Book Title: Satipratha aur Jain Dharm
Author(s): Sagarmal Jain
Publisher: Z_Shwetambar_Sthanakvasi_Jain_Sabha_Hirak_Jayanti_Granth_012052.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/212117/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66. evamege 3 pAsatyA panavaMti aNAriyA / itthIvasaMgayA bAlA, jiNasAsaNaparammuhA || jahA gaMDaM pilAgaM vA, pirapIlejja muhuttaMgaM / evaM vinnavaNitthIsu, doso tattha kao siyA || - sUtrakRtAMga, 1/3/4/9-10 , 67. upAsakadazA, 1,48 / 68. aNaMgaseNA pAmokkhANaM aNegANaM gaNiyAsAhassINaM ...... AvazyakacUrNi bhAga 1, pR0 356 | 69. AdipurANa, pR0 125, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, 1919 / 70. aDDA jAva .........sAmittaM bhaTTittaM mahattaragataM ANA Isara seNAvaccaM kAremANI 71. dekheM, jaina, bauddha aura gItA kA AcAra darzana, bhAga 2, DA0 sAgaramala jaina, pR0 268 / 72........asaIjaNaposaNayA / upAsakadazA, 1 / 51 'satI' zabda kA artha 'satI' kI avadhAraNA jainadharma aura hindUdharma donoM meM hI pAI jAtI hai / donoM meM satI zabda kA prayoga caritravAna strI ke lie hotA hai' zvetAmbara sthAnakavAsI jaina paramparA meM to Aja bhI sAdhvI zramaNI 1 ko satI yA mahAsatI kahA jAtA hai| yadyapi prArambha meM hindU paramparA meM 'satI' kA tAtparya eka caritravAna yA zIlavAna strI hI thA kintu Age calakara hindU paramparA meM jabase satI prathA kA vikAsa huA, taba se yaha 'satI' zabda eka viziSTa artha meM prayukta hone lgaa| sAmAnyatayA hindUdharma meM 'satI' zabda kA prayoga usa strI ke lie hotA hai jo apane pati kI citA meM svayaM ko jalA detI hai| ataH hameM yaha spaSTa rUpa se samajha lenA hogA ki jainadharma ko 'satI' kI avadhAraNA hindU paramparA kI satIprathA se pUrNataH bhinna hai| yadyapi jainadharma meM 'satI' evaM 'satItva' ko pUrNa sammAna prApta hai kintu usameM satIprathA kA samarthana nahIM hai / jainadharma meM prasiddha solaha satiyoM ke kathAnaka upalabdha haiM aura jainadharmAnuyAyI tIrthakaroM ke nAma smaraNa ke sAtha inakA bhI prAtaH kAla nAma smaraNa karate haiM - brAhmI candanavAlikA bhagavatI rAjImatI draupadI / kauzalyA ca mRgAvatI ca sulasA sItA subhadrA zivA / / kuntI zIlavatI nalasyadayitA cUlA prabhAvatyapi / padmAvatyapi sundarI pratidinaM kurvantu no maMgalam / / ina satiyoM ke ullekha evaM jIvanavRtta jainAgamoM evaM Agamika vyAkhyA sAhitya tathA prAcIna jainakAvyoM evaM purANoM meM milate haiM / kintu unake jIvanavRttoM se jJAta hotA hai ki unameM se eka bhI aisI nahIM hai 73. sAvikA jAyA abaMbhassa paccakkhaDa NaNNatya rAyAbhiyogeNa / AvazyakacUrNi bhAga 1, pR0 554-55 / jainazilAlekha saMgraha, bhAga 2 abhilekha kramAMka 8 / satI prathA aura jainadharma - , 75. jambUdvIpaprajJapti - zAntisUrIya vRtti adhikAra2, 30 / 76. jJAtAdharmakathA, 4/6 / 77. tamhA u vajjae itthI ......AghAte Na sevi NiggaMthe / sUtrakRtAMga 1, 