Book Title: Rudhicchedak Mahavir
Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: Z_Sangiti_004849.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249399/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. rUDhicchedaka mahAvIra vyAkhyAprajJaptimAM AvelI jIvanazuddhi ane vizvavijJAnanI mAhitI upara pramANe ApyA pachI zramaNa bhagavAna mahAvIre potAnA vakhatanI rUDhione toDavA je pravacanadhArA vahevarAvI che, te vize ApaNe have ahIM kahevAnuM che. e pravacanadhArA A sUtramAM tema ja bIjA sUtramAM paNa ThIkaThIka pramANamAM upalabdha che. zrI 'uttarAdhyayanasUtramAM jAtivAdathI thatI sAmAjika viSamatAne toDavA bhagavAne spaSTa zabdomAM kahyuM che ke jAti vizeSathI koI pUjApAtra thaI zakato nathI, paNa guNavizeSathI ja thaI zake che. brAhmaNakuLamAM janmelo ke mAtra mukhathI OM OM no jApa karanAra brAhmaNa nathI, paNa brahmacaryathI brAhmaNa bane che. evI rIte zramaNakuLamAM rahenAro ke koI mAtra mAthuM muMDAvanAro zramaNa thaI zakato nathI, paNa jenAmAM samatA hoya te ja zramaNa kahevAya che. jaMgalamAM rahevAmAtrathI koI muni kahevAto nathI, paNa manana-AtmaciMtana karanAro muni kahevAya che. mAtra koI jhADanI chAla paheravAthI tApasa kahevAto nathI, paNa AtmAne zodhanAruM tapa kare te ja tApasa kahevAya che. A uparAMta ATha gAthAmAM bhagavAne khAsa karIne brAhmaNanuM svarUpa batAvyuM che. dhammapada' ane "suttanipAtamAM bhagavAna buddha paNa brAhmaNanuM A jAtanuM lakSaNa keTalIka gAthAmAM batAveluM che. A uparathI ApaNe spaSTa jANI zakIe chIe ke te banne mahApuruSono zuSka jAtivAda sAme moTo virodha hato. Ane lIdhe ja temanAM tIrthomAM zUdro, kSatriyo ane strIo e badhAMne ekasarakhuM mAnabharyuM sthAna maLeluM che. jAtivAdanI peThe te vakhate jaDamULa ghAlIne beThelI keTalIka jaDa kriyAo sAme paNa bhagavAna mahAvIre te vakhatanA lokonI sAme virodha uThAvelo. e kriyAomAM khAsa karIne yajJa, snAna, arthanA bhAra vinAnuM bhASA adhyayana, devanI khoTI pUjA ane abhimAna, sUrya-caMdranA grahaNane lagato karmakASTha, Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 * saMgIti dizAonI pUjAno pravAta, yuddhathI svarga maLavAnI mAnyatA-e badhI jaDaprakriyAone lIdhe samAjanI Atmazuddhino hrAsa thato jANI A sUtramAM ane bIjA sUtramAM bhagavAne te te kriyAonuM kharuM svarUpa batAvyuM che ane tevA jaDa svarUpano cokhkho virodha karyo che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM yajJanA svarUpa vize kahevAmAM AvyuM che ke badhA vedomAM vihita karelA yajJo pazuhiMsAmaya che. te pazuhiMsArUpa pApakarma dvArA je yajJa karavAmAM Ave che, te yajJa yAjakane pApathI bacAvI zakato nathI. tethI ja te kharo yajJa nathI, paNa kharo yajJa A pramANe che : "jIvarUpa agnikuMDamAM manavacanakAyAnI zubha pravRttirUpa vADhIthI zubha pravRttinuM ghI reDIne zarIrarUpa chANAM ane duSkarmarUpa lAkaDAMne pradIpta karIne zAMtirUpa prazasta homane RSio nityaprati kare che. kharo homa A ja che." A ja jAtanA yajJanuM svarUpa jinapravacanamAM ThekaThekANe batAveluM che. bhagavAna mahAvIre te vakhatanA samAjamAM yajJa vizenI A jAtanI mAnyatAno pracAra karIne hiMsAtmaka yajJano chaDecoka virodha karelo ane tene aTakAvelo. bhagavAnanA vakhatamAM ane Aje paNa mAtra jaLasnAnamAM ghaNA loko dharma samaje che. gaMgAsnAna, triveNI snAna, prayAga snAnanA mAhAbhyane lagatA graMthonI paraMparA ApaNA dezamAM Aja keTalAka vakhatathI cAlI Ave che, ane bhoLA loko gaMgAmAM snAna karIne potAne puNya maLyAnuM mAne che. A jAtanA snAnanA