Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ bU aa pahelavAno sAme ApaNe nabaLAo je kustImAM utaravAnA chIe tenuM nAma Dela darakhAsto che. vepArI bAbatono nathI. A karAramAM judI RRtanI zarato che. kadho mAla kevI rIte banAvaze, tenA para ta karAra che. zuM vecavuM- kharIdavuM evo karAra ( AyAta- jakAta nakkI karavI vagere zarato DaMkala karAramAM che. ene 'darakhAsto' paNa kahe amerikA ane yuropanA dezoe karAra $1 50 007 '17 00 002 :-e DaMkalane baMdhAI borIvalI (pazcima), muMbaI- 400 092 zrI saMbhavanAtha jaina derAsara lena, 13,gopAla sadana, 1le mALe, viniyoga parivAra : saMpAdaka : mAkhIne AmaMtre che lanuM jALuM : karo trIjaduniyAnA dezomATe khatarArUpa urugvecakra Dakela darakhAstano virodha kavi ana 22 Fah ifelte; che? Rs: Farm expert fears MNC opolies in plant breeding DanTelanuM WELFAR - bhAratamAM ganapAvaDarathI nahi roLiyo talbSJ Ike Paso$ *]]olb 213 k? Ple salana LI jAya che You
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalana vAMcatA pahelA A lekha avazya vAMcI . 90AINIA caurAhAnA lekhaka DaoN. vinAyaka purohitane abhinaMdana lokone UMdhA ravADe caDAvanArA cIlAcAlu lekhakono rAphaDo phATyo che tyAre caurAhA kaoNlamanA lekhaka DaoN. vinAyaka purohita ane emanA lekha chApatA taMtrIzrI hasamukhabhAIne lAkha lAkha abhinaMdana. ! | DaoNkaTarasAhaba ApanA lekhomAM prajAnuM ane dezanuM sAcuM hita karavAnI sAcI dizA che. Apa mUThIlacerA ! mAnavI cho. ApanA lekho vAMcyA pachI lAge che ke ATalo uMDANa bharelo talasparzI abhyAsa koI karatuM nathI. Apa pratyeka viSayanuM pRthakkaraNa lAjavAba karo che. | DaoN. vinAyaka purohita jevA vicakSaNa po ane e vicArone jIvaMta banAvatA javAMmarda kAryakarothI ja . A deza ane prajA have bacI zakaze, bAkI varlDabeMnka, Aiemaepha, yuno, phAo, malTInezanala kaMpanIo, yuropiyana guMDAo ane A badhAne izAre nAcanA rAjakAraNIo (je kasAI ane zetAnane zaramAve evA banyA che)thI A deza ithopiyA ke somAliyA jevo banI jaze. mAnavasevAdi rUpa racanAtmaka kAryo karavA karatAM dharmasaMskRtino ke prajAno khAtamo bolAvatAM kAryone toDI pADavAnA, paDakAravAnA, jhamavAnA khaMDanAtmaka kAryamAM vadhumAM vadhu rasa levo joie. te ke dara varSe karoDo lokone rogiSTa banAvI motanA mukhamAM dhakelatAM sAdhanonI sAme paDakAra pheMkavAne badale dara varSe becAra hajAra rogIone phakata kAmacalAu nIrogI banAvatI haoNspiTala UbhI karavAnA racanAtmaka kAmathI zI rIte saMtoSa manAya AkhA muMbaIne uDAvI devA AvatI AraDIephasathI bharelI sTImarane paDakArIne game te rAte tene aTakAvI devAnuM ke uDAvI devAnuM khaMDanAtmaka kArya karavuM? ke pAchaLathI mAnavasevAdipa nAnakaDuM gAma karapAnuM racanAtmaka kArya karavuM? yAda rAkho, khaMDananuM khaMDana ne maMDana ja che. AjanA buddhijIvI deza aMgonA vargamAM khaMDana karavAnuM satva rahyuM nathI eTale e bicArAone racanAtmaka kAmonI vAta karavAnI bakavAsa phezana paDI gaI che. samajadAra satvazALI lokoe AvI vAtomAM phasAvuM na joIe. AvI ghaNI badhI vAto amalamAM mukAze tyAre A dezanI prajAno udayakALa jovA maLaze. meM to ahIM mAtra nAnakaDI bhUmikA karI che. bAkI A aMge prakhara vakRtA, UMDA abhyAsI ane mahAna ciMtaka evA mahAsaMta paM. caMdrazekharavijayajI mahArAja sAhebane sAMbhaLavA joie ane emanI preraNAthI cAlatI sAva anokhI kaMika khI saMsthA vardhamAna saMskRti dhAma - 6, dhana mena, avanikAbAi gokhale sTrITa, operA hAusa, muMbaI phona 3887637mAM joDAi nAhiMmatane, niSkiyatAnI, nirmAlyatAnI oDhelI pacheDI phagAvI daI marajIvA banI kesariyAM karavAM joIe ane saMsthA uparathI emanA ja hAthe kaMDArAyelA A viSayane vividha pAsAMonI samaja ApatAM pustako meLavI enuM vAcana ane manana avazya karavuM joie. pustakonI yAdI: (1) ItihAsanuM bhedI pAnuM (2) svarAjanuM lokhaMDI cokaThuM e ja rAjakAraNa (9) sauthI leTesTa, rAjakAraNanI (3) gorAonI bhedI cAla (0) have to bhagavAna bacAve. kaDavI vAto (10) vizvamaMgala graMthamALA. le. veNIzaMkara (5) bhArata viruddha inDiyA (6) zuM bhAratanuM bhAvi naka sunIla cheDA e/3, kiTakeTa, kArTara roDa naM. 1, aMdhakAramaya (7) AMdhI AvI rahI che (8) have to dharma borIvalI (isTa), muMbaI - 66 sumakAlI.... 67"/13....
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ DaskelanuM jALuM koLiyo mAkhIne AmaMtra che DOAINIAI Disembara 1991mAM Arthara Dakela nAmanA eka paradezI mUDIrokANanI rakama upara koi pratibaMdha nahIM haka nokara:Da gaNezananA zabdamAM: 'kheDUtone apAtI naThArA ane vAhiyAta amerikane gATa saMsthAnA pramukha rahe. vividha prakAranI hAya (sabasiDI) 1986thI nirdezaka tarIke amuka prastAvo karyA je vizvabharamAM paradezI rokANanAM kSetre asImita raheze. 1988nAM varSomAM thayelA kula kRSiutpAdananI kiMmatanA zAro viSaya banI gayA che. (gATa eTale vizva dasa TakAthI vadhu na hovI joie, bhale te sahAya cokkasa mAM banelo mAla bane tyAM sudhI vAparavAno Agraha che mATe hoya ke arorA (tana-pesikika) vepAra ane sImAzulka pariSada) 1947 pachI dezanA paradezI rokANavALI saMsthAo para lAdavAmAM nahIM Ave. samagra kheDUtavarga mATenI hoya. AmAM badhuM AvI gayuM: A ; sArabhaumatva para Avo moTo khullA prahAra Aja sudhI paradezI rokANakArone saMpUrNapaNe kAco mAla... tho nahoto. Ano pratikAra karavAnuM te bAjue rahyuM, AvAyaka ghaTako (komponanTsa) ane aya teyAra mAla pADelA dara, kharIdI mATe bAMdhelo kimAna sarakArI bhAva * khAtara, pANI, biyANa, dhirANane boja, vidyutanA nAma saMsthA taraphathI temAM jabaradasta ane mULabhUta AyAta karavAnI chUTa raheze. pheraphAro karAvavAnI jhuMbeza uThAvavAnuM to dUra rahyuM (nAma paradezI mUDIvALA saMkulo para koi paNa jAtane (je ApaNe tyAM 20 prakAranI phasalo para lAgu che). A eTale taTastha rAjayone saMgha), paNa dezadAjhavihoNI nirmAtano bojo nAkhavAmAM nahIM Ave. badhI ja jAtanI sahAya kula maLIne utpananA dasa ApaNI dalAla koMgresanA netAgaNa, jemAM narasiMha rAva, * gATe apanAvelI sarva paddhatione anukULa na hoya TakAnI aMdara rahevI joie. abaghaDI ApaNe tyAM paMta pradhAna manamohana siMha, nokarazAha nANApradhAna ane tenI badhI nItione rada karavAmAM Avaze. AvI sahAya phakata pAMcadazAMza be TakAnI ja che. eTale praNava "rilAyansa mukharajI, vepArapradhAna mukhya che. A (ta : inDiyana ekasapresa, muMbai, 11/1/93) Daskela darakhAsta svIkAravAmAM zI harakata che? 'janmajAta dalAlonI tripuTIe Disembara 1993: koine evo bhrama hoya ke ApaNe svAtaMtra meLavyuM | mukhya muddAo bAjue seravIne ADavAtomAM sudhImAM 1 prastAvone bahAlI ApI, joItA te dezanI audhogika unnati mATe dezanA muphata Adhika nAgarikane aTakAvavAnI nokarazAhonI hamethanI vAva sahIsikkA karavAnuM kabUlI lIdhuM che (juo, vikAsa mATe, deza vadhAre ne vadhAre Atmanirbhara thAya te eTalI pAradarzaka ane mUrkhAibharelI hoya che ke gaNezana vepArasaciva, e. vI. gaNezana sAthenI mulAkAta, sAra, dezabAMdhavonuM paradezI tAkAto dvArA thatuM zoSaNa (ane manamohana)nA nauca prayAso sahelAIthI vartI "ApaNI pAse paryAya nathI." ikonomika TAimsa aTake te hetuthI, vagere bhUlabharelA khyAlone tilAMjali zakAya che (AvI cAlAkIone aMgrejImAM sTapiDa smArTa 8/6/1993). ApIne have ApaNe paradezI mUDInA dalAlo banIne kahe che). - Dakela darakhAsta kaphata vepAra ane sImAzulka sukhazAMtithI rahevAnuM che. te mujabanI DalanI pahelo muddo che ke pAMca pUrNaka be dazAMzanI pUratI maryAdita nathI. AMtararASTrIya vepAranA oThA heThaLa darakhAsto che, je ApaNI sarakAre zirasAvadha mAnI che. sahAya atyAre kheDUtone apAI rahI che te pUratI che aneka bIjA vistRta Arthika pheraphAra Dale sUcavyA (2) kRSikSetre sarakArI sahAyatAnI evuM koNe kahyuM? dezanA kisAnonI cItharehAla ane che. audyogika nIti, paradezI rokANa nIti, vyApaka sImArekhA: A bAbatamAM UhApoha ane virodha kaMgALa hAlata jotAM sarakArI sahAya keTalI apUratI che vina nIti. davAdArU, biyAraNa, jIvaMta nasalo vagere paranI amastA amastA jAgyA che. evuM vepArasaciva e. vI. teno aMdAja AsAnIthI maLe che. eTale ke hAlanA peTanTa nIti, AvuM ghaNuMbadhuM Dakele potAnAM sUcanomAM gaNezanane lAge che. tethI badhI paeNrasamajUtI dUra karavAnA 5.2 TakA ane inTele sUcavelA 10 TakA bane samAvI lIdhuM che. te bhaMDAM sUcano bhArata sarakAre lagabhaga zubha AzayathI bhAI gaNezane pote ja jelanI geMravAjabI hoI zake che ane vastuta: che. ApaNA saMpUrNapaNe mAnya karyuM che. darakhAstonuM eka saMkSipta vivaraNa taiyAra karyuM che (juo dezanI garIbI haTAvavA ApaNe kisAnone aneka TakAnI eka vizALa janaAMdelana vagara ane A 'Dakela darakhAsta vize tamane je badhuM jANavuM che teM', madada karIe paNa kharA ane karavA baMdhAyelA paNa chIe. sarakArane uthalAvyA vagara ApaNuM rASTrIya astitva TAImsa oNpha inDiyA, muMbaI, 17/6/93). joke koMgrese AvI koI javAbadArI rasIkArI nathI paNa jokhamamAM AvI gayuM che. balake ApaNe rASTrIya ravAtaMtra karazAha gaNezana manamohana siMhane jeDiye chatAM savAla che DankalanI daramiyAnagIrI zA mATe? lagabhara gai nAkhyuM che. A pahelAM caurAhAmAM varlDa bhAi che, evI suphiyANI, suMvALI, dagAbAja dalIlo bIje mahattvano mudo che : dasa TakA ne kaI baeNnka, inTaranaeNzanala moniTarI phaDe AdarelA eNe karI che ke ApaNe paLabhara diMga thaI jaIe. rakamanA? ApaNA dezanA khetamajuronI raheNIkaraNIno ApA deza paranA AkramaNano ullekha thai cUkayo che. ApaNI badhAnI sauthI moTI paeNrasamaja e rahI ke stara, bIje badho khetIno kharca vagere badhuM eTaluM nIcuM che. (29/5/93 ane 18/1/93) gATa saMsthA A ja ApaNe ema mAnI lIdhuM che ke keTalAka dAyakAthI bhArata ke khetIvADInI kula pedAzanI kiMmata ja nagaya thaI rahe navaupaniSavAdanI rAkSasI sAMkaLanI trIjI kaDI che, je sataMtra che. ApaNe AjhAdInA yuddhanI sAcI makasada che. dhoLA vikasita dezonA mAtelA kheDUto eTalAM jagatane bhIMsamAM laI rahI che. pakaDI pADavAmAM niSphaLa gayA chIe. ApaNe svataMtratA atyAdhunika sAdhano ane cA jIvananirvAhanA stara para sauprathama ApaNe Dakela prastAva zuM che te samajI. eTalA mATe meLavelI ke zAhIvAdI paradezI mUDIne koI laIe. saMpUrNa vigato ane je vivecana eka lekhamAM paNa jAtanAM baMdhano ke aMtarAyo vagara ahIM viharavAnI, samAvI levuM asaMbhavita che, paNa A lekha mATe ApaNe kaLavAphALavAnI taka maLe to ja dezano Arthika vikAsa betraNa mA cuMTI laizuM. jevA ke (1) videzI sadhAyane. zarUAtanAM thoDAM varSa aDadhApaDadho rASTravAda mUDIrokANa pratyenI nIti, (2) kRSikSetre sarakArI ApaNe zA mATe apanAvela ne birAdara gaNezana ane sahAyatAnI sImArekhA ane (3) biyANa ane jIvaMta manamohanane samajAtuM nathI. TUMkamAM potAnA vivaraNa dvArA nasalonI peTanTanA hako, bAkInuM AgaLa upara. gaNezananuM kahevuM che ke ApaNI Arthika ane audyogika (1) videzI mUDIrokANa pratyenI nIti :DanTele nItio pahelethI ja Dakhela darakhAstane anurUpa hatI. sUcavelA sudhArAo A mujabanA che : jayAM anukULa nahotI tyAM manamohana siMha covIsa paradezI rokANakAro sAthe pratyeka bAbatamAM dezI mahinAthI karI rahyA che. hajI nAnA nAnA pheraphAro karavA kaMpanIo jevo ja barAbarIne vyavahAra karavAmAM jevA lAgaze to te ame karI laizuM ane dhanya dhanya thaI Avaze. jaIzuM. Conca-2
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ DORINIAI jIvana vyatIta karatA ya che ke temanA deromAM vArSika (ba) varlDa beMke pote ekarAra karyo che ke avamUlyana * kRSi utpAdana ja lAkho abaja DaoNlaranI kiMmatanuM thAya te zuM rUpiyAnuM UrdhvamUlyana thavuM joie. 1992nA che. tenA dasa TakA e eka ja jAtanuM janavara DevalapamenTa ripaoNrTanA koTaka 1mAM ApelI bhAratanI che. jaNe mapaNe tyAMnI 981thI 88nI 350 DaoNlaranI mAthAdITha Avaka, temane te ja vipakatA narasiMha maMtra che ke videzI mUDI vagara dezano vikAsa : ? kRSipedAzanI ma ja eTalI tuccha hatI ke tenA dasa koTaka 30mAM kharIdazaktine kayAsa kADhIne 1150 saMbhavita ja nathI. tAtaMtranI navI vyAkhyA ane TakA ke tenA pacAsa TakA paNa ochA paDe. khAsa , DaoNlaranI karIne sudhArI lIdhI che. "caurAhAnI 'sataMtra' bhAratano navo itihAsa kArasa netAo lakhI 2 karIne dezanI totiMga vasatinA kapiughoga para nirbhara | 29-5-93nI kaTAramAM A virodhAbhAsanI nodha levAI rahyA che te ApaNe chellAM be varSathI vAMcI rahyA chIe. enA jaMgI pramANano vicAra karIe tyAre. | hatI ane rUpiyAnI beijajatI karavA mATe narasiMha kRSi sahAyatA bAbata 10 TakAnI kelanI | rAvanI sarakArano udhaDo levAmAM Avyo hato. mArA nAma sImArekhA kRSipradhAna bhArata varSanA kheDUtone maLeluM eka paradezanA kheDutone keTalI gajabanI sarakAre mata mujaba rUpiyo AMtararASTrIya bajAra peThamAM 7thI 10 varadAna ja che. atyAre kheDUtone phakata 5.2% sahAya sahAya maLe che tenA chellA AMkaDA tapAsIe: A - maLe che e Dabala karavAnI vAta DokelamAM che. joke tevuM nANAkIya madada (sabasiDI) 192nA varSamAM gaNo nIce bolAya che. kharIdazakatinA hisAbe ApI ApaNe haragija nahIM karIe, kAraNa ApaNe eka to oIsInA badhA deze mATe kalA maLIne 354 kiMmata eka DaoNlaranI traNathI cAra rUpiyA hovI joie. * kisAnomAM apekSA jagAvavI nathI. bIjuM ApaNe biliyana DaoNlara athavA 11 hajAra abaja rUpiyA hatI (ka) AyAta-nikAsanI sarvasAmAnya vinimayanI nAnI tAtkAlika kRSipedAzanI nikAsa bajAramAM moTI majala (TAimsa opha inDiyA, muMbaI, 10/1/93 zarato garIba dezonAM hitanI sAva viravuM kAma karatI hoya ! che . mAravI che. balarAma khakhaDanA netRtva heThaLa temaNe karoDo oIsIDI eTale oragenAIjhamana zera Ikonomika che. vizva bajArapeThe AjhAda nathI. temAMnI asamAna rUpiyAnAM mazIno vaDe cAro ugADavAno mahAna vikrama kaoN-oparezana eNnDa DevalapamenTa jemAM oNsTreliyA, bhAgIdArI, avikasita dezone vArSika 500 biliyana noMdhAvIne navA kRSinikAsanA abhigamanuM netRtva karavAne " osTima, beljiyama, keneDA, Denamarka, phinaleMDa, DaoNlarano Tako mAre che. emane maLatI vArSika videzI haka prApta karI lIdhA che te badhA kabUlaze. ke zansa, jarmanI, grIsa, AisaleMDa, AyarlaeNnDa, sahAya karatAM dasa gaNo moTo (yuenaDIpI riporTa .. biyANa ane jIvaMta nasalanI peTanTa bAbatamAM ITalI, japAna, lakambarga, nedharalaeNnDa, nyu jhIlaeNnDa, 192, pR. 5). kheDUtoe jhAjhI ciMtA karavI nahIM. e vastuo Aja norve, porTugala, sena, sIDana, viralenDa, TarkI, " "garIba dezonI pAsethI levAmAM AvatA vyAjano sudhI bhale peTanTonI bahAra rahI hoya. ApaNe navuM navuM - yunAiTeDa kiMgaDama ane yunAITeDa sTeTasano samAveza dara 17 TakA che, jayAre paisAdAra dezo ekabIjAne to karavuM ja rahyuM, jethI ApaNe pragatizIla chIe evuM vAya che (TakamAM badhA ja vikasita pasAdara dhoLA de phakata 4 TakAnA vyAje dhirANa karatA hoya che" (e ja puravAra thAya. ApaNe navo kAyado karIzuM je saMpUrNapaNe vattA japAna ane TakI). - ripaoNrTa, pR. 48). 'asarakAraka paryAya' che tevuM videzone paTAvI daizuM. e trIje atimahatvano mudo che rUpiyAnA satata thaI 1980thI 1991nA dAyakA daramiyAna 33. loko je kAyadAne asarakAraka na mAne te ApaNe rahelA avamUlyanano ane cothe mule che vikasita ane kAcA mAlanI jAtonI kiMmata 105nA toMladhara sarerAza kAyado badalatA rahIzuM, jayAM sudhI e dhoLA paradezIo garIba dezo vaccenI AyAtanikAsanI sarvasAmAnya AMka vaiTeDa inDeksa) parathI 57 sudhI te AvI ApaNA kisAnonuM phakata lohI nahIM paNa hADakAMne vinimaya zaratono (Tarsa oNpha TreDa). ApaNe tyAM hatI" (e ja ripaoNrTa, pR. 59). majajArasa cUsI na le. Akhare biyANa ane jIvaMta khetIvyavasAya sAva kasa vagarane kema na hoya, hajI nasalone je kheDUte AyAta karaze teTalAne ja mAthe (3) biyANa ane jIvaMta nasalo vizeno vadhAre nukasAnakAraka kema na nIvaDe, paNa bhAratIya kisAna peTanTa haka: bhAI gaNezana kahe che ke biyANa ane peTanTanI kIno bhAra paDaze. enI ciMtA e loko karI pAse bIjo koi jIvavAno ja paryAya na hovAthI te khatara leze. bhArata sarakAranI pharaja che phakata rUpiyAnuM satata jIvaMta nasalonI peTanTa, je ApaNA 1970nI peTanTa karato ja Ave che ane karato raheze. AvI gharaNa kAyadA mujaba thai zakatI nahotI tenI upara have pachI avamalyana karavAnI. vidathI vepAranI khAya avirata ane karaka hAlatamAM sabasiDI ochI karavAthI paNa ApaNA kheDUtone khAsa kaMI sahana nahIM karavuM paDe, vadhAravAnI, asIma paradezI devuM letA rahevAnI ane paradezI maDIrokANane sarva sagavaDa ApavAnI. e kRSiutpannanI bajArakiMmata lacI nahIM Ave. bIjA kAraNa ukela darakhAsnemAM jogavAI che ke kAM te te udhoga-vyavasAya tarapha bhAratano kisAna vaLI nahi jAya svIkAravI ane kAM to ApaNe pote asarakAraka cArecAra karaje bhArata sarakAra nibhAvI rahI che. bIja haLaze joinA pramANamAM astitvamAM ja kayAM sasajana (saI jenerIsa) paryAyano kAyado banAvavo. bhAratanA nAgariko tame eTaluM kema samajatA nathI ke ATalA badhA abajo DaoNlaranuM karaja ApaNane maLI che?). pariNAme bIjA garIba dezonI sAthe jabarI A bacAva hAsyAspada che. ApaNe ghaDelo paryAya vIMkAi kIne potAno ja mAla pANInI kiMmate bhAratane asarakAraka che ke nahIM te temaNe nakkI karavAnuM! dhoLA che e ja jabarajasta purAvo che ke ApaNe saddhara vecavo paDaze. piLAne phAvatuM thaze, paNa kALe saheMsAI paisAdAra dezoe ane sasarjita paryAya ApaNe taiyAra chIe. ApaNI navI. julAI 191thI thaze evI Arthika nItio sAcI che. pazcimanA deze ApaNane jaze. dezanA dalAlo tAgaDadhinnA karaze, paNa sAmAnya mANasanuM nikaMdana nIkaLI jaze. atizaya khAra kare che ane sarvAgI daSTie jotAM sargathI have hAthaveMtanuM ja aMtara rahyuM che. upalAM vidhAnanA purAvA aneka che : (a) ApaNA dezanI vasatine 74 TakA hisso : - thoDA garIbo je Ame pRthvI parano bhAra ja hatA gAmaDAMmAM vase che (1991).69 TakA loko khetI ane temane thoDA vahelA svarge sidhAvuM paDe to zuM Abha phATI tene lagatA vyavasAyomAM rokAyelA che (1990),dezanI gayuM ApaNe e kaMgAlone hAthaveMtanA aMtara sudhI te vArSika AvakamAMthI phakta 31 TakA khetInI utpana che pahoMcADI dIdhA chene. e ochI siddhi che. emane lAMbI ( 0), eTale ke dezanI hAlanI bhayAnaka nIcI DaoN. vinAyaka purohita majala kApavAnI tImAMthI to ugArI lIdhA ke nahIM. sarerAza Avaka (duniyAnA 173 dezomAMthI ApaNo -- naMbara 146o che), tenA pramANamAM paNa 69 TakA loko karIe chIe eno artha e thayo ke jIvaMta nasalo bAkInA ukelanI darakhAstomAMnA mudAo jevA ke phakata 31 TakAnuM utpAdana kare che. Ama pAtALa pradezanI vizenI ane biyANanI peTanTa thaI zake te ApaNe 'davAdArU ane rasAyaNo paranA peTanTa haka, vImA ane sarerAza hovA chatAM tethI paNa aDadhI Avaka kapile che. siddhAMtarUpe mAnya karyuM che. ApaNA 1970nA kAyadAno tevAM bIjAM vipula mUDIrokANa mAgI letA sevAughogo (rata : gAmaDAMnI vasatinuM pramANa : 1991no sensasa A sIdhesIdho paDakAra che. paranA pratibaMdho, TreDa rileTeDa inTelekasyuala, proparTI ripaoNrTa, sirIjha 1, pepara 2, 5. 1, khetIvavasAya have ATalA traNa mudAnI carcAne sameTI laie. rAiTsa (Tisa, eTale vepAra sAthe saMkaLAyelI bauddhika paranI nirbharatAnuM pramANa : sIemaAIi, 1990. paradezI mUDInA rokANa bAbata to eTaluM ja kahI milakata vizenA hako), TreDa rileTeDa invesTamenTa mejharsa (Trima arthAt vepAra sAthe saMkaLAyelI mUDIrokANa vama 1, koTaka 9.1 ba, rASTrIya utpanamAM khetInuM zakAya ke eka tarapha Dakela, gaNezana, manamohana ane pati) vagere ApaNe A pachInI "caurAhA" kaoNlamamAM pramANa : varlDa beMka ripaoNrTa 1992, pR. 222-223. narasiMha rAva ane bIjI tarapha sAmAnya bhAratIya tapAsIzuM. duniyAmAM ApaNuM sthAna : yuenaDIpI riporTa 1993, nAgarika vacce eka nAnakaDI gerasamajutI che. ApaNane badhAne ema lAge che ke ApaNo deza svataMtra che te ApaNI moTI bhUla che. videzI mUDIne sairavihAra 3imAna javA ja ApaNe 1947nuM lAla killA paranuM nATaka bhajavyuM hatuM ema A caMDALa cokaDInuM kahevuM che ane caMDALa cokaDI sattA para che eTale ApaNe zuM cAle? navo 2 hA anu.