4, 1,11 78. kappai niggaMcINaM viikie kAle sajjhAyaM karettae nirNaya nissAe / (tathA) paMcavAsapariyAe samaNe niggaMthe, saTThivAsa pariyAe samaNIe niggaMthIe kappai Ayariya uvajjhAyattAe uddisittAe / " " vyavahArasUtra 7, 15, va 20 / 79. isa samasta carcA ke lie dekheM mere nirdezana meM racita aura mere dvArA sampAdita anya jaina aura bauddha bhikSuNI saMpa- DaoN aruNa pratApa siMha / - jisane pati kI mRtyu para usake sAtha citA meM jalakara usakA anugamana kiyA ho, apitu ye una vIrAMganAoM ke caritra haiM jinhoMne apane zIla rakSA hetu kaThora saMgharSa kiyA aura yA to sAdhvI jIvana svIkAra kara bhikSuNI saMgha meM praviSTa ho gaIM yA phira zIlarakSA hetu mRtyuvaraNa kara liyA / Agamika vyAkhyA sAhitya meM dadhivAhana kI patnI evaM candanA kI mAtA dhAriNI Adi kucha aisI striyoM ke ullekha haiM jinhoMne apane satItva arthAt zIla kI rakSA ke lie dehotsarga kara diyaa| ata: jainadharma meM satI strI vaha nahIM jo pati kI mRtyu para usakI citA meM jalakara usakA anugamana karatI hai apitu vaha hai jo kaThina paristhitiyoM meM apanI zIlarakSA kA prayatna karatI hai aura apane zIla ko khaNDita nahIM hone detI hai, cAhe isa hetu use dehotsarga hI kyoM na karanA par3e / satI prathA ke aucitya aura anaucitya kA prazna satIprathA ke aucitya aura anaucitya kA prazna eka bahucarcita aura jvalanta prazna ke rUpa meM Aja bhI upasthita hai| nizcita hI yaha prathA puruSa pradhAna saMskRti kA eka abhizapta pariNAma hai| yadyapi itihAsa ke kucha vidvAna isa prathA ke pracalana kA kAraNa muslimoM ke AkramaNoM ke phalasvarUpa nArI meM utpanna asurakSA kI bhAvanA evaM usake zIla bhaMga hetu balAtkAra kI pravRtti ko mAnate haiM, kintu merI dRSTi meM isa prathA ke bIja aura prakArAntara se usakI upasthiti ke pramANa hameM ati prAcInakAla se hI milate haiM / satI prathA ke mukhyataH do rUpa mAne jA sakate haiM, prathama rUpa jo isa prathA kA vIbhatsa rUpa hai; isameM nArI ko usakI icchA ke viparIta pati ke zava ke sAtha mRtyuvaraNa ko vivaza kiyA jAtA hai / dUsarA rUpa vaha hai jisameM pati kI mRtyu para bhAvukatAvaza strI svecchA se . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satI prathA aura jainadharma pati ke prati apane ananya prema ke kAraNa mRtyu kA varaNa karatI hai| bhogalipsA kA zikAra hokara nArakIya jIvana jIne kI apekSA mRtyukabhI-kabhI vaha isalie bhI pati kI citA para apanA dehotsarga kara detI varaNa ko zreSTha mAna liyA / / hai ki bhAvI janma meM use puna: usI pati kI prApti hogii| jainAcAryoM ne phira bhI jainAcAryoM ne kabhI bhI isa prathA kA samarthana nahIM satI-prathA ke ina rUpoM ko ucita nahIM mAnA hai| kintu ina rUpoM se bhinna kiyA-unake anusAra yadi strI ko pati kI mRtyu ke pazcApat marane ko eka aisA bhI rUpa hai jise jainAcAryoM ne ucita mAnA hai jisameM strI-mAtra vivaza kiyA jAtA hai to yaha kRtya