mAhAbhyanI asarathI atyAranA jaino paNa zetruMjI nadInA snAnane dharma mAnavA lAgyA che. bhagavAna kahe che ke e snAna to mAtra zarIranA maLane, te paNa ghaDIbharane mATe ja dUra kare che, paNa AtmAnA maLane jarA paNa dUra nathI karI zakatuM. tethI te snAna kharA puNyanuM kAraNa nathI. paNa kharuM snAna karavuM hoya to dharmarUpa jalAzayamAM AvelA brahmarUpa pavitra ghATe snAna kare te kharekhara zIta, vimaLa ane vizuddha thAya che tathA AtmamaLano tyAga kare che. A ja snAnane kuzaLa puruSoe mahAtmAna tarIke varNaveluM che ane RSione to te ja prazasta che. bhagavAne snAnanI A jAtanI vyAkhyA karIne vivekapUrvakanA bAhya snAnano niSedha karyo che ema mAnavAnuM kAraNa nathI. paNa je loko mAtra jalastAnamAM ja dharma mAnatA ane tethI ja Atmazuddhi samajatA teone mATe bhagavAne jIvanazuddhi mATe kharA snAnanuM svarUpa batAvIne snAnano kharo mArga khullo karyo che. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUDhicchedaka mahAvIra 0 31 temanA vakhatamAM loko puNyakarma samajIne vedane mAtra kaMThastha karI rAkhatA ane arthano vicAra bhAgye ja karatA. vedanA arthanI paramparA bhagavAnanA pahelAMnA samayathI tUTI gayelI hovAno purAvo yAskAcArya pote ja che; kAraNa ke te vaidika zabdonA spaSTa artha karI zakatA nathI paNa tene lagatA aneka matamatAMtaro sAthe potAno amuka mata jaNAve che. eTale ghaNA vakhatathI vedanA arthano vicAra karavo lokoe mAMDI vALelo ane veda jUno graMtha hoI tene kaMThastha karavAmAM ane svarapUrvaka uccAraNa karavAmAM ja puNya manAtuM ane brAhmaNo ema mAnatA ke vedane bhaNIne, brAhmaNone jamADIne ane putra utpanna karIne pachI AraNyaka tapasvI thavAya. paNa A jAtano jaDa karmakAMDa jIvanazuddhinuM ekAMta ghAtaka che ema samajIne "uttarAdhyayanasUtra'mAM kahevAmAM AvyuM che ke vedonuM adhyayana AtmAnuM rakSaNa karI zakatuM nathI. jamADelA brAhmaNo ALasu thavAthI jamADanArane lAbha devAne badale UlaTA narakamAM pADe che, ane putrI niti evo je vaidika pravAda che te paNa barAbara nathI; kAraNa ke utpanna karelA putro paNa pitAnA ke potAnA AtmAnuM rakSaNa karI zakatA nathI. A rIte jinapravacanamAM vedanA zuSka adhyayanano virodha karavAmAM Avyo che ane jJAna ane AcAra upara ekasarakho bhAra mUkavAmAM Avyo che. bhagavAnanA jamAnAmAM vaidika ke laukika saMskRtane ja mahattva apAtuM; te eTaluM badhuM ke e ja bhASA bolavAmAM puNya che ane bIjI bhASA bolavAmAM pApa che. A hakIkatano pratidhvani mahAbhASyanA AraMbhamAM Aje paNa jovAmAM Ave che. temAM saMskRta sivAyanI bAkInI bhASAone apabhraSTa tarIke gaNAvI che ane teno prayoga karanArAone doSI TharAvavAmAM AvyA che. A rIte te vakhatanA keTalAka loko zabdane brahma samajI tenI ja pUjA pAchaLa paDelA. A saMbaMdhamAM bhagavAne potAnAM sarva pravacano te vakhatanI lokabhASAmAM karIne e vakhate jAmelo bhASAno khoTo mahimA toDI nAMkhelo 2. mUyAroDaparabdo alpIyala: zabdA | vaizya hi zI vadavoDapabhraMzA: tadyathAgaurityasya zabdasya gAvI-goNI-gotA-gopotalikA-ityevamAdayo bahavo yastu prayukte kuzalo vizeSe zabdAn yathAvad vyavahArakAle / so'nantamApnoti jayaM paratra vAgyogavid duSyati cApazabdaiH // (mAmAnA prathama sUtrano prAraMbha) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra - saMgIti che ane eka mAtra sadAcAra ja AtmazuddhinuM kAraNa che; mAtra bhASAthI kAMI vaLatuM nathI ema batAvI ApyuM che. zrI uttarAdhyayanamAM kahevAmAM AvyuM che ke judI judI bhASAo AtmAnuM rakSaNa karI zakatI nathI.' bhagavAna buddha paNa bhASAnI khoTI pUjAno pravAda