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ DaskelanuM jALuM karoLiyo mAkhIne gaLI jAya che ? * cothA gaye aThavADiye ApaNe Dankale phelAvelI jALamAM huM te dhari dhari evA matane thato jAuM chuM ke bhAratane eTalI hada sudhI bedarakArI ane binajavAbadArI) traNa mukhya saMdhAna samajI lIdhAM: (1) videzI ugAravuM asaMbhavita che. jene ApaghAta ja karavo che tene pahoMcyAM che ke je udhArI maLI che teno paNa ApaNA mUDIrokANa pratyenI nIti, je dezanI AtmanirbharatA lAMbe gALe jIvaMta kema rakhAya ? je jhera pIvA ja tulyo ne karazAho upayoga athavA upabhoga karI zakatA nathI.' mATe saMpUrNapaNe dhAtaka che, (2) kRSikSetre sarakArI che tene amRta te zuM. paNa pANI pivaDAvavuM azakaya che. pote ja evA AtmaghAtaka sUkSma niyamo ghaDyA che ke -1 sahAyanI sImArekhA, je bhAratanA kisAnone kacaDavA DakhelanI darakhAsta mAnya karavI eTale saMpUrNa rIte koi saraLatAthI sarakhI rIte vadhArI paNa vAparI zakatuM; kAma AvavAnI che ane (3) biyAraNa ane jIvaMta pazcimanA dhoLAonI anaMtakALa kadamabosI karavI, nathI. hajI parama divase ja maLelI eiDa inDiyA nasalo paranA have pachI amalamAM AvanArA paTanTa hau, tAtaMtranI badhI vAtane tyajI devI ane dezane be kalabanI beThaka vakhate bahAra AvyuM ke je paradezI devuMje kisAna para asahya Arthika bojo nAkhavAnA che paisAnI dalAlI khAtara vecI mAravo. ApaNe mAthe ThokI besADavAmAM AvyuM che, temAMthI 1 ane abajo DaoNlara videzIone raLI ApavAnA che. praNava mukharajI ane tenA vepArasaciva gaNezanuM te be 18.3 biliyana DaoNlara (567.3 abaja rUpiyA, 31 - have zeSa mudAo para dhyAna kevIe (8) khAgha DagalAM AgaLa vadhIne, ke pachI zIrSAsana karIne, kahe rUpiye DaoNlaranA hisAbe) te hajI dariyA para taratuM che. padArtho, davAdArU ane rasAyaNonA utpAdana paranA hAlanA che : "jelathI dezane moTo lAbha thavAno che, kAraNa ke tene hindustAnanuM koi bAra ja hajI maLyuM nathI (eTale peTanTa hakonuM nirdhArita parivartana, (5) bAkInI je dezo temanA kheDUtone dasa TakAthI vadhu sahAya kare che, ke pAipalAinamAM che juo, inDiyana eksapresa, 1970nA peTanTa ekaTamAM sucavelI UlaTI khopaDInI 1980thI 88nI vaccenA koipaNa eka varSanA saMpUrNa sudhAraNA, (6) vAghoga paranI mAThI asara ane kapiutpAdananI kiMmatanA 10 TakAthI vadhAre sabasiDI (7) TisanI mAyAjALa. I ! Ape che, te badhAne DaskelanI baMdhI naDaze Disembara paNa A (8)thI (7)nA muddAonI carcA karIe te 1993thI. A rIte ApaNA kheDUto vizvavepAramAM moTI, pahelAM amuka prAstAvika binAonI noMdha levI jarUrI majala mArI jaze" (praNava mukharajI inDiyana che. Dala darakhAsto 500 pAnAM para phelAyelI che. tenI ekasapresamAM, muMbaithI, 25-6-93nA roja, e. vI. bhASA phaliSTa ane kAyadAbAjInI mUMjhavaNa pedA gaNezana. te ja akhabAramAM 2-7-93nA roja). karavAvALI che. aneka pecaprasaMgo ane gUMcavADAo temAM AvI tadana gAMDI ane murkhAibharelI zikhAmaNo to jANIjoIne ropavAmAM AvyA che. A badhAne ja sAcI Thare je e vastu praNava ane gaNezanuM puravAra . vinAyaka purohita -samajavAnI, dezanA hitamAM temAM sudhAro sUcavavAnI A karI zake ke paradezI khetapedAzanI lAgata bhAratanI sarakAranI pharaja hatI, paNa narasiMha rAvanI sarakAra barAbarImAM kAM to dasa TakA keranI ja che ke tethI muMbai, 2-7-93, jemAM moTeka siMha ahaluvAliyAnI Disembara, 1991thI A Dakhela darakhAstonA DhIMga para, aMdaranI che, jethI ATalA bhAvapherathI nirmAtabajAramAM thayelI phajetI varNavAI che). bila para beThelA nAganI jema pheNa phelAvIne samaya ApaNI sAme koi Ubho rahI nahi zake. Avo hisAba koI moTA, aitihAsika, vizALa vasativALA barabAda karI rahI che ane UlaTuM zodhakhoLa karanArane koNe karyo che ? kayA kayA dezo mATe ? kayAre ? kayAM prajAsattAkamAM AvuM reDhiyALapaNuM cAlatuM haze ? A 'DasavAne yatna karI rahI che. tone AdhAre ? gametema, pheMkApheMka karIne bhAratanA dezane zAsaka varga ATalo AMdhaLo kema thai gayo che? bhoLA kheDUtane bharamAvavAno dhaMdho praNava, gaNezanuM ane potAnuM ja hita kema samajato nathI ? AvA ApaNI pAse pUrA cha mahinA paDyA che. AkhA dezamAM mA narasiMha rAvane mAphaka AvatuM haze paNa dezadAjhavALA nokarazAhone lAta mArIne dUra kema karato nathI? badhuM aneka parisaMvAdo ane kheDUtameLAo yojIne janamata - koipaNa sAmAnya nAgarikane te svIkArya nahIM ja hoya. maLIne ApaNA deza taraphathI mAgaNI thai hatI 9thI 10 keLavI zakAya tema che. nAma (taTastha rAjayanA saMgha)ne - A kArisa netA- karazAha yutie dezabharamAM aDadhI biliyana DaoNlaranI. maLyAM che 7.4 biliyana DaoNlara vAlanA ApIne, trIjA vizvanA garIba dezone cetavIne, naka sadIthI arAjakatA ane aMdhAdhuMdhI phelAvI che. ApaNuM (inDiyana ekasapresa, muMbai, 3-7-93) ane phAjala ApaNe DambelanI jALane jhADunA eka sapATe arthataMtra eTalI hada sudhI kathaLI gayuM che ke kazuMya cAlatuM paDelI na vAparelI udhArI che 18.3 biliyana DaoNlaranI. kacarApeTImAM nAkhI daI zakIe tema chIe. bhArata jana nathI. lAMcarazavata vagara taNakhaluMya pharakatuM nathI ane mAgavAnI rakama karatAM Dabala. adhUrAmAM pUra ATha mahinA Akhare bahu moTo deza che. 90 karoDane. ApaNA vagara , lAMcarazavata laIne oDanuM coDa thAya che. AkhIye pahelAM varlDa benke rada karyuM che 1.45 biliyana DaoNlaranuM gATa (videzI vepAra ane sImAzulka pariSada)ne cAle tema arthavyavasthA Thapa thaI gaI che ane keTalAya narAdhama devuM, kAraNa ApaNe teno upayoga karavAmAM nAkAmiyAba nathI. bIjA paMdaravIsa dezono sAtha ApaNe AsAnIthI pradhAnonI ane sacivanI khurazImAM besIne dezanI rahyA (inDiyana ekasapresa, muMbai, 10-10-92). meLavI zakIe tema chIe. jo prayatna karIe, je utpAdanazakitane khurado bolAvI rahyA che. chevaTe A badhuM zA mATe ? himAlaye prasava karIne kevuM puraSArtha karIe . game tema Dankalane hAla tarata haMphAvavA gha.ta. videza vepAranI asIma khAdhanA tAjA AMkaDA uMdaraDuM kADhyuM che te joie. uparAchAparI chApAMomAM jeTalI ApaNI tAkAta che. kamase kama tene khoraMbhe nAkhIne betraNa varSa mulatavI rAkhI zakAya tema che. je laie. hajAro karoDanI AyAtanikAsane aMte, katAronI katAro chapAi rahI che ke ApaNe tyAM mUDI saravALe, 1991-92mAM 1,560 miliyana DolaranI rokavAnI koIne tAlAvelI nathI. pUrva yuropa ane rAjakIya saMkalpa ApaNe karI zakIe to. khAdha hatI, je 1992-93mAM, manamohana siMhe karelA raziyAnI badalAyelI paristhitine lIdhe badhI udhArI ne paNa A ja to narasiMha rAvanI moTI khAmI che. parAkramI sudhArAo pachI vadhIne 3,005 miliyana tarapha kheMcAi javAnI che pariNAme ApaNane kazuM jhANuM UlaTuM, enA pradhAna, praNava mukharajI vipAra) ane DaoNlaranI thai gaI (eTale ke eka varSamAM mAInasa maLavAnuM nathI. Aje nUtana nItinAM be varSanA ane manamohana siMha (vi), A badamAza DakelanA navA 4,680 karoDa rUpiyAthI vadhIne mAinasa 9,015 karoDa javAMmarda manamohana siMha dUradarzananA phekaTa zITa para cATavAnuM pasaMda karI rahyA che (mukharajI mazAla laIne rUpiyAnI thaI gaI. jao Ikonomika TAimsa, muMbaI, bahAdurIthI ekarAra kare che ke hAla videzI mUDIrokANa thALa divasa rAjayasabhAnI sITa zodhI rahyA che) ane 21-6-93) ane A vadhelI khAdha 1993-94nA bhAratamAM vArSika 400 miliyana DaoNlara jeTaluM thaI rahyuM dineza siha nAmano eka nAmacIna pATalIkara nAlAyaka varSamAM teTalI ja rahevAnI che (jao chello aMdAja che ane 1997 sudhI, AThamI paMcavarSIya yojanAne videzapradhAna bImAra paDIne traNa mahinAthI ghare sUto che, ikonomika TAimsa, muMbaI 5-7-93). kayo bIjo aMte te vadhIne 800 miliyana DaoNlara jeTaluM thaI jaze jayAre enI pharaja hatI ke vizvanAM sarva garIba rASTrone gadheDo vinapradhAna daniyAmAM haze je AvI vismayakAraka eTale ke jabaradasta jahemata pachI maLavAnI che. ekatra karIne DambelanI darakhAstAne pheMkI devAne sakaLatA chatAM potAnI nItionAM gaNavAnamAMthI uco ApaNane 1200thI 2400 karoDa rUparaDI. daramiyAna mahAprayAsa kare. netRtva ApavAnI narasiMha rAvanI zakita ja Avo na hoya (jao manamohana siMhanAM baNagAM malTinaeNzanala kaMpanIo keTaluM ahIMthI cUsIne gharabhegu nathI, phAvaTa nathI. icchA nathI ane AvaData nathI. "ikonomika beka oNna dha relsa" "arthataMtra karI pATA karaze ? 1 thaI para caDI gayuM", TAimsa oNpha inDiyA, muMbai khera, A mahAmUrkha manamohana siMhanAM karatUtono jarA gayelA paMta pradhAna te evA ja zAsaka na zobhe jene 3-5-93). jhINavaTathI vicAra karIe. vArSika videzavepAranI khAdha janmathI pakSAghAta thayo che. arthAtuM, dalAla kisamanA Aje 3 biliyana DaoNlaranI cAlI rahI che. varlDa benka ApaNA AjanA zAsaka vargane ja yogya ApaNI ATha mahinA pahelAM rada kare che 1.5 biliyana DaoNlaranuM nakAmI sarakAra che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vuiM. kAraNa ke ApaNe udhArI uThAvavA nAlAyaka - ' baMgalA dezanI vAtane hAla tarata bAjumAM rAkhIe. * chelle, Aja sudhI pharajiyAta utpAdare , chIe. eiDa inDiyA kalaba na vAparelI. 18.3 , { ApaNA bhAratavarSamAM keTalI bhayAnaka arAjakatA paravAnAnI jogavAi hatI. eTale ke je koi peTanTa, ja biliyana DaoNlaranI udhArI tarapha ApaNuM dhyAna kheMce che.' valayana DolaranA 3yArA tarapha ANa thAna khaca che. vAghane deve pravarte che tene aMdAja Avaze e haka dharAvanAra icchuka utpAdakane teno haka vecavAnI nAta A manamohana siMha DaMphAsa mAre che ke nUtana nItione' cha ka nUtana nAnaAna, hakIkata uparathI ke ApaNe tyAM 60,000 nusakhAonuM pADe ane pote dezamAM te pedAzane utpanna paNa na kare to lIdhe, ApaNe tyAM 0.4 biliyana DaoNlarathI '97 sudhImAM na thI ja (phormalezansanuM) davAbajAramAM calaNa che. temAMnA ghaNA pharajiyAta paravAnAnI pejanA hatI. A paravAne A vAna 0.8 biliyana Dolara jeTaluM vASaka vadayA, kharA binajarUrI athavA binaupayogI saMmizraNanAM bhAgye ja hakIkatamAM koi kAnuM paNa paradezI saMkula mUDIrokANa thaze. A manamohanane zuM upanAma ApavuM?' Apavo che je aneka kaMpanIo uparAchAparI AvI jogavAi che te jANatA hovAthI bahu ja nIya ene khara kahevo ke khaccara potapotAnAM brAMDanema joDIne vahetAM mUke che. manuSyanuM vaLIne potAno dhaMdho calAvatA hatA. baMne tyAM sudhI cAle, ApaNe A prAstAvika pachI ukela zarIra badhI ja jAtanAM saMmizraNo avayavonI aMdara ne paravAnAnuM kAraNa ja UbhuM nahotA thavA detA. have pachI paranAvanAnI zeSa bAbata tarapha vaLIe: aMdara karavA samartha che, (baMgalA dezamAM pAMcadasathI vadhu teo DanethanI chatrachAyA heThaLa manamAnI karavA . (4) khAdha padArtho, davAdArU ane rasAyaNo (khAsa saMmizraNanuM calaNa sarakAre baMdha karI nAkhyuM che, je hAthI che. karIne jaMtunAzaka davAo) paranA hAlanA peTanTa samitinI mukhya sUcanA hatI), Dabalyuecao (Ai () 1ma udhoga para mAThI asara : hakonuM nirdhArita parivartana: sAa saMsthA)nI ziphArasa mujaba phakata 250 vikAsazIla dezo je je betromAM pazcima sAme, | upalAM kSetramAM Aja lagI phakRta prosesa peTanTo atiAvazyaka davAo che je duniyAnA ghaNA kharA asarakAraka rIte harIphAI karI zake che, jema ke, hatI eTale ke paddhatinI peTanTa) paNa proDakaTa penTanTo zone mAta karavA basa thai rahe che (sanDa enjhavera, vasaudyoga ane tevAM bIjAM ochI mUDI ane vadhAre nahotI (eTale pedAza vastunI peTanTa nahotI). have muMbai, 10/16 jAnyuArI 1993). bamazakatimAM che, tyAM pazcimanA dezonI cAla che ke pachI DakhelanI maherAbanIe te cAlu thai.. * Aje davAbajAramAM paradezI mUDIvALA saMkulAne potAnA dezo mATe Arthika saMrakSaNo racIne garIbono | - nokarazAho ane pradhAne eTalA nirlajja banI vasa che. AvA saMkaloe 158 karoDa rUpiyAnA sAmano kare. A nAbuda karavAno dekhIte Azaya to. zikSA che. chApAMmAM ke dUradarzana ane AkAzavANI parathI vArSika vecANanA pa7 TakA potAne hastagata kayo che. gATa saMsthAno che, paNa jelasAheba eTalA nIca 'jabarajasta satanA pracAra thai rahyo che ke DakelanI ApaNe tyAMnI kula AbAdIne mAtra pAMca TakA bhAga vRttinA che ke jayAM pUrvanA, dakSiNanA, avikasita sUcanAo atiuttama che. Ajano ja dAkhalo laie.' joitI davA gAMThanA paisA kharcIne kharIdI zake che, bIjA dezonI kudaratI sarasAI che tyAM temane haMphAvI devA. aDadhuM pAnuM bharIne koi vecAi gayelA khabarapatrI lakhe che. vIsa TakA loko AmathI tema bhaTakIna, lAgavaga ' AvI eka pazcimanI yojanA je garIba dezanA ke "ne peTanTa jelI, dhisa" ("A narI mUrkhAI lagADIne sakhAvatI saMsthAo athavA sarakArI tarIkenA mAla para bhAre sImAzuddha nAkhe che te che nathI", ikonomika TAimsa, 5/7/93). davAkhAnAMomAMthI madada laine potAno upacAra makTikAibara egrImenTa (arthAtu aneka resA ' ApaNe vigatavAra abhyAsa mATe kevaLa dAvAdArUnuM. aDadhApaDadha karI le che. chevaTe rahelA 75 TakA loko ne samajUtI). A malTiphAibara egrImenTa keTaluM anyAyI tra laIzuM. ApaNuM auSadhonuM samagra vArSika bajAra - saMpUrNapaNe davA bajAranA sparzathI vaMcita che (sane che ke yuenaDIpInA gayA varSanA riporTamAM spaSTa karavAmAM .158 karoDa rUpiyAnuM hAla che. jemane bIdI ane ojharvara, muMbaI, 10/16 jAnyuArI, 1993), AvyuM che. te pramANe A emaephaene lIdhe garIba . bezarama dalIlo karavI che tevA pradhAna ane sacivo mAM bAnI 1970nA peTanTa ekaTamAM dezane vArSika 28 biliyana DaoNlarano phaTako che. vAraMvAra kahe che ke bajAramAM pharatI badhI davAonA mAtra sucavAyelI UlaTI khopaDInI sudhAraNAo: (eTale 7 abaja rUpiyAno prativarSa. juo 10thI 15 TakA peTanTa nIce Dakela lAvaze (TAimsa oNpha inDiyA, muMbai, 17/6/93). A haLAhaLa pahelI "sudhAraNA" ne upara varNavelAM davAdArU, yu.ena.DIpI riporTa, 1992, 5, 6). khAdya padArtho ane kRSi-rasAyaNonAM kSetromAM "prosesa" ukelanI darakhAsta mujaba A anyAyI samajUtI jUThANuM che. vecANanI ISTae peTanTonA calaNa nIce peTanTanI jagyAe "padAza" peTanTano navo zirane bIjAM dasa varSa sudhI kAyama raheze. jayAM jayAM garIbonA bajarano ra0 TakAthI u5ra hisso Aje ja che ane te eka ja prosesa athavA paddhatithI aneka pedAza thAya pakSamAM kaMi paNa che tyAM tyAM te ekadama ekabe varSamAM AvatAM pAMca varSamAM 80 TakAne thai javAno che. athavA saheja alaga alaga prosesathI eka ja vastu badalI nAkhavAnuM kahevAmAM AvyuM che ane jyAM pazcimanuM (juo sane onjharvara, muMbai nyU Draga polisI, aneka rIte pedA thai zake. have vanu pedAza upara je thoDuMka paNa nukasAna che tyAM temane aneka varSone samaya jAnyuArI 10/16, 193). peTanTa thayelI davAnAM. peTanTa haka lAgu thavAthI bajAranI aMdara harIphAI ekadama ApavAmAM AvyuM che. bhAva sarerAze 10thI 15 gaNA vadhI jaze tevI badhAnI ochI thaI jaze ane bhAvo ijArAzAhInI rasame kRdake TisanI mAyAjALa : dhAraNA che. dA. ta. noraphloksAsIna jenI kiMmata ane bhUsake upara caDhI jaze je Dakelane spaSTa hetu che. TreDa rileTeDa InvesTamenTa mejharsa (Tisa) heThaLa muMbaImAM 10 TIkaDIonA pattAnA 80 rUpiyA che ane je 3625mAM amerikAmAM vecAya che, te ApaNe tyAM bIje, peTanTa have sAta varSane badale pUrAM 20 jelanI darakhAsta pramANe benkiMga vIma, dalaNavalaNa 6 varSanI raheze. paradezIone phakata bajAra kholI nathI ane tevA vipula mUDIrokANa mAgI letA sevA-ughogomAM have pachI kiMcita amerikAthI ochA bhAvamAM vecANe AkhuM Dakhele temAM emanI lAMbAgALAnI IjArAzAhI paradezI mUDInI dhUsapeTha ati vAjabI che eTale ke have kAraNa ke ApaNAM bajAromAM eTalI badhI moMdhI davAnI , ' 'rahe te paNa jela javuM che. khapata khUba badhI na thai zake. eTale paradezIo * * jotajotAmAM vImA kSetra paradezIo mATe khulluM mukAi - samajaNapUrvaka tevuM pote ja goThavaze (ikonomika , trIjuM, have pachI purAvAno kharco ane javAbadArI jaze. asIlanI nahIM (eTale ke je nyAyAlayamAM arajI ke have carcA sameTI laie. DankalanI darakhAsta TAimsa, 5/7/93). AvI suphiyANI dalIlo ane katAro bharIne chApAMomAM sarakAranA maLatiyAoe che ke mArA peTanTa adhikArone bhaMga thayo che te paraEI ApaNA rASTranA hitamAM nathI koi paNa vikAsazIla vahetI mUkI che. ati Avazyaka auSadho sivAyanAM malTinezanalano nahIM). paNa bacAvapakane (eTale ke garIba dezanA hitamAM nathI. AjanI sarakAre tene ' nAnAM dezI kArakhAnAMnA saMcAlake, je peTanTanAM svIkAra karI lIdho che ane Disembara 1993 sudhImAM te bAkInA thoDA ochA Avazyaka davAdArUonA bhAva vadhyuM te zo vAMdhe che? vagere e ja Ikonomika TAimsanA adhikArI toDIne bIjI pravRtti karavAno vicAra karatA prastAva para sahIsikkA thai javAnA che. vinAzakALe hoya temane) raheze. . * viparIta buddhi e niyama mujaba narasiMha rAva, manamohanakAtaraNamAMthI ApaNane jANavA maLe che. eTale ke maratI 1 mANasane kahevAnuM ke tene joitI davA ochI Avazya cothuM. je DakelanI darakhAsne ApaNe mAnya na siMha, praNava mukharajI ane dineza siMha ApaNA dezane karIe to ApaNe teTalo ja asarakAraka paryAya, vinAzanA mArge dorI rahyA che. ApaNAmAMnA jene sArI hatI eTale maLI nahIM. hAthI samiti ApaNI saMsada - sasajina (sai jenerisa) kAyadA dvArA rajU karavAno dezadAjha haze teNe vicAra karavAno che ke have zuM karavuM? niyukata karI hatI. teno ahevAla 1974mAM bANa raheze. have A kAyado asarakAraka che ke nahIM ane paDaze. tene amala ahIM nahIM paNa dUra baMgalA dezamAM pote te muMjhAi gayo chuM. mane te A sarakArane haTAvavA ' DakelanI darakhAsta jeTalo ja asarakAraka che ke nahIM sivAya bIjo vikalpa dekhAtuM nathI. thayo. hai, jhapharallA caudharIe pote hAthInI bhalAmaNa te koNa nakkI karaze? enAM e ja dhoLAM pasAdAra.. svIkArI che tevuM jAhera karyuM che ane baMgalA dezanA 800 karoDanA vArSika dalAbajAramAM kAma karatA A rAjyo je ApaNane devuM dhIre che ane dabAve che ke meM - malTinezanala saMkulone barAbara mahImAM rAkhIne sIdhAdorI te ja gATa saMsthA jene nirdezaka Dakela hato ane 'karI nAkhyA che. tyAMnA goNo vA kendra ApaNA sasajita paryAya eTale saiddhAMtikarUpe ApaNe - 1970no ekaTa bAjue mUkIna Dakele dorelI zinI sarakhAmaNImAM suMdara kAmagIrI bajAvI rahyAM che pustaka, 10 aMka 196 puravAra 29 julAi 1993 * sImArekhAe mAnya karI ema jane? ' sAlInI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMte Dekela dATa vALIne ja jaMpaze cothA VINIYO - cIrAvAnI A hAramALAmAM A bIjI vakhata siAcAM vidhAna karyAnI mAre nodha levI paDe che. paNa kamanasIbe enAthI ne lezamAtra AnaMda thato nathI. | mAruM paheluM vizva na hatuM rUpiyAnI vAjabI sAcI kiMmatanI AMkaNI ane te badala Dolara-pAunDa sAthenA adhikRta dara dvArA thayelA ghora anyAya ane anAdara vize. varlDa bene pote ja kabUla karyuM che ke 1993nA Do. vinAyaka purohita tenA chellA 19 DevalapamenTa riporTa dvArA ke rUpiyo tenI kudaratI kharIda kita karatAM chathI sAta gaNo nIce 22-11-93).. AMkavAmAM 2 vI rahyo che ane mAthAdITha bhAratIya have bipANanI kAramI zakAnikA laie. prophesara nAgarikanI : varAza vArSika Avaka adhikata darane AdhAre juDavAmI je karNATaka rAyatA (rayata) saMghanA pramukha je mAtra 300 DolaranI mAnavAmAM Ave che te kharI nathI che ane karNATaka vidhAnasabhAnA svataMtra sabhAsada che ' - sarakArI nokarazAho eka sAva bodo bacAva raja che paNa te sAmI kharIzakitanI tulanA (paracemi pAvaratemaNe ogasTa mahinAmAM potAnA ja matadAna vistAramAM pariTIne tAdhAre) karavAmAM Ave to 1900 DolarathI vadhu cAlI rahelA kAragila kaMpanInAM bhayAnaka kAranAmAMne karI rahyA che ke kuLa davAbajAramAM peTanTo jene lAgu thAya ? hevI joIe (juo, varlDa benka riporTa, 1993nA jAhera pratikAra karavo paDyo hato. hajAro kisAnoe che tevI davAo phakata 15thI 20 TakA jeTalI ja hoya koSTaka 1 ane 30 ane samakAlInano mAro lekha nidarzanamAM joDAIne kAragila biyANa saMkula nikaMdana che. paNa savAla davAonI saMkhyAno che ja nahIM. kula I a vinimaya daranI rAmakahANI' 16 3). | kADhI nAkhelA sUryamukhI dyonA seMkaDo ekaro para Thera vArSika vecANanA keTalA TakA tevI davAono che te mukhya : sa ,kAlInanA samaja vAcakanA dhyAna para e vastu dharaNAM dharavAM paDyAM hatAM. A karagila eka bahuzIya prama che. khera, saMzodhanakAroe zodhI kADhyuM che ke kula , lAvAnI bhAgye ja jazna hoya ke Aje ane bahuletrIya amerikana jALa-taMtra che jene thoDA ja vecANanA 50thI 60 TakA davAo peTanTa thayelI hoya ! naja paniveSavAdanA jamAnAmAM trIjA vizvanuM zoSaNa mahinA pahelAM kaMDalA khAtenI potAnI vizALa. mIThuM che. jAherakhabarono mAro badhA ja mAdhyamo dvArA A ! pakavavAnI pojanA jabaradasta virodhane kAraNe kara nI sauthI asarakAraka be tarakIbo che : adhikata peTanTa thayelI davAo vizeno hoya che ane hajAro vinimaya daranI yojanApUrvaka karavAmAM AvelI avanati paDatI mUkavI paDI hatI. A ja nAmacIna kAragila DioNkaTarone sIdhI athavA ADakatarI lAMca ApavAmAM ane AyAta-nikAsanA mULabhUta dara (Tarsa oNpha Ave che ke A peTanTa davAonA phelAvA mATe ja. kaMpanInI eka biyANa zAkhA che jeNe na juDavAmInA reDa)nI girAvaTa. A uparAMta kRtrima rIte vizeSa bIjo eka vAhiyAta sarakArI bAta e che ke, matavistAramAMnAM seMkaDo ekaranA evA sUryamukhIvALAM moMghAdATa banAvelA lakarI saraMjAmanuM vecANa ane Dakela darakhAtenI keTalIka AkarI zarato ApaNI upara khetarone nAza karI nAkhyo, jenAM phale kAragilanI buddhibaLanI manuSya niryAta karavAnI garIba dezane kahevAtI uttama jAtonA vAvetaravALAM khetaronAM phalonA tyAM sudhI lAgu nahIM thAya jayAM sudhI ApaNo videza | pADavAmAM AvatI pharaja je trIjA ane cothA bIja kaNo sAthe bhaLI jaIne temane bagADI nAkhuM tevo vyApAra samULago khAdhamAM che paNa A to hAsyAspada, darajajAnA kImiyAo che. enI paNa noMdha A pahelAM dalIla che. eno eka artha e thayo ke ApaNe vyApAra ! bhaya hato (juo hindu ane inDiyana eksapresanI aurAhAmAM levAmAM AvI hatI. hamezAM khAdhamAM rahevAno che? sarakAra calAvanArAo karI beMgalora AvRttionI oNgasTanI phAilo). Ama DaskelanA prastAva bAbata meM lakhyuM hatuM ke A prastAvo jela heThaLa bhAratanA garIba kisAno pAsethI karoDo sudharavAnA ja nathI? bIjuM, te pachI bhaviSyamAM evI sarakAre ApakhudI dAkhavIne svIkArI lIdhA che, tenI rUpiyAnI peTanTa royalTI vasUla karavAmAM Avaze eTaluM paNa dalIla thaze ke videzI vyApAranI khAdha ApaNe kI , vistRta carcA kasabhAmAM thavA dIdhI nathI. ? nAbUda na karavI joie, kAraNa te vakhate Danela prastAva ja nahIM paNa kAragilanA biyANa kharIdanArA kheDUtonAM samIkSAo nokarazAho kArA karAvIne janamatane ya khetaronI AsapAsanA lAkho ekaro paranI phasala te lAgu thaIne ApaNane saravALe apAre nukasAna thaI ? raste doravAno prayAsa thayo che. kRSi ane davAdArUnA jamInona karI zakAze e bahAne, ke kAragila jevI besaze. dIvAnA bolatA hai, ora gadhA sUnatA hai evo detroe apAra ekasAna ApaNA daI vahAraDA ApaNA / nokarazAhono ane koMgresanA divALiyA 1 "bikSaNa saMsthAoe puravaTho karavA uttamottama netAgaNano hisAba che. bAbato para DhAMkapichoDo karavAmAM AvI rahyA che ane jAtionuM apamizraNa ke varNasaMkarIkaraNa rakhene thaI ? manamohana siMhavALI aMdherI nagarInA gaMDurAjamAM jotajotAMmAM vImA deve nijIkaraNanI pravRtti amalamAM jAya keTalI badhI mAladAra bahudezIya kaMpanIo rASTranA , biyANa kSetre sarvoparitA keTalI jhaDapathI jamAvI rahI che ! 1991-92 karatAM 192-93nI vArSika videzI vyApAra khAdha bamaNI thai gai che 1.5 biliyana chello mudo pahelo laIe: koI eka nAlAyaka. te vastusthitinI carcA mATe juo vinAyaka purohita " DolaranI jagyAe 3.0 biliyana DaoNlara (juo . libaralAijhezana kanTekasTa" 17mAM nezanala soziyala Ara. ena. mahotrAnI saradArI heThaLa nimAyelI eka. caurAhAmAM A pahelAM AvI gayelo mAro lekha DankalanuM ' sAyansa ekeDemInA beMgalora adhivezana AgasTa ' jALa karoLiyo mAkhIne gaLI jAya che 29-7-93). sarakArI samitie bhalAmaNa karI dIdhI che ke jIvana vImAne choDIne zeSa janarala vImA ketranI vImA | 1993mAM vaMcAyelo nibaMdha). anusaMdhAna 45 pAne' davAdArUnI bAbatamAM Danela darakhAstoe keTalAka kaMpanIonuM khAsagIkaraNa thavuM joIe. nezanala pAra saMbaMdhita bauddhika milakata hako (TreDa rileTeDa oriyenTala, yunAiTeDa inDiyA ane nyU inDiyA , ilekaaala proparTI rAiTsa, TUMkamAM Tripsa) ke nAmanA cAra dezI saMkulo aMgata mAlikI heThaLa mUkavAmAM Avaze ane sAthe sAthe paradezI rAkSasane A sAmAnya pichANyA che. tenI aMtaragata peTanTanA hakone navI vImAnA ketramAM dAkhala karavAmAM Avaze ane temane mukata vyAkhyA ApavAmAM AvI che. prosesa peTanTa je Aje, vepAranI chUTa ApavAmAM Avaze (juo, Ikonomika amalamAM che tenI jagyAe proDakaTa peTanTo Avaze. padhAna tamAramaMgalame jAhera karyuM che ke A proDakaTa TAImsa, malahotrA penala lAikalI Tu sIka". prAIveTAijhezana opha jIAisI sabasiDiyarIjha peTanTo ApaNe svIkAravI paDaze ne paDaze ja (TAimsa oNpha inDiyA 27-11-93). A navA proDakaTa peTanTa hako dvArA Aje davAbajAramAM maLatI auSadhonA bhAva | dinAMka : 1 DabalathI botera gaNA vadhI jaze mAtra 15mI Disembara 1993 athavA Dakhela prastAvo para bhAratanI sarakAra sahI karaze te pachI thoDAka ja samayamAM zuM vItaze tene aMdAja A lekha sAthe joDelA koSTakamAM Apyo che. to : 2 aAvaze. samakAlIna pAnA naMbara :