paMcendriya manuSya kI hatyA kA barbara apane zIla kI rakSA ke lie pati ke jIvita rahate hue yA pati kI mRtyu kRtya hI mAnA jAyegA ata: vaha kRtya dhArmika yA dharmasammata kRtya nahIM ke uparAnta mRtyu kA varaNa kara dehotsarga kara detI hai| hai / apitu mahApAtaka hI hai aura mArane vAlA usa pApa kA doSI hai / uparyukta sthitiyoM meM jahA~ taka pati ke svargavAsa ke pazcAt yadi dUsarI aura strI svecchA se asurakSA kI bhAvanAvaza yA ananya usakI patnI ko usakI icchA ke binA mAtra isa vicAra se ki paraloka premavaza mRtyu kA varaNa karatI hai to usakA yaha kRtya rAgayukta hone ke meM vaha use upalabdha hogI usake sAtha daphanA dene yA jalA dene kI prathA kAraNa AtmahatyA kI koTi meM jAtA hai, yaha Atma-hiMsA hai ata: yaha kA prazna hai, yaha ati prAcIna kAla se pracalita rahI hai| misra meM bhI bhI pApakarma hai / puna: jainadharma kI mAnyatA hai ki paraloka meM vyakti ko isa prathA ke pramANa upalabdha hue haiM, yaha puruSa-pradhAna saMskRti kA kauna sI yoni milegI yaha to usake karmoM (sadAcaraNa yA durAcaraNa) para sarvAdhika ghRNita rUpa thA jisameM strI mAtra puruSa ke upabhoga kI vastu thii| nirbhara karatA hai, pati kI mRtyu para usakA sahagamana karane para anivArya usake upabhoga kI anya vastuoM ke samAna use bhI usake sAtha daphanAnA rUpa se patiloka ko prApta hogI, yaha Avazyaka nahIM hai / ata: isa Avazyaka mAnA jAtA thA / jahA~ taka jainadharma aura usake sAhitya kA bhAvanA se satI hokara vaha satrI patiloka ko prApta hogI, strI kA pati prazna hai, hameM aisA eka bhI udAharaNa upalabdha nahIM hai jahA~ isa prathA kA kI citA para jalAyA jAnA yA jalanA jainadharma kI dRSTi se na to dhArmika ullekha aura use anumodana prApta ho / yadyapi jainakathA sAhitya meM aise hai aura na naitika hI / isake viparIta DA0 jagadIza candra jaina kI ullekha avazya milate haiM jisameM eka bhava ke pati-patnI aneka bhavoM sUcanAnusAra mahAnizItha (vartamAna svarUpa IsavI san 8 vIM zatI ke pUrva) taka pati-patnI ke rUpa meM eka dUsaroM ko upalabdha hote rahe haiM, kintu meM eka ullekha AtA hai ki rAjA kI eka vidhavA kanyA satI honA kisI bhI ghaTanA meM aisA ullekha mujhe dekhane ko nahIM milA, jahA~ mAtra cAhatI thI, kintu usake pitRkula meM isa prakAra kI paramparA nahIM thI isI prayojana se strI ke dvArA mRtyuvaraNa kiyA gayA ho aura jisakA ata: usane apanA vicAra tyAga diyA / isa ghaTanA ke ullekha se yaha jainAcAryoM ne anumodana kiyA ho / ataH satIprathA kA yaha rUpa jainadharma spaSTa ho jAtA hai, usa yuga meM sampUrNa samAja meM satI hone kI paramparA meM kabhI mAnya nahIM rhaa| nahIM thI apitu rAjakuloM meM bhI kevala kucha hI rAjakuloM meM aisI paramparA jahA~ taka svecchA se, asurakSA kA anubhava karake yA pati ke thii| prati ananya premavaza pati kI mRtyu para usakA sahagamana kA prazna hai - zrI agaracanda jI