se mukhya-mukhya haiM :--- 1. nirgrantha, 2. bhikSu 3. yati 4. anagAra 5. muni 6. sAdhu 7. mAhaNa 8. vAcaMyama 9. mumukSu 10. RSi 11. vratI, Adi ukta pratyeka zabdoM ke artha bhinna-bhinna hote hue bhI sabhI zabda zramaNa ke samAnArthI haiM aura bhinna-bhinna dRSTiyoM se sAdhanAparaka vyaktitva ke dyotaka haiM / ina pratyeka zabdoM ke vyutpattiparaka artha nimnalikhita haiM :--- 1. nirgrantha - dhana, dhAnyAdi nau prakAra ke bAhya parigraha aura rAga-dveSAdi antaraMga parigraha se rahita hotA hai 2. bhikSu - ATha prakAra ke karmoM kA bhedana karatA hai, athavA bhikSA se zarIra nirvAha karatA hai| 3. yati - samasta prakAra ke saMgoM se rahita hotA hai arthAt nissaMga hotA hai / athavA indriyoM para vijaya prApta karatA hai| athavA kSAnti, RjutA, mRdutA Adi dazavidha dharma kA pAlana karatA hai| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. anagAra 5. muni 6. sAdhu 9. mumukSu 10 RSi 11. vratI 12. saMyamI zramaNa : mahAvIra tIrtha kA pramukha stambha jisane ghara vAra kA tyAga kara diyA hai / - rAga-dveSa, ISyA, nindA Adi se rahita hotA hai / athavA mauna rahakara svAdhyAya, dhyAna evaM saMyama sAdhanA karatA hai / -- 7. mAhana hiMsA se nivRtta hotA hai arthAt trikaraNa yoga se pUrNataH ahiMsaka hotA hai / 8. vAcaMyama- vANI (bhASA samiti, vacanagupti) para niyaMtraNa rakhatA hai / saMsAra- bhavasamudra se mukta hone kI icchA rakhatA hai / Atma-tattva kA jJAtA hotA hai athavA AtmadarzI hotA hai / pAMca mahAvratoM evaM jJAnAcArAdi pA~ca AcAroM kA pAlaka hotA hai / satraha vidha saMyama kA vizuddha rUpa se pAlana karatA hai / - - 1 - zreSThatama kSamAdi viziSTa guNoM se apanI AtmA ko bhAvita karatA hai / athavA samyag darzanAdi triratnoM ke mAdhyama se paramapada kI sAdhanA karatA hai / nAmadhArI zramaNa : jaina paramparA meM jisa prakAra nirgrantha ko zramaNa zabda se vibhUSita kiyA gayA hai usI prakAra vaidika evaM bauddha paramparA meM bhI RSi-muniyoM ke liye zramaNa zabda kA prayoga prApta hotA hai / pravacanasAroddhAra meM ullekha milatA hai : nirgrantha (jaina sAdhu), zAkya ( bauddha sAdhu), tApasa (jaTAdhArI vaidika RSi) gairuka (lAla vastradhArI saMnyAsI) aura AjIvaka ( gozAlaka ke anuyAyI sAdhu) bhI zramaNa zabda se sambodhita hote haiM | kintu, jaina zramaNa aura anya zramaNoM meM mahadantara hai / jaina muni kA mana vItarAga vANI se vAsita hotA hai, yathArthataH AtmalakSI hokara utkRSTa saMyama sAdhanA meM lIna rahatA hai, rAgAdi kaSAyoM kA pUrNataH nirodha karane ke liye satata prayatnazIla hai aura apanatva kA tyAga kara detA hai, jo anya nAmadhArI zramaNoM meM pUrNataH prApta nahIM hotA hai / ataH jainendra paryupAsakoM ke liye nirgrantha zramaNa hI abhISTa aura ArAdhya hai, anya zramaNa nahIM / 199 zramaNa ke bheda : nAmadhArI zramaNoM kI taraha jaina nirgrantha-zramaNoM ke pratipAdita pA~ca bhedoM meM do bheda bhI vaise hI haiM, arthAt sadguru to dUra, guru kI koTi meM bhI nahIM Ate haiM, ve kevala veSadhArI zramaNa haiM / tattvArthasUtra meM jo pA~ca bheda batAye haiM, ve nimna haiM : 3. kuzIla, 2. bakuza, 5. snAtaka * ina pA~coM