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ VINIYOG vizva davAbajAramAM cAlatI proDakaTa peTanTa dvArA lUMTanuM sempala nAnuM nAma vejha bhAratamAM pAkistAnamAM keTalA plenamAM keTalA amerikAmAM ke bhAva bhAva vaNA * bhAva gaNA bhAva gaNA peTa prajavANa (enTIbekaTeriyalsa). sipalokasAsina 500 minA 51.00 234.3 4.0 15.46, 6.20 305.1 15. nokasAsina 800 minA10 39.34 15.50 3.1 252.7 6.42 395.30 13.83 ti-javAna sUjana (enTI-ina lemeTarI) pAsesisena 20 kesaH10 13.87 38.12 563 166.83 12.04 103.3 3,54 prati-kSa (enTI-alsaranTasa). jhITa Dina 300 Teba 10 26,03 210.0 8.97 81.1 16.58 src.25 5. 20 mirA10 31.25 mAhitI apAya 684.05 4.60 2.41 13.43 hadayasega se (kAraDa vAnarsa). eTenolola 10 Tebala0 7.50 6.3 11.55 103.21 13.71 21.6 30,0 enAlapina-kebiTa virALa0 9.00 17.10 4.13 147.97 16. 230.83 2.5 pati-vAIrasa (enTI-vAparava/ya) mAyaseliDi mAma 60 mili 131.25 mAhitI apAya 153.4 3.5 133.67 . 15,47 enTI-hisTAmina mArInagara 10 mizana 1.00 120.ee. 20. 100,05 16.48 436.36 72. Lii sthADina * 60 kiALa0 13.50 60.93 4.5 78.9 5.54 293.17 21.7ra bI eriyAliTikasa : AgevAna 0.5 misA*10 5.40 mAhitI apAya 22.64 4.16 171.17 31.4 erIsara miToLAnona 2 misA*10 6.25 mAhitI sapAkha 7921.6 17.5 1516.64 34.00 kArboplATina 150 mica 746,25 mAhitI apAya 3608.26 4.8 mAhitI apAkha enTI-DipresanTa 2miyA10 ra9.00 18.76 21.3 542.41 19.34 117.3 17.81 | rota : bI. ke. kiyelA, peTanTa jIma eTasa zvAnsa, julAI 192, nezanala kiMga pa na peTanTa chejha, 1 di%I. . 24-1.] (phoreTiva navaupanilevAoe ghaDI kADhelI eka nakAmI ! yojanA che. kahevAnI boe kalabanA udyogapati | sabhAso paNa bItA bInA AvA ja niSkarSa para Ama ' che je temanI bIbIsI-eziyAnA itimA bijhanesa rapaoNrTa progrAma (rAva bahela sAthenI mulAkAto : 28-11-93nI savAra) parathI spaSTa thAya che paNa koMgrasa che to e hasaIna nAmano pizAya che, e to potAne janma ApanAra upalA varganA jaja dezI dazalone je bharakhI jaze. paNa bhIMsa nahIM choDe. itihAsa sAmAjika varganuM AMdhaLApaNuM kadI mApha kara nathI. e ! to bhoga leze ne che ja. ' .. aMte Dekela dATa vALIne ja jaMpaze bUma pAnArI mA pAnA cAlu korIsanA dalAlI netAgaNane videzI devAMnA dArUnI lata sarakAre sahI karI dIdhI to? A bhayAnaka aMjAmamAMthI lAgI gai che. devAMkSI bevaDAnA A kariosI baMdhANIo UgaravAno ekamAtra mArga che janatAne sAbadI karavA, videzI vyApAranI khAdhane prativarSa videzI devAmAM palaTI je prayAsa hajI thayo ja nathI. te uparAMta, trIjA le che ane pachI potAnI pITha thAbaDIne moTo dAvo kare vizvanAM rASTrane ekaThA karavAno pana to hajI ! che ke ApaNe deza eTalo sathara che ke tene abaje vicAravAmAM paNa Avyo nathI. cInane dAkhalo apAya : DilaranuM devuM moM mAgatA maLe che. AvA manamohaniyA che. paNa Aje 1993mAM varase dahADe cIna ane ( mUrkhaziromaNio vize vadhAre zuM kahevuM? amerikA vaccenA vepAramAM cInanA pachAmAM chalakAnA 20 - praNava mukharajI nAmanA vyApArapradhAne ikaoNnaoNmika biliyana DaoNlarane AMkaDo bole che. (bIbIsI-eziyA TAimsanI mulAkAtamAM jAhera karyuM che (27-11-93) ke paranuM ra6-11-93nI sAMjanuM buleTina) ApaNe tyAM ? kapiletre sabasiDI have relI 10 TakAnI vizva beMka ane inTaranaeNzanala moniTarI phaMDa pAsethI ; sImArekhAnI aMdara hovAne lIdhe temanI tema raheze paNa uchInA maLelA devAne videzI hUMDiyAmaNanI vadhatI rahelI kAle UThIne ghauM ane cokhAnA bhAva ATI paDyAne thApaNa manAya che, dezanI apratima zAkhane purAvo kilodITha rU. 20 thai gayA cheA dukALiyA dezane kayo samajAya che. kayAM rAjAM cInI bhoja ane kayAM gAMge garIba eTale tavaMgara che ke. rU. 18 pratikilo je bhArata telI. bhAva ApI zakaze? sAmAnya hindustAnInA bhAgyamAM vinAzakALe viparIta buddhi ema zAsoe kahyuM che. ' bako, dhuLa ane chotarAM paNa Avaze ke nahIM pAMca rAjyonI hAlanI cUMTaNImAM dezanA sauthI moTA haiM, ApaNe korosa sarakAranI TUMkI daITanAM zauda karoDa ane dezanI 16 TakAnI AbAdIthI vadhu FoTAM vakhANa karIe teTalAM ochAM che.Danela prastAva tevA uttara pradezamAM koMgresano saMparka dhabaDako thayo che. be varSathI sarakArI phAilomAM paDyo che. dezabharamAM e bAbate ApaNe janajAgRti ane cetanA phelAvI nathI. okasapharDanA prophesara jona gree kahyuM (bIbIsI DisembaranA AvanArA lokasabhAnA satramAM Akhare 28-11-93nI rAtre agiyAra vAgye) tema A jela pahelI vakhata carcA thaze tevI dilhIthI addAo prastAvo jene vATa egrImenTa tarIke paNa oLakhavAmAM phelAvavAmAM AvI rahI che. khera achaDatI evI carcA thai Ave che. vikAsazIla dezonI be peDhIonuM nikaMdana to paNa zuM? samaje ke DisembaranI 15mI choDIne kADhI nAkhaze ane kevaLa tevA garIba dezonA upalA 15mI jAnyuArI sudhImAM A nAlAyaka ane nirlajaja staranA mahAnubhAvonA hitamAM amerikAnA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjIduniyAnA dezo mATe khatarArUpI urugvacakra" 90AINIA sarakAranI hAlanI nIti para carcAvicAraNA karavA mATe 8 ApaNI hAlanI sarakAre ApaNA Arthika vikAsa mATe vizvabeMka : anu. e sevAgrAmamAM pacAseka vicArako, vaijJAniko ane vibhina ' ane Ai. ema. epha.nI zaratono svIkAra karyo che. paraMtu vizvabaeNnka ane detromAM kAma karatA kAryakartAo maLyA hatA. A saMmelananuM ! 'AI. ema. epha.nI nItione kAraNe ja ApaNe videzI devuM vadhyuM che, 'Ayojana 'AjhAdI bacAvo' AMdolananA upakrame thayuM hatuM. jI ejenA bhAva AsamAne gayA che, bekArI ane garIbI vadhyAM che, ThAkuradAsa aMga saMmelananA saMyojaka hatA. sevAgrAmanuM A . ke 'karmacArIone chUTA karavAmAM Ave che ke baDhatI ApavAmAM Ave che. ' zaheranAmuM deyanI vartamAna Arthika gulAmInI dizAnuM darzana karAve' * ' : aMgrejI zikSaNa, vijJAna ane udhogothI bhAratano vikAsa thaze evuM che. emAMthI ghaNAM to ApaNI samakSa pragaTa thAya che.) sohAmaNe savuM ApaNe joyuM. ApaNane koNIe goLa coMTADavAmAM . - ApaNA dezanuM Adhunika citra kevuM che? enI arthavyavasthA Avyo ke bhAratamAM banelA mAla mATe videzI bajAro khUlI jaze ane videzI devAnA bhAra nIce dabAyelI che. enA grAmodhogo ane kuTiraughogo bhAratamAM kUdake ane bhUsake vikAsa thaze. dezavAsIo no evA vikAsanI che ke moTA moTA udyogonA hAthamAM mAkhInI jema masaLAi rahyA che. jaMtunAzaka rAha jotA ja rahyA. bIjI bAju samajUtIo ane saMdhio dvArA dezanA davAo ane moMghAdATa rAsAyaNika khAtarone lIdhe khetI moMdhIdATa thatI hunara ughoga, hastakalA ane ApaNI utpAdana paddhatine naSTa karavAmAM jAya che, enuM yauvana dhana bekAra che ane prajA moMdhavArInI cakkImAM pisAI AvI. dezanA udyogone sthAne bahurASTrIya kaMpanIone dezanA dareka bhAgamAM rahI che. havA nI che, khorAka jherI che ane pANI paNa jherI che. samAja dhusADavAnI raNanIti ghaDavAmAM AvI rahI che. mUlyahIna ane chinnabhinna thaI rahyo che. enuM zikSaNa khADe gayuM che. deza, je samajatIo thaI rahI che emAM paTanA have cakra' vize kaMIka svataMtra che paNa bahurASTrIya kaMpanIonA IzAre anya dezanI sarakAro, vizva vicArIe. 'veTanuM have pahelI najare to gamI jAya evo vicAra che. baeNnka ane AMtararASTrIya nANAbhaMDoLa A dezanI Arthika nIti nakkI kare eno siddhAMta che : AMtararASTrIya vepAramAM kyAMya bhedabhAva na hoya ane vepAra accha hoya. paraMtu A ujave caka amerikA, yuropIya Arthika maMDaLa IglaeNnDanI audyogika krAMtie mANasanA hAthamAM moTAM moTAM yaMtro . ane jApAna vacce cAlatA vyApArI yuddha mATeno maMca che. pADejADA laDe che ane sAdhano mukI dIdhAM. pariNAme utpAdana vadhyuM. utpAdana vadhatAM ja ane mare che trIjI duniyAnA dezo. kharI rIte uge ke trIjI duniyAnA "bajAra'nI zodha zarU thaI. jawAMthI maLe tyAMthI kAco mAla levo, tyAMnA ja ' dezone barAbarInA stara para pratispardhAmAMthI rokavA mATe che. paraMtu A cakanA bAramAM eno pAko mAla bharavo e Arthika vikAsano maMtra banI gayo. : mAdhyama dvArA bahurASTrIya kaMpanIo bhArata jevA dezomAM chavAi gai che. AnI sAthe ja prakRti upara potAno kabajo jamAvavAnI vijJAnanI , vaLI, sArvabhaumikaraNa para khUba bhAra mUkavAmAM Ave che. ane ApaNA havasakhorI vadhI. prakRtinuM ADedhaDa dahana thavA mAMDayuM. avikasita dezonI dezanAM sarakArI taMtro, reDiyo, dUradarzana vagere enAM jutigAna gAtAM thAkatAM. gulAmI. temanI ughADI luMTa, prakRtinA dehana para Takelo "bAravAda' nathI. sArvabhaumikaraNanA mahorA nIce navAM bajAro ane navAM rotonI. vikAsanuM moDala banyAM. trIjI duniyAnA dezomAM raziyAnI boolika, sastA manI ane anya inapuTsanI zodha thAya che. vAstavamAM AkhA kAMtinI prareNAthI sAmAjika AMdolano thavA mAMDayAM. enI sAme bhArata jevA dezonI saMdezI ane sAvalaMbananI bhAvanAne virodhI che.' amerikAe avikasita dezone vikAsane nAme nANAkIya madada karavA mAMDI. amerikAe urugdha cakramAM evA evA mudA mUkyAM che ke bahurASTrIya ema kahIne ke A dee vikasita dezonI haroLamAM AvIne UbhA rahI zake. kaMpanIonAM hita jaLavAya ane potAne tyAM AvI rahelI vyApArI ? Arthika vikAsane ja vikAsa kahevAmAM Avyo. utpAdananA starane koi. kaTokaTImAMthI UgarI javAya. khetI ane sevAo (sevics) ne paNa ke paNa dezanI pragati ane paripakvatAno mApadaMDa mAnavAmAM Avyo. lokonA have cakramAM ghusADI dIdhAM che. to Tipsa (TI. Ara. Ai. pI. esa.) manamAM ThasAvavAmAM AvyuM ke vikasita dezone mArge emanI nakala karIne ja ane Triksa (TI. Ara. Ai. ema. esa.) dvArA bhAratamAM peTaMTanA vikAsa karI zakAze. tethI vikasita dezonI madada letA dezomAM emanAM kAyadAomAM parivartana lAvI bahurASTrIya kaMpanIonuM medAna mokaLuM banAvavA barapha jevo. emanA ejanTa tarIke kAma karato eka varga ubho Icche che. TisanA mAdhyamathI te baeNnkiMga, vImo, vAhanavyavahAra, jaththAbaMdha thaze. A vikAsane nAme maLatI madadane kAraNe dezamAMthI AtmavizvAsa, ane chUTaka vepAra, anya nokarIo, oDiTa ane jAherakhabaro tema ja sAvalaMbana, asmitA, navuM navuM zodhavAnI vRtti vageree dezavaTo lIdho. sAthe nyAya vagemAM bahurASTrIya kaMpanIono paga pesAro karAvavA Icche che. sAthe sAcA arthano vikAsa paNa aTakI gayo. Tisa dvArA bhAratamAM peTaMTa kAyadAomAM tene pheraphAra karAvavo che. Aje duniyAmAM mAtra be ja prakAranA saMbaMdho che : eka mAlikano peTaMTa mATe perisamAM thayelI samajUtI para bhArata hastAkSara kare evuM dabANa ane bIjo majarano. vikasita dezo AmAM kendrasthAne che. paridha para che AvI rahyuM che. bhAratamAM davAnA peTaMTano kAyado pAMcathI sAta varSanI maryAdI 'bhArata jevA trIjI duniyAnA dezo. A deze majUronI jema potAnA sudhIno ja che. hAla enI maryAdA vadhArIne vIsa varSanI karavAnuM dabANa paNa mAlika evA audhogika dezone kAco mAla pUro pADe che ane emanI AvI rahyuM che. choDanA prajanana para eTale ke beja para peTaMTano kAyado pAsethI hathiyAra, yAMtrika sAdhano ane bIjuM utpAdanonI AyAta kare che. lAvavAnA prayatno cAlI rahyA che. A prayatno AgaLa bhArata jhUkI jaze to badalAmAM A dezanI prAkRtika saMpatti - cA, imAratI lAkaDuM, rabara, bhayaMkara pariNAma Avaze. bIja para bahurASTrIya kaMpanIono ekAdhikAra mAchalI, zAkabhAjI, phaLa, cAmaDAM, sUtara ane kAcuM lokhaMDa vagere IglaeNnDa, amerikA, phrAnsa, keneDA, ITalI, jarmanI ane jApAna jevA audyogika dithomAM ghasaDAi jaya che.. Contaa
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMpanIoe khetI udyogamAM paNa praveza karyo che. Ane kAraNe nAnA kheDUto vadhu ne vadhu garIba thatA jAya che. bahurASTrIya kaMpanIo moTAM moTAM phArma banAvIne pote ja kheDUta banI jAya che. tethI rokaDiyA pAko - zeraDI, tamAku, cA, soyAbina, kophI vagerenuM utpAdana vadhatuM jAya che ane anAjanuM utpAdana ghaTatuM jAya che. pA ane bIja davA banaze. yunirmANa ane sAkaraNane jokhamI TekanolaoNjInA prayogo trIjI duniyAnA dezomAM karavAmAM kAraNe UMcI jAtanAM bI, khAtara ane mazInarIne nAme bahurASTrIya Ave che. rAjasthAnamAM koTAnuM paramANu vIja kArakhAnuM e rIte prayoganI dRSTie ja keneDAe zarU karyuM che. yuniyana kArbAiDanA bhopALanA prayogoe je bhopALuM karyuM te to ApaNe jANIe ja chIe. tenuM pariNAma Aje paNa tyAMnI prajA bhogave che. 1970mAM AphrikA anAjanI bAbatamAM Atmanirbhara hatuM. 1984 bIja mATe AvatAM sudhImAM to tene 1/3 Aphrikano mATe anAja AyAta karavuM paDyuM. brAjhila, ArjenTinAnI paNa A ja sthiti che. bIja para je peTaMTa AvI jAya to ApaNe paNa amerikA ane yuropanI bahurASTrIya kaMpanIo pAse javuM ja paDe. atyAre paNa ApaNe jaie to chIe ja. ApaNI najara hAla paNa rokaDiyA pAka narapha ja vadhAre che. paraMparAgata khetI tarapha ApaNuM lakSya ochuM che. Adhunika bIja eka ja vAra vAvI zakAya evuM hoya che. bIjI vAra vAvavA mATe bajAramAMthI kharIdavuM ja paDe. A bIjane roga paNa jaladI 'lAgu paDe che. tethI tenA choDanA rakSaNa mATe jaMtunAzaka davAo vAparavI ja paDe. A bIjane khAtara ane pANI paNa vadhAre joie che. pariNAme A bIjano upayoga karatA kheDUtane bIja, khAtara ane jaMtunAzaka davAo mATe bahurASTrIya kaMpanIo pAse javuM ja paDe che. bahurASTrIya kaMpanIo eno pUrepUro lAbha le che. pepsIkolA eka kilo TAmeTAnA bIjanA 16000 rUpiyA le che. jyAre ahIMnI kaMpanIo A ja bI 250 rUpiye kilo vece che. ApaNI kRSi nItine udAra banAvavA mATe bahu dabANa AvI che. 'geTa samajUtI'mAM svAvalaMbI kRSi nItine vepAra - virodhI gaNavAmAM rahyuM. AvI che. jaMtunAzaka davAono upayoga paNa ApaNA dezamAM keTalo badho vadhI gayo che ? bIjA dezomAM pratibaMdhita evI 30thI 40 hajAra Tana jaMtunAzaka davAono upayoga ApaNe tyAM thAya che. A uparAMta bIjA 10,000 Tana jaMtunAzakono upayoga paNa ApaNe karIe chIe. 80,000 Tana jaMtunAzaka davAonuM rasAyaNa paryAvaraNamAM bhaLe che ane paryAvaraNane dUSita kare che. A badhAM jaMtunAzakonuM utpAdana bahurASTrIya kaMpanIo bhAratIya kaMpanIonA sahayogathI kare che. A kaMpanIone sarakAra para dabANa lAvIne, kheDUtone pracAranA dhoMdhATathI bharamAvIne potAno vepAra vadhAravo che ane mabalakha napho raLavo che. bahurASTrIya kaMpanIoe ekeya kSetra choDyuM nathI. davAonA nAme e motano ja vepAra kare che. davAne nAme jhera Ape che. Tonikone nAme e soyAbina ane magaphaLIno khoLa, dUdhano pAuDara ke javano loTa ane kyAreka to prANIonuM lohI paNa Ape che. evI seMkaDo davAo che, je ApaNe tyAM bahurASTrIya kaMpanIo vece che. tenA para vikasita ane avikasita dezomAM pratibaMdha che. hArthI samitinA mata pramANe dezamAM 99 TakA rogo mATe mAtra 125 davAo ja jarUrI che. bAramAM 60,000thI paNa vadhu davAo vecAya che. napho kamAvA mATe bahurASTrIya kaMpanIo davA jeneTika (mULa rAsAyaNika) nAmathI vecatI nathI. tethI eka ja davA alaga alaga brAnDanA nAme alaga alaga kaMpanIo banAve che ane vece che. volanTarI heltha esosiyezana oNpha inDiyA'nA kahevA pramANe bahurASTrIya kaMpanIo varase 1800 karoDa rUpiyAthI paNa vadhu napho emanA dezamAM pratibaMdha hoya ke pratibaMdha yogya hoya evI davAo vecIne kamAya che. mAtra Toniko vecIne 1000 karoDa rUpiyA varase dahADe kamAya che. TeknolaoNjInA kSetramAM paNa bahurASTrIya kaMpanIoe pakaDa jamAvI che. vijJAna ane TeknolaoNjI vikasita dezo ane vyApArI nigamonA hAthamAM che. AthI avikasita dezone temanI jarIpurANI, ghasAyelI TeknolaoNjI mAthe mAravAmAM Ave che. TeknolaoNjI ane vijJAnanI madadathI garIbI ane bhUkhamaro vagere mULabhUta samasyAono ukela haMmeza mATe lAvI zakAya. paraMtu ApaNe tyAM to moTA moTA udyogo ane projekaTothI prazno ukelavAne badale gUMcavAtA ja jAya che. TekanolojanA vikAsa mATe ApaNe videzI kaMpanIonA hAthamAM ja ramIe chIe. bahurASTrIya kaMpanIo ApaNI audyogika jarUriyAto pUrI pADaze ema ApaNe mAnIe chIe. paraMtu bahurASTrIya kaMpanIo pa sthAnika TekanolaoNjIno upayoga karIne utpAdana kare che. Adhunika TekanolaoNjInI jarUra na paDe tyAM ja potAnA moTA moTA udyogo nAkhe che. bonDa, keDabarI, kolageTa - pAmolIva, pepsIkone Adhunika TeknolaoNjIne dezamAM kAma karatI bahurASTrIya kaMpanIo hindustAna lIvara, bATA, bruka kAraNe ja saphaLatA maLI che ema nahIM, emanA brAnDanA nAma para, vitaraNa vyavasthA paNa ane Akramaka jAherAto para e aDhaLaka dhana kamAya che. cIpsa, DabbAmAM peka phaLa, taiyAra kapaDAM, pagarakhAM, sukhasagavaDa vadhAratAM Aje TekanolaoNjI ane vijJAnanA vikAsanA nAme jAma, caTaNI, ilekTroniksa sAdhano, kAra, moTara, skUTara, phrIjha, kapaDAM dhovAnA mazIna jAhera kSetrone bahurASTrIya kaMpanIone havAle karavA mAMDI che. banAvanArI bahurASTrIya kaMpanIo dezamAM praveza pAmI rahI che. sarakAra paNa 1980-81mAM kepiTala guDjha (mUDIgata sAmAna)nI AyAta 18 TakA hatI, te vadhIne 1989-90mAM 30 TakA thaI che. ! ApaNI saMskRti para paNa bahurASTrIya kaMpanIoe humalo karavA pazcimanA vAsanA - vikArane bhaDakAve evA kAryakramo A dezamAM sIdhA mAMDyo che. sTAra TI. vI., sI. ena. ena. ane kebala TI. vI. dvArA prasArita thAya che. lokonI atRpta icchAone uzkere che ane temane bhogavAda tarapha dhakele che. bhogavAda tarapha dhakelAtA amIro A kaMpanIo pAsethI potAnI icchAne tRpta kare evo mAla kharIde che. jAherakhabarono dhodha ApaNA yuvAnonAM magaja dhelAM kare che. enI najara camaka damaka ane upabhoga para ja hoya che. pachI te vastu hoya ke mANasa. bhAratIya saMskRtimAMthI sI sanmAnya hatI. teno vepAramAM upayoga thato na hato. Aje to bahurASTrIya kaMpanIo jAherAtomAM srInA dehanuM nagna pradarzana karAvIne potAnA mAlanI jAherAto karI lokone mUrakha banAve che. amerikA icche che ke tenAM rAsAyaNika khAtaro, kaoNmpyuTaro, oNphisomAM kAma AvatI mazInarI, moTAM moTAM yaMtronA bhAgo, tabIbI sAdhano vagere para lAgatI jakAtanA dara bhArata ghaTADe. eTaluM ja nahi, bhArata lAisansa - paddhatine paNa dUra kare ema te icche che. ATaluM thAya to amerikAnI ane yuropanA dezonI bahurASTrIya kaMpanIo vadhumAM vadhu napho karI zake ane potAnA dezano mAla AyAta paNa karI zake. amerikA icche che ke amerikana vImA kaMpanIne ahIM kAma karavAnI chUTa Apo. amerikana mUDIrokANa paranA aMkuza dUra karo, amerikana philma kaMpanIone emanA sTuDiyo kholavA do. AvI dhamakIo to cAra cha mahine apAya ja che. koi svataMtra dezanI dharatI para koi videzI AvIne A pramANe dhamakIo Ape enAthI moTuM bIjuM karyuM apamAna hoi zake bhAratamAM hamaNAM A ja cAlI rahyuM che. amerikana maoNDelanA vikAsanI hoDamAM trIjI duniyAnA dezo devAMnA bhAra nIce dabAi gayA che. leTina amerikA to pUrepUruM bahurASTrIya kaMpanIone tyAM gIrave mukAi gayuM che. brAjhilanuM 4000 abaja rUpiyAnuM devuM che. dhAnA, nAijIriyAne potAnI AvakanA 50thI 70 TakA devuM cUkavavA ApI devA paDe che. ane viDaMbanA to kevI che ? trIjI duniyAnA dezone mAthe devAMnA DuMgarA che, chatAMya kahevAya che ke emanA vikAsano grApha UMco ne UMco jato jAya che. conta - VINIYOG