nAhaTA ne bhI paTTAvaliyoM ke AdhAra para yaha jaina sAhitya meM sarvaprathama nizIthacUrNi (7vIM zatAbdI) meM hameM eka ullekha kiyA hai ki zrI jinadatta sUri (I0 san 11 zatI) ne jaba ve ullekha milatA hai jisake anusAra sopAraka ke eka rAjA ne karApavaMcana jhaMjhuNu (rAja.) meM the zrImAla jAti kI eka bAlavidhavA ko upadeza ke aparAdha meM nagara ke pA~ca sau vyApAriyoM ko jIvita jalA dene kA dekara satI hone se rokA aura use jainasAdhvI kI dIkSA pradAna kI / isI Adeza diyA, unakI patniAyA~ bhI apane patiyoM kA anusaraNa karate hue prakAra 17vIM zatI ke santa Anandaghana ne bhI satI prathA kI AlocanA jalakara mara gaI / yadyapi jinadAsa gaNi mahattara isa ghaTanA kA vivaraNa karate hue RSabhadeva stavana meM likhA hai ki paraloka meM pati milegA isa prastuta karate haiM kintu ve kisI bhI rUpa meM isakA anumodana nahIM karate AkAMkSA se strI agni meM jala jAtI hai, kintu yaha milApa sambhava nahIM haiM / yadyapi isa kathAnaka se itanA avazya phalita hotA hai ki yaha hotA hai / ata: pati kI mRtyu para patnI dvArA dehotsarga kara denA jainadharma satIprathA bhArata meM muslima zAsakoM ke AkramaNa ke pUrva bhI astitva meM kabhI bhI anumodita nahIM thaa| meM thI, vaise hameM 7vIM zatI ke pUrva nirmita hindU paurANika sAhitya meM kintu donoM rUpoM se bhinna apane zIla kI rakSA ke liye aise ullekha milate haiM jahA~ patnI-pati kI mRtyu para usakI citA meM dehotsarga kara denA satItva kA eka aisA bhI rUpa hai jise jainAcAryoM ne jalakara sahagamana karatI hai / ata: jaina srotoM se bhI itanA to nizcita mAnyatA dI hai| unake anusAra cAhe pati jIvita ho yA usakA svargavAsa ho jAtA hai ki yaha prathA muslima zAsakoM ke pUrva bhI apanA astitva ho cukA ho yadi strI isa sthiti meM A gaI hai ki zIlarakSA hetu rakhatI thI / itanA avazya huA ki muslima zAsakoM ke AkramaNa aura mRtyuvaraNa ke atirikta usake sAmane anya koI vikalpa hI nahIM raha gayA nArI jAti ke prati unake aura unake sainikoM ke durvyavahAra se nArI meM hai, to aisI sthiti meM apane zIla kI rakSA ke nimitta apane prANoM kA asurakSA kI bhAvanA bar3hatI gayI evaM apanI zIla-rakSA kA prazna usake utsarga kara denA hI zreyaskara hai| jainAcArya mAtra aisI sthiti meM hI strI sAmane gambhIra banatA gayA / phalata: bhAratIya mAnasa satIprathA kA ke mRtyuvaraNa ko naitika evaM dhArmika mAnate haiM / jainAcAryoM kI dRSTi meM samarthana karane lagA aura nArI ne pati kI mRtyu ke pazcAt dUsaroM kI pativratA honA strI ke liye ati Avazyaka hai kintu pativratA hone kA Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 jaina vidyA ke AyAma khaNDa-6 yaha artha nahIM hai ki vaha pati kI mRtyu hone para svayaM bhI mRtyu kA varaNa asammAnita hotI thIM aura na asurakSita hii| yahI kAraNa the ki jainadharma kare, unakI dRSTi meM pativratA hone kA artha hai zIlavAna yA cAritravAna meM