Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAtakartRka saptanayavivaraNa saM. vijayazIlacandrasUri 'naya' e jaina darzanano pAribhASika zabda che. aneka AyAmo ke aMzo ke dharmo dharAvatA padArthanA koI eka AyAma, aMza ke dharmano bodha karAvanAra vacana te naya. vadhu vyavahAru ke sahelI rIte kahevuM hoya to ema kahI zakAya padArthane koI eka ja dRSTikoNathI jovA samajavAnI prakriyA te nayavAda. bIjA dRSTikoNano inkAra na kare, paraMtu teno svIkAra paNa na kare, ane potAnA dRSTikoNane yathArtha mAne tenuM nAma naya. jaina darzane AvA mukhya sAta naya varNavyA che, jenAM nAmo kramaza: 1. naigamanaya, 2. saMgrahanaya, 3. vyavahAranaya, 4. RjusUtranaya, 5. zabdanaya, 6 evaMbhUtanaya, 7. samabhirUDhanaya che. naya eTale dRSTi, ane te dRSTinA bhede judAM judAM darzano racAyAM che, tema jaina darzana mAne che. 'nayabhede darzanabheda' e Ano artha che, ema kahI zakAya. e rIte tamAma nayono eTale ke darzanono samanvita samUha te jaina darzana ema paNa mAnI zakAya kemake jaina darzanano mukhya siddhAMta syAdvAda siddhAnta che. syAdvAda eTale anekAntavAda koI paNa eka ja nayanedRSTikoNane ja satya mAnavo ane bIjA badhA nayono- dRSTibinduono inkAra ke niSedha karavo-e che ekAntavAda arthAt ekAntavAda eTale saMkucita ke sImita darzana. jaina dRSTie svIkArelo anekAntavAda AvI sImAmAM baMdhAto nathI. te to samagra nayone potAmAM samAve che. A nayonuM svarUpa aneka graMthomAM varNavAyuM che. chatAM adhyayana karatA munirAjo ke vidyArthIo, kyAreka potAnA to kadIka anyanA bodha khAtara potAnI zailImAM A padArthanuM varNana lakhatA rahyA che. atre prastuta thatI laghu racanA e Avo ja eka prayAsa lAge che pratipAdana ane pUrvApara saMbaMdhanI dRSTie ghaNI zithilatA jaNAtI hovAthI A vivaraNa koI vidyArthI munie potAnA abhyAsa kALamAM kartuM hoya to te zakya che. to akSaranA maroDa temaja nayasvarUpanI carcAnuM svarUpa jotAM, A lakhANa upAdhyAya zrIyazovijayajInA hAthanuM ke pachI temanA priya vidyArthI muni heta (ke hita ) vijayajInuM hovAnI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-21 saMbhAvanA paNa jaNAya che. jo ke kRtinA AraMbha ke cheDe kartAnoM ke lakhanArano koI achaDato paNa izAro to nathI maLato, tethI A saMbhAvanA pramANabhUta to na gaNAya, chatAM aTakaLa karI che, te akSaronA maroDanA bArIka nirIkSaNa pachI ja. lekhanavarSa na hovA chatAM anumAnata: 18mA saikAnI prati lAge che. cAra patranI prati che chelA patramAMnA khAlI bhAgamAM sAhityika zloko ( thoDAka) lakhelA che. prati nijI saMgrahagata che. naya-svarUpa-varNanamAM kyAM vaividhya che te to sujJa jANakArane vAMcana karatI veLA ja samajAi jAya tema che, chellI puSpikAmAM 'iti saptanayavivaraNaM cUrNaM vihitaM' e vAkyathI, ekadama sugama ane bAlabhogya rIte nayavarNana karavAnuM kartuM hovAnuM lekhakanA