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90AINIA ja ApaNe vikAsa kone kahIe chIe? vAsanAone uzkere, sukhasagavaDa mATe deha ane mana taraphaDyA kare ane te meLavavA mATe nItiniyamone korANe mUkI game te raste nANAM meLavAya; TUMkamAM, bhogavAdane ja prAdhAnya Ape ene ApaNe vikAsa kahIe chIe ? tyAga, tapasyA, saMyama ane bIjAnA sukhe sukhI ane bIjAnA du:khe du:khI thavAnI ApaNI saMskRtine ApaNe bhUlavA mAMDayA chIe ? to kharekhara ApaNe jhapATAbaMdha gulAmI tarapha AgaLa vadhI rahyA chIe. je jAgIzuM nahIM to ApanuM sneha bhogavAdanA khapparamAM svAhA thaI jaze. janatAe have bahurASTrIya kaMpanIone oLakhI levI paDaze. dezanA arthataMtranI punarracanA karavI paDaze ane emAMthI bahurASTrIya kaMpanIonI vepArI nItione vidAya ApavI paDaze. dezavAsIonI mULabhUta AvazyakatAone saMtoSa evo 'vikAsa ApaNane khape che. mANasa prAmANikatAthI potAnuM bharaNapoSaNa karI! zake ane Ijajanabhera jIvI zake to ene mATe pUratuM che. tethI je vikAsa ApaNe IcchIe chIe te sAvalaMbanathI ja zakya banaze. koinI TikaNalAkaDIthI ApaNe keTalA dUra jaI zakIzuM ? ApaNI AyAtamAM vRddhi lai ke nikAsamAM vRddhi thaI enAthI vikAsanuM mApa nathI kADhavAnuM. paraMtu mANasanA bhautika vikAsanI sAthe sAthe teno AMtarika vikAsa keTalo thayo enA parathI vikAsanuM sAcuM mApa nIkaLe. ke je vastuo dezamAM ja banatI hoya ane maLatI hoya enI AyAta tAtkAlika baMdha karIe. dezamAM ja e vastu banI zakatI hoya to enA . utpAdanane sarvocca prAthamikatA ApavI joie. rASTrane mATe lAbhadAyI , hoya to ja enuM utpAdana thAya. je vastunA utpAdana vagara cAlI zakatuM hoya to enuM utpAdana kadIe na thAya. sthAnika sAdhano, zrama, kalAkauzalyano upayoga karIne ja pAyAnI jarUriyAtonuM utpAdana thAya. bhArata jevA dezamAM to mAnavazramano vadhumAM vadhu upayoga karIne utpAdana karI zakAya " evI yojanA thavI joie. samAjane nukasAna kare evI kendrita mUDIthI thatAM utpAdanane no koi ja sthAna na hovuM joie. game teTalI AkarSaka hoya paNa vizALakAya yojanAone to tilAMjali ja ApavI joie. ke ApaNI pAse evI ApaNI potAnI ja TekanolaoNjI hoya che ApaNI utpAdanakSamatAne vadhAre, nAnAM yaMtra vaDe utpAdana karanAranI ne sAtha : bane, ene binajarUrI zramathI ugAre ane enI sarjanazaktino vikAsa che Ane mATe ApaNe zoSaNamukta artharacanA karavI paDaze. loko abhAvamukta jIvana jIvI zake mATe jIvanajarUrI pAyAnI cIjonuM ja utpAdana thaze. arthavyavasthAnI saphaLatAno mApadaMDa bhogavAdI jIvanastarane badale samAjamAM bhUkhyuM-nANuM na hota, koI gharavihoNuM na hoya, badhAne saMtoSajanaka rojagAra maLato hoya-e enI saphaLatAno mApadaMDa haze. utpAdana utpAdana mATe nahIM, paNa mAnavajIvanane sArthaka banAve, sukhamaya, ane sarjanAtmaka banAve evuM hoya. navI Arthika nIti evI ghaDavI joie ke jemAM mANasane pUrNa rojagAra maLato haze. utpAdaka ane upabhokatA vacce jIvaMta, zoSaNamukta saMbaMdha haze. prakRti sAthe sakhyabhAva ane sarvanI AvazyakatAonI pUrti thatI haze. TUMkamAM kahIe to vartamAna paristhitimAM dezanA vikAsa mATeno ! mULa maMtra che, svadezI. potAnA dezamAM banelI bhale kharabacaDI vastu ja che, vAparIza, paradezI kaMpanIoe banAvelI bhabhakAdAra kadI paNa nahIM ja! vAparuM' - evo saMkalya janajanamAM levAze tyAre ja ApaNo deza badhI rIte sAvalaMbI - Atmanirbhara, ekatAthI buddha ane sudRDha banaze. sikalana : pawA bhAvasAra "bhUmiputra'nA saujanyathI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ JOAINIA ma I ba , pahelavAno sAme mApa nabaLAo je karatImAM utaravAnA chIe tenuM nAma kSa darakhAsto che. vepArI bAbatono. A karAra che. zuM vecavuM- kharIdavuM evo karAra nathI. A karAramAM judI jAtanI zarato che. So mAla kevI rIte banAvavo, tenA para AyAta- jakAta nakkI karavI vagere zarato |kala karAramAM che. ene darakhAsto" paNa kahe che. amerikA ane yuropanA dezone karAra kAIthI thaze, ribA ughogavAna dezoe je yojanA thI tenuM nAma mukla darakhAsto". enA dastAveja temaNe garIba dezo samakSa mUkyA che, temAM vyA * mujabUlA paraMtono sAra e che ke, garIba temaja audhogika mahAsattAoe ekabIjA pratye saMpUrNa udAra thavuM. mAyAta voTa, lAisansa, AyAta-nikAsa para niyaMtraNa, * vagere baMdho rada karavAM. vepAra-udyoga pravAhitA mATe badhA dezoe daravAja khullA mukI devA. mUDI ane mAla tathA udhogonI mukta herapherathI badhAno vepAra vadhaze ane lIlAlahethai jazee ofja, paDayo che ane ApaNe temAM jIvavAnuM che. vecavo- levo, jAta amuka rAkhavI vagerenAM A bAbatamAM evuM banyuM che ke, mukta vepArane badale zaratovALA karAra baMdhana zA mATe? yuropa- ameSThi mukta che mATe puraupa- amerikAe nakkI che vepAramAM mAnatA nathI? mAne che to li vadhI gayuM che. vIkI kamANI zastronA | dareka bAbatamAM ame nakkI karavAnuM mane karAranAM baMdhana aa mATe? udyogo Ape, paraMtu emAM ya maMdI khAvI che. mApaze te kabUlI levAnuM ke AkhI duniyAno barAka che, paNa pAka pAse paisA nathI- garIba | vepAra amuka dhoraNasara thavo joi". alaga che. tene paisA dhIrIe to e kharIdI karI | alaga mahAjanane badale duniyAnuM eka ja mahAjana, enA niyama badhAe pALavA, na amerika- yuropanI thakama,mana pAthe tenI sAthe vepAra baMdha. sarakAroe garIba dezone umA vIryA paNa zarato amerikA- yuropa japAnane garIba che mukSa ama2 tathA nI lAbhakartA che, jayAre garIba- pachAta zo. zaktA nathI. ane tethI audhogika dezonA bhiMDAI jAya evI che. paNa audyogika ke mAla kharIdatA paNa nathI. gharAkI maMda hoya to vikasita dezone mAla vecIne ApaNA jevAe utpAdanamAM kApa mUkvo paDe, kApa mUke to jIvavuM che tethI temanA mAgyA pramANe aMguTho bekArI vadhI jAya. pazcimanA dezone bekArI pI" Apavo paDe. posAtI nathI. kAmadAro bekAra bane to : vepAra eTale vecanAra-lenAra vacce bajAromAM maMdI phelAya, becenI utarI Ave, vaicchika sodo. mAlanI chata ane tenA ' khAvAna potAnI tara amAre tophAno thAya, sarakArI ha vasAnI levaDa-devaDanA karAra thAya. tene badale na banAvIne pIka para lAI zake che. jIvanadhoraNa nIcakAya. I mAla amuka rIte banAvavI, amuka zarate" enAti ane baLa ejaniyama. enA javAbarUpe A dhanavAna, Dela darakhAsta ghaDanArA samaya mAthAka do ApaNane mA samajAve che. -paMNa dhakkaDakhodanuM sAkara ovana, maranA, ** (anusaMdhAna pAna Contaa . . sM- ka 12-12-93
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ JOAINIA paDayo che, ane tenA para 15mI Dise. pahelAM rAjakAraNanA raMga sahI mAgI che. jo e pramANe sahI na karIe kaMkalano phAMsalo goThavanArA vacce paNa to teo ApaNane mAla vecaze paNa ApaNo khetInI sabasIDI aMge jhaghaDo cAlyo che. [6 anusaMdhAna pahelA pAnAnuM cAlu mAla levAno baMdha. ApaNI sarakAra kahe che ke yuropa namatuM jokhavA taiyAra nathI. ApaNe to ahitanI zarato kabUlIzuM nahi. paNa A lagabhaga badhI bAbatomAM mAra khAvAno che. prANa hare' e nyAye temane jemAM AbAdI khoTuM AzvAsana che. sarakAre sahI karavA chatAM sarakAra kahe che ke saMkala dastAveja para ane sukha ja sukha dekhAya che te ApaNA jevA paDaze. sahI karavI ja paDaze, nahitara duniyAmAM dezo mATe barabAdI ane gulAmIno dastAveja Dela dastAvejamAM eka zarata evI che ke pAI jaIzuM. sahI na karIe to vizvabeMka, koIpaNa dezanI sarakAre ene tyAM pedA thatA Ai.ema. epha. vagerenI lono sukAI jAya emanuM lojIka bhoLA uMdarane dara bAra mAlanI kiMmatanA 10 TakA karatAM vadhAre ane vadhArAmAM ApaNo mAla levAnI teo kADhatI luccI bilADInuM che. mukta vepArano sabasIDI ke khAsa madadarUpe kaMI paNa ApavuM | nA pADe tyAre nikAsa vepAra khakhaDI paDe. dAkhalo laIe to ApaNe temane Apazo. nahi. amerikAne paNa japAna, koriyA, mAla vecIe ane teo temano mAla . vagerenI hariphAIno Dara che. tyAre amerikana ApaNane vece temAM koinI rakSaNAtmaka keTakeTalA prakAre sarakArI madada ane chUTachATo saMsada sarakArane ghoMca paroNo kare che ke, A jakAta nahi ke maryAdha tathA aDacaNa nahi. udyogakArone ApIe chIe. audyogika | dezonI sAme potAnA mAlane rakSaNa maLe mA vAta vAjabI lAge che, paNa aMdarathI deza ApaNI lAcArI joine ApaNA jayAre pote 'mukta rIte temane vecI zake evuM joie to ApaNo mAla amerikA, jApAna, mAlanA eTalA ochA bhAva Ape che ke, je goThavo! amerikAne paNa tenAthI sabaLa sAme ane teo temano ApaNA mAlane rAhato ane madadanA TekA na | rakSaNa joIe che paNa nirbaLane rakSaNa ApavuM ApaNe tyAM game teTaluM anAja pAke chatAM keTalo badho mAla ahIM ghUsADI de? ApaNe to ApIe to vecAya ja nahi! ApaNe vimAno | nathI! ApaNI jarUriyAtanA traNa TakA anAja hastaudyoganI thoDI cIjo sivAya kAco tathA to zuM, TI.vI.nI pIkacara Tayuba paNa svadezI Dikala darakhAstone parivAme eziyA pharajiyAta AyAta karavuM paDe evI paNa eka aDadho prosesa karelo mAla temane vecIe banAvI zakatA nathI. mukhyatve khanija, zarata che. anAja ochuM pAke to bhAva UMce | jApAna, koriyA, tAivAna vagere thoDA chIe ane ApaNe vadhAre garaja hovAthI cAmaDAM, hADakAM, aDadhuM prosesa kareluM kApaDa, | sivAya- leTina amerikA ane AphrikAnA jAya tyAre te kharIdanArane paNa sarakAra teo nIcAmAM nIcA bhAve paDAvI le che. 3, thoDoka nIcA barano eji. mAla vagere | sabasiDI na ApI zake. tamAma sabasiDI dezomAM audyogika vikAsa prAthamika rUpiyAnuM avamUlya thayuM ane 20 TakA bhAva paradezone vecIe ' 'paNa je tene | tabakkAthI AgaLa kadI nahi vadhe, ane para moTI cokaDI. garIbo mATe sastA |kApyA to paNa nikAsanI kamANI vadhI nathI. anAjanI dukAno sabasiDIthI cAle che. te mukta. LchUTachATa ApavAnuM baMdha thAya to vecatAM bhAre. enAthI ulaTuM AyAtamAM udArIkaraNa paNa baMdha karavA mATe vizvabeMkanuM anahada paDI jAya, jayAre teo adyatana TekanolojI AyAtone pariNAme pazcimanA dabANa che. Aje nahi to kAle sastA thavA sAthe yuropa- amerikAno mAla ahIM ' ane ijArAnA jore manaphAve te kiMmate ahIM audhogika dezono mAla ThalavAze; jenA bIla anAjanI dukAno khAtenI sabasiDI baMdha ThalavAI rahyo che. ghara vaparAzano phensI mAla. mAla vecI zake. cukvavA mATe garIba dezoe potAno mAla |karavI paDaze. ApaNane game, paraMtu parANe kamAyelA DaoNlara pazcima mAge te bhAve phaTakArI devI paDaze. je khetInI pedAzo garIba dezoe vecI pAuna kharacIne devuM karIne viveka vagara ApaNe to garIba gAyanI jema A thoDA svadezI udyogo che te paradezI kaMpanIo koipaNa videzI mAla kharIdavo posAya? khAvAnuM moTAmAM moTuM sAdhana che. temAM tamAma nI gulAmI khata para sahI karavAnA chIe. haMkala kharIdI leze, athavA tenA vecANanA haka prakAranI sabasIDI baMdha- vIjaLI, pANI, darakhAsto ghaDanAra "geTa'nA DirekaTara janarala chatAM A barabAdIno dhaMdho karavo paDe che tathA khAtaramAM sabasIDI nahi, ane relavemAM meLavI leze. ane ApaNI vinaMtI mujaba zaratomAM pheraphAra mATe kAraNa ke sAva kaDakA thaI gayA chIe, tethI paNa rAhata nahi. nikAsa jakAta to nahi ja. klanI eka zarata evI che ke, mUDI ane A A dhanika- aughogika dezo pAsethI lona A zarate paNa garIba dezo vacce gaLAkApa beMko, Isyuransa. nANA saMsthAo vagerenI sApha nA pADI che. paraMtu, sahI karatAM pahelAM levA khAtara emane lAbhanI ane ApaNane harIphAI dhanika dezo vadhArI mUke tyAre Ava-ja dareka dezomAM mukta hovI joIe. ja narasiMhajInI sarakAre saMkalanI zaratono geralAbhanI zarato, paNa vepAra- udyogamAM paDatarathI paNa ochA bhAve ane lenAranI svadezI'ne nAme paradezI kaMpanIo para amala zarU karI dIdho che. nathI saMsada temano mAthe caDhAvI che, ane sarakAra dhAmAM mIThuM kavolITI pramANeno mAla khapAvavo paDe. je pratibaMdha na mUkI zakAya. A rIte garIba hAtha pakaDatI ke nathI koI rAjakIya pakSa tenI bharatI hoya tema mA sariyAma lUMTa, garIbI vikAsazIla dezo mAtra kophI, cA, re, dezonuM je kaMI najaramAM Ave ke khapanuM lAge te sAme avAja uThAvato. ane gulAmInA mArgane "udArIkaraNa" nAma khanijo vagere vecIne jIve che. temanI vacce pazcimanA dezo kharIdIne potAnuM karI zake che. AvI kAyamI gulAmI lakhI ApatAM. mAyuM che. lUMTAro paDAvI le ane ApaNe nIcA bhAvanI harIphAi thAya tyAre bAra A zarata mujaba ApaNe kalanI zarato pahelAM kharuM jotAM sarakAre AkhA dezamAM ApavuM paDe tyAre udAra thayA kahevAie? vAge. para sahI karyA vagara paNa vImA, beMko, lokamata levo joIe. kayAM gAMdhIjInA la darakhAsto para mApa sahI karIne khetInI pedAzo para sabasIDInI baMdhInI |oNrabajAra vageremAM paradezI kaMpanIone svadezI, kayAM naheranuM rASTrIyakaraNa ane kayAM tenI to pahelAM temanI jaMgI kaMpanIoe svadezI binazarate vepAranI chUTa ApI che. chatAM hajI paradezI Arthika AkramaNa sAme dezane khullo amerikana zarata to yuropane paNa maMjUra nathI. vadhAre chUTanI mAgaNI karIne videzI gharakhama mUkato kala dastAveja ! kharAba AbohavAmAM khetI karanArane kyanIone hajama karavA mAMDI che. thoDAka ja kaMpanIo AvatI nathI e judI vAta che. sabasIDI ApavI ja paDe, nahitara khetI paDI varSomAM saMpUrNa svadezI jevI koI moTI kaMpanI jApAna jevA dezone paNa pharajiyAta bhAge ane anAja, zAkabhAjI vagere garIba saMklanI zarato siddhAMtanI daSTie badhA AyAta zarata maMjUra nathI. tyAM mizra sarakAra ahIM zodhI nahi jaDe. videzI kaMpanIoe dezomAMthI AyAta karavAM paDe. paNa temaNe to mATe sarakhI che paNa vyavahAramAM ekeeka che, tenA bhAgIdAra pakSoe sarakArane rojiMdA vaparAzanI lagabhaga badhI cIje- . zarata ApaNA hitanI viruddhamAM ane yuropa- cetavaNI ApI che ke pharajiyAta AyAtanI ca, divAsaLI, joDA, areiTeDa pINAM, nA bIjane vecavuM che, bIjAnuM kharIdatAM cUMka Ave 1rata bIpI hitanA vimA che. tethI jAtajAtanI sabasIDIo khetImAM ||amerikAnA lAbhamAM che. paradezI beMko, vImA zarata mAnya rAkhIne cokhAnI AyAta karazo hajAmatano sAmAna, papha-krIma- pomeDa na Ape che, je baMdha karavI temane na pAlave, te | kaMpanIo, nANA saMsthAo arTInA kAyadA to ame sarakAramAMthI nIkaLI jaIzuM. vagerenI kula khapatanA 75 TakA para hajAro pramANe nahi paNa temane mAphaka Ave evA rAjakIya kaTokaTI UbhI thaze! sthApI dIdho che. ApaNI kaMpanIo eka pachI ApaNane kevI rIte pAla? ApaNA leNadAronA dabANane vaza thayA Dekala darakhAsta pramANe yuropa khetImAM eka temanI kaMpanIomAM vecAIne "bhaLI kaMkala darakhAstomAM nabaLA pachAta, chIe, jene "udArIkaraNa" ane Adhunika udyogamAM pApA pagalI karatA dezo gaI che. malTInezanala kaMpanIoe lagabhaga sabasIDI baMdha kare tyAre utpAdana moMdhuM thAya "globalAIjhezana" nAma sarakAre ApyuM che. (jemAM ApaNA sahita duniyAnA 160mAMthI pacAsa jeTalI che. ahIMnA bAra sara karavA ane ghaTe. e khADo amerikA tenI khetInI jAtane chetaravAno ke AtmapratAraNAno A 140 dezo AvI jAya che temanA) zoSaNa mAMDayA che, ane je te kSetramAM temano pedAzothI pUravA mAge che. AbohavA, hUibahUnamUno che. tathA gulAmInuM eka paNa pAsuM bAkI nathI. vizvavyApI IjAro hovAthI manaphAve tevo vizALa khetaro ane Adhunika Tekanikane jaDo napho khAIne te ghara bhego kare che. pratApe tenA ghauM, magaphaLI, makAI vagerenI (1) sabasiDI ane sarakArI TekAbaMdha. (2) AyAta-nikAsa para koI niyaMtraNa nahi. A lUMTane vyavasthita ane ujaLI paDatara nIcI hoya che, taduparAMta tyAnI (3) amuka AyAta pharajiyAta (4) paradezI dekhADavA mATe haMkala zaratono karAra sarakAra paNa chUpI ke ADakatarI savalato paNa udyoga- vepAra- nANAM kaMpanIo ahIM ghaDanAranuM nAma mi. DaMkala che.) dastAveja * AvIne A deza temanA pitAzrIno hoya "AMtararASTrIya' nAme audyogika dezoe ema lagabhaga potAnI zarate vepAra kare ane napho gharabhego karI zake. , cle - 2
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAMbAnI sAthe TUMko jAya to mare nahi ne mAMdo paDe para pratibaMdha che. peTanTa laI temanI DOAINIA para pratibaMdha che. peTanTa laIne temanI ja| davA, temanI ja rIte ane temanI ja zarate bezaka yuropa-amerikAmAM jaIne ApaNe lAMbo samaya gulAmImAM rahevA chIe tethI banAvavI paDe. AvI zaratathI svadezI paNa AvuM karI zakIe ema kla kahe che, maulika saMzodhana ane taddana navuM navuM kemikala ane davA udyoga nAmazeSa banI | paNa ahanI kaI beMka ke vImA kaMpanI ke yojavAnI zakti khIlI nathI. svarAjaya pachI jaya. vadhAre Aphata e che nakalano cokkasa phAInAnsiyala IsTayUTa ke audyogika nezanala leboreTarIomAM maulika saMzodhana artha ja maLato nathI. * kaMpanI yuropa- amerikAmAM dhAmA nAMkhIne thayAM paNa temaNe yojelA prosesa ane Dala para sahI karI nathI. chatAM, tyAMnI harIphAImAM vepAra karI zake? eTale TekanolojIno upayoga ApaNA udyogakAro, vivabeMkanuM sarTiphikeTa levAnI hoMzamAM teno kaSa darakhAsto siddhAMtamAM badhA mATe samAna karatAM khamacAtA hatA- hajIya khacAya che.] amala zarU ryo che. jyI davAonA bhAvamAM 'che. paNa vyavahAramAM pazcimanI tarapheNanI ja jayAre paradezanI apa-Tu-DeTa TekanolojI ekAeka cArathI ATha gaNo uchALo mAvyo che. lAMbA ane TakAne doDAvIe to lAMbo ja maLatI hoya tyAre svadezI Teka.nI mAthAkUTamAM) che. duHkhanI hakIkta e che ke, yuropa*chate. e doDa khullI ane samAna chatAM zA mATe utaravuM? svadezInI mAthAvI A amerikAmAM vijJAna- TekanolojI eTalAM TakAnI hAra nizcita bane che. lokoe halakI karI tyAre sarakAre evo vadhyAM che ke, ApaNe tene pahoMcI zakIe tema ' kala darakhAstonI eka zarata evI che kAyado na ryo ke jayAM svadezI Teka. hoya tyAM nathI. ApaNe kyAM to temanI nakala karIe ke) che, dareka deza potAnI hikamata ke akkala paradA , T paradezI phi.no upayoga na thaI zake. evo thoDA pheraphAra karIne jarA judI jAtano mAla veziyArIthI kaMIka cIja ke yukti ke prosesa pracAra thayo ke, badhuM te ja banAvavA jaIe banAvI zakIe. paNa jo te dareka para jI svataMtra rIte banAve to bIjo koI paNa deza pApA pagalInI pragatimAM khUba vakhata lAge royI ane te paNa temanI zarate. pariNAme tainI nakala na karI zake, nala karavA mATe ane kAyama pachavADe rahIe. tenA karatAM ahIMnI kaMpanIo temanI peya kaMpanImo! vAIsansa laIne royalTI ApavI paDe. taiyAra pha. laIne utpAdana karavuM sAruM. A bane. tema na karatA svadezI udyogone tALAM AtmaghAtaka nItithI videzI TekanI vAgI jAya ane temanA udyogo tagaDA bane! ATalA pUratuM Dekale atyAranI peTanTa royI, lAIsansanI kImata cukavavAmAM athavA temanI kaMpanIo pote ahIM AvIne paddhatine mAna ApyuM che. je nyAyI che. paNa ApaNA paisA gayA ane vadhArAmAM ApaNe teNe temAM bIjI keTalIka evI zarato mUkI che kArakhAnAM nAMkhIne bajAra kabaje kare, je mATe parAvalaMbI banyA. koI pratibaMdha, zarata ke aMkuzana I emAM ke, audhogika hetramAM parANe cAlatA thayelA kla darakhAsto parAvalaMbanane kAyamI kaMkala pharamAve che! ApaNA deze ghaNA mAlamAM vikasita dezone tathA vadhAre moMghuM banAve che. jI royalTI ApavI paDe. A sarakAra be vAra cuMTaNI ne dhare, InTalekyuala proparTI rAITsa eTale prosesa peTanTano kaDaka amala thAya to | athavA bajeTamAM thoDa karavera paNa paha ApaNI AkhI ne AkhI svataMtratA lakhI navuM banAve tenI nakla, tenI peTanTanI, mila, davAo ane pazu tathA biyAraNa ApI rahI che ane saMpattinA utpAdananA 'lAIsansanI royalTI ApyA vagara koI na jevAM amApa zetromAM ApaNe vikasita dezonA gulAma ja banavuM paDe. teo amuka, karI zake. atyAre Avo peTanTano kAyado che, badhAM sAdhanono kayo karavAnI sattA videzI sattAone lakhI Ape che e sAme cetavanAra | je vAjabI che. khAtara ke jaMtunAzaka davA banAve to temAM koI to jage! thoDo pheraphAra karIne paNa Apa na banAvI | paNa Ikala nakala'no artha "cIja arthAtu proDakaTa tathA te banAvavAnI zakIe. amerikana kaMpanIo kaLa, phUla, tA.1-12-'| kiyA thAne pregnesa, ema baMne bAbato AvI anAja, rokaDiyA pAkamAM hAIbriDa biyAraNa jaya tevo kare che. vece che. ApaNe te laIne tenA parathI ApavuM 1 : ane cIjanI peTanTano potAnuM biyAraNa ugADI laIe chIe. kla samaya 14 varSathI vadhArIne 20 varSa tathA pachI ema na thaI zake. dareka pAke royI | prosesanI peTanTa cha varSanI karavA mAge che. ApavI paDe. dhAro ke, ITalIe Tara banAvyuM to tene davAomAM to dATa ja vaLe. yuroparoyalTI vagara koI kaMpanI skUTara banAvI na amerikAmAM zodha thaIne bajAramAM Ave tyAre zake- royalTI vagara- ane vadhArAmAM e ApaNI kaMpanIo thoDA pheraphAra sAthe- paNa DijhAIna, dekhAva, enjina ane klaca vagere lagabhaga sarakhA vesathI- potAnA brAnDanI paNa na banAvI zake. banAvavA IcchanArAe davA banAvIne ' .mAM mUke che. saMkala tenA badhuM ja svataMtra rIte DijhAIna ane svataMtra, mikenijhama yojavuM paDe. keTalI badhI cIjo para pazvimano utpAdana IjAro AvI jAya! yaMtromAM to ThIka paNa vicAra karo to asaMkhya bAbato, cIjomAM dasa bAra || audyogika