satI prathA ko vikasita hone ke avasara hI nahIM mile / honA aura pati kI mutyu hone para pUrNarUpa se brahmacarya kA pAlana krnaa| yadyapi pro0 kANe16 ne apane dharmazAstra ke itihAsa meM satI pati kI mRtyu para strI kA prathama kartavya hotA thA ki vaha saMyama pUrNa prathA ke kAraNoM kA vizleSaNa karate hue yaha batAyA hai ki baMgAla meM jIvana jIte hue apanI santAna kA pAlana-peSaNa kare- jaisA ki rAjagRhI meghAtithi strI ko pati kI sampatti kA adhikAra milane ke kAraNa hI kI bhadrA sArthavAhI ne kiyA thA athavA santAna ke yogya ho jAne para satIprathA kA vikAsa huA, kintu yadi yaha satya mAnA jAye to phira cAritra (dIkSA) grahaNa kara sAdhvI kA jIvana vyatIta kreN|2 / prAcIna jainadharma meM bhI satIprathA kA vikAsa honA thA kintu jainadharma meM aisA nahIM jainAcAryoM ne sadaiva hI pati kI citA para jalane ke sthAna para zramaNI banane huA / strI ko sampatti kA adhikAra milane kI sthiti meM hindU dharma meM para bala diyA / prAcIna jaina kathA sAhitya meM hameM aneka aise kathAnaka strI svayaM satI honA nahIM cAhatI thI apitu sampatti lobha ke kAraNa milate haiM jahA~ striyA~ zramaNa jIvana aMgIkAra kara letI haiM / jahA~ parivAra ke logoM dvArA use satI hone ko vivaza kiyA jAtA hai kintu mahAbhArata evaM anya hindU purANoM meM kRSNa kI patniyoM ke satI hone ke ahiMsA premI jainadharmAnuyAyiyoM kI dRSTi meM sampatti pAne ke liye strI ko ullekha hai13 vahA~ jaina sAhitya meM unake sAdhvI hone ke ullekha haiN| AtmabalidAna hetu vivaza karanA ucita nahIM thA, yaha to spaSTa rUpa se hindU paramparA meM satyabhAmA ko chor3akara kRSNa kI zeSa patniyA~ satI ho nArI hatyA thI / ataH sampatti meM vidhavA ke adhikAra ko mAnya karane jAtI haiM satyabhAmA vana meM tapasyA ke lie calI jAtI hai, jabaki jaina para bhI ahiMsA premI jainasamAja satIprathA jaise amAnavIya kArya kA paramparA meM kRSNa ko sabhI paTarAniyA~ zramaNI bana jAtI haiN| hindU kathAoM samarthana nahIM kara sakA / dUsare, yaha ki yadi vaha strI svecchA se dIkSita meM sItA pRthvI meM samA jAtI hai, jaina kathA meM lava-kuza ke yuvA ho jAne ho jAtI thI to bhI unheM sampatti kA svAmitva to prApta ho hI jAtA thaa| para vaha zramaNI bana jAtI hai|5 / ye kathAe~ cAhe aitihAsika dRSTi se ataH jainadharma meM sAmAnyatayA satIprathA kA vikAsa nahIM huA apitu vivAdAspada hoM kintu inase jainAcAryoM ke dRSTikoNa kA patA to cala hI usameM strI ko zramaNI yA sAdhvI banane ko hI protsAhita kiyA gayA / jAtA hai ki ve satI prathA ke samarthaka nahIM the| jainadharma meM pati kI mRtyu ke pazcAt vidhavA ke lie bhikSuNI saMgha kA sammAnajanaka dvAra sadaiva khulA huA thaa| jahAM vaha surakSA aura samamAna jainadharma meM satI prathA ke vikasita nahIM hone ke kAraNa ke sAtha-sAtha AdhyAtmika vikAsa bhI kara sakatI thii| ata: jainAcAryoM jainadharma meM satIprathA ke vikasita