kA sAmAnya artha kramazaH isa prakAra hai : 1. pulAka 1. pulAka, 4. nirgrantha, - mUla guNoM meM apUrNatA aura uttara guNoM kA samyaktayA pAlana nahIM karate hue bhI Agama- maryAdA se vicalita nahIM hone vAlA pulAka/payAla Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 mahIpAdhyAya vinayasAgara arthAt nissAradhAnya ke samAna inakA jIvana niHsAra hotA hai| 2. bakuza - vratoM kA pAlana karate hue bhI zarIra aura upakaraNoM para mamatva hone ke kAraNa unhIM ko saMskArita karane vAlA, siddhi tathA yaza-pratiSThA kA abhilASI, sukhazIla tathA zabala aticAra doSoM se yukta / 3. kuzIla - isake do bheda haiM :-pratisevanA kuzIla aura kssaaykushiil| pratisevanA-indriyoM kA vazavartI hone se uttara guNoM kI virAdhanAmUlaka prabRtti karane vaalaa| kaSAya-tIvra kaSAya se rahita hokara bhI manda kaSAyoM ke vazIbhUta ho jAne vaalaa| 4. nirgrantha - sarvajJatA na hone para bhI jisameM rAgAdi kA atyanta abhAva ho aura antarmuhUrta ke bAda hI sarvajJatA prakaTa hone vAlI ho| 5. snAtaka - jisameM sarvajJatA prakaTa ho gaI ho| ukta pA~ca bhedoM meM prArambha ke tIna bheda vyAvahArika zramaNa ke bodhaka haiM aura zeSa do tAttvika zramaNa ke| ataH antardRSTi se, Atmika vizuddhi kI dRSTi se nirgrantha evaM snAtaka bheda hI upAdeya haiN| zramaNa kA dharma : zramaNa pUrNataH AsravAdi kA pratyAkhyAna karatA hai ataH vaha sarva virati kahalAtA hai| usake mukhya-mukhya dharma haiM : 1. mahAvrata-pA~ca mahAvratoM-ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha kA unakI paccIsa bhAvanAoM ke sAtha samyaktayA trikaraNa-triyoga ke sAtha pAlana karatA hai| phalataH vaha anAsravI, anAraMbhI aura anAsakta ho jAtA hai aura saMvaronmukhI banakara nirjaraka banatA jAtA hai| 2. pratikramaNa -upayoga/viveka pUrvaka mahAvratoM kA pAlana karate hue kadAcit aticAra/ doSa laga jAte haiM, unapara tatkAla yA prAtaH-sAyaM vicAra kara prAyazcitta karanA / arthAt ubhayakAla pratikramaNa ke mAdhyama se una doSoM kI zuddhi krnaa| 3. sAmAyika pratikSaNa samabhAva; upazama, zAnti, kSamA-bhAva se nirvaira evaM niSkrodha rahate hue saMyama guNoM kI vRddhi karanA/kaSAyAdi antarzatruoM para vijaya prApta krnaa| 4. cAritra --sAmAyika aura chedopasthApana meM rahate hue, apramatta hokara parihAra vizuddhi aura sUkSma samparAya kI pragati karate hue yathAkhyAta kI prApti karane kA prayatna krnaa| . 5. indriya-damana-pA~coM indriyoM aura usake 23 viSayoM/vikAroM para vijaya prApta krnaa| 6. vyavahAra--gItArtha banakara dravya, kSetra, kAla, bhAva ke anusAra vyavahAra/vyavasthA karanA aura nirmAyI tathA nizchala AcaraNa krnaa| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa : mahAvIra tIrtha kA pramukha stambha 201 7. nirAhAra-saMbhava ho, zarIra sAdhya ho, mAnasika zaithilya na Ae vahA~ taka samabhAva evaM niSkAmanA-pUrvaka ugra tapazcaraNa dvArA pUrva saMcita karmoM kI nirjarA karanA / zArIrika kSamatA kI dRSTi Ta se nirAhAra rahanA sambhava na ho to unodarI Adi 6 bhedoM vAlI bAhya tapasyA kA avalaMbana lenaa| saMyama-pAlana kI bhAvanA ko pradhAnatA dete hue, zArIrika kSudhA ko zAnta karane