dezo sivAyanI duniyAmAM zAnavijJAna zikSaNa eTaluM AgaLa nathI vadhyuM ke, vimAna, moTara, ejina, mizra dhAtuo vageremAM maulika saMzodhanathI pazcimanA karatAM jI cIjo banAvI zake, peTanTanA kAyadA proDakaTa pUratA hoya ane dayA karIne royalTI ochI rAkhe to ja ApaNA jevA ane ApaNAthI ja garIba-pachAta dezoma udyoga cAlI zake, kayAM to jUnI sisTamano mIna bAbato, mInomAM mAM bAra svadezI mAla athavA raoNyalTI ApIne videzI mAla athavA AyAta mATe daravAjA khullA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Daskela musaddAno svIkAra karavAmAM Avaze to bhAratanuM Arthika sArvabhAmatva jokhamAze e aitihAsika satya che ke pina janala Arthara Do na karAra mukhya aMga che. * junA ane rANika mane mAnanAra na va ne jama gesa kanenAta samaya para pustaka para mA~ no samaya eka amo misa maTe ja pana, azvamasi bina nivAsI maMtrI mata svirtana paNa karavAmAM sarva kare te ja peTanTa upara meghA vana anebhA ranIya rajAono mada kalo. T samaya che no to mana nA mana ane ati vikase te mATe PM peTanTanuM atiyANa che. pariNAme, adarane laine lAla ane te amerikAnI mAturatA na ma bina jokhame ane madada kare che. (1) 5ghaNa - ki bane mATe anarika badana - peTanTanI bana kheSTha hI. pIe prazna e che ke amerikAma musA hisAbe thavA na joIe. amerikana ) nA sini mana para khAna 3 vAva, damaNa ane dauva para thAya che ane tuM ba nura che mATe che. A ja kAna ane anya e che ke niyA Tekanolona (6) peTanTa prakAre ma pana mAna-nikAsa upara , e che ane mahAma para tathA mi tenA nakha ne penala bo. vikAsane bi peTanTa mA bana jAne kI peTanI ghaV asara che. tenA pika Teko (Tane bata e nAM eka che. te che ke mane painI che ane te saMmata kaso - mAda pa Na visAvanAra saMta ane vikAsa para penane ANa vartava te Tina ameyi na zimonama sana 1 pensana pi che. kama maTakala ema. karIne paNa asara che ane pas bharata jivane tethI te aimina Btana pazvana mahinAma kha ma rahe che. (8) ane rika ane videkha ) peTanTahimata 20 ne A bAda ImArI hasana ane vikasAva deza che, ane te saMsaIma bajAroma amerikatanikasa I iila maki amo supara ci libe i vedana1 rana nAma che banI, patana para rahe che. dezamAM hovAne tene same La vepAra dhanA karavI amerikana ramata amarina paNa che. che, e nathI (4) jo teno upanAma mAve davA banAvane bahu kaiyA sajaya paNa che, A nakha ka che, 1989 sudhao kalA mana rad (9) ni jAhera hitanama minA ne peTanTa ja karavo joIe naI kaMpanIo mATe varSa 1972 su paoNpanuM mukhya prema karyo ane kendramAM amerikana vepArakhAdha are 109 masa karanAra che. mA, Daa ke sanoI na vela te peTanTane kArbana (5) peTanTa vana pedana Amana paNa artha vinAnuM mokaLuM medAna chuM. sana prasava karavAnuM che. je abaja DaoNlaranI hatI. Aje paNa te vividha samA manamAM eva nA varSa pad kamI karavA Ave che tene peTanTa para para temane ja eka . musadAno vakara kAma Ave te mATe 90 abaja gharane che samitI ramata ja che. vasaMmaidLakha patana) e. samAnaM vana temanA ja no ya vivarSa hama le apara e kaI , amerikalAba samA ne jo ke, koI paNa rasa dharakhaM pAne (3) sAbita karavAne bone same tire vadhAre hatI vAmi nuM yasana halatuM hoya, paraMtu aMghajya bA chuM maLyuM che. - khemacaMda cAva maka ane sAthe ja pasana che, mele che peTanTa mA ma 19pa9 amerikI seneTamAM vAstavamAM maryanezanala 1990ma ne Are 100 abaja tapUrva saMsA sama ApaNe karanao e sAbita karavuM joIe ke kaura samitine nA mukla, samaya nsanezanala jeva nA paravata chelarane hanI 1978u Sno' khAte (10) yoga puravache ane kiMmatI ne doSita nAM. ' zivama pAnama da va sarva videzI pIonuM zAsana ja thavAnuM che, je chellA keTalAka varSomAM paratanA pratinidhi bAbarna bora hitane pama mina ' Ama, A bAbate e vizva re vare che, satina ma tAraNa ja A musado manava saMsAdhana vikAsa amerikana vidarya devane saparTa satone na hoya te sarakAra koIpaNa che ke teo bajAe temanA mATe saMpUrNa samata paTe nI taka ghaNA jana arjunasiMhane vana DemAM uttarottara va dhI che. Aje vizvamAM che ane amerikA, yuropa ane Adhipatya maLe che, paryApta che. nona jA samaya paDe che. amerikana sI 15 devaghara paNa che. banAva samAja jeno vizeSa samarthana Ape che. AyursamenTa samarthana kara zake che. AvuenjharsamenTa A sivAya pIsa kanvajana tamane - 197rama muMbaI ane videzI jananuM taMtra ane mA mane , 1985nA vartanamana che te PA- 1970nA kanTrolara cejheTa sina karaze. naka bAbata ja paNa na para polabanAvaTArsamaIDanamita ti | samayamana avibhAjya paraspara mahatvanA vikAsa no japI bano - ka naca nanda (ii) a ane karmamarA, dabANa i che, pesa kanethana kapa ma ]00 ane mATe eka Arina aMtarika saMbava che, je paina ane bA mane sarakhAmaNImAM nAma PA* 1970nA mahatva khoi mane samaNi pagharSane bali saMpattinA Te eka maMca saMkhe 1ina ba vartamAna Alika sAmata nAza pAme che amejhina kAranuM kAma badhuM ja pANI na che: peTanTa traNa varSa bAda pApa ja maLe che. 1883 pIsa pramANe tenefpatana thAne chevaTe paoNtAnuM vajakIya che, (1) bana peTanTa ekaTa, 1970 mAna pavana (yansa o eka saMmelanamAM aMka de 2 e. 100/- hato. peTroliyama ta rasama PA) no mahAbhUta sidhata sTrIma ITa)na Adhe sAthe samarthana maLavA hinana mAne che. sanada (paTanTa) ema che, dhavanana pina kamaM ii, (12) sa ane karmaaTakalsa, dinane pAkhi mANe. bo ane sasarANika upara (2) - saMmelanane pensAhita karava dina banAva pagharSa sivana ane mane paoNno janama tamAma ne mane peTanTa riNe ane banI vilaMba vina ApavAmAM Ave che. zakya hoya tema viharAya ne (3) urna, tamane bhAratane sArvatI mata gumAvavAno vacce paNa potAnA khakhama arthatatrane ugama mA te ma sanada vagana peTanTane pa nI sami para sI- sakakA karavAmAM A maMtrAlayane saMsada sabhyone samitima Ave. mArA manamAM vadhI che. A sudhArava amerikAe bhAna ane trIja (peTanTa) ApavAmAM Avaze. () ghana peTanTane yudata 1 nA mAbAda , , mane meM paMi karma, visara AMdolanae mane A lekha jina maya brena bajAroma (3) peTesTeDa jAso mA maTe na che, mAre mana peTanTa 7. zaheromAM maLelA samayanoma tema semADane bhAva na ja DhIne prati Jkhana che. tina jara\ mAne puna: panAgharane Izvare mane e te mATe te mudatata che. bane che vara ma yana. ma ka 1650/- karo hato ane amerikana para ni ta kana ekamahenane savila ja peTanTa ane na tana mana ne peTanTa & e , saMmelana 19ta mare Tara era kamukhate | ' artha hilsa para AvyuM tyAre temaNe ti, bahupatarama dabANo mA () potAne ja mane ane tamane pa varSa emAM rokAya ane muMba, ma saMdhi 1 prati 111/- che. eka rana sarakArane dAna peTanTa ekaTa mane badazanA pagalAo latAna ma ta Izvarane pavananI jelamAM e narama mukha pachI ' te mATe anya eka vista monI | (1970) " amerikana eja zaAta ja che. A mATe tA peTanTa vanarane papa . vaNavA maLaze. ' " nA nAnA Ta Ta sa manAvaTa rUmanA ya 1972 mujabanA ridhara vana tathA mana bajArano yuvA sArI che (5) mana peTanTa ekaTa che 'le AI.e. 1970mAM paNa maTe vadhAre che tevA che. niyama che,000/ ane je parama kapanavinAne bha ma pana, paMtano mA te ne ane mAtA banena vinonuM samarina rmita sva paTe laTa' nimaNano ma vikAsa TrI mATe araniyA \/ che, te ja napaNe pada jAva ne lisina ane vikAsama A che " kare che. . . . . . . tema . para paNa na pI te to jema sAmaLi je nasaMdhanAM I ApaNI sAthe sAthe paNa peTanTa pavana mArAma peya (s) sa ane pAna A vakhatae che. ameyi. are bhagavAI mana na sarakAra kAma niSo ne amerikAne vAta karaja paDaze. tyArabAda nirarata nA bana DirekaTara ThimA pAnAnuM paNa pramANe ane videTa ema banAvaTa jesaMmaInano bhAva prati ma 31/- hato je atyAre sarakAre jAhera kalA java mujaba prati gama 12/* che. Ama, videNa peDhIo besumAra karato hato ane ma na vaDanDa svarUpe temanA dehama na ne jene pariNAme hakana hitane temaja * hitane nukasAna thatuM chuM, che ja ane karmano vizvamAM sauthI devAdAra amerikAne LI vepAra khAdhano prazna mUMjhave che gujarAta samAcAra | pAnA naMbara: 8 dinAMka TathayaR
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhipreta DaladAdAnA aMgArA ! AjakAla DaoNladAdA ane emanA gArAnI carcA jorazArathI cAlI rahI che. " dAdAnA DageArA lIdhA, tenA tA meM loDA kIdhA !"--ema keTalAka e Da gArAnAM khuza thaI thaIne vakhANu kare che. tA bIjA kahe che ke ADaMgArA te ApaNAM TAlamAM tADaze, A dAdAne nahIM, da!dAgIrIneADa gAre che. AmAMthI zuM sAcuM ne zuM khATu, te hAravuM jarI muzkela che. upayoga tA ANe Da gArAnA beu thaI zake tema che. krANu che A Da MDeladAdA ? ane emanA DagAra vAka che ? vikAsa ane pragatinA nAmanI AMdhaLI doTamAM pazcimanAM rASTrAnAM Arthika-rAjakIya hitA ekabIna sAme TakarAvA lAgyAM. duniyA bhAkhIne potapotAnA lAkha mAre kharI levA nIkaLelAM e rASTrA bhurAyAM thayAM, " mAruM maruM...'--evA jhanUne cAM. ane eNe duniyA AkhIne jaLe cAra khUnakhAra phamAM paDelI dIdhI. evA bIna putra pAchI A rASTrane vizvavyApAranA niyamana mATe eka karAra karyA--janarala egrImenTa oNpha TreDa eNnDa Teripha " ( GATT ). 1948mAM thayelA A vepAra ane jakAta bAbatanA karAramAM zarUmAM 48 dezeA bhaLelA. atyAre. te sakhyA vadhIne 10 thaI che. zarUmAM kalpanA evI hatI ke A kAmacalAu karAra che, ane dhIre dhIre AmAMthI ApaNe eka vaizvika saMgaThana-- inTaranezanala TreDa orgenAIjhezana (ITO) UbhuM karIzuM. duniyAnA badhA dezanA vikAsa ne pragati mATe AvuM sagaThana kAma karaze ane vizva-vyApArane lAbha badhAne maLI rahe te mATe mathaze. para Mtu AvI DhAI vizva-vyApAra saMsthA Aja sudhI UbhI thaI zakI nathI. ema pazu kahevAya che ke aughAgika rAMte AgaLa vadhelA pazcimanAM rASTrone AvI AI vizva kapAsanI bAbatamAM jho rasa che nahI", emane nA pAtAnAM vepArI hitA jaLavAI rahe ane have rIpe|ta a MdaraaMdara laDI na mare, eTalAmAM ja rasa che. tethI pelA kAmacalAu karAra ja hellAM 45 varasathI cAlyA bhAve che. vakhate vakhata temAM sudhArAvadhArA thatA rahe che. humAM pharI A karAramAM thoDAka dharamULathI sudhArA-vadhArA karavAnI hilacAla cAlI rahI che. tenI carcA-vicAraNA cha-sAta varasathI zarU thaI che. A gATa ''nA atyAranA DAyarekaTara janarala Ara DIle khele 1991 mAM sudhArA-vadhAAnA eka musaddA rajU karyAM che. temAM emaNe cesa darakhAsta mUkI che ne " DaMDela darakhAstA " tarIke jaNItI thaI che, ane tenA vize atyAre jorazArathI carcA-vicAraNA cAlI rahI che. DalanA gAmanI ATalI bhUmi che. bhUmiputra ay A dAratAnI badhI vistAmAM vAnuM to DhI zakaya nathI, mAtra be traNa kSetramAMnI keTalIka atyaMta vivAdAspada banI gayela darakhAstAnI carcA jeTalI samajI zakAI che, teTalI jU karavAnI karAya kA kRSi kSetra mATenI DaoNlanI darakhAstA AvI che : (1) anAjanA vizvavepAra mATe mukta bajAra heAvuM joie. (2) dezanA kula vaparAzanA sADA traNu TakA jeTalI kheta-pedAzcA pharajiyAta AyAta karavI paDaze. uparAMta, 1986 thI 1988nAM traNa varasa daramyAna jeTalI AyAta karI DhAya tenI sarerAza vArSika mAyAta tA ochAmAM ochI kAyama karavI ja naIe. (3) kRSi kSetre pAvI jAtanI gaDhiI baMdha karI. sarakAre TekAnA bhAvanA na ApavA. kheDUtA pAsethI anAjanI kharIdI khullA bajAramAMthI ja karavI. amuka apavAdone bAda karatAM jAhera vitaraNuM vyavasthA heThaLa sAmAnya janatAne sarakAre sastA bhAve anAja na ApavuM. (4) biyAraNu, khAtara, davA vagerene paNa peTanTa prathA heThaLa AvarI levA. TUMkamAM kRSi kSetre A mukhya darakhAstA jaNAya che. kheDUvakamAM darakhAstAnA lAbhAlAbha vize tIvra matabhede UbhA thayA che. zabda joSI, bhupendrasiMdhamAna vagere mukta arthataMtra ane khullA samAjanA kAyama himAyatI rahyA che. te kahe che ke amane basiDI vagere paNa nathI khetI, amane khuzbu khAra Ape. tethI emanA jevI vicArasaraNIvALA badhA darakhAstathI khUba khuza che. kRSi-pedAroAnA vepAra upara dezamAM ke deza bahAra kairAkaTAka na joIe. potAnA bUtA upara vizvabajAramAM harophAI karIne ApaNI khetapedAzonI dhUma nikAsa karI zakavAnI emane hAma che, DhAMza che. paraMtu khIntaone A mRgajaLa pAchaLanI deTa jevu lAge che. enu kahevu che ke vizvabharamAM tamAro praya vAgavAnA che nahI ane deizanI A rAkSasakrAya mAtelI ka panAe tamane kAMya hAtha mUkavA deze nahI. vaMdanA zivA vagere kahI rahyAM che ke mukta vepAranA nAma mAtra vizvabajAramAM ja nahIM sthAnika bhAve vAdA hurASTrIya kaMpanI enA hAthamAM jatA raheze ane ApaNe emanA gulAma banatA jA - A saMdarzImAM thoDA vakhata pahelAM amerakAnA 6 rAIma ' megejhinamAM chapAyele seneTara 3DI bAska.vaDjhanA eka patra jovA jevA che. neTara 3DI pramukha ragatanA zAsana vakhate emanI kRSi nItinA eka pravaktA hatA. emaNe potAnA patramAM cekhkhA zabdomAM kahyuM : vizvabajAramAM paNa huM' ( tarIke vizvanA deze| ghUsI na jAya tenI ApaNe tadAra rAkhavI joIe. ApaNe jo atyArathI ja ApaNI kRSa padAronA bhAvA ghaTADI nAkhIne bhA ne vizvamAM pratyerAtAM aTakAyAM 16-4-93 3
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahIM, te pachI AgaLa jatAM emanI spardhAmAM TAvAnuM ApaNe avasa mAlave. A jIna-baeNjemAM bArakolejanA mATe muzkela ne muzkela banatuM jaze. mATe atyAre ApaNI kImiyA vaDe navI navI jAte vikasAvavAmAM AvI. Aje sAmenuM sauthI mukhya dhyeya A harIphone ugatA ja DAmavAnuM amerikSA pAse lagabhaga aDhI lAkha ane biyAraNasaMgraha rahevuM joIe.' bheLA thaI gayo che. eTale je saMpattinI bAbatamAM amerikA tethI Aje ghaNA ema kahI rahyA che ke mukta bajara kadI sauthI vadhu samRddha deza banI gayuM che. have A biyAraNa karI mukta hetuM nathI, e te aneka rAjakIya-Arthika paribaLanI pAchuM duniyAne ApIne amerikA tenA upara karoDo ne abajo kaThapUtaLI samAna ja banI rahetuM hoya che. tamArI khetapedAzane piyAnI roTI kamAI levA mAge che. vizvabajAramAM pravezatAM rokavI haze te guNavattAnA bahAne, AnI sAme jabaro uhApoha UThape che. " jIna kepeina " joIzuddhatA-piSakatA vagerenA bahAne rokI zakaze. A badhuM nAme AMdolana ubhuM thayuM che. ApaNuM suprasiddha kRSi-vijJAnI je kAMI thaI rahyuM che, te eka vizvavyavasthA ubhI karavAnI svAmInAthana vagere kahe che ke A rIte bAyoTekanolojIno preraNAthI nahIM paNa potAnAM vyApArI hita sAdhavAnI preraNAthI upayoga karavAmAM bhAratanA aneka vijJAnIoe 5Na bahu thaI rahyuM che. AgaLa paDato bhAga bhajavyo che. Aje have AnI rAyaTI - tamane AyAta karavAnI jarUra na hoya, chatAM tamAre amerikA zAnuM mAge? ane mULa biyAraNa te ApaNI pAsethI harajiyAta AyAta karavI ja paDe, e vAta kAMI ApaNu jevAnI ja meLavAyuM che. tenI rAyaTI amerikAe cUkavI hatI kharI? sAmAnya sRddhimAM Utare evI nathI. sADA traNa TakAnI AyAtanI rAyaTIne A prazna kevaLa kRSi kSetra pUrate ja maryAdita pharaja pAchaLa zuM UMThAM bhaNAvAI rahyAM che, te samajAtuM nathI. nathI. badhAM ja kSetramAM e Aje sauthI vadhu saLagato prazna paNa A varase ApaNe tyAM je banyuM, te je bhaviSyanAM banI gayo che. jJAnane Avo IjAro heI zake? DaMkelA eMdhANa ApI jatuM hoya to coMkAvI mUke evuM jarUra che. darakhAsta ema kahe che ke mAtra amuka phormyulAnI ja nahIM atyAre ApaNI pAse pUratuM anAja hatuM. kahe che ke, paNa vastunIye peTanTa joIe tathA sukSma jIvANa ane sama 115 lAkha Tanano baphara sToka mojuda che. are, 8 lAkha Tana jevika prakriyAonA saMzodhanonI peTanTa. jineTika enjighauM ane 7 lAkha Tana cekhA te ApaNe nikAsa paNa karelA. nIarika ane bAyo-TekanolojInA kSetramAMye peTanTa joIe. ane chatAM sarakAre videzamAMthI 30 lAkha Tana jeTalA dhauM - A vastu je sthApita thaI jA, te temAM bahu moTuM AyAta karyA ane te 5Na 51 rUpiye kivaTalanA bhAve. jokhama raheluM che. A vastu vaijJAnika saMzodhanane raMdhaze ane jyAre A ja sarakAra ApaNuM kheDUtone 350 rUpiyAno bhAva vyApArI hita dharAvatAM rAkSasakAya keperezane A rIte ApavAmAM AnAkAnI karatI hatI. duniyA AkhIne bAnamAM laI zakaze. A kAMI samajatuM nathI. lokasabhAmAM A vize uhApoha thaze. sarakAra taraphathI gALA cavAyA-sthAnika bhAvane aMkuzamAM . dAkhalA tarIke thoDA vakhata pahelAM amerikAnI sarakAre rAkhavA, sastA anAjanI dukAnone pUrata purava ApavA, evo nirNaya karyo ke mAnava mastiSkanAM zodhAyelAM 2300 , jeTalAM chansa mATe peTanTa meLavI levI. A rIte emanA kharAba comAsAnI bIkane kAraNe A AyAta jarUrI banI hatI. AnI pAchaLa 1500 karoDa rUpiyAnuM huMDiyAmaNa homAyuM hAthamAM A kSetramAMnA saMzodhanane IjA AvI jaze temaja ane eve vakhata, jyAre huMDiyAmaNa meLavavA ApaNe valakhAM mAnavajIvana sAthe ceDAM karavAnI zakti AvI jaze. mArIe chIe ane videzI dhirANa mATe bhIkha mAgatA pharIe vaLI, vaijJAnika saMzodhana dvArA navA navA life forms chIe. eTale AnI pAchaLa koIka adazya hAtha kAma karI 5Na ubhA thatAM rahe che. ene peTamAM bAMdhI levAthI tenA rahyo hoya to navAI nahIM. mukata bajAramAM A adazya hAtha upara paNa vyApArI Ijara AvI jaze. koI paNa life ApaNane kaThapUtaLInI jema nacAvavA mukta nahIM hoya? forms upara mANasane Avo IjAro ane temAMthI vyApArI biyAraNa vagerene mATe ApaNe emanI peTanTa svIkArI lAbha, e anetika che ane kudaratanA kama temaja IkolojInI rAyaTI ApatA rahevAnI che. vAstavikatA e che ke vIsamI viruddha che. sadInA uttarArdhamAM chaghaveze cAlelA Arthi: sAmAnya. eka bIjo dAkhalo laIe. ApaNe mAM sarpagaMdhAno vAdamAMthI AjanI paristhiti UbhI thaI che. amerikAe so- choDa thAya che. temAMthI aneka davAo banAvavAmAM AvI che. eka dezomAM bIja-baeNnTa ke jIna-baeNnka belI. temAM nakkI amerikAmAM ja tenuM 20 karoDa DolaranuM bajAra che. have A ema kahyuM ke A jIna benjAmAM je je biyAraNa jamA kara. choDa upara pote Doka jIneTika pheraphAra karIne je kaMI vAmAM Ave, tene eka namUne amerikAnA kRSi vibhAgane kaMpanI te choDa upara pitAno peTanTa haka sthApI de, te e bhUmiputra 16-4-93
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ka , thaDa ApaNe tene royalTI ApyA vinA ugADI zakIe nahIM. - eTale tenAM biyAraNa, vAvetara vagera upara tene vyApArI IjAro khAvI jaya. atyAre komyuTaranuM vijJAna jANa vikasI rahyuM che. temAM peTanTa-rAyaTInI vAta zAMtithI vicArIe. ApaNe tyAM jJAna navAM navAM sophaTavera taiyAra thaI rahyAM che. havAbhAvika che ke koI e viyanI-vecANanI vastu nahotI. ziSya gurane ghera ra5 paNa navA sekaTaramAM agAunA soTaverane kAMI ne kAMI varSanA thAya tyAM sudhI gura-parivAranA eka sabhya tarIke rahetA, upayoga thAya ja che. paraMtu je AvA agAunA pATaverane Tayuzana hI nahatI. jatI vakhate pote vaNelA kAkane TukaDe piTara hAza jakaDI levAyuM hoya, te tame mukta rIte navuM che pite batAvelI cAkhaDI yA leTA evuM kaMIka svIkAranA rAdhana karI na zake temaja tene banAvamIi mI zake. satI svarUpe Apate. gura karatAM ziSya sivAyanIvaDe, maLelI vighAne dIpAve chavanamAM apanAve e ja gurunI dakSiNA. e kaSi kSetra mAnuM eka nATaSAmA pariNAma AvavAne pAmIne guru dhanya dhanya thatA. evo bhaya paNa darzAvavAmAM aAve che ke paTavALA biyAraNa nAna e viSaya vastu che. Aje eNe jaDavuM, ene na mAMthI je pAka levA heya, te pAmAMthI kheDUta bhAvatA vara3 jaryuM hota te kAle bIjAne japta. e baInI mAlikInI ke mATenuM nivAraNa sAcavI rAkhI zakAya nahIM. teNe karI harI peTanTanI vAta hoya te vAta gaLe utaratI nathI. rAyalTI ApI che paTanTavALuM biyAraNa kaMpanI pAsethI paraMtu koI vepArI peDhI ke rASTra bAvA sadhana pAchaLa kharIdavavuM paDaze. Ama, tamArI khetI upara vyApArI hitena kharca kare tenuM zuM? enuM vaLatara ane nahIM ApavAnuM? bharaDe vadhate jaze. ane vijJAnIne zuM maLyuM? A ja enI mahatvanI kaDI che. TUMkamAM, khAM peTanTavALA prama pesI jAya che, ene javAba maLa jaIe. ane bahu jhINavaTathI tenA UMDANamAM javAnI jara che. amane lAge che ke je urIkaraNa ane jAgatIkaraNa kolanI ane darakhAstAmAM baeNniza vagera sevAkSetroma (libaralAIjhezana ane lebalaIjhezana)nA nAme vepAranA bahAranA dezone mukta praveza mApavAnI vAta che. nAnI paNa sImADA belI naMkhAtA hoya, jJAnanA sImADA zA mATe dUragAmI asaro thaze. svIkAravA joIe? vinAnI zeva kare che, tenI zodha mATenI mathAmaNane ne aMte saphaLatAne AnaMda e enI sArthakatA ! tethI Dakela harakhAte vize bahu lAMbI daSTie viyAra paNa vepArI peDhI ke rASTra kharca kare tenuM zuM? karavAnuM che. tenI pAchaLa saMdarbha paNa bhUlavA jevo nathI. amane lAge che ke enuM paNa jAgatIkaraNa (globalAIjhezana) A badhAM rASTra je rASTrIyatAnI vADa karIne pote vivAM, te karavAno samaya pAkI gayuM che. Aje aMyukta rASTra saMdha zAMti vADa have emane kahe che. vaLI, pitAnI ghara mAMgaNAnI maMDI ne jaLavavA mATe "zAMti sena" (pIsa phorsa) rAkhe che; ane bekArI khALavA ne TALavAne upAya teo zodhe che. pitAnA chele te IrAka sAme yuddha mATe vAra samRddha senA paNa rAkhI. mabalakha utpAdana mATe emane mabalakha pATa joIe che. te A pRthvI upagraha parathI ajJAna, abhaNa, garIbI, bekArI, vaizvikatA ane navI mukta vyavasthAne nAme thatA emanA AjanA bImArI Adi dUra karavA vijJAnIonI senA prema na rAkhIe ! dhamapachADA pAchaLa mULa saMdarbha A che. A vidhiAtA "vizvamAnuSa:" athavA "vizvakuTuMbakama" nI bhAvanAnI nahIM, paNa kendramAM eka dhirATa vijJAna nagarI heya, ane dezadezamAM " vizva AkhuM mAruM bajAra " nI lAlasAnI che. enI zAkhA-prazAkhAo che. temAM duniyAnA praznone laIne saMzodhana cAle. duniyAmAM Aje rAsAyaNika ane aNa tathA AvA saMjogomAM "dI TreDa"thI nuM "phIDama" vadhaze? bIjA prakAranAM/zastro mATe keTalo moTo kharca saMzodhana ane mata vepAra ne mukta karaze ? na Arthika sAmAjavAda utapAdana pAchaLa thAya che. mANasane mAravA mATe Tale mArA pUravInA paTa para lAvI devAnA pitAnA abhiyAnamAM vacce puruSArtha karAya che. ene badale mANasane jIvADavA mA AjanA aAvatI ADakhIlIo dUra karavAnA ja emanA bA badhA karatAM vadhAre sArI AvatI kAla mATe, vadhAre sArA jIvana mATe kArasAo nathI ne ! emanI vikAsa-pragatinI myulA kema na mathIe ? jAgatIkaraNa karavuM hoya te e dizAmAM paNa ApaNA mATe sadaMtara niSphaLa nIvaDI ane UlaTAnI ApaNane karavuM Ie. Ama thAya to pelA kharcane savAla UkalI jA. UMDI khAImAM dhakelI gaI, e vastusthiti sAme hAMkapichoDe bAkI vepAra karI dhana DhasaDI DhasaDI pitAnA gharamAM ke dezamAM karIne hajI " hAryo jugArI bamaNuM rame "- evA AtmadhAtA bharavAnI vRtti amane te AsurI lAge che. emAMthI bI mArage te A badhA ApaNane nathI dhakelI rahyA ne ? rASTranuM zeSaNa, Arthika parAdhInatA ane behAlI ja janme. jkelano DaMgoro dAdAne che ke dAdAgIrIne ? rAma jaze. je -cunIbhAI laka bhUmiputra 16-4-93 // 6