nahIM hone kA sabase pramukha ne vidhavA, parityaktA evaM vipadAgrasta nArI ko bhikSuNI saMgha meM praveza kAraNa jainadharma meM bhikSuNI saMgha kA astitva hI hai / vastuta: pati kI hetu prerita kiyA, na ki satI hone ke lie| yahI kAraNa thA ki jainadharma mRtyu ke pazcAt kisI strI ke satI hone kA pramukha manovaijJAnika kAraNa meM prAcIna kAla se lekara Aja taka zramaNiyoM yA bhikSuNiyoM kI saMkhyA asurakSA evaM asammAna kI bhAvanA hai / jainadharma meM pati kI mRtyu ke bhikSuoM kI apekSA bahuta adhika rahI hai| yaha anupAta 1:3 kA rahatA pazcAt strI ko adhikAra hai ki vaha santAna kI samucita vyavasthA karake AyA hai| bhikSuNI banakara saMgha meM praveza le le aura isa prakAra apanI asurakSA kI puna: jainadharma meM saMlekhanA (samAdhimaraNa) kI paramparA bhI bhAvanA ko samApta kara de| isake sAtha hI sAmanyatayA eka vidhavA hindU pracalita thI / ata: vidhavA striyA~ gRhastha jIvana meM rahate hue bhI tapasamAja se tiraskRta samajhI jAtI thI, ata: usa tiraskArapUrNa jIvana tyAgapUrvaka jIvana bitAte hue anta meM saMlekhanA grahaNa kara letI thii| jIne kI AzaMkA se vaha pati ke sAtha mRtyu kA varaNa karanA hI ucita vastupAla prabandha meM vastupAla kI patnI lalitAdevI aura tejapAla kI mAnatI hai / jainadharma meM koI bhI strI jaba bhikSuNI bana jAtI hai to vaha patnI anupamA devI dvArA apane patiyoM ke svargavAsa ke pazcAt gRhastha samAja meM AdaraNIya bana jAtI hai / isa prakAra jainadharma bhikSuNI saMgha kI jIvana meM bahuta kAla taka dharmArAdhana karate hue anta meM anazana dvArA vyavasthA karake strI ko pati kI mRtyu ke pazcAt bhI sammAnapUrvaka jIvana dehatyAga ke ullekha haiM / kintu yaha dehotsarga bhI pati kI mRtyu ke jIne kA mArga prazasta kara detA hai| tatkAla pazcAt na hokara vRddhAvasthA meM yathAsamaya hI huA hai / ata: hama strI dvArA pati kI mRtyu ke pazcAt sampatti meM adhikAra na hone kaha sakate hai ki jainadharma meM satI prathA kA koI sthAna nahIM rahA hai| se Arthika saMkaTa bhI hindU nArI kI eka pramukha samasyA hai jisase bacane ke lie strI satI honA pasanda karatI hai / zramaNI jIvana meM jaina nArI paravartIkAla meM jainadharma meM satIprathA kA praveza sammAnajanaka rUpa se bhikSA prApta karake Arthika saMkaTa se bhI baca jAtI yadyapi dhArmika dRSTi se jainadharma meM satIprathA ko samarthana aura thI, sAtha hI jainadharma hindUdharma ke viruddha sampatti para strI ke adhikAra ko usake ullekha prAcIna jaina dhArmika granthoM meM nahI milate haiM / kintu mAnya karatA hai / jainagranthoM meM bhadrA Adi sArthavAhiyoM kA ullekha milatA sAmAjika dRSTi se jaina samAja bhI usI bRhad hindU samAja se jur3A huA hai jo pati ke svargavAsa ke pazcAt apane vyavasAya kA saMcAlana svayaM thA jisameM satI prathA kA pracalana thA / phalata: paravartI rAjapUta kAla ke karatI thIM / ata: yaha svAbhAvika thA