manamAM haze te spaSTa thaI jAya che. 5 O saptanayavivaraNaM cUrNam // syAtkAramudritA bhAvA nityAnityasvabhAvakAH / proktA yena prabodhAya vande taM vRSabhaM jinam // 1 // anantadharmAtmakasya vastuna ekAMzavyavasAyAtmakaM jJAnaM nayaH [ zrIsarvajJamate sakalavastu anantavarNAtmakaM varNitamasti, mayUrANDavat / yathA mayUrANDamadhye nAnAvarNatvamasti tadA mayUre jAte tatpakSAdau nAnAvarNatvaM bhavati / asat kimapi notpadyate, AkAzakusumavat / yat sat tadeva prAdurbhavati / yadA mRtpiNDe ghaTa-ghaTI - zarAva - udaJcanAdInAM sattA'sti tadA mRtpiNDe te te ghaTAdiparyAyAH samutpadyante / nanu anantadharmatvaM vastunyasti tarhi vastu ekadharmatvena kathamucyate ? | satyam / anantadharmatvaM vastuni sattA'sti, paramekasmin kAle vastuna: pariNAmA: saMkhyeyA asaMkhyeyAzca bhavanti / yathA yasmin kAle yaH pariNAmo'sti tasmin kAle sa eva bhavati, nApara: / " yad dravyaM yadA yena rUpeNa pariNataM tadA tenaiva rUpeNa pariNamati, na tu rUpAntareNa" iti vacanAt / yathArtha (rthaH) pramANamityucyate / ayathArtha (rtho) a (5) pramANamiti / nayaH
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ okTobara 2002 pramANasyaikAMzaH / yata: nA'pramANaM pramANaM vA pramANAMzastathaiva hi / nA'samudraH samudro vA samudrAMzo yathaiva hi / / samastAMzasthAnaM pramANaM, tadekAMzo nayaH / pramANanayaiH sakalabhAvAbhigamo bhavati / nayAH sapta / nai(ne)gama 1 saMgraha 2 vavahAra 3 ujjusue 4 ceva hoi bodhavve / sadde ya 5 samabhirUDhe 6 evaMbhUte 7 ya mUlanayA / / ___ atha naigamArthamAha- samastavastu sAmAnyena vizeSeNa ca manyate, na kevalaM sAmAnyena na kevalaM vizeSeNa, ubhAbhyAM prakAzanAbhyAM manyate naigamaH / sakalabhuvanatrayamadhyavartivastukadambakasya grAhaka: sa sAmAnyadharma : eka eva / zaivanyAyazAstre'pyuktamasti "nityamekamanekavRtti sAmAnyam / tathAhighaTatvapaTatvamanuSyatvAH / " tathA jainanyAyazAstre'pi sAmAnyalakSaNaM - "apracyutAnutpannasthiraikarUpaM hi sAmAnyaM dravyaM zAzvatikam / " yathA mRttikAparyAyA ghaTazarA[vA]dayaH utpAdavinAzadharmAH, taiH kRtvA sAmAnyadravyamasthiramasti, anekarUpatAM bhajati / atha vizeSalakSaNaM-zaivanaye sAmAnyavyAtidharmANo hi vizeSAH / jainanaye vizeSalakSaNaM pUrvapUrvAkAraparityAgottarottaraparisphUtimanto hi vizeSAH / paryAyAparanAmAnaH te ghaTapaTalakuTamukuTAdayaH tathA naranAraka surAdayaH / sAmAnyavizeSavastusvarUpaprarUpako naigamanayaH / / jaina api vastuni dharmadvayaM manyante sAmAnyaM vizeSazca / sAmAnya vinA vizeSo na syAt, vizeSaM vinA sAmAnyaM na syAt / "nirvizeSa hi sAmAnyaM bhavet zazaviSANavat" iti vacanAt // sAmAnyavizeSasaptabhaGgI vastu syAt sAmAnyaM 1, syAdavaktavyaM 4, syAd vizeSaM 2, syAdavaktavyaM kramataH sAmAnyakalpanayA 5, syAt sAmAnyavizeSaM 3, syAdavaktavyaM kramato vizeSakalpanayA 6, syAdavaktavyaM yugapat sAmAnya vizeSa kalpanayA 7 iti / vastuni kathaJcit prakAreNa sAmAnyadravyadharmatvamastIti prathama bhaGgArthaH / 1 / tathA tasminneva vastuni kathaJcit prakAreNa vizeSadharmaparyAyo'pi syAditi dvitIyaH