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka vanaspati janIna-saMpadA (Plant Genetic Resource). jagata jatanakara bAyoTekanolojIe vanaspati janIna-saMpadAno dhaze vadhu upayoga janIna saMpadAnI mAlikI karyo che ane tenA para thatA prayogo jhaDapathI saphaLa thatA hoI Aje saunI mITa tenA tarapha maMDAyelI che. vanaspati janInakudaratI saMpadAne be sIdhAsAdA vargomAM vaheMcI zakAya. saMpadA ApaNu kRSi, vastrodyoga, raMgarasAyaNa, ImAratI lAkaDuM (1) sajIva saMpadA ane (2) nijIva saMpadA. Ama te ane oSadhanAM kSetre anivArya bhAga bhajave che. "tane bhaka AMtararASTriya kSetra evuM ThareluM che ke, je dezanI bhaugolika AbhAra, jagata para tarune bahu AbhAra !" sarahadamAMthI je saMpadA prApta thAya te je te dezanI mAlikInI A saMpadAnA khAnagIkaraNanI vAto thAya che tyAre nIcenA gaNAya. e nyAye jarmanImAMthI maLato kolase jarmanIne ane keTalAMka ta upayogI thazekeneDAmAMthI maLatuM tAMbu keneDAnuM. nirjIva evI khanija : Arthika ane audyogika rIte jayAM vadhu vikAsa thayo che. saMpadA mATe je te dezanI mAlikIvALe niyama saraLatAthI samajI tevA vikasita dezomAM bApe kAlojI 5zu vizeSa vikasI che. zakAya ane amalamAM mUkI zakAya te che. temane pelA khajAnAnI vizeSa jarUra che. paraMtu temanI pAse te paraMtu sajIva saMpadAne tenAM keTalAMka viziSTa lakSaNene mATenA kAcA mAlanI dhaNI achata che. utkrAMti daramyAna viSuvakAraNe mANasajAtane sahiyAro vAra gaNavAmAM Ave che. sauthI vRttanI AsapAsa vadhu sUryaprakAza ane varasAdane kAraNe gADha paheluM te sajIva saMpadA dhaNI sahelAIthI bhaugolika sarahado jaMgalo vikasyAM ane tenI sAthosAtha janInika saMpadA paNa vaTAvI zake che. yAyAvara pakSIone kayA dezanI mAlikInAM khUba vikasI. eTale Arthika rIte garIba evAM troja vizvanAM , gaNavA? vanaspatinAMya bIja, kaTakA ke dhara sadIothI vahANa- rASTro pAse A janInika saMpadA bharapUra mAtrAmAM che. eka vaTuM karanArA dvArA ane pravAsIo dvArA dezAMtara karatAM AvyAM aMdAja mujaba vizvanI janInika saMpadAne 3/4 hise trIja che eTale dareka sajIvane tenuM mULa vatana hovA chatAM tenI vizvanAM rASTromAM che. Ama kahevAtAM amIra rASTro A rIte janInika saMpadA "koI eka dezanI mAlikInI banI zakI garIbaDAM che. nathI. bIju, sajI pote utkrAMtinA bhAga rUpe je te dezanAM AjanA moTA bhAganAM kheta pAkanAM mULa vatana trIjA jamIna, pANI, havAmAnane anukuLa thatA gayA ane pariNAme vizvanA deza che. A pAdi kAMI AkAzamAMthI khetara para sIdhA temanA pUrvaje eka heya te paNa temanAmAM vividha AnuvAMzika nathI TapakI paDayA, paNa trIjA vizvanA kheDUte, AdivAsIo lakSaNe ane te mATe javAbadAra janIne vikasatAM gayA. trIja, ane khAsa karIne strIoe temane ja galI choDavAomAMthI pasaMda te pote sajIva hevAthI ApameLe prajanana karIne ekamAMthI karIne sadIo sudhI jatanapUrvaka keLavIne khetI ane mANasa aneka banatA gayA. Ama, sajIva saMpadAne (jene janInika jatanA upayoga mATe yogya banAvyA che. vijJAnanI paribhASAmAM saMpadA tarIke paNa oLakhI zakAya) kaMI dezanI mAlikI na Ane Domestication kahevAmAM Ave che. trIjA vizvanA gaNutAM ApaNe tene mANasanatanI sahiyArI mUDI gaNI. lenA anubhava, buddhi, koThAsUjha ane sadIo sudhI dharelI vikasatAM jatAM vijJAna ane TekanolojIe bAyoTekanolojI, dhIrajanA paripAkarUpe vizvane paSatA AjanA pAThe taiyAra thayA janIna ijanerI, DI.ena.e. TrAnsaphara jevA nusakhA saphaLa karI che. Aje paNa AdivAsIonAM gharomAM AvatAM RtumAM vAvavA ApyA. eka Arthika maMjaNI anusAra AgAmI be-traNa dAyakAmAM mATe pasaMda karela makAInA DoDAne biyAraNa tarIke khAsa alaga bAyoTekanolojI vizvaarthataMtrane 50 thI 60 TakA hise kabaje rAkhI sUkavavAmAM ane jALavavAmAM Ave che. karI leze. eTale bAyoTekanolojI mATe kAcA mAla samI A temaNe mAtra pAke vikasAvyA nathI paraMtu keTalAka kissAjanInasaMpadA para rAjakIya ane Arthika rIte kAbU meLavavA emAM te pAnAM khAsa AnuvAMzika lakSaNone zodhI kADhI cAlatI huMsAtuMsI ekadama vadhI gaI che. je atyAra sudhI temAMthI jAta vikasAvI che. jema ke baTeTAnI prathama rogapratikAraka mANasanatanI sahiyArI mUDI gaNAtI hatI te janIna-saMpadA jata belIvIAnA kheDUtoe vikasAvI hatI ane te ja rIte (Genetic Resource )nuM have audyogika peTanTa ke pAka kaThoLanI keTalIka kITaka pratikAraka jate vikasAvavAnuM zreya pazcima ' saMvardhaka (pAka sudhAraNa aMge saMzodhana karanAra vaijJAnika goLArdhanA tene jAya che. DAMgara ane dhauMnI AvI khAsa Plant Breeder)nA hakko (PBR) dvArA tenuM khAnagIkaraNa jato bhArata ane IthiyopIonA kheDUtoe vikasAvI che. karAI rahyuM che. jevika saMpadAnI agAu darzAvelI vizeSatAone kAraNe tene A janIna-saMpadAnA be dekhItA hirasA che- prANI mANasajAtanI sahiyArI mUDI gaNI. trIjA vizvanA dezomAM janIna-saMpadA ( Animal Genetic Resource ) ane te mULabhUta rIte vikasI chatAM trIjA vizvanA lokone tene mATe bhUmiputra 1-12-93
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ badalAmAM kazuMya na apAyuM, na te temanI kadara thaI. leke A mATenuM badhuM biyAraNa teNe bhArata ane jApAna pAsethI 5Na bharapUra kudaratI samRddhimAM UcharyA he I tenI sATe kazuM meLavyuM chatAM bhAratane zuM maLyuM? marAya tevI svAthI vRttivALAM no'tA. khetaromAM pharavA keTalAMka varSo pahelAM keliphorniyAne zakaraTeTIne pAka e nava te kheDuta haze hezi zAha bharI Ape paNa zaheranA rogakAraka ane bhoga banavA mAMDaze, kheDUto ane te paNa leke vATakI loTanA paisA gaNe, tema trIjA vizvanA leke saMbaMdhI udyogamAlike ciMtAmAM paDI gayA. bhAratathI tenI sAme A ja padAnuM mahatva nANatA hovA chatA tenA naphA raLavAnA rogapratikAraka janIna laI javA ane tenI madadathI jAta vRttimAM phasAyA nahIM. vizvanA mahatvanA kheta pAkanAM mULa vatana vikasAvI karoDa DolaranI kiMmatano pAka ane tene AdhAre ane AjanA tenA mukhya utpAdaka dezane abhyAsa karavA cAlatA udyoge bacAvI levAyA. keliphorniyAvAsIo jene AdhAre je che. karoDo Dolara kamAyA ne bhAratane phUTI koDI na dekhADI. pAka mULa vatana mukhya utpAdaka deze . mADAgAskaranI rojhI perivinkala nAmanI vanaspatimAMthI be makAI madhya amerikA yu.esa.e., cIna, yugAnDA, bhArata, auSadha maLI AvyAM, viblAsTAIna ane vinisTAIna. mAtra kevA, sudAna, madhya AphrikA. A ja be auSadhe Aja sudhImAM bALakone thatAM lohInAM cokhA dakSiNa cInathI bhArata cIna, bhArata, inDoneziyA, ta, parAneziyA, kensara sAme asarakAraka puravAra thayAM che. davA-udyoganI bahubAMglAdeza, thAIlenDa, jApAna, rASTrIya kaMpanI I. mAe A baMne davAo upara peTanTa meLavI viyeTanAma, philipAInsa. lIdho che ane mADAgAskarane Aja sudhI kazuMya parakhAvyuM ghauM madhya pUrva eziyA sI.AI.esa, cIna, yu.esa.e., nathI. e ja rIte IthiyopIAthI yuropa ane yu.esa.e. e java ane ghauMne lAgatA vAyarasajanya yalo DavA rogane bhArata, keneDA, phrAnsa, osTreliyA, pratikAra karatAM janIne meLavI lIdhAM. Dabalyu. o. gesa nAmanI ArjenTinA, turkastAna, eka amerikana kaMpanIe lImaDAnA jaMtunAzaka guNadhama para pAkistAna, ITAlI. - peTanTa meLavI lIdhuM che, bhalene bhAratIye teno sadIothI vaTANA IthiyopIA ane raziyA, cIna, kAnsa, bhArata, tanA hetasara upayoga karatA AvyA hoya. AvI yAdI te dakSiNa pazcima IthiyopIA, yu.esa.e, dhaNI moTI thAya. eziyA osTreliyA, haMgerI. A to pelI vAta karatAMya bhUMDuM thayuM. gAmaDAMnI eka magaphaLI dakSiNa amerikA bhArata, cIna, yu.esa.e., garIba strIe chokaro jayo. e bicArI chokarAne kaI rIte senegala, InDoneziyA, sudAna.' bhaNAve? gAmane zikSaka catura. tene thayuM chokaro che buddhizALA. soyAbIna cIna yu.esa.e., brAjhila, cIna, eNe zodhI kADhayuM ke enuM magaja ijanerI karatAM dAktarImAM AjenTinA, mekisake, bhArata, vadhu cAlaze. mAe daLaNAM daLI chokarAnuM peTa bharyuM ane zikSA keneDA. ene dAktara banAvyuM. pelI mA bimAra paDI. enA ja dIrA, baTeTA dakSiNa amerikA raziyA, cIna, polenDa, pAse ilAja karAvavA gaI te pele cabarAka zikSaka kahe " . yu.esa.e, jarmanI, bhArata mane A5 te tAre IlAja karAvuM !' mA kahe, " AvuM te kapAsa madhya amerikA cIna, raziyA, yu.esa.e., kAMI heya?" pele zikSaka kahe, "evuM ja hoya! A dAktara bhArata, brAjhila, pAkistAna, have mArI mAlikIne, te je kamAya te mAro napho. IlAja tu, Ijipta. karavo hoya te paisA lAva.' bApaDI mA zuM kare? trIjA vizvanA dezamAM pAkonuM mULa vatana che. tyAMnA lokoe zeraDI nyugInI/dakSiNa brAjhila, bhArata, kayubA, cIna, pAke vikasAvyA, jAte vikasAvI, rogapratikAraka janIne pUrva eziyA mekisake, pAkistAna. oLakhyAM, tevAM janIne ApyAM chatAM kazuM mAgyuM nathI, koIe yu.esa.e. kolaMbiyA. temane kazuM ApyuM nathI. ane Aje buddhine jore te ja cIjo mATe cA tibeTa/madhya eziyA bhArata, cIna, zrIlaMkA, raziyA, prathama vizvanA dezo trIjA vizvanA garIba deza pAsethI paisA devA, InDoneziyA, jApAna. paDAvavAnA nusakhA ajamAve che. " Ama, prathama vizvanA dezo jemAMthI ghaNuM kamAya che tevA prathama vizvanA deze pitAnI buddhizaktinA jore A khajane khetIpAke trIjA vizvamAM udabhavyA che. jema ke yu.esa.e. pitAne karavA mAMge che tyAre te paNa samajavAnI jarUra che ke Aje thAIlenDa pachIno bIjo cekhA nikAsa karate deza che. lojInA vikAsa ane bautika saMpatti adhikAronA saMrakSaNane bhUmiputra Io 1-12-93
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ sIdho saMbaMdha che. yuropamAM AjathI 30 varasa pahelAM pAka jAte evI vikasAvAI rahI che ke je kRSi rajAthAnA bharapUra saMvardhakane bauddhika saMpatti adhikAro apAyA tyAre teNe chaMTakAva khamI zake. eTale jaMtunAzaka-nIMdaNanAza pratikAraka sudhArelI jAtamAMthI khe e potAnA khetara para pedA karala bIja jAte (pyAna rahe, jacpratikAraka nahIM)." eTale eka vAra kheDUta je bIje varase kheDUta vApare che te vAMdhAjanaka na gaNAtuM paNa. AvuM biyAraNa kharIde eTale te ja kaMpanInAM rasAyaNeya Aje tema na thaI zake. kheDUte pAka saMvardhakane bIje varase kharIdavAM paDe. nahIM te tene pAka na bace. Ane kAraNe paNa tenuM mahenatANa cAvavuM paDe che ! (bhalene biyAraNa kheDUte jaMtunAzano vaparAza vadhaze ane pariNAme ane paryAjate ugADI lIdhuM che.) eTale vikasita dezanA peTanTa saMbaMdhI varaNIya Apattio thaze. jamIna, pANI, vAtAvaraNanuM kAyadA trIjA vizvanA garIba deza para amalIkaraNa karAya to te praduSaNa vadhare, kITamAM rasAyaNa prati pratikArazakti keLavAze. mATe vikaselA deza para Arthika sAmrAjavAdane Aropa mUkI ApaNA kherAmAM tenA avazeSo Avaze te te nANAM. zakAya. vaLI, vadhu utpAdana ane keTalAMka roga kITA pratikAra - pAka saMvardhananI cIlAcAlu paddhatiomAM mAtra saMkarIkaraNa lakSa jevAM Arthika kAraNesara vikasAvelI ane peTanTa karelI dvArA ja emAMthI bIjAmAM janIna dravyanI umeraNI karI jatene AvI kaMpanIo pitAnI vizALa ane kuzaLa bajArazakAtI ane te paNa eka ja pAkanI be nate vage. eTale thavasthAne kAraNe khUba pracAra karI kheDUtane lalacAvo, kheDUte DAMgaranI eka jAtamAMthI saMdarIkaraNa dvArA koI rogapratikAraka bharamAro ane dezI biyAra choDI tenI pAchaLa che. pariNAme janIna DAMgaranI ja bIjI batamAM umerI zakAte. paraMtu bAya . janInivANu thaze. kudarate utkrAMti daramyAna meLavelI amUlI TekanolejIe AvI maryAdAo oLaMgI nAkhI che. have kaThoLa janIna saMpadA dezI biyAro sAthe dhevAI jaze. kadAca ApaNe vargane nAITrojane sthira karate janIna dhAnyavargamAM umerI tene oLakhI zakIe te pahelAM nAza pAmaze. Ama, vividha zakAya che ane makAInA rogapratikAraka janIna TAmeTA umerI kudaratI paribaLa (jIvAta, rAga, ThaMDI, garamI, dukALa, pUra vagere) zakAya che, eTaluM ja nahIM eka vaijJAnika te AgiyAnA sAme TakI rahIne salAmatI ApatI khetI jokhamamAM mukAze. camakArA mATe javAbadAra janIna dravya zodhIne tene tamAkumAM dAkhala karI dIdhuM eTale tamAkunA cheDa rAte AgiyAnI jema bhAratamAM bIjotpAdananuM kSetra Aje 5Na moTe bhAge camakavA mAMDe che. AvA choDane TrAnsajenika chADa kahevAya che. vikendrita rIte kheDUtanA hAthamAM rahyuM che. bahurASTrIya kaMpanIAvA choDanuM peTanTIkaraNa thAya che. hakIkatamAM chava saMpadA ene (ane te 5Nu peTanTanA zastra sAthe) A kSetramAM bAvakArakudaratI dezu hoI tenuM peTanTIkaraNa hoI na zake chatAM dhArA vothI dezanA saMzAdhanonI gati avarodhAraze ane garIba rASTranuM ke tevA choDanuM peTanTIkara kare paNa te mATenI paddhatinuM vikasita rASTro paranuM avalaMbana vadhaze. bauddhika saMpatti pinTIkaraNa (Process Patent) na ja hoI zake che. vAta, adhikAranI jALavaNIne nAme kudaratI sajIva saMpadA para thaI ATalethI aTakatI nathI. pelA AgiyAnA camakArA mATenA rahela AkramaNa neti, paryAvaraNIya ane Arthika pralaya lAvaze. janInanuM peTanTIkaraNa (Gene Patent) karI devAya che. bhalA, bhAratIya Si anusaMzAdhana pariSadanA mAsika "InDiyana phArmiMga". lokhaMDanA koI cokkasa prakAranA naTa-boTanuM peTanTIkaraNa karI nA kaTobara 'kanA aMdane AdhAre) zakAya paNa te mATenI paddhati ane lokhaMDanuM peTanTIkaraNa thoDuM karAya ? A te narI mukhatA ane svArtha che. AvA prakAranA TenTIkaraNanI mAgaNI karanAre varga che moTI moTI bahurASTrIya kaMpanI che. khAsa karIne kRSi rakSAthaNenA utpAdana ane vepAra karatI kaMpanIone pitAne na (temane bIjA kazAmAM rasa nathI) vadhAre che. eTale have te bIjanA dhaMdhA tarapha vaLI rahI che. tema karIne te eka kAMkare be pakSI mAravA dhAre che. eka te AvAM biyAraNanuM peTanTIkaraNa karI na raLaze ane bIju te evAM biyAra vikasAvaze ke : - jethI temanAM ja rasAyaNo vAparavAM paDe. varlDa harbisAIDa kanTa. kahe che, " Aje vizvastare 79 jeTalAM audyogika saMzodhana kAryakrama dvArA kapAsa, makAI, baTeTA, DAMgara, juvAra, soyAbIna, dha, TAmeTAM, raja ane zeraDI jevA pAkanI 23 jeTalI * bhUmiputra karatA e hoI tenuM peTandI ja te mATenI paddhatinuM saranALavaNIne nAme karI AvI pralava lAvo.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharatanuM mahAbhArata DalanuM A DiMDavANuM zuM che? A zuM pharI eka vAra ApaNe yuropa-amerikAnA gulAma banI jazuM? have to emaNe ahIM AvIne rAja karavAnI paNa jarUra nahIM paDe! vAsudeva 20 | | pariNAme videzI kaMpanIonI ahIM banatI davAonA bhAva cArI dasa gaNA vadhI jaze... cauda varSa pahelAMnI davAone A zarata lAgu paDatI nathI. khetIne sarakAre koi evI madada na karavI jethI kheDUtanuM paDatara kharca ochuM thAya. ApaNo kheDUta pANI, vIjaLI, khAtara ane TrAnsaporTamAM paNa khAsa nIcA dara meLave che . navI zaratathI enA dareka utpAdananI paDatara UMcI javA sAthe bajAramAM paNa anAja-telIbiyAM vagere moMghA thaze. kheDUto hAibrIDa biyAraNa vApare che. temAM videzI saMzodhano paNa hoya che jema ke ghauMnI meksikana jAta. eka vakhata pAka ugADyA pachI tenuM biyAraNa vAparIe chIe te have nahIM thAya. videzI peTanTanA biyAraNanA dareka pAkamAM kheDate asala utpAdakane royalTI ApavI paDaze . | Drankala darakhAsto ApaNA dezanA vepAra | paDe. bezaka, mAla kharIdavA mATe paisA na hoya teA cumAine besI rahevuM paNa sarakAra kharIdI-AyAta para aMkuza na mUkI zake. | | | dhanika dezo loMkaDInA jevI dalIla kare che ke tamArA jevA garIba-pachAta dezonA mAla mATe paNa amArA daravAjA khullA che. paNa kayAM ApaNI vAmana aughogika zakti ane kayAM temanI virATa zakti! be asamAna vacce samAnatAnuM pariNAma nabaLAne bhoMyabhego karI nAkhe . | | udyoganuM bhAvi nakkI karaze chatAM eTalI aTapaTI ane Tekanikala che ke loko teno marma samajI zakatA nathI. atyAre dareka deza potAnI AyAta-nikAsa nIti nakkI kare che. AyAto para jAtajAtanA aMkuza mUke che. svataMtra dezono e adhikAra che. paraMtu duniyA para soTo calAvatA amerikA tathA yuropanA prabaLa samRddha ane audyogika dezone nabaLA-garIba dezonI vepArI nIti pasaMda nathI kAraNa ke potAno mAla e dezomAM eTale duniyAnA 80 TakAthI vadhu dezomAM joie tevo ghUsI zakto nathI. dareka deza sAthe alaga alaga vepAra-karAra temane mAthAkUTa lAge che. teo AkhI duniyA mATe dareka prakAranuM utpAdana ane tenA vepAra mATe eka ja paddhati nakkI karavA mAge che, je e paddhatinA dastAveja para sahI na kare te duniyAnA navA mahAjananI bahAra! teNe ekale hAthe potAnuM phoDI levAnuM. nyAta bahAra mukAi jAya. A dhamakIthI ApaNA jevA badhA dezoe DalanA zaratanAmA para nIcI mUMDIe sahI karI che. paNa sahI na karIne ekalA paDI javAnA tatkAla jherane badale sahI karavI e dhImuM jhera che. ApaNI saMsadamAM sakhata virodha thayo, koMgresa paNa temAM che chatAM sarakAre lAcArIthI kahyuM ke AkhuM jagata jemAM joDAya temAM alaga paDIe to ApaNuM zuM thAya? jema nyAtanA paMca ke gAmanA bahiSkAra sAme eka kuTuMba jIvI na zake tema DankalanI bahAra jIvavuM azakya che. bIjI zarata e ke koi paNa dezanI sarakAre potAno mAla sasto banAvavA khAtara udyogone sabasIDI, khAsa savalato vagere na ApavAM. jo Ape to badhA sAthe alaga karAra karIne te pramANe Ape. ApaNA udyogo pachAta che, TeknolojI jarIpurANI che. mAla duniyAmAM vecavo hoya to sarakAranA vividha TekA vinA bajAramAM pAcho paDe. | | | A be kalama ApaNane khokharA karavA mATe pUratI che. te uparAMta saMkhyAbaMdha kalamo che. atyAre karAra para sahI karIne te mAnya rAkhavA baMdhAyA chIe . paNa A aTapaTI vyavasthAno amala thatAM va2seka lAgaze. malTInezanala kaMpanIonA magaramaccha dezI kaMpanIone hajama kare che ane 1994nI sAlamAM benko, zaeNrabajAra vageremAM pagapesAro moTA pAye karaze ane temAM pAchuM Dankala! ApaNI dazA bahu mAThI thaze. pharI eka vAra ApaNe yuropa-amerikAnA gulAma banIzuM. A vakhate ahIM AvIne rAja karavAnI takalIpha teo nahIM le. dUra beThAM beThAM lagAma kheMcaze . | eka kalama kahe che ke eka deze zodhelI ke navI banAvelI cIjanI nakala bIjo deza lAisansa phI cUkavyA vinA banAvI na zake. bezaka dareka dezane TreDa mArka ane lAisansanA kAyadA hoya che ane bIjAnA kAyadAne mAna Ape che paNa navA niyamamAM be zarato navI che. peTanTano samaya sAta varSane badale cauda varSano raheze. peTanTa prosesa uparAMta proDakTanI paNa haze. prosesa-banAvavAnI praddhatimAM pheraphAra karIne athavA proDakTamAM thoDo pheraphAra karIne ApaNe atyAra sudhI paradezI mAlanA jevo mAla banAvIe chIe, have e baMdha thaze. mULa utpAdaka kahe te dare lAisansa tenI pAsethI levuM paDe, | | | Dankala darakhAsto athavA duniyAmAM vepAranA navA niyamonI yAdI khUba lAMbI che, jemAM audyogika mAla, khetInI pedAzo, manoraMjananAM sAdhano ane pazu-pakSInI le-veca. TUMkamAM manuSya je kaMi utpanna karIne ke banAvIne vecI zake te tamAma cIjone navI vepAra vyavasthA AvarI le che. eno eka niyama che ke koi deza AyAta ane nikAsa para aMkuza na mUkI zake, kavoTA na bAMdhI zake ane jakAtanA dara paraspara nakkI thAya eTalA ja rAkhI zake. | A zaratathI ApaNo davAono udyoga amerikAnA dabANa nIce jaze. rogonI maulika davAo ahIM bahu ochI zodhAya che ane bane che. moTA bhAganI phArmAsyuTikala kaMpanIo videzI phormyulezanamAM thoDA pheraphAra karIne enI e ja prosesathI davAo banAve che. e have baMdha... videzI davA banAvavA mATe te davAnuM tathA tenA utpAdana prosesanuM lAisansa mULa utpAdaka kahe | eka ja haroLamAM vikaselA audyogika dezonA | DhagalAbaMdha mAla mATe ApaNe daravAjA kholI devA | eTalA paisA cUkavIne levuM paDe. A kalamane citralekhA - 27-12-93 = 8 eka kalama varSI evI che ke dareka deze tenI khetInI pedAzonA amuka TakAnI pharajiyAta AyAta karavI paDaze. jApAna ane koriyA to bUmAbUma kare che ke amArA svadezI cokhA pakavanAra kheDUta barabAda thai jaze. ApaNe paNa ghauM, telIbiyAM, cokhA vagere na joie to paNa AyAta karavA paDaze. @mit T..