liye gocarI ke 47 doSoM ko TAlate hue gaveSaNApUrvaka madhukarI prApta karanA aura anAsakti pUrvaka bhakSaNa krnaa| utsarga mArga meM ekAsana aura 6 vigaya rahita bhojana to Avazyaka hai hii| 8. svAdhyAya-paThana, pAThana, artha-cintana, sUtrAlApakoM kI punarAvRtti Adi se zAstroM ke svAdhyAya meM tallIna rhnaa| 6. dhyAna-yoga kI praNAlikA se bAhya zuddhi pUrvaka manonigraha karate hue, nirvikalpa samAdhi zukladhyAna kI ora pragati krnaa| 10. sevA-nirabhimAnI banakara tIrtha evaM tIrthopAsakoM kI sevAzuzrUSA meM saMlagna rahanA / zAsana kI sevA evaM prabhAvanA ke liye sarvadA kaTibaddha rhnaa| yaza-kIrti se dUra rahanA / 11. parISaha - sAdhanA kAla meM jo bhI anuloma yA pratiloma parISaha/upasarga/kaSTa Adi ko titikSA pUrvaka sahana karate hue saMyama ko ujjvala banAnA / 12 samiti --saMyama-patha ko vizuddha banAne ke liye aSTa pravacana mAtA-5 samiti evaM 3 gupti kA viveka pUrvaka pAlana karanA aura bhASA-saMyama rakhate hue kevala upadeza denA evaM AdezAtmaka vANI kA pUrNataH parihAra karanA / 13. bhAvanA-"savi jIva karU zAsana rasI" jaisI uccatama vicAra-saraNi rakhate hae maitrI, pramoda, kAruNya, anityAdi bAraha bhAvanAoM kA satata cintana krnaa| 14. vihAra-guru-vRddha-glAna sevA ke atirikta sarvadA apratibaddha vihAra, bhramaNa krnaa| 15. nivAsa-nirjana sthAnoM-nagara ke bAhara vanoM, udyAnoM meM rhnaa| jana samparka evaM kolAhala ke sthAnoM se dUra rhnaa| 16 mArga-sarvajJa vANI para aTUTa vizvAsa niSThA rakhate hue utsarga mArga para calanA / kadAcit kAraNavaza apavAda kA avalaMbana lenA par3e to tatkAla hI prAyazcitta dvArA vizuddhi kara lenaa| AcAra sAmAnyataH zramaNoM kI do koTi mAnI gaI hai : 1. jinakalpa, 2. sthavirakalpa / jinakalpI pUrNataH acelaka evaM karapAtrI hote haiN| jinakalpa mArga kaThinatama evaM utkRSTatama hone ke kAraNa vartamAna meM vicchinna sA hai / sthavirakalpI muni AcArAMga evaM kalpasUtrAdi ke anusAra kama se kama eka aura adhika se adhika tIna vastra evaM pAtra rakhatA thaa| nagara-nivAsa kI prakriyA kA prArambha hone para sAdhu ke liye 14 vastroM kI maryAdA pUrvAcAryoM ne nirdhArita kara dii| nagara-nivAsa, atyadhika jana-samparka evaM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 mahopAdhyAya vinayasAgara duSkAla Adi aneka kAraNoM aura vyavadhAnoM ne zAstrIya sAdhumArga para prabala kuThArAghAta kiyaa| isI ke phalasvarUpa zithilAcAra aura apavAda ke AlaMbana ne sAdhu-caryA ko khokhalA banA diyaa| bheda vijJAnadhAraka sAdhaka kI vaha sAdhanA vilupta hotI calI gaI aura raha gaI sarvajJa vANI ke sthAna para paramparA evaM veSa kA mahattva heya hai, tyAga karane yogya hai|| niSkarSa yaha hai, zramaNa bhagavAn mahAvIra ke prasthApita tIrtha/zAsana kA pramukha aMga zramaNa/nirgrantha hai / Atma-sAdhaka mumukSu anagAra yadi zAstrIya zramaNa ke artha ke anusAra apane vaha prabhu mahAvIra kA saccA zramaNa hai, mahAvIra kA adhikArI hai| zramaNa-dharma kA pAlana kara vaha nizcayataH niSpApa, vizuddhacetA, indriyajetA banakara AtmA kI vizuddhatama svAbhAvika dazA ko prApta kara letA hai, aura saccA sadguru bana jAtA hai|