ki jainastriyA~ vaidhavya ke kAraNa na kucha jaina abhilekha aise haiM jinameM jaina samAja kI striyoM ke satI hone Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sandarbha satI prathA aura jainadharma 571 ke ullekha haiM / ye sahavartI hindU samAja kA prabhAva hI thA jo ki ata: niSkarSa rUpa meM hama yahI kaha sakate haiM ki jainadharma meM vizeSata: rAjasthAna ke una jainaparivAroM meM thA jo ki nikaTa rUpa se rAja- dhArmika dRSTi se satI prathA ko koI prazraya nahIM milA kyoMki ve sabhI parivAra se jur3e hue the| kAraNa jo satI prathA ke pracalana meM sahAyaka the| jaina-jIvana dRSTi aura zrI agaracandajI nAhaTA ne apane grantha bIkAnera jaina lekha saMgraha saMgha-vyavasthA ke AdhAra para aura jainadharma meM bhikSuNI saMgha kI vyavasthA meM jainasatI smArakoM kA ullekha kiyA hai18 / ve likhate haiM ki jainadharma se nirasta ho jAte the| kI dRSTi se to satI-dAha mohajanita evaM ajJAnajanita AtmaghAta hI hai, kintu svayaM kSatriya hone se vIrocita jAti-saMskAravaza, vIra rAjapUta jAti ke ghaniSTha sambandha meM rahane ke kAraNa yaha prathA osavAla jAti (jainoM kI eka jAti) meM bhI pracalita thI / nAhaTAjI ne kevala bIkAnera 1. dekheM - saMskRta-hindI koza (ApTe), pR0 1062 / ke apane anveSaNa meM hI 28 osavAla satI smArakoM kA ullekha kiyA 2. dekheM- hindU dharma koza (rAjabalI pANDeya), pR0649 / hai| ina lekhoM meM sabase prathama lekha vi0 saM0 1557 kA aura sabase 3. jaina siddhAnta bolasaMgraha, bhAga 5, pR. 185 / antima lekha vi0 saM0 1866 kA hai / ve likhate haiM ki bIkAnera rAjya 4. brAhmI Adi ina solaha satiyoM ke jIvanavRtta kina AgamoM evaM kI sthApanA se prArambha hokara jahA~ taka satI prathA thI vaha avicchinna rUpa ___ Agamika vyAkhyAoM meM hai, isalie dekheM - se jainoM meM bhI jArI thii| yadyapi ina satI smArakoM se yaha niSkarSa nikAla (ka) jaina siddhAnta bola saMgraha, bhAga 5, pR0 375 lenA ki sAmAnya jaina samAja meM yaha satI prathA pracalita thI, ucita nahIM (a) Prakrit Proper Names, part I and II hogaa| merI dRSTi meM yaha satI prathA kevala unhIM jainaparivAroM meM pracalita sambandhita nAma ke prAkRtarUpoM ke AdhAra para dekhiye / rahI hogI jo rAja-parivAra se nikaTa rUpa se jur3e hue the| bIkAnera ke 5. AvazyakacUrNi, bhAga 1, pR. 320 / uparyukta ullekhoM ke atirikta bhI rAjasthAna meM anyatra osavAla jainasatiyoM 6. dekheM - (a) hindUdharma koza, pR0649|| ke smAraka the| zrI pUrNacandra nAhara ne bhAmA zAha ke anuja tArAcanda jI (ba) dharmazAstra kA itihAsa, (kANe) bhAga 2, pR. 348 kapAr3iyA ke svargavAsa para unakI 4 patniyoM ke satI hone kA sAdar3I 7. tesiM paMca mahilAsaMtAI tANi vi aggiM pAvaTThANi / ke abhilekha kA ullekha kiyA hai19 / svayaM lekhaka ko bhI apane gotra -nizIthacUrNi, bhAga 4, pR0 14 ke satI-smAraka kI jAnakArI hai| apane gotra evaM vaMzaja logoM ke dvArA __ - bRhadkalpabhASya vRtti, bhAga 3, pR0 208 ina satI smArakoM kI pUjA svayaM lekhaka ne bhI hote dekhI hai / ata: yaha 8. dekheM - (a) viSNudharma sUtra, 25/14 / uddhRta hindUdharmakoza svIkAra to karanA hogA ki jaina paramparA meM bhI madhyakAla meM satI prathA pR0 649 / / kA cAhe sImita rUpa meM hI kyoM na ho kintu pracalana avazya thaa| yadyapi (ba) uttararAmAyaNa, 17/15, , , , , isase yaha niSkarSa nahIM nikAla lenA cAhie ki yaha prathA jainadharma evaM (sa) mahAbhArata, Adi parva 95/65 ,, ,, ,, ,, jainAcAryoM ke dvArA anuzaMsita thI, kyoMki hameM abhI taka aisA koI bhI (da) mahAbhArata, mausalaparva 7/18, 7/23-84 ,, ,,,,, sUtra yA saMketa upalabdha nahIM hai jisameM kisI jaina grantha meM kisI jainAcArya 9. dekheM - hindU dharma koza, pR0 650 ne isa prathA kA samarthana kiyA ho / jaina grantha aura jainAcArya to sadaiva 10. mahAnizItha, pR029 dekheM - jaina Agama sAhitya meM bhAratIya hI vidhavAoM ke lie bhikSuNI saMgha meM praveza kI anuzaMsA karate rahe haiN| samAja, pR. 271 / ata:paravartI kAla ke jo satI smAraka sambandhI jaina abhilekha milate 11. bIkAnera jaina lekha saMgraha-bhUmikA, pR0 95 kI pAda TippaNI / haiM ve kevala isa tathya ke sUcaka haiM ki sahavartI hindu paramparA ke prabhAva 12. keI kaMtakAraNa kASTa bhakSaNa karai re, milasa kaMta nai dhAya / ke kAraNa vizeSa rUpa se rAjasthAna kI kSatriya paramparA ke osavAla jaina e melo navi kaiyai sambhavai re, melo ThAma na ThAya / samAja meM yaha prathA praveza kara gaI thI / aura jisa prakAra kuladevI, -Anandaghana caubIsI-zrI RSabhadeva stavana kulabhairava Adi kI pUjA laukika dRSTi se jainadharmAnuyAyiyoM dvArA kI 13. AvazyakacUrNi, bhAga 1, pR0 372 / jAtI thI usI prakAra satI smAraka bhI pUje jAte the / rAjasthAna meM bIkAnera 14. (a) mahAbhArata, mausalaparva 7/73-74, viSNupurANa, se lagabhaga 40 kilomITara dUra morakhanA surANI mAtA kA mandira hai| 5/38/2 isa mandira kI pratiSThA dharmaghoSagacchIya padmANaMdasUri ke paTTadhara (ba) dharmazAstra kA itihAsa, kANe, bhAga 1, 348 naMdivardhanasUri dvArA huI thii| osavAla jAti ke surANA aura duggar3a gotroM 15. antakRtadazA ke paMcama varga meM kRSNa kI 8 rAniyoM ke tIrthaMkara meM isakI vizeSa mAnyatA hai / surANI mAtA surANA parivAra kI kanyA ariSTanemi ke samIpa dIkSita hone kA ullekha hai| thI jo dUgar3a parivAra meM byAhI gaI thii| yaha satI mandira hI hai / phira 16. paumacariyaM, 103/165-169 bhI isa prakAra kI pUjA evaM pratiSThA ko jainAcAryoM ne lokaparamparA hI 17. dharmazAstra kA itihAsa, kANe, bhAga 1, pR0 352 mAnA thA, AdhyAtmika dharmasAdhanA nahIM / bIkAnera ke satI smAraka meM do 18. kalpasUtra, 134 smAraka mAtA satiyoM ke haiM, inhoMne patraprema meM dehotsarga kiyA thA jo eka 19. bIkAnera jaina lekha saMgraha - bhUmikA, pR0 94-99 viziSTa bAta hai| praveza kI anAcArya to saba ke jo satI