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ -to davAnA bhAva behada vadhI jaze vijJAna ane TekanolojInA zikSaNa pAchaLa thatA kharcanuM koi mahattva nahi rahe." evuM ja kRSi kSetranuM che. DaMkela darakhAsta kahe che, sarakAra khetInA utpAdanamAM vadhumAM vadhu 10 TakA sabasIDI ApI zakaze. A darakhAstano amala thAya to kRSi utpAdana vadhAravA mATe vadhu sabasIDI ApatA yuropiyana arthasamUhanA dezo jevA audyogika rASTroe sabasIDInuM pramANa ghaTADavuM paDe. bhArata sahita vikasIta dezomAM A pramANa ochuM che, paraMtu Ano kaMi artha nathI. 'jamavAmAM jaMgalo ane kUTavAmAM bhagalo' e nyAye yuropiyana rASTro kelanI darakhAstano haLave halese amala karaze evuM niyAno oN che. Arthara DaMkela nAmanA eka amerikana mahAzaya bhAratanA baudhikomAM ane udyogapatiomAM bhAre aLakhAmaNanA banyA che. yunonA eTale ke amerikAnA aMkuza heThaLanI janarala egrImenTa opha greDa enDa TerIpha (gATara) saMsthAnA teo DirekaTara janarala che. vizvanA vikasatA ane vikasIta dezone sparzato eka vivAdAspada kharaDo temaNe ghaDayo che, jeno bhAratamAM amala thAya to bahu moTo anartha thai jaze. bhAratane A kharaDo kevI mAThI asara karaze me jotAM pahelAM baudhikonA pratyAdhAto joie: paga taLe relo Avaze tyAre davAnA bhAva behada vadhI jaze. nAnA ane madhyama kadanA udyogono mRtyughaMTa vAgaze. harIphAi eTalI vadhaze ke jaMgalano kAnUna pravartaze. moTI mAchalI (malTInezanalo) nAnI nAnI mAchalIone khAi jaze. bhAratanA audyogika kSetre malTInezanalo ja DAMpho bharatI dekhAze! davA udyogane A darasAtanI sauthI mAThI asara paheAMcaze. A udyoga varSe Azare 40 abaja rUpiyAnI davAnuM utpAdana kare che jemAMthI moTA bhAganI davAo videzamAM zodhAI che. -zirISa mahetA dezamAM have A udyoganA vikAsa sAthe agraNI arthazAstrI DaoN. amIyA bAgacIe no DaMkela darakhAsta lAvavA mATe yunone badale sIdhuM amerikA para doSAropaNa karatAM kahyuM, "A kharaDo malTInezanalone aDhaLaka kamANI karavA mATe ghaDayo che. amerikAnuM varcasva aneka kSetromAM have pahelAM jevuM rahyuM nathI. lokhaMDa, ilekaTronikasa jevAM kSetromAM te pAchaLa paDI gayuM che. eTale teNe vikasatA dezonuM kAMDuM AmaLavA mATe A mArga apanAvyo che. "pheDarezana opha inDiyana cembarsa opha komarsa enDa inDasTrI (phikkI)nA sekreTarI janarala DI.eca. Ai paNaMdIkara kahe che, "Dakela darakhAsta samakSa bhAratanI sarakAra jhUkI jaze to amerikA tene jhUDavA mATe supara 301 jevI DhagalAbaMdha navI darakhAsto lAvaze. pazcima baMgALanI mArkasavAdI sarakAranA vepAra pradhAna bidyuta gAMgulI kahe che, "bhAratane svAvalaMbI banatA rokavAnuM A kAvataruM che. amerikA AmAM saphaLa thaze to AdhunikIkaraNa ane udAra nItinA oThA heThaLa videzathI AyAtanA daravAjA khulI saMzodhana kArya thatuM rahe che ane tenA phaLa svarUpa navI navI davAo kemisTonI dukAnomAM pahoMcatI thai che kharI, paraMtu atyAra sudhI videzamAM zodhAyelI davAonA AdhAre ja ahIno udyoga nabhato hato. have videzI kaMpanIone A davAonA peTaMTa hakkanI royalTI maLe tevI jogavAi DaMkela sAhebe sUcavI che. A darakhAstano amala thAya to ApaNA davA utpAdakoe videzI kaMpanIone royalTI peTe lAkho-karoDo Dolara cUkavavA paDe ane pariNAme davAnA bhAva ahI vadhI jAya. eka aMdAja pramANe dezamAM vecAtI 42 TakA enTIbAyoTIksa ane 8 TakA bekTerIyA pratirodhaka davAo videzI peTaMTanA sapATAmAM AvI jAya. "amuka davAnA bhAva 10 gaNA vadhI jaze." eka utpAdaka kahe che. eka tarapha davAnA bhAva vadhaze ane bIjI bAju davA kaMpanIone navI davA viSe saMzodhana karavAnuM koi protsAhana ja nahi rahe. kAraNa ke DaMkelanI darakhAsta anusAra videzI davAnuM peTaMTa dharAvanAra utpAdaka AyAta karato hoya tyAM sudhI svadezI davAnA utpAdanane koi rIte pramANa gaNAze nahi. Do. bAgIcI kahe che, "A darakhAstano amala thaze to "" ke jaze ane bhAratano vikAsa ruMdhAi jaze. keraLanA vijJAnIoe A bAbata janamata jAgRta karIne AMdolana karavAno anurodha karyo che. paraMtu kamanasIbI e che ke, bhAratanA Arthika vikAsane khatama karavA mAMgatI DaMkela darakhAsto apanAvavA mATe sarakAra upara amerikAnuM dabANa vadhI rahyuM che. to paNa haju koi janamata nathI ane sarakArano paNa koi mata nathI. dezanI moTAbhAganI prajAne DaMkela darakhAsto sAthe atyAre dekhItI koi nisbata nathI, paraMtu grAhaka sarvesarvA bhAratane AMtararASTrIya kavoTA jeTalo maLe eTalAM ja vaso ane kApaDanI nikAsa karI zake che. A kavoTA niyaMtraNo 1996 sudhImAM nAbUda karavAnuM DaMkela darakhAsta sUcave che. pAnA. AnA pariNAme bhAratamAMthI kApaDa ane taiyAra vasonI nikAsa vadhavAnI zakayatA che kharI, paraMtu A eka mRgajaLa che, chaLa che ema anubhavIo kahe che. yuropanA dezo ane amerikA gokaLagAyanI gatie potAne pratikULa evI darakhAstono amala karaze ane anukULa evI darakhAstonA svIkAra mATe bhayaMkara dabANa lAvaze. dezanA baudhiko A paristhiti pratye Akroza vyakata karI rahyA che tyAre nAma, saranAmAM vinAno eka paripatra sarakArI daphataromAM eka vagadAra lobI vaheMcI rahI che, je DaMkela darakhAstonA phAyadAo samajAvIne te svIkArI levA mATe bhArata sarakArane samajAvI- paTAvI rahI che. bhArata sarakAranI mati mUMjhAi gai che. nANAkIya samasyAo sulajhAvavA mATe manamohanasiMha jevA kAbela nANAMpradhAna che, paraMtu AMtararASTrIya vepAra samasyAo ukelavA mATe koi kAbela vyakita nathI. sarakArane A bAbata zuM kahevAnuM che evuM dabANa vipakSI sabhyoe karyuM tyAre mUMjhAyelA vepAra pradhAna pI. cidambarame eTaluM ja kahyuM, 'sarakAre AkharI valaNa haju nakkI karyuM nathI!" saMdeza tA:1492
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ D0AINIA bhItaranA vaheNa ' kuladIpa nAyara svAvalaMbI banavAnI AvazyakA navI dilhI, tA. 12 kI bimArI. liozIpaNa emaNano artha 'para' tarI saMvarane thanArA nAma hominI joIe to, vkha vaDanI pokaleTa, poTa . yaha ne vikatA che. ane baTa Da bhAratIya bajAramAM 'nA ma nA dharAve che. zaTa vAI' javAnI taiyArImAM che. vaca pajavAnonI pratImAM viSamAMthI maLelI arajIo mATe che Ilano samAveza karavAmAM Avyo che aw siddhAM hoya to kevaLa A che jeno gAyogika rANenI bajAramAM bAbato mATe atireka nAha have banne bipina praveza che. je jvAbadArInI kiMga mazIna, oTomobAIla ane khAtarI ApavAmAM AvI hatI tenA parakhAstamAM enI nathI banatI kavara .vI. mATe paNa haze. ' . Ano artha evo nI nutana nIti rokANa, sarvIsIsa, beMkIMga, vINa chaTarI banAvavAnI : athAM AInA Tekanolona mATe vi. janomAM vikasIta rASTranA Adeza pache jyAre AraMbhavAmAM AvI tyAre anasAra temane chUTachATI bAvA ahiM nathI bolDa abaja DolaranI - daravAjA baMdha karI devA paraMtu evo abhyAsuo vaca A bAbate sahaii garIba rASTronI nibasa sAthe sapaNe chevana na karavAmAM 1TanI gayelA videzI sevAne aAvI hatI. teoe evI cetavaNI tene sAMkaLI levAmAM AvI. aTakavavuM pAcana saMraNa pAchaLa .. A mATenI dharI hatI ke bahurASTrIya kaMpanIone saMgatanAM sama 17000 karoDa ane sabasI pAchA thAya evI che paraMtu vIzvaravI pula .42000 karoDa kharsa che, je pukhane 15 karoDa bhAratIyomAM che. che. bAghogika rAkho, khAsa karIne jo kharIkinamAM rasa dharAve che. mA moTAbhAganI raja sansaporTa, vIjaLI panIo vIjaLI, rAnsaporTa che amerikha utpAdanamAM potAnI ane avaNI pAchaLa vaparAya che. pazInarI jene mUDIrowNa nahIM karaze. spardhAtmaka tIkSaNanA gumAvI raSa che. saMsANa ane sabasI pAchaLa ATalI A che kharekhara khoTI karI paraMtu teno vizeSa, TekanolojI ane nava rakama javAnuM thAlu rAkhavAmAM 2 TekanolojI kSetre virothI pUrve vanamAM potAnI jUnI IcathI to svAvalaMbI banavAno koI roSaNano pravAha vaheto na thayo tyAM vANa jALavI rAkhavA mAga che.mAthA, vahevAra para jAto nathI. bIjI sudhI vAta simita rahI ane e mATe e teoe evo nirNaya kare ramatanA rIne ja sarakAra pAse bIjIvAro che; spaSTatA karavAnuM sarare kAca khUba nilama epI badalI nAkhavA. dasa lAkha Tana ghauMnI AyAna vaca yuro apAvyuM. sAmAnya mata evo AMtararASTrIya Adhaka vyavasyAmAM vozI DAmaNano boja vadhaze ja. pravarte chevidezIonA chevANI navI potAno prabhAva majabUta banAvavA eka lo dIThe . AThanA bhAve paDaze. to bApa nIti para karavAmAM AvI che. nutana AMtararASTrIya dharo teo Iccha gharanI chetone zA mATe nI che. vaparAzakaro mATenI temaja zrI chela darakhAstoe badhI ja bhAva na mApavo cIjavastuonA utpAdanamAMthI videzI o saMDa reza tamAma kheta pedAza ApI che bhAratanA pIrokANakArone navI dilhIe vayina bAbatone ekamAM. "ka ApI che. draSTibiMdue ne ja have cekhavA joIe. chAlAM paNa varSamAM mAlasAmAnamAM vyApAra, sarvisIsa bhArate A kSetre nipuNatA meLavI che. * saMbaMdhe niyamano ane samasTrIkasa sarajhara pAse kAca I vikalpa aMge peTanTo sahita bAkhinnenI nathI. vinI najaramAM Adhaka rIte , milakatano AmAM samAveza thAya che. simara khAvA lona mATe thogika trIjA vizvanA dezo A tamAma bAbata svIzcarake athavA makAI je. jhAyanA ca para saMpUrNa pAra rAkhavA sAthe teramo jema che temAM anusaravA navI nirAkaraNa mATe kAryavAhIne praraNe teo dihI tera thayuM che. vAstavamAM, Ara vaccenA saMbaMdho vadhu gADha bane che. A rola (narala erImenTa ona TreDa enDa bAbate, je, bhArata athavA anya TerITa kaTa'nA vAyarekaTara janarala) varA vikasanAM rASTro pazcimanA rASTro khAte 2ja karavAmAM AvelI darakhAstoe niSasa karatA hoya ane jApAna spaSTa saMdeza Apyo che. AdezanuM pAlana karavAno Izva2 kare muMbaI samAcAra pAkistAna ane bAMgalAdeza sahita je dezomAMthI AyAta karavAmAM AvatI homane dezanA mAlasAmAna u52 jana nIja vinA dezo viruddha lola pAnA naMbara 13 darabArano che. mATe atyAra sudhImAM vadhArI ne ca vaLatuM pagaluM A rASTro le nA . vyApAra, kAnUna ane kAryavAhI pAsAo 52 varcasva rAkhyuM che ane tela darakhAsto je ApaNe svIkarIe khAMDanI nikAsa upara AMtararASTrIya sarahada khAte levaDadevaDa aMge Takakara jhIlI che. eka banI nukasAna mane maLe evI nizvAsa mAkhAM jaI bane neninI bAbata sabasI nAbUda karavA athavA ghaTADavA che. have gaTa'nA amalane vyApaka mATenuM zikha ApaNane baMdhanakartA banAvavA virAyuM che jepI karIne raya, anAjJA prApti bhAvane paNa eka sAdhAma rASTranA jAgIramAM pAra nahIM kare. aNa urjA ane avakAza TekanolojIne paNa A zista AvatA nItio ane loDovaDane AvarI leze. AvarI levAya. bIjA zabdomAM kahIe to bIjA vinA mApAra, bAghogika svAvalaMbI banavA sivAya chUTache athavA nANAMkIya nItiomAM vikasIta rASTro potAno abhiprAya Apaya. A rASTronI IcchanuM pAlana nahIM karavAmAM Ave to teo saja kare. dinAMka 23-2-92
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ hariyALI krAMti have ) khoTa batAvI rahI che. DOAINIA chela prastAva sAme kheDUta AMdolana thayA che. te ukela prastAvano virodha karanArA kheDUto ane temanA 6 netAo kahe che ke kelanA InTelekasuala proparTI ' rAIsa heThaLa bhAratIya kRSiughoga tenI sataMtratA gumAvI deze. bIjA zabdomAM kahIe to bhAratIya kheDUtoe egro TekanolojInA kSetramAM dhaMdho karatI bahurASTrIya kaMpanIne kAMDAM kApI ApavAM paDaze. AnI sAme ukela prastAvanuM samarthana karanArA kheDUte ane temanA netAo kahe che ke je bahurASTrIya, kaMpanIonA biyAraNathI utAro (proDakazana evareja) sAro maLato hoya, jamIna na bagaDatI hoya ane bhAva sAsa maLatA hoya te dhaNuM thayuM, amane bIjI cIjo sAthe saMbaMdha nathI. teo bIjI dalIla evI kare che ke, bhArata jene mATe gaurava le che ne hariyALI krAMti paNa amerikana egro TekanolojInAM kAraNe ja thai che. amerikA ane philipinsanA biyAraNa saMzodhana saMsthAoe zaMkara biyAraNa taiyAra karyA hatAM. mAtra bhAratanA dezI biyAMno ja upayoga karavAmAM AvatA hoya evuM to bhAgye ja kaMI jovA maLaze. e bhArata pahelAM anAjanI bAbatamAM svAvalaMbI nahotuM. tyAre amerikA sAthenA bhAratanA karAra pIela 480. heThaLa baha AvatA hatA. e samaye bhAratamAM hariyALI kati jhaDapathI AgaLa vadhI rahI hatI. 1972-73mAM bhArata annanI bAbatamAM svAvalaMbI banI gayuM hatuM. bhArata sarakAra ane bhAratanA arthazAstrIo e mATe Aje paNa gaurava le che. teo gauravathI kahI zake che ke kRSisaMzodhana e bharata DogarA no khAsa rasano viSaya che. teo dillImAM rahe che enAthI vadhu bhAratanAM gAmaDuMomAM pharyA kare che. kRSi, payovaraNa ane anya vikAsanA savAlo laIne ja patrakAratva karanArA DogarA kadAca bhAratanA evA ekamAtra patrakAra che. temaNe eka lekhamAM lakhyuM che ke A hariyALI krAMti have ApaNane modhI paDI rahI che. : vI. ema. rAya ane Ara. esa. dezapAMDenA abhyAsono AdhAra laIne bharata DorAe lakhyuM che ke hariyALI krAMti pahelAM (1952-65) bhAratanuM anAjanA utpAdanamAM varSe 1.51 TakAno vadhAro thato - hato. bhAratamAM jayAre hariyALI krAMti thai. te (167-74)nAM varSomAM e vArSika vadhAro 1.84 . TakAno noMdhAyo hato. Ama bahu khAsa pharaka paDayo nahato. bIjA eka abhyAsa ema. vI. karInA kahevA mujaba to jo dhAnya sivAyanAM utpAdanone bAda karavAmAM Ave toM hariyALI krAMti daramiyAna anAjanA utpAdanamAM sarerAza ghaTADo noMdhAyo che. enI sAme ApaNA kaSisaMzodhanamAM ane jarUrI sAdhano vikasAvavA pAchaLa abajo rUpiyAno kharca thayo che. A kRSikharcanA AMkaDA para paNa eka najara nAkhavA jevI che. 1961-62mAM bhAratanA kheDUto 2,92,000 Tana rAsAyaNika khAtara vAparatA hatA. . 1970-71mAM e AMkaDo vadhIne 21,77,000 Tana thayo hato. 1980-81mAM kheDUtee 5516,000 TUna rAsAyaNika khAtara vAparyuM hatuM ane 1990-91mAM e AMkaDo vadhIne 12,567,000 Tana khAtarano tharyo hato. jema khAtarano vaparAza vadhyo che tema baLataNa; jaMtunAzaka davAo, mazInarI vagereno kharca paNa vadhyo IdayA rAda amAre tyAM vasativadhAro che tenI nA nahIM paNa ame e dareka mone ana ApI zakIe chIe. paNa have vidvAno . kahe che ke A hariyALI krAMti e eka mItha che. bhUmaNA che. ApaNA samAjane satyane vAraMvAra tapAsatA rahevAnI Adata nathI. AjanuM sanma AvatI kAle satya na paNa hoya. tene tapAsatA rahevuM joie. dAkhalA tarIke Aje eka baMdha upayogI ane paravaDanAro lAge te kAle dhoLo hAthI paNa sAbita thAya. ApaNe jyAre utpAdanakharca ane AvakanAM lekhAMjokhAM mAMDIe tyAre AvA dhoLA hAthIne gaNatarImAM levAnuM bhUlI. hoie chIe. jayAre lAgatAvaLagatAone ne bhUlI javAmAM rasa hoya che. jevuM baMdhanuM evuM ja jamInanA bagADanuM ane bIjAM evAM paribaLonuM. hariyALI krAMtie rasAyaNo dvArA je paryAvaraNane nukasAna pahoMcADyuM che tene gaNatarImAM levAmAM Ave to hariyALI krAMtinuM khAtuM khoTa jAya. jamIna bagaDI che. jamInanAM pANI bagaDyAM che. AbohavA bagaDI che ane jamIna tema ja molAtane poSaka kITANu (bAyojha) nAza pAmyAM che. keTalAMka paraMparAgata biyAraNo nAza pAmyAM che. kRSi cIjonuM vaividhya paNa nAza pAmyuM che. kRSipravRtti bahu kharAba rIte ekasamAna (yuniphorma) thai gaI che, bhAratanA loko nAyalonanA kapaDAM pahere te jema binakudaratI che ema ja bhAratanI bhUmimAM rAsAyaNika khAtara nAkhavAmAM Ave te paNa binakudaratI che. bhAratanI AbohavA jotAM bhAratanA lokoe nAyalonanAM kapaDAM na paheravAM joie ane jamInamAM khAtara nahIM nAkhavuM samakAlIna pAnA naMbara == =' . - joie paNa ApaNe prakRtivirodhI jIvanapravRtti apanAvI lIdhI che. hariyALI krAMti vize eka paNa prazna * karyA vinA ApaNe tene ApaNI siddhi tarIke svIkArI lIdhI che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ DOAINIA 2 m darakhAstano virodhaX << darakhAstanA svara sAthe samagra rASTramAMthI virodha thavA nAM Kii karo sAthe bhArate teno svIkAra karye che. AthI have eka ' bAnAne araNa che ke zAso ane Ayojake ca caNanA hitanuM roSa paNa thaI mu che. eTaluM ja nahIM tene zuM karavuM joIe tenI koI ja gatAgama nI. saraarane haNA - hamaNA dareka bAbatanuM gANa karavAno pavanAo che. jAhera patranA ekamonA zera paNa thavAnA che, relavenI jamIna paNa thavAnI che. khAnagIkaraNa dvArA Telina sevAnuM vecANa thavAnuM che. mAtra havA - pANI sivAya badhuM ja vecANa mATe bahAra AvavAnuM hoya ne lAge che. 1 nATa cAraNIo rASTrane laI jaI gayA che tenI samaja paDatI nI sAmAnya vyakitane mana to eka ja vana chesAMja paDe che ane divasa nIuI jAya che te ja temanA mATe pUratuM che. temanI pAse paDavAnI saMparka 2vAnI beI jazani nathI. AvaData name teTalo samaya nathI. AthI have karavuM 5 nAnA - nAnA saMgaThano vaca vArika ekanA kheta karavAnA prayAso have thavA joIe. ghaNA kahe che ke darakhAsta karatAM ane zerabajAramAM vadhu rasa che. paraMtu A bAlIzatA che ke darakhAsto drA kho najI bhIjavastuo vagere 52 pazcimanI rasI pakaDa vadhavAnI che. A jananI keTA jANakAra che? pazcimanA rASTro zopa athavyavasthA dharAve che. analabake bIjAnuM zoSaNa karIne temane AgaLa vadhavuM che. Dela darakhAsta mATe bhArata para aneka rIte bihAravAmAM AvyuM ane ene kaMpAI gayA.biyAraNa bIjIvAra vAparavuM te batane grAhaka narI ApoApa maLa bahAra che chatAM rogI mAMgo. yuropIana bebunITa ane amerikA vacce samajIta thaI che. have A pazcimanI saraha eziyA tathA mAlika para trATakaze. tene pana oSaNa eja sarvasva che. paNa e temano "vizeSAdhikAra" che ane prophezana paNa che. AvuM khAnanAro paNa pazcimamAM vase che. pazcimI vicAradhArAno pratikAra mAtra saMgaThana drA ja thaI zakaze yuvaka maMDaLo, yuniyana - samAnnI vividha saMsthAo je eka ja pleTorka para Ave ane A aMge pratibara kaI rIte karavo tenI mikSa taiyAra nahIM kare che samannA dareka vargane mATe hela darakhAsta e AtanuM paDIkupuravAra thavAnI che. nenA parINAme aMbe gALe jovA maLaze ane te vidhAtaka haze. muMbai sa": cAra pAnA naMbara : dinAMka 19. 12-
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 muiMbaI samAcAra) nIvAra, tA. 18mI Disembara, 1993: arasAyaNa - 27 mo 1915. 2, tA. 18-1ra-1993 * 5 dareka vastunI ujaLI bAne o, ukAsa kaLavo - AnI vAtano ke carADa karo ane tamArA mitrone te kaho. henarI mIlara nikAsa vadhAravAnI bhramaNA muMbaI samAcAra che la darakhAstanA svIkAra bAda nAsomAM vadhAro thaze ane te rIte videzI hUMDiyAmaNanI kamANI che te matalabanuM nIvedana vANijya maMtrI au praNava mukarajIe karyu hatuM te kaIka aMze to satyathI vegaLa ane geramArge cheravanAra che. nikAsa vadhavAthI rASTrane kayo thato nathI - paraMtu AmAna - nisanI AdarTa samatulAthI mAhika pado pAka che. nikAsa vadhAravAnI ghelachA che temAM ghauM, dudha, cokhA ane jIvananI ujavastu parAMta khAdhatelano paNa samAveza thAya che. rASTranI jarImAna saMtoSAtI nathI te vakhate nikAsa vadhAravAnI mAgaNI karI ne keTalI bAjI Akhare rASTranA dhio ane AMtarIka pUravamano paNa koI viyara karavAmAM Ave che ke nahIM ? nI praNava mukhya ca kendra sarakSarano bacAva karavAmAM Ave te sapas. zabaneluM che araNake teo nema na kare to anya zuM karI zake ? navI dilhI AMtararASTrIya bApAra vyavasthA bahAra pI zake tema nathI paraMtu cInano dAkhalo najara samA che. barma ane tAIvAna paNa Ta aa che. IrAkanI sAmenA pratibaMdha chatAM tene kaMI ja vAMdho Avyo nathI. kendra sarakAra rASTranA hitonI rakhevALI karavAmAM nibaLa rahI che. saMsadane paraMparAmAM rAkhIne Dona darakhAsta svIzvarI levAmAM AvI che ke ekavAna che. have vaghavhana to mAtra tenI parika jAhecata kare che. A darakhAsta svIkArya bAda kaMipaNa rASTra Adhika rIte sArvabhASana vagaranuM banI che. pUravAdI rASTro temane zoSaNanuM kendra banAvI deze. - jemanuM bega no raLavAnuM che tevA rASTro ane temanI arthavyavasthA cheSaNa e tamAma pravRttimAM kendrasthAne che. zrA mAlamAM ezIyA ane AdhInuM prabhutva che te vAta teo jANe che chatAM TekanolojI kSetre pazcime potAnI sapIya drA temanuM zoSaNa kyuM che. yuropa - amerikAnI vastI vizvanA nIja bhAganI che ane kudaratI sAdhanono 5 TakA upabhoga teo kare che. vizvamAM asamAnatA vadhI jAya che ne je ghasaDavAmAM nahIM Ave to IrSA ane akhAInA pratApanA gharSaNa ane temAMthI vRddha thavAnI saMbhAvanA che. asamAnatAnA mULa e vizva avasthAmAM paDe che. temAM aMtara paDavAne bale vadhe tevA prayAso thAya che te koma nathI. kisa vadhe devuM ghaTe te khyAla paNa tarASaNo che. je tema ja hona no sAudI arebiyAnI aApaka hAlanA - je parI hota. - praNava mukarAe karI sutarAu kApaDanI mIlo kema khoTa karI rahI che ane mATe baMdha thaI rahI che teno abhyAsa karyo che kharo ? kApaDanI khIlone temanA vividha utpAdananA bhAkhI ane mArmika bhAva maLI rahe te mATe koIne vicAra sudhdhAM karme nathI. je cane yuropa - amerikA para hAI TekanolojI mATe, aApaNe aAdhAra rAkhIe chIe te ja rIte yuropa paNa sutacApaDa mATe ethI navA AlIjha para nirbhara che ahi soghabAjI kUca no hAtha para evo ja tenI thaI rahI che.gaTa ane Dela darakhAsta e bIjakaMI ja naI - bhAratane Aja rIte gulAma banAvavAno ja prayAsa che. vAriA enI nikAsa vidhAravAnA prayAi varNave che paraMtu arthataMtra para tenI asaro ane kema jaNAvatAM nathI ? sutarAva kApaDanI nikasa e trIja viva vaza yuropanuM nAma dabAvI zakAya tevI mahatvanI cIja che paraMtu mahAsanA amerikAe bhAgalAvAdI pravRtti vaca tamAmane vibhA na karI nAkhyA che eTale joI sodAbAjI karI zake tema nathI. u5cana tela rASTranA saMgaThanane paNa vibhAjana karI nAkhanAra amerikA havAmAM to dareka jagyAe javI rahyuM che. idare prajAjano A badhI darakhAsta DoneTa joIe tevA jAna nathI paraMtu tenA vIra bAda aneka gUMcavADa ane zoSaNa thaze te nipIta che. vizva avisma ane mArkeTa InomI e pIvAnI . abhivasthAnA moDela che je bhAratane koI kALe nai nathI eTaluM ja na sAmAkaka - adhika vyavasthAne te epa nI.