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna - 21 |2| tathA tasminneva vastuni samakAle sAmAnyavizeSAvapi syAtAmiti tRtIya: 13) tathA vastuni avaktavyadharmatvaM paramANurUpamastIti caturtha : |4| tathA'nukrameNaiva ekayA vizeSa (sAmAnya) kalpanayA vastusvarUpaM kathayitumazakyamato'vaktavyamiti paJcamaH | 5 | tathA'nukrameNaikayA vizeSakalpanayA vastusvarUpaM kathayitumazakyatvAdavaktavyamiti SaSTaH 6 tathA vastu yugapat samakAle sAmAnyavizeSatvena kathayitumazakyatvAdavaktavyamiti saptamaH | 7| iti naigamanayaH // 4 atha saMgrahanayamAha sakalabhuvanatrayavartikAlatraya bhAvivastukadambakasya kathakaH saMgrahaH / tatra dRSTAnto yathA - ghaTo'nekairnIlapItAdibhirvarNairyuto vyaktimAnasti, tathApi sAmAnyadravyeNa sa eva ghaTa ucyate / tathA zvetapItaraktakRSNAdivarNavatI vyaktiyuktA gau: sAsnAdigodharmatvena sA gauravAcyate / tathA jAtigotra-varNa-rUpa- saMhanana saMsthAnA'vagAhanAdibhedabhinnA api manuSyA manuSyatvadharmeNa sarve manuSyAH / tathA ghaTaghaTIzarAvAdyanekaparyAyAH santi paraM mRddravyameka (kaM) eva / evaM sarvatra vicAryam / vastuto yadavinAzidharma: ( 2 ) dravyaM tatsAmAnyadravyaM, na tu paryAyaH / paryAyaH samaye samaye vinazyati / atra vizeSavAdibhirboddhacArvAkAdibhiH sAmAnyaM nAGgIkriyate / tai: zAzvataM kimapi na manyate sarvakSaNavinazvaram / sAmAnyAd vizeSo bhinno vA'bhinno vA ? | cet sAmAnyAd bhinno vizeSaH, tadA vizeSo'vastusvabhAvo bhaviSyati kharaviSANavat vandhyAputravat / sAmAnyaM vastu | sthirasvabhAva: sAmAnyAzrito vizeSaH sarvavastuparyAyagrAhakaH saMgrahaH / iti saMgrahanayaH || atha vyavahAranayaH / yena sakalalokasya pravRttirnivRttirvA jAyate sa vyavahAraH vastuparyAyavizeSarUpo na tu sAmAnyadharma : / yathA jalArthI pumAn ghaTAdigaveSaNaM karoti, na tu mRdravyasya / tato vyavahAre vizeSa eva upakArI, na tu sAmAnyam / vastudharma evaM vyavahArasAdhakaH / yato vizeSaM vinA sAmAnyaM (na) bhavati / " nirvizeSaM hi sAmAnyaM bhavet zazaviSANavat" / vizeSaM binA sAmAnyaM zazaviSANatulyamasaduktaM tat kathaM kAryasAdhakaM syAt ? marumarIcikAvat asadrUpatvAt / vyavahAranaye vizeSapadArthaiH ghaTapaTalakuTAdibhiH prayojanam / iti vyavahAranayaH // atha RjusUtranayaH / Rjutvena - saralatvena sAmAnyena vastupadArthaprarUpakaH
