Book Title: Sahitya Samrakshan
Author(s): Punyavijay
Publisher: Punyavijayji
Catalog link: https://jainqq.org/explore/230262/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya-saMrakSaNa - pUrvakAlIna zRMkhalAbaddha itihAsa jaLavAI zake tema pUrvapuruSanI amUlya vANI saMbhALavAmAM jaina samAje vAparelI dIrghadarzitA mATe pUrva ane pazcimanA sAkSara muktakaMThe prazaMsA karI rahyA che; kema ke jaina sAkSaroe ItihAsa-saMrakSaNanI zarUAta zIlAlekha, tAmrapatro ane saMjJAsucaka citrapaTothI sadIo pahelAM karI ane te sAthe sAhitya-saMrakSaNa arthe tADapatro tathA bhAjapatrono upa ga zarU karI dIdhuM ane zodhaka daSTie AgaLa vadhIne kApaDa tathA jADA kAgaLomAM zAstragraMthane hAthe lakhAvIne seMkaDo game sAhityano vikAsa karyo. tathA te sAdhano yAvatacaMdra-divAkarau jaLavAI rahe te mATe tene Aga, pANI ke jIvajaMtu sparza na karI zake tevI salAmata janAthI DAbaDA tathA bhaMDamAM saMrakSaNa AyuM : e vAtanI agamya bhaMDAre, bhoMyarAo ane thAMbhalAomAM chupAyela graMthasaMgraha atyAre paNa khAtarI Ape che. na maLelAM sAdhane uparathI jANI zakAya che ke saikAo pahelAMthI sAhitya-lekhana ane saMgraha mATe dareka gacchanA samartha AcAryAdi munivarganA upadezathI ke potAnA AMtarika ullAsathI aneka rAjAo, maMtrIo tema ja dhanADhathe gRhasthAe tapazcaryAnA udyApana nimitte, jinAgamizravaNa nimitte, potAnA athavA potAnA paralokavAsI svajananA kalyANa arthe, sAhitya pratyenI potAnI abhirucine kAraNe agara tevA kaI paNa zubha nimitte navIna pustakAdarzo lakhAvIne athavA purAtana jJAnabhaMDAre meLavIne meTA meTA jJAnabhaMDAranI sthApanA karIne jJAnane pracAra karyo che. A sthaLe dhyAnamAM rahevuM joIe ke, sAdhAraNamAM sAdhAraNa vyaktioe paNa uparokta zubha nimittomAMnuM keI paNa nimitta prApta thatAM mahatvapUrNa phALo ApavAmAM pAchI pAnI nathI karI. 1. mAtra yationA jamAnAmAM arthAt sattaramI ane khAsa karIne aDhAramI-ogaNIsamI sadImAM avyavasthita rIte lakhAyela keTalAka maMtre bhAjapatra para jovAmAM Ave che. 2. pATaNanA saMghanA bhaMDAramAM kapaDA upara lakhelAM be pustaka che, jemAnuM eka saMvata 1418 mAM lakheluM 254pa IcanA kadavALAM 92 pAnAMnuM che. sAmAnya khAdInA kapaDAnA be TukaDAne cAkhAnI lahIthI ceDI tenI banne bAjue lahI paDI akIkanA agara tevA kaI paNa ghUMTAthI ghUMTI tenA upara lakhavAmAM Avela che. A sivAya comAsAnI vijJapti, sAMvatsarika kSamApanA, karmagraMthanAM yaMtra, anAnupUrvI Adi paNa ekavaDA kapaDA upara lakhAyela maLe che. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTa sAhitya-saMrakSaNa pUjyapAda zrImAna devardhigaNI kSamAzramaNe graMthalekhanano AraMbha karAvyo tyAre ane te pachI aneka samartha tema ja sAdhAraNa vyaktioe vizALa jJAnabhaMDAronI sthApanA karI che. enuM saMpUrNa saMzodhana karavuM azakya che. paraMtu upalaka najare jotAM sAhityarasika mahArAjA siddharAja jayasiMhe traNaso lahiyA ekaThA karI sarva darzananA graMtho lakhAvI rAjakIya pustakAlayanI sthApanA karyAno tathA AcArya hemacaMdrakRta savAlAkha zlopramANa vyAkaraNa graMthanI seMkaDo pratio lakhAvI tenA abhyAsIone dezaparadezamAM bheTa mokalAvyAno ullekha "prabhAvaka caritra " tathA " kumArapAlaprabaMdha "mAM che. mahArAjA kumArapAlane mATe paNa kumArapAlaprabaMdhAdimAM ekavIza jJAnabhaMDAra sthApyAne tathA potAnA rAjakIya pustakAlaya mATe jaina Agama graMtho ane AcArya zrI hemacaMdraviracita yogazAstra, vItarAgastavanI hAthapothI svarNAkSare lakhAvyAnI beMdha che. maMtrIomAM jJAnabhaMDAra lakhAvanAra mahAmAtya vastupAla-tejapAle nAgaeNdragacchIya AcArya vijayasena tathA udayaprabhasUrinA upadezathI jJAnabhaMDAro lakhAvyAnI noMdha jinaharSagaNita "vastupAlacaritra', "upadeza taraMgiNI" AdimAM najare paDe che. tema ja mAMDavagaDhanA maMtrI pethaDa zAhe tapagachIya AcArya dharmaghoSasUri pAse Agama zravaNa karatAM bhagavatIsUtramAM AvatA vIra-gautama nAmanI sonAnANathI pUjA karI, te ekaThA thayela dravyathI pustake lakhAvI bharUca Adi sAta sthAnomAM bhaMDAra sthApyA hatA. A uparAMta gRhasthomAM, kharataragacchIya AcArya jinabhadranA AdezathI dharaNuM zAha, mahopAdhyAya zrI mahIsamudragaNInA upadezathI naMdurabAranivAsI saM. bhImanA pautra kAlue, AgamagachIya zrI satyasUri, jayAnaMdasUri ane vivekaranasUrinA upadezathI pethaDazAha, maMDalIka tathA parvata-kAnhAe navIna graMthe lakhAvI jJAnabhaMDAro sthApyA hatA. Aja sudhImAM AvA seMkaDe jJAnabhaMDAro UbhA thayA ane kALanI kuTilatAne baLe, rAjyanI UthalapAthalane lIdhe ke jaina samAjanI ajJAnatAne lIdhe temAMnA ghaNuM zIrNa-vizIrNa thaI gayA. ane ghaNuM mAlikInA mohamAM ke ajJAnatAthI udheInA mukhamAM adazya thayA ke jIrNa dazAne pAmyA. A uparAMta pANIthI bhIMjAIne ceTI javAthI athavA to bagaDI javAne kAraNe, uMdara Adie karaDI khAdhela hovAne lIdhe, UthalapAthalanA samayamAM ekabIjA pustakanAM pAnAMothI khIcaDArUpa thaI avyavasthita thavAne kAraNe agara tevA anya koI paNa kAraNe vahetI nadIomAM, dariyAmAM athavA jAnA kavAomAM padharAvIne seMkaDe graMtha gumAvI devAyA tenI to bahu thoDAone ja khabara haze. AvA ja pheMkI devAne taiyAra karAyela aneka sthaLanA kacarArUpa manAtAM pAnAMonA saMgrahamAMthI vijJa munivage keTalAye amRtapUrva, alabhya tema ja mahattvanA seMkaDo graMtha zodhI kADhyA che, e vAta je dhyAnamAM rahe to evA naSTa thatA aneka kImatI graMtha haju paNa maLI zake. jema jaina saMghe mogalonI caDAIne jamAnAmAM pratimAonA rakSaNa mATe maMdiranI aMdara gupta agamya bhArgavALAM tema ja akaya DAIvALAM bhUmigRho-bhoMyarAnI saMkalanA vicArI hatI, tema jJAnabhaMDAranI rakSA mATe jesalamerane kille jovAthI tyAMnA bhaMDArane kevI rIte surakSita rAkhavAmAM AvatA hatA te samajAze. AcArya siddhasena mATe ema sAMbhaLavAmAM Ave che ke temaNe gupta staMbhane auSadhi vaDe udhADI temAMthI maMtrAnAyanAM keTalAMka upayogI pustake bahAra kADhayAM ane staMbha acAnaka jamInamAM UtarI gayo. AvAM ( tilasmAtI) gupta staMbhe ke makAnamAM keTaluMya maMtrasAhitya sadAne mATe adazya paDayuM haze, te kalpanA bahAra rahe che. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ] jJAnAMjali A prAcIna sAhityane A rIte prakAzita karIne tenA saMrakSaNa mATe pustaka mUkavAnI peTI, maMjUsa ke kabATa Adi jamInathI addhara rAkhavAno rivAja che ke jethI dhULa, udhaI ke uMdara upadrava karI zake nahi. tema ja hastalikhita pustakanI zAhImAM guMdara paDato hovAthI zaradI lAgatAM te coMTI na jAya te mATe graMthabhaMDAranuM sthAna mejarahita tema ja comAsAnuM pANI na Utare tevuM pasaMda karavAmAM tathA dareka graMthane majabUta rIte bAMdhIne rAkhavAmAM Ave che. jaina hastalikhita bhaMDAranA kAryavAhaka comAsAmAM bhaMDArane ughADatA nathI tenuM kAraNa paNa pustakane havA na lAge e che. ATalI saMbhALa chatAM je kaI pAnAM zAhInA deSathI cUMTIne roTalA jevAM thaI gayAM hoya, te tevAM pustakane ukhADavA mATe pANiyArAmAMnI sUkI jagyAmAM athavA pANI bharyA bAda khAlI karela bhInAza vinAnI paNa pANInI havAvALI mATalI ke ghaDAmAM jalamizrita zaradI lAge tema mUkavA ane te havAnI asara thavA pachI coMTI gayela pAnAMne dhIre dhIre ukhADavAM. je vadhAre cuMTI gayela hoya to tene vadhAre pramANamAM zaradI lAgyA pachI ukhADavAM, paNa ukhADavA mATe utAvaLa na karavI. comAsAmAM puSkaLa varasAdanA bhejanI asara paNa e kAma kare che. AvAM pAnAM pharIthI cUMTI na jAya mATe tevA dareka pAnA upara gulAla chAMTI devo. A upAya kAgaLanA pustaka mATe che. - je tADapatrIya pustaka eMTI gayuM hoya to eka kapaDAne nItare tema pANImAM bhIMjAvI tene pustakanI AsapAsa lapeTavuM ane jema jema pAnAM havAtAM jAya tema tema ukhADatA javuM. tADapatrIya pustakanI zAhI pAkI hovAthI tenI AsapAsa nItaratuM kapaDuM lapeTatAM tenA akSare bhUMsAvAne ke kharAba thavAno bhaya rAkhavo nahi. varSARtumAM jJAnabhaMDAramAM pesI gayela snigdha havA urADavAne kArtika mAsamAM zaradaRtunI prauDhAvasthA hoI sUryano prakhara tApa anukULa che. tethI kArtika zukala paMcamI (jJAnapaMcamI) mATe jJAnabhaktinuM mAhAtmya jaNAvyuM che. paraMtu atyAre A parvanA hetune samajIne pustaka-bhaMDAro tapAsavA, tyAMne kacare sApha karo, pustakone taDake dekhADe, bagaDI gayela pustake sudhAravAM, temAM jIvaDAM na paDe te mATe mUkela ghoDAvajanA bhUkAnI poTalIo badalAvavI, Adi kazuM ja na karatA mAtra jainonI vastIvALAM ghaNAMkharAM nAnAM-moTAM nagaromAM thoDAMghaNAM, je hAthamAM AvyAM te, pustakonI ADaMbarathI sthApanA karI tenI pUjA-satkAra AdithI ja kRtakRtyatA mAnavAmAM Ave che. to AzA che ke jJAnanA upAsake ane jJAnabhaMDAranA saMrakSaka jJAnabhaktino marma samajI yathAvidhi jJAnopAsanAne apUrva lAbha leze. [ jana' sAptAhika, rajata mahotsava graMtha, vasaMtapaMcamI, saM. 1986].