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ VINIYOG Dekela darakhAstano rakAsa merIka drA bhAratIya kRSi patatiAM bANa mArA jevA darakhAstanA nAme prayAsa thayo hato tene bhArata vaca spaSTa rIte : nArI zakavAmAM Avela che. amerIka je bIyAraNa bhAratamAM paNa , saMzodhana bAyo meraupayoga thAya ne peTanTa karAvavAnI vAta hatI, koIpaNa svamAnI rASTra je darakhAsta kApI svIkArI zake nahIM. kola darakhAsta karavAmAM Ave to tenA para ronI pehIonI peDhI sudha kavavAnI rahe che. Avo khoTano dhaMdho koNa kare paraMtu amerIkA have hiSaNakhora mahAsattA tarIke upasI rahyu che. mtanuM sANI moTuM kanalakhAnuM zikAgomAM che. mAM panika be lAkha hera, na karavAnI vyavasthA che. prakhyAta amerIkana thAnika AIIna hatuM amerIkAnI dharanI 100 varSamAM rasakasa vagaranI thaI jaze. kAraNa pazuonI nava vaya che tethI kadaratI khAtarano puravaTho ghaTI jaze. jyAre bhAratamAM nAma nahIM thAya - bhAratanI dharanI rasALa banI raheze. kAraNake chellA 10 hajAra varSathI bhAratanI dharatIne DhoranA gobara mAraphate bAvA so maLI rahe che. mahAna vaijJAnika draca bhArata ane amerIkanI sarakhAmaNI kevI rIte karavAmAM AvI hatI te samajavA jevuM che. amerIdhra saNava chepasAdAra che - chanAM jIvahiMsA thAya che tethI kama nirena jevuM koIne nathI. kela darakhAsta eka tarakaTa - ane eka pUrvoina pravatare che. AvI darakhAsta sAme virodha thavo joIe. paraMtu khUba ja moDe moDe virodha zarU thayo hato. Akhare kendra sarakSara paNa prajamana sAthe grI che ane te darakhAna, batAvanArane aMguTho batAvavAmAM Avyo che. A eka Avaka valaNa che. ' rASTra premanA abhAve eka mAnyatA ja dhusI gaI che ke videzanuM hoya ne. ba ja sAre che. hajAra varSanA videzI zAsakonA prabhAva heThaLa rASTrIya parI ! jero ja rahI nathI. AthI praja paNa je roSapUrvaka virodha darzAvavo joIe temAM karakasara kare che. Ama samagra bAbata jAheracarca mAgI le che. ' - videzI biyAraNa karatA bhAratIya bIyAraNa aneka darajaje sArA che. bhArata bhAve kaghaca hekaTaradITha khetIvADI utpAdanamAM pAchaLa haze paraMtu pazuonA gobarano puravaTho vadhArIne utpAdanamAM nedhapAtra vadhAro thaI zake che. kaMIka aMze bhAratIya kavi patimAM agratAkama ja khoya che. bhArata zAkabhAjInA utpAdanamAM vizvamAM bIjA naMbare che. lagabhaga 48 prakAranA lIlA zAkabhAjI bhAratamAM thAya che. tenA bIyAraNa paNa bhAratIya' havAmAnane anurUpa ane anukuLa hovA joIe. have te Daba darakhAsta praya bhAratamAM kayAMthI bhalIvAra thavAnI hatI ? bhAratanA pizcaroe bIjA pAse kazuM ja zIkhavavA javAnI jarUra nathI tevI bhAmika more nirmANa thaze te vakhate Dakela darakhAstano ApoApa rasa che. bhAratamAM anAja, telIbIyA, zAkabhAjI ane phaLaphaLAdInuM jeTaluM utpAdana jAya che tene vyavasthita sAcavavAnI ane upabhokanA sudhI pahoMce tema karavAnI jarUra che. saMsada sabhyo karatAM vadhu roSa bhAratIya kheDUtoe darzAvyo hato e nedhapAtra bAbata che. aMte sAcI vastu samajANI che. khoTA mArge jatAM agAu ja ne pArga khoTo che teno khyAla AvI gayo che te sArI bAbata che. khoTI caLavaLano eka pratItijanaka vijya thayo che. paraMtu haju lAMbI majhala, 5vAnI che. kela darakhAsta evImA ane anIzcanA rASTrone pAyamAla kare tema hatI.1 kamase kama bhArata temAMthI bacI gayuM che. A bAbatano paNa bhAratanA kheDUto ane te A darakhAsta sAme virodhano jharo upADanAra sAmAka ane aicchika saMsthAone maLe jAya che. muMbaI | samAcAra pAnA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke kheDutonI saMgaThIta relI wife another shore klArakhAno sAthe bhAratabharanA poke virodha pravo che. A aMge rerInuM navadIyaM apekna che. jenI mAgaNI evI che jIpanImone vinAmAM ghara thayo na jodhe.paraMtuSTa aneranA arIbone ja nItine batArI nAkhI che ane gADa tAna hA paTe avanI vadhI che. koNa bArasa paNa khetI kaI che nahIM anerA khAte tone mAnapAna raNacho *Ina hajAna jInAM koleja-teja "InanI matA ane khetInI pati siMghaI khA vagerene AdhArepejhasa betIvA pati vikasAvavAmAM AvI che.yupanI gAya kesa konuM utpAdana vadhAre mApanI hoya paraMtu tene paranAM ghavI na 90AINIA raNone paratanA havAmAna paNI na che - TI na che. A ja pAnI paddha che. jenI ne casAyANI, khAtaranA upayogI jamInanA ko navApI aA che tevI ja ravi panDanA bIyAraNane kAraNe eka-be a Ana 1pa jevA bane che. paraMtu have te banatuM nI mane asabhya asaro pa thaI jAya che.' - bhAratanI ki paddhati pANI ja prIna che ane varSonA anubhava bAda te sipAI che. pAya - bepara nAnI moTI khAkhI neNAM aAve che teno arka enISatrapabi jANI che. bhAratanI pAse aAvI gaNezapanA li paMkone ya sInI mAna hatuM. gharanI veno pAsethI paNa uSA nuM che. temanI pAse beI nIvarsITInI varI nI paraMtu sara bhaNI che. * bhAratanI pAse gAya ane vAghanA vikAsa ane perano lAkha varSano anubhava che. A parathI sapanuM pu parananuMbi bALases aSata che. paraMtu te jonAranI draSTi hovI joIe mAnajigI bAbatanuM anAraNa rAva thApa AvI javAnI nathI. viNI biparaNa karatAM ApaNe pote ja pI biparAyuM saMvedanoma nI karatA ne a liparAM jevo che. - chelA 20 varSamAM bhAratanA kavi khAtAe je je nIti vipa" nirNA vandra che tenI taTastha rIte tapAsa karavAnI bhAvanA che. hAvAM to e jAge che khAtAnI kalagIrI nA dina vicalI A che eTaluM jana vaparAmacanA dhita paNa jovA nI. khuba ja ane Ae e nevInI gIca rI che. prajAnA pratinidhio sudhI AvI vAta para che te paNa kha e che. nAjhara jamavA che marI enaNASaTana hAIno pUrae mAge che. paraMparAnA vinAnA ane nAhya khAtA vagere svIkAra bane gawkha paranI po che. nuM kavi panuM e che ke AI nI karavI joIe. jyAre nANAkhAtuM e che ke veTa svIkAravI je. artha kiozIonI rIte " " kare che teno bA epa japUrAvo . to svIme sakhI joktA banAvI hatI te paratanA , raktAonuM avaga baupavuM, tenA patiene TArsa tAkIya bApe eDiTarsano e.janaralanI nitaratIya perene bIyAraNa nA cAra khAtara visanuM AvuM ja goThavavuM hovAnI vAta prApti ne jANa che, dhananI batranI sitonerIva nAkhanAravAnuM mana thAya che. vana zivanI paratane mana ene navI dizIrSatone re viDIbiyAraNano vicAra paDe tevI vAta mane jove che? muMbaI samAcAra pAnA naMbara: dinAMka 429) nAra che. * pana 10-10 varSa agAla ja paranA anAjanI nihAsa nuM hatuM. paahaM na * anAja: javuM dhana ane tenIbIpanuM pura javA bhAna aMhatuM.edusana vevA nAM ghonuM bAdhaNatuM hatuM pa nAnI taMgI nahotI. 2 - 5sa ApatAM va pachI enA hatA mArka huM vAta che ke na karavAnuM kArya nAgarienuM che. pAsanA 4 lAkha gayA e bAratanI sarvanandra hatA. gAmaDAM vAvalaMbana drArA mATe Apane rokvArI ApIne vijethI 6 vagara) mbi nAna ghana tapa vagara rIlI saranuM nirmANa karavAnA proTanI bhAvanA che. paraMtu agratA5 boTa che AvI gAla paMpa ane zahero vizva 5 haju che ja nahI. bI. anila para paDe che. je e lai che. te paravAnI jara che.khA paTenikhAlasatA paNa khAvAnAM che. khAsa karIne panano akho menana mA rAkhavA jevo che. varIya kheDUtonI ninuM jana ochuM khAMkhyA nuM nathI. khetone vega A mApanI ane tene alaga vaca ja aAgaLa vadhavAnI paNi niyANa karavI sI.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ kheDUtono yAnI ropa navAra tA.1945 glora najI kAragIla kaMpanInA videzI biyAraNa plAnTamAM kheDUtoe pUsI jaIne bhAMgaroDa karI hatI. Dola darakhAsta pramANe dithI bIyAraNa bhAratamAM ghusADIne hI sahI dezI khetIvAta patino nAza karavAnuM je kAvatru racAya che te sAthe lokamata keTalo prabaLa che te A AMta parathI jANavA maLe che. beM svamAnI ane rASTravAdI kheDUtone khAla che ke peTanTa karAvavAne pAtra bIyAraNa svIkAravAthI keTalI pAyamAlI thaI zake tema che. AthI ja nAnsDa svAmInI AgevAnI heThaLa tyAM svaMyabhU AMdolana zarU thayuM hatuM. A mATe gAna bolAvavAmAM AvyuM hatuM. temaja navI dilhI dUra laI jvAmAM AvI hatI. videzI bIyAraNa utpAdaka kaMpanInA hAMjA gagaDI jAya tevuM AMdolana thayuM hatuM. Ama paNa malTInezanala kaMpanI vA je koI utpAdana bhAratamAM vecANa mATe lAvavAmAM Ave che te bhAratanA paryAvaraNa ane sAmAjIka mALakhA sAme susaMgata hotA nathI tevuM eka vyApaka riyAda che. amerikAnI jmInamAM je bIyAraNa upaja ApI zake che te bhAratane mATe anukULa haze ja teme kaI rIte mAnI levAmAM Ave che ! Akhare vivekabudhdhi jevI koi cIja che ke nahIM? Dola darakhAsta jo sAva zudhdha gujarAtI bhASAmAM kahIe to kA maTIne khIjA banAvavAnI vAta che. A darakhAsta pramANe je koI bIyAraNa AyAta thAya tenI peTanTa amerikI kaMpanInI banI jAya. temaja tenA para royalTI cUvavAnI paNa thAya. AvI darakhAsta e bIju kaMI nathI paNa zoSaNanA sAmrAjyavAdI pati ja che. A sAme avAja uThAvyo che te nAnI che. karNATakanA kheDUtoe to sIdho kArakhAnA para humalo karIne ja potAno roSa pragaTa karyo che. teo kahe che ke A kaMpanI bhAratamAM joIe ja nahIM, kheDUtone khyAla che ke temanuM zoSaNa keTaluM karavAmAM Ave che. uparAMta jo ekavAra AvI kaMpanIo paga karI gaI to pachI zoSaNa to kAyamI banI jAya. AthI ja jyAM bAMdhakAma cAlatuM hatuM te vibhAga para humalo karIne nukazAna pahocADyuM hatuM. bIyAraNa prosesIMga plAnTa ghaNA mahInAthI taiyAra che. paraMtu tyAM utpAdana pradIA haju zarU thaI nathI. A prakIyA eTalA mATe zarU thaI nathI ke virodha joradAra rIte thaI rahyo che. briTIza zAsane bhAratIya kheDUtone devALIyA banAvyA paraMtu svAtaMtrya bAdanA Ayokoe temane sAva pAyamAla karI nAkhyA. have bADI vu che te pUruM karavA rahela jevI darakhAsta AvI A che. paraMtu pracaMDa virodha jotAM AvI Dola darakhAsta amalI bane tema lAgatuM nathI. chatAM zAsakonI baMdhAI A bAbate jovAmAM AvI rahI che temanAthI sAvaceta rahevAnI jarUra che. atyAre bhale temane pachaDATa lAgI che. paraMtu teo sahelAyathI hAra svIkAre tema nathI, koIne neI navA svarUpe pAchale daravAjethI pusI na jAya teno khyAla rAkhavo rahyo. 28 DOUNLIA|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ gATa" karArathI nukasAna H * garIba dezono pratyAghAta bi) wAyA - 1 9 - voziMgTana tA.1mI DIsembara ane nAnA kebiyana zo conuM * : (pI. . AI.) nakarAna ThA nakazAna bhogavanArAmAM ho., _TanA urUpe khAtenA samAptinA abhyAsamAM kahyuM hatuM ke AphrikA gharamAM thayelA karArane garIba dezo potAne karebiyana, pesIphIka esIpI) dezo to thayelA nukasAnanI rUe malake che ema zakaya eTalA mauya khoTa khamanArA hatAM. jaranala opha komarsa Aje karI hatI. nile kahyuM hatuM ke khANa sAmagrInI nyuyorka sthita vANijaya nike bahoLI AyAta karanArA vikAsazIla rANe pAkistAnanA cata ahamada kamAlane UMcI kiMmata darono sAmana ko. cakIne kahyuM hatuM ke amerikA, yuropa, jApAna amerikA ane Iyu nikAsa cAhata thayA ane bIjI agraNI sattAo navA vyApAra tyAre to zarUmAM Ama cokakasa ja banavAnuM karAranI rUe abaja DolaramAM nakSe gaNI che. rahyA che tyAre garIba rANe karoDo DolaranA gatanA 132 vikAsazIla dezomAMnA nukasAnanI vAto karI rahyA che. temaNe kahyuM 100 dezo pUrI pramANanI khAdha sAmagrInI hatuM ke vikAsazIla dezone vadhuM ghaTayuM ja AyAta karanArAomAM che. amerikA yune maLavAnuM che. je 1 -2 IyunA dezomAM khetIvADI mATe apAtI pazcima yuropanI : bhUtapI vizALa rAhata trIjA vizvanI khetIvADIne kolonIomAMthI taiyAra thayelA Adiko, sAva arthahIna karI mukI hatI. karebiyana, pesiphikanA 69 dezonA ekama akhabAre jaNAvyuM hatuM ke vikAsazIla mATenA bruselsa sthita niSNAta. pITara dezoe evI phariyAda karI hatI ke gAkanoe kahyuM hatuM ke ati garIba rANe 1986mAM urUgye dorano tabakako zarU thayo nevAmAM eka khUNe dhakelAI gayA hatA. hato tyAre tenI prajA vizva paranI asaranuM vizva benka ane Irkonomika ko - mulyAMkana karavAnuM apAyeluM vacana teo oparezana enDa DevalapamenTa mATenI bhUlI gayA hatI gAkunoe kahyuM hatuM ke saMsthAe tAjetaramAM darzAvyuM hatuM ke urUgye gheramAM vikAsazIla dezone gabhIra vyApAranI kharAbI karatI Arthika rAhatona rIte levAmAM AvyA je nahotA, haAvavuM ane kAranA anvaye nikAsa krizciyana eIDanA vyApAranItinA bajAramAnA dharakhama vadhArAne kAraNe salAhakAra pITara meDane kahyuM hatuM ke 2002nI sAla sudhImAM vizva aIkarazane bIjAone ATalo kSayado ApanArA 213 abaja Dolarano lAbha thaze. chatAM urUgye gheranA karArano bhoga jagatanA ati abhyAsamAM jaNAvAyuM hatuM ke AphrikAnAM gara hAM garIba ane nirUpAye thaI gayelA rANe dezane 2.6 abaja DolaranuM nukasAna thaze * bane ke sArU to na ja kahevAya.. ke .
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ spezyala 301 kalama heThaLa bhArata sAme pagalAMnI amerikAnI dhamakI zaNagTana, tA. 27 ane amerIkana vepI chetranI pravRtti ane zamanAne bhaviSamAM amerIkanI sarakAre (pa.a.AI., yu.enabAI) bojo vadhI jAya ema che. nakArI kADhI na hatI. bhAkhanA paTanTasa' arvenA vIrtha A aMgenI amerIkanI mAMgaNIne paNa amerIkanI saaranI AjanI taMtranI valaNa nahi hovAno AkSepa vaLaza bhAna sare prayatna karyo che e vAta jAherAtamAM e vatanI madha levAmAM Ave amerIkanI sare rme che ane amerIkana no temaNe ekarAra karyo che paNa e ke hanI ke tapAsa tejInA anya prone TeDa ne "merA 30" kAma veba temaNe jaNAvyuM hatuM ke amerIkAne saMtoSa bAbatamAM prati I che khI khANa chanAM jyAre pUra paDe tyAre bhAsa sAthe mATe ATaluM pUjI nI bhAjInA peTanTa dharana sabaMdhAM saMbhIra pagamAM levAno potAno amara nivedana vara bhAratane avarNa haju paNa ubhA che. banAsta rahe che. 'ApIne temaNe jaNAvuM chuM ke tane peTanTonI bAbatamAM puruM sANa merAna Teka traNAo bhAkhanI abhyaranI valaNamAM ApavAnI bhAta hajI khAtrI ApatuM nahi SSA merAjeenaraara karavo ame tene ja karIzuM ane dezamAM amerikana mA masi AgevAne barataratI bAda sAme paravatra tenI sAme pagalezanuM yogya che AgeravyAjabI 1Na akhatyAra kaIche. 'pagaravAnA saMbaMdhamAM ame ha rakha enI aghaja che. temaNe jaNAbahena ame evuM mAnIne rakhA che. A saMbaMdhamaM kAraNa zeSa na vAne mATe bhAsa mATe eTI ja chIe bhArate a trethIpalA pagalAMo mATe InTIjansa ne jaNAvavAmAM AvyuM chaTachATa mUkavAmAM AvI che ke gaI kAle vara ne teNe saMpALa vavo hema na temaNe A valaNa eTa' mATe nathI. .amerIkAe tenI sAme vepAra pagAM thI teNe khAsa karIne dharamAsyuTIkalsanA mene peTanTasa' aMgenI vivanA rahe tene sAruM akhanAra kare che ke bhAagrasare "spezIyala : 301"aa tenI sAme ApavuM joIe. mAM sAme Ave che peTanTasane pusu ane asarakAraka raNa pagalAM levA mATenI samaya maryAda gaIkAla vAnI amane jarUra jaNAya e ala nene ApanI na pI.che. tenI valaNa sudhInI hatI.) sAthe sahakAra thathI zakaze amane khAya ane navamananasabhapramANe mAne Ama chanAM pUra jAya to AvI che. muMbaI samAcAra pAnA naMbare 16 | dinAMka 28-2-92.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ VINIYOG IPRs: Farm expert fears MNC monopolies in plant breeding PTI where plant variety protection is plant breeding, he said. might well outweigh the gains for * NEW DELHI 2 DECEMBER non-existent would be attracted to Prof Gill said plant breeding a developing country like India, FORMULATION of rules goy breed and sell hybrid seeds in such rights (PBR) are biased towards "Prof Gill said primarily due to erning intellectual property rights crops as maize, pearl millet, multinational seed companies and restrictions on the free flow of (IPR) under the Uruguay Round, sorghum and sunflower rather this was bound to encourage mon- germplasm and monopolisation of particularly in plant breeding, will then working on self-pollinated opolistic seed situation. seed trade by private industry. have serious implications for de crops. This is further aggravated by the Delays in the availability of new veloping countries if adequate com- The farmer cannot plant back Seed Act of 1988 which allows variety seeds increase seed prices, pensation for them was not the saved seed from his crop for import of seeds in large quantities forcing the farmer to buy fresh ensured, feels Prof Khem Singh hybrid varieties unlike the selfGill, the vice-chancellor of Punjab perpetuating varieties and has attracted multinational seed every year and restricting the of self companies to invest in seed re availability of patented genetic Agricultural University. pollinating crops, he said. Prof Gill said he feared com- search and development, he said. stocks for research purposes are In India private seed companies mercial distortion of plant breed have come up very quickly. The The PRR cvstem allows the ex. the other adverse trends that ploping countries would result from the IPR regime. ing research and its objectives in IPR regimes if imposed would lead ploitation of developing countries wound developing countries would be to to amalgamation of small com- for import of seeds of new varieties Stressing the importance of the detriment of farmers in the panies into big companies and for multiplication and the subse, totally excluding plant and agricullong run. hence reduce the genetic diversity quent export of seed to developed ture from any form of IPR, Prof Most of the plant breeding busi- among varieties reaching the farm countries. Gill said, this would mean total ness is now under the control of er, he cautioned. Developing countries are used as freedom for the introduction and multinational companies which Research in private seed com- a source of cheap labour and for diffusion of new seed varieties.: have created a monopolistic domi- panies in India is largely concen- exploiting suitable agroclimate for nation of the genetic component of trated on hybrid seeds of field and increasing profits. Thus, the only India should strive for a nonAgri-business, Prof Gill said. vegetable crops because of inbuilt benefit to developing country is by monopolistic mix of the public and ne business trends of the multi-protection and assured sale of their way of employment, Prof Gill said. private sector having both.com national companies were dictated product. These companies have petitive and collaborative approach by short-term gains which run increased diversity of farmer's Giving the example of Tanzania, in which there is a free flow of counter to plant breeding research fields but the imposition of intellec Prof Gill said a Dutch company had genetic resources between the two which is a long-term and continu- tual property rights will have developed a bean seed which was sectors. he said. ous process, he said. The decisions in accepting any Ir long-term plant breeding, is Prof Gill feels. cheap labour but the seed is sold options for Indian agriculture left solely to the public sector it Among the potentially bad ef- trom ne Netherland. under the trade related intellectual could create an imbalance for the fects of the IPR regime, is also the Tanzania receiving a minimal property rights (TRIPs) negofuture now of improved seed var. overriding aim of private com- share of the gains from the export tiations within the GATT issue ieties, which would prove panies to enhance profits which of the seed, but under the PBR need to be made with adequate detrimental to agriculture, the may increase litigations as the cannot directly export the seed measures to protect the agriculture vice-chancellor said. issue of plant breeding rights is without the permission of the the sector from disaster and safeguard Prof Gill said the private sector confounded with monopoly and the Dutch company, he said. the interests of the small farmer. In most of the developing countries inclusion of bio-technology into the losses from the IPR system Prof Gill added. in their growth, produced in Tanza TiE ECONOMIC TIMES PAGE : 3 DATE: 3.12. 91