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ oNkTobara 2002 RjunayaH / Rju-vartamAnakAlInAH paryAyAH vartamAnasamayAnukUlAH paryAyA: svakIyA na parakIyAstAn kathayati iti RjusUtrArtha : / tathA RjusUtranayo liGgavacanAdyabhedena samastavastu kathayati / ata RjusUtranayo liGgavacanabhedaM na manyate / tathA nikSepacatuSTayaM manyate nAma 1 sthApanA 2 dravya 3 bhAva 4 rUpam / RjusUtranayo vartamAnasamayagrAhI na tu yogyAyogyazabdagrAhI / iti RjusUtranayaH // atha zabdanayaH / bhASAvargaNApudgalarUpaH zabdanayaH tena zabdena kRtvA padArthasya vAcyavAcakatAbhAvasaMyuktaH kriyate / tathA pUrvaM zabdaH pazcAdoM'to(ta:)zabdo(bda)prAdhAnyaM tata: zabdanayaH, nArthanayaH / ayamapi nayo vartamAnaparyAyagrAhI / RjusUtranayApekSayA'yaM zuddhaH, tat katham ? / sa tu liGgavacanazUnyaM sAmAnyaM vastu kathayati, ayaM tu zabdanayo liGgavacanayuktaM kathayati / yathA puruSaH strI jJAnam / puruSaH puruSau puruSAH 3, strI striyau striya: 3, jJAnaM jJAnaM jJAnAni 3 / sarvavastupadArthaliGgavacanAdivizeSavAcakaH zabdanayaH / iti zabdanayaH / / atha samabhirUDhanayArthaH / tallakSaNaM - yAvanto nAmaparyAyazabdAH santi tAvantaH sarve'pi vyutpattyA bhinnabhinnArthaprakAzakAH / yathA indranAmAni bahUni santi indraH zakraH purandaraH zacIpatirityAdisarvANyapIndrAzritAni, paraM vyutpattyA bhinnArthAni / yathA- indati paramaizvaryatvaM(ya) prApnoti indraH / zaknotIti zakaH / zaktimAn zakraH / puraM puranAmAnamasuraM daityaM dArayati purandaraH / zacyAH patiH zacIpatiH / evaM yAvanto jagati nAmaparyAyA jIvAjIvAzritAH santi te sarve'pi vyutpattyA bhinnAbhidheyAH / teSu ekArthatA manyate tadA atiprasaGgadoSaH / yata: vijAtIyeSu zabdeSu ekArthaprasaJjanamatiprasaGgadoSaH / parasparabhinnArthAnAmekatrAvasAnaM saMkaradoSaH / iti samabhirUDhanayaH // atha evaMbhUtanayaH / vyutpattitulyArthanAma vaktIti evaMbhUtanayaH / yathA maMgyate duritopazAntyai janairiti maGgalam / tIrtha karotIti tIrthaMkaraH / veveSTi vizvamiti viSNuH / zaknotIti zakraH / vajramasyAstIti vajrI, nAnyaH / sahasramakSINi yasya sa evaM sahasrAkSaH, nAnya ityAdi / iti evaMbhUtanayaH / / iti sapta nayAH / /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-21 eteSAM saptanayAnAM madhye AdyAzcatvAro nayA arthapradhAnatvAdarthanayAH / agretanAstrayo nayAH zabdapradhAnatvAt zabdanayAH / AdyAstrayo dravyAstikanayA: na tu paryAyAn manyante, zeSAzcatvAraH paryAyAstikanayAH paryAyAn manyante, na tu dravyam / 6 eteSAM saptAnAM nayAnAM madhye ekaM nayaM yo manyate sa durNayavAdI 1 sarvAn nayAn manyate sa sunayavAdI / saptanaya paJcasamavAyAn manyate sa syAdvAdavAdI / ya ekAntavAdI na sa jainamatI / bauddha 1 naiyAyika 2 sAMkhya 3 mImAMsaka 4 cArvAkA: 5 / paJcaite ekAntavAdinaH || bauddhA: kSaNikavAdina: 1 / naiyAyikAH kartRvAdinaH 2 / sAMkhyA: prakRtivAdinaH 3 / mImAMsakAH karmavAdinaH 4 | cArvAkA nAstikavAdina: 5 / eSAM bhedA bhUyAMsaH santi ityevaMbhUtanayaH // atha saptanayA: (yAn) prasthaka 1 vasati 2 pradezAdidRSTAntatrayeNa kathayati / tatra prasthakadRSTAntena sapta nayA [n ] vivRNoti / prasthako mAnavizeSa: magadhadeze prasiddhaH / kazcit sUtradhAraH prasthakakASThacche (SThaM chettuM yAti / kenApi 'kva yAsi ?', tadA'zuddhanaigamanayIbhUtvA tenoktaM 'prasthakaM chettuM yAmi' / atra bahavo gamA bhAsante / tAvat kASTamapi na ccheditamasti tarhi kva prasthaka: ? / prasthakasyAntarAle bhUyAMso vyavasAyA bhaviSyanti tadanu prasthako bhaviSyati / tathApi kAraNe kAryopacAraH / syAdeva kASTaM kAraNaM, prasthakaH kAryaM, 'bhAvini bhUtopacAra' iti naigamavacanam / sUtradhAre kASTe chettuM pravRtte sati kenApi pRSTaM 'kiM karoSi ?' / sa prAha- 'prasthakaM chinadmi' / pUrvanaigamavacanApekSayA kiJcididaM zuddham / zastreNa ghaTitvA kASTaM prasthAkAraM kRtaM tadA kenApi pRSTaM 'tvaM kiM karoSi ?' | tenoktaM 'prasthaM karomi' / pUrvoktavacanAdidaM zuddhavacanam / pUrvavacanAduttarottaravacanaM zuddhaM, yAvat prasthako na bhavati tAvat sarvANyapi vacanAni naigamanayasya jJAtavyAni / vyavahAranaya- naigamanayayoH sAmyaM vacanairiti / I atha saMgrahanayavacanaM yathA - sa prasthakaH paripUrNo niSpannaH kaNThaparyantaM dhAnyabhRto dhAnyavibhajanaM karoti tadA pratiprasthakaM kathayati saMgrahanayaH / nAnyathA / naigama-vyavahAranayau kAraNe kAryaM manyete saMgrahanayastu kAraNe kArya na manyate. 1
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ oNkTobara 2002 kevalaM niSpannakAryameva manyate / naigama-vyavahArau avizuddhI, tadapekSayA saMgrahanayaH I zuddhaH / iti saMgrahanayaH | 3 atha RjunayavacanaM yathA kevalaM dhAnyamApahetubhUtaM mAnavizeSa: sa eva prasthako nAnyaH / Rjunayo vartamAnasamayagrAhI, ataH saMgrahanayAt zuddhaH / saMgrahastu prasthakameyadhAnyapuJja - dhAnyabhRtaprasthaka ityAdisamudAyasya prasthaka: (kaM) kathayati / ete zabdAditrayo nayAH zabdasya prAdhAnyaM manyante te ( ? ) na tvarthasya, ata ete [ zabda ] nayAH / 1 7 yatra zabdavyavasthA tatraivArtho vAcyaH / tarhi prasthakasyAvasthA prasthakasya jJAnopayogavati puruSe sthitA'sthitA tarhi sa puruSa eva prasthako nAnyaH / yo yAdRze yAdRze upayoge prANI vartate sa tadupayogavAn kathyate / yathA rAgopayoge vartate iti ro (rA) go, dveSopayoge vartate iti dveSI / tathA prasthakasyopayogo yasmin sa naraH prasthaka ucyate, 'prasthakopayogayuktaH prasthaka' iti zrIhemacandrAcAryAH / zabdAdibhistribhirnayaiH prasthakopayogI nara eva prasthako manyate, na tvanupayogI / kASTabhAjanasya prasthakasya yad jJAnaM tat puruSe evAsti, na tu kASTe, acetanatvAt / iti prasthakadRSTAnte saptanayabhAvanA // atha vasatidRSTAnte sapta nayAn darzayati / ta ( ya ) thA - kenApi vaidezikapuruSeNa pATaliputravAstavyanaraH pRSTaH 'tvaM kva vasasi ?' | tenoktaM 'lokamadhye' / aya-(ida) mavizuddhanaigamavacanam / 'lokastu caturdazarajjupramANo na jJAyate, tvaM kva vasasi ?' / tadA tenoktaM 'tiryagloke vasAmi' / prathamavacanAt kiJcid vizuddhamidaM lokadvayaparityAgAt / punaH pRSTaM 'tiryagloke kva vasasi ?' / tenoktaM 'jambUdvIpe' / pUrvavacanApekSayedaM zuddham / punaH pRSTaM 'va vasasi ?' | 'bharatekSetre' / pUrvoktAdidaM zuddham / punaH pRSTaM 'kva vasasi ?' | 'magadhadeze' / caturthAt paJcamaH zuddhaH, caturthamadhye dvAtriMzatsahasradezAvabhAsanAsti, paJcame eka eva dezoM magadha iti bhAsati (te) nAnyaH / punaH pRSTaM 'kva vasasi ?' / tenoktaM 'pATaliputranAmni nagare' / paJcamAdayaM SaSThaH zuddhaH / magadhadezastha - sakalagrAmaparityAgAt / punaruktaM- 'pATaliputre vasasi, paraM kva vasasi ?' tenoktaM 'devadattasya pATake' / SaSThAt saptamaH zuddhaH sakalapATakabhrAnterabhAvAt / punaruktaM 'devadattasya pATake vasasi, paraM kIdRze gRhe ?' / tenoktaM 'pUrvAbhimukha
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna - 21 prazastakamalAdicitropalakSitaH rucireNopazobhitaH prazastastu nUtanakapATayukte ramyonnatagavAkSalakSye IdRze gRhe'haM vasAmi / eSo (Sa) SaSTho (?) naigamanayaH saptama (?) naigamAcchuddhaH / iti naigamaH ||1|| 8 naigama-vyavahArayorvacanaM (na) sAmyaM na bhinnatvam // 2 // atha saMgrahanaya ucyate / yadA sa puruSa AsanAdau upaviSTo bhavet tadaiva tatra vasatIti manyate saMgrahanayo, nAnyathA / calanAdikriyAyukto naro na tatra vasatIti manyate saMgrahaH / itthaM sarvatra vicArya, iti saMgraha: 3 || atha RjunayaH / Asena (Asane) AkAzapradezA bahu ( bahava:) santi, na tatra vasati sarvatra / kintu yAvata AkAzapradezAn avarudhyopave (vi) STo naraH sa tatraiva vasati nAnyatra, vartamAnasamaye vasati nAnyasmin samaye / evaM sarvatra jJeyam 4 // atha zabdAdinayatrayaM kathayati - 'sarvaM vastu svAtmanyeva vartate, na tvAtmavyatirikte'dhikaraNe' iti vacanAt sarvo'pi puruSArthapadArthe svasvarUpe svasvabhAve vasati, na tu parasvabhAve AkAzapradeze / iti trasatidRSTAntaH // atha pradezadRSTAnte saptanayAn avatArayati / kvacid vidvajjanamaNDalyAM pradezapravRttau jAyamAnAyAM satyAM kenApi pRSTaM 'kasya pradeza: ?' / tadaikaH kazcit paNDito naigamanayamavalambya vaktIdaM- dharmAstikAya 1 adharmAstikAya 2 AkAzAstikAya3 jIvAstikAya4 pudgalAstikAya 5 deza: 6 / sakaladravyasya kalpanayA vivakSitaH kiyAn aMzo bhAgo dezaH ucyate / eteSAM pUrvoktAnAM SaNNAM pradezaH itya ( ti va ? ) vaktavyaM naigamavacane / atha saMgraho vakti are naigama ! maivaM vada / SaNNAM pradezo na kintu paJcAnAm / dharmAstikAyAdInAM pradezo'sti, na tu dezasya pradeza: / dravyasya ekAMzI dezaH, na tu dravyAd bhinno deza iti // 2 atha vyavahAranayo brUte - are saMgraha ! metthaM brUhi paJcAnAM dharmAstikAyA dInAM pradezaH / paJcAnAM tadocyate yadA paJcAnAM sAdhAraNo bhavati paJcabhrAtRnidhAnavat / itthaM vada- paJcavidhaH pradeza: dhamAMstikAyAdInAM paJcavidhatvAt iti // 3 atha RjusUtra vakti are vyavahAra ! maivaM bhaNa yat paJcavidhaH .
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ oNkTobara 2002 pradezaH / pradezastu paJcAstikAyaviSaye'sti / pradeza pradeze yadi paJcavidhatvamucyate tadA paJcaviMzatipradezAH syuH / ato bhAjyapradezAn vada - ekasmin pradeze paJca vikalpAH santi - ayaM dharmAstikAyapradeza: 1 kiMvA adharmAstikAyapradeza: 2 kiMvA AkAzAstikAyapradezaH 3 uta jIvAstikAyapradezaH 4 kiMvA pugalAstikAyapradezaH 5, evaM paJca vikalpAn RjusUyanayo vakti / 4 __atha zabdanayo vakti - he Rjunaya ! tvaM bhAjyapradezaM mA vada / evaM ucyamAne ekasmin pradeze paJcAnAmapi dharmAstikAyAdInAM bhajanA bhaviSyati, paJcapuruSasevakavat / kadAcidadharmAstikAyasya pradezo bhavati, evaM paJcAnAmapi bhajanA syAt pradezasya / ata evaM vada - dharmapradezaH 1, adharmapradezaH 2, AkAzapradezaH 3, jIvapradeza: 4, pudgalAdezaH 5, eteSAM paJcAnAM madhye ekatamasya pradeza iti 5 atha samabhirUDhanayo vakti - dharmapradeza ityevamucyamAne samAsadvayAtivyAptirbhavati tatpuruSa: karmadhArayazca / tatpuruSe kriyamANe dharma pradezaH, atra dharma-pradezayo.kyaM, dharmAt pradezo bhinnaH pradezAddharmo bhinna:, 'bhede tatpuruSa' iti vacanAt / ato'tra karmadhArayaH kartavyaH / dharmazcAsauM pradezazca dharmapradezaH / asmin samAse dharmadravya-pradezayorakyaM, na bhinnatvaM, 'abhede karmadhAraya' iti vacanAt / 6 athaivambhUtanayo vakti- he samabhirUDhanaya ! tvaM dharmAstikAyAdiSu deza-pradezau kalpanayA manyase, taduktaM (tadayuktaM ?) yata: dezapradezau dharmAstikAyA diskandhAdabhinnau, deza-pradeza-skandhAnAmaikyameva kalpanayA, bhinnatvamasti tarhi kalpanayA ki prayojanaM? / samastaskandharUpo dharmAstikAyaH sa eva dharmAstikAya ucyate, na tu deza-pradezau / evaM sarvatrA' dharmAstikAyAdiSu jJeyam / ityevambhUtanayavacanam 7 iti pradezadRSTAntaH // saptanayajJo jinoktasiddhAntAdhikArI, nAnyaH / / nayAnAM kila saptAnAmA dRSTAntapUrvakAH / / likhitAH saMskRtarUpeNa svAtmanaH parahetave / / ete sapta nayA mithyAdRSTibhirna manyate(nte) // iti saptanayavivaraNaM cUrNa vihitam //