bhagavAna mahAvIranI paddhatie ja aTakAvavAno prayAsa karyo che. sUryagrahaNa ke caMdragrahaNa vize je mAnyatA atyAre cAle che, tevI ja mAnyatA bhagavAnanA jamAnAmAM paNa cAlatI. rAhu sUryane gaLI gayo ane grahaNa pUruM thAya tyAre rAhue sUrya ke caMdrane choDI dIdho-ema rAhune sUrya ane caMdra sAthe vairabhAva jANe ke na hoya tema te vakhatanA loko samajatA ane evuM rUpakAtmaka varNana haju sudhI vaidika paraMparAmAM paurANika graMthomAM TakI rahyuM che. A grahaNa vakhate dharma mAnIne jema loko snAna mATe atyAre doDadhAma kare che, tema te vakhate paNa karatA haze ema mAnavuM khoTuM na kahevAya. kahevAno matalaba e che ke grahaNanA prasaMgane dhArmika prakriyAnuM rUpa ApIne loko jema atyAre dhamAdhama macAve che, tema te vakhate paNa macAvatA haze. temanI sAme bhagavAne kahyuM che ke rAhu caMdra ke sUryane gaLato nathI, tema te be vacce koI jAtano vairabhAva paNa nathI. e to gaganamaMDaLamAM rAhu eka gatimAna padArtha che, tema caMdra ane sUrya paNa gatimAna padArtha che. jyAre gativALA teo ekabIjAnI ADe AvI jAya che tyAre aMzathI ke pUrNapaNe ekabIjAne DhAMkI de che ane pachI chUTA paNa paDI jAya che eTale koI ekabIjAthI gaLAto nathI. jyAre ekabIjAne DhAMke che tyAre loko tene grahaNa thayuM kahe che. eTale e grahaNa koI dharmamaya utsava nathI; tethI e mATenI doDadhAma paNa dharmamaya nathI ja e ughADe che. (bhA. 3 pA. 279). A rIte grahaNa nimitte cAlatI jaDa kriyAno grahaNanuM spaSTa svarUpa ApIne bhagavAne A sthaLe spaSTa khulAso karyo che. ane vadhArAmAM "zazI ane "AdityanA spaSTa artho paNa jaNAvyA che. "zazI' zabdano paurANika artha zaza(sasalA)vALo evo thAya che ane "Adityano artha aditino chokaro evo thAya che. bhagavAne A paurANika paramparA sAme jANe ke Takora 2. "na vittA tAyamAlA govijJApusA ? | visaNNA pAvakammehiM bAlA paMDiamANiNo // " (uttarAdhyayanasUtra adhyayana-6) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUDhicchedaka mahAvIra * 33 karavA khAtara ja zazI ane AdityanA taddana judA artho batAvelA che, bhagavAna zazI'no sazrI (zrIsahita, zobhAsahita, evo artha kare che; arthAt je tejavALo, kAMtivALo, ane dIptivALo che te zazI, sazrI. tene jinapravacanamAM sasI (sazrI) kahevAmAM Ave che. ane "Aditya' eTale bhagavAnanA kahevA pramANe jene mukhyabhUta-AdibhUta karIne kALanI gaNatarI thAya te Aditta. kALanI gaNatarImAM sUryanuM sthAna sarvathI prathama che; mATe bhagavAne karelo A artha vAjabI che ane vyutpattinI dRSTie paNa barAbara che. bhagavAne Adityano je uparyukta artha batAvyo che te matsyapurANamAM paNa upalabdha che. A pramANe zazI ane AdityanA paurANika arthe khaseDIne tenA navA artho yojayA che ane tema karIne te pratyenI lokonI gerasamaja ochI karavA prayAsa karelo che. "to vI prApti sva" (gItA a. 2, zloka. 37) e gItAnA vAkayamAM ema kahevAmAM AvyuM che ke zatruthI haNAIne tuM svarge jaIza, ethI gItAnA jamAnAthI ke gItAnA samaya pahelethI lokomAM evI mAnyatA prasarI gayelI ke laDanArA loko svarge jAya che. A mAnyatAne lIdhe moTI moTI laDAIomAM laDanArA ghaNA maLI AvatA, ane A rIte manuSyajAtano ccaraghANa nIkaLato. e aTakAvavA bhagavAne e mAnyatA upara spaSTa prakAza nAkhyo che ane kahyuM che ke loko yuddhathI svarga maLavAnI vAta kahe che te khoTI che. paNa kharI vAta to e che ke laDanArA svarge ja jAya che ema nathI paNa te potapotAnAM zuddhAzuddha karma pramANe bhinna bhinna yoniomAM janma dhAraNa kare che. (bhaga. bhA. 3, pA. 3ra). A hakIkata kahIne bhagavAne yuddha svarganuM sAdhana che evI jAtanI lokomAM phelAyelI dhAraNA khoTI pADI ane lokone yuddhanA hiMsAmaya mArgathI dUra rahevAnI bhalAmaNa karI. vaLI, te vakhatanI dizApUjananI prathAne lokomAMthI dUra karavA ane tenuM kharuM svarUpa batAvavA bhagavAne A sUtramAM dizAnI paNa carcA karI che. bhagavatIsUtra'nA dazamA zatakanA pahelA uddezakanI zarUAta dizAnA vivecanathI karavAmAM AvI che. bhagavAne gautamane kahyuM che ke dizAo daza -- - - - - --- -- - 1. "trithatimUtatva" -matsyapurANa - 2 glo rU. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 * saMgIti kahevAmAM AvI che jenA kramathI nAma aindrI (indrinA svAmitvavALI), AgneyI (agninA svAmitvavALI), yAmA (yamanA svAmitvavALI), nirjhati (niRti nAmanA devanA svAmitvavALI), vAruNI (varuNa devanA svAmitvavALI) vAyavya (vAyunA svAmitvavALI), saumyA (somanA svAmitvavALI), aizAnI (IzAnanA svAmitvavALI), vimalA ane tamA. A daza dizAone mATe purANaprasiddha uparyukta nAmo jaNAvavA uparAMta nIcenA prasiddha zabdo paNa mUkavAmAM AvelA che : pUrva, pUrvadakSiNa, dakSiNa, dakSiNapazcima, pazcima, pazcimottara, uttara, uttarapUrva, Urdhva (uparanI), adho (nIcenI) : A badhI dizAo jIvAjIvanA AdhArarUpa che tethI upacArathI e dizAone jIvaajIvarUpa kahevAmAM AvI che. dizAne eka dravya tarIke gaNAvavAnI paddhati vaidika paraMparAnI vaizeSika zAkhAmAM prasiddha che. vaidikakALamAM dizAonI pUjA karavAno praghAta hato e hakIkata sAhitya uparathI jANI zakAya che. dizAonuM prakSaNa karIne jamavAnI paddhati eka vrata tarIke amuka paraMparAmAM cAlu hatI ane te paraMparAne mAnatA loko dritApaviraghora kahevAtA e hakIkata jaina AgamomAM paNa maLe che. A rIte vedanI jUnI paraMparAmAM dizAonuM mahatva vizeSa prasiddhi pAmeluM hatuM ane dizAonI pUjAno pracAra paNa lokomAM ThIkaThIka hato. A jaDa pracArane rokavA mATe ja bhagavAne dizAnA mAhAbhyanI niprayojanatA batAvavA tene A sUtramAM jIvAjIvAtmaka kahIne varNavelI che. dizAo mAtra AkAzarUpa hoI jIvAjIvarUpa samasta padArthanA AdhArarUpa che e vAta kharI che, paNa eTalAmAtrathI tenI jaDapUjA karavA maMDI paDavuM te AdhyAtmika zuddhi ke jIvanazuddhi mATe jarAya upayogI nathI. bhagavAna buddhe paNa dizAonI jaDapUjAne aTakAvavA potAnA pravacanamAM bIjI ja rIte Takora karI che. "dIghanikAya'nA trIjA varganA sigAlovavAdasutta'mAM lakheluM che ke eka vakhata buddha bhagavAna rAjagRhanA veNuvanamAM rahetA hatA te vakhate sigAla nAmano eka yuvaka zaheramAMthI roja 1. "pRthApate vAyurAvAze vAto vi kA mana phati dravyafNa " (vaizeSivana prathama saplAya) 2. "na dizaH prazya 7-puNavi samukvinti" pati sUtra pR0 10. 3. jUo dIghanikAya-uparyuktasUtra. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUDhicchedaka mahAvIra 0 35 savAre bahAra AvI snAna karI pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa, upara ane nIce e cha e dizAe namaskAra karato hato. rAjagRhamAM bhikSA mATe jatA buddha tene joIne bolyA "gRhapatiputra ! teM A zuM mAMDyuM che ?" sigAla bolyo : "he bhadaMta ! mArA pitAe maratI vakhate cha dizAnI pUjA karatA rahevAnuM mane kahyuM hovAthI huM A dizAone namaskAra karuM chuM." bha. buddha bolyA : "he sigAla ! tAro A namaskAravidhi AryonI paddhati pramANe nathI." tyAre sigAle AryonI rIti pramANe cha dizAono namaskAravidhi batAvavA buddhane vinaMtI karI. bha. buddha bolyA : "je AryazrAvakane cha dizAnI pUjA karavAnI hoya, teNe cAra karmaklezathI mukta thavuM joIe, cAra kAraNone laIne pApakarma karavAM na ghaTe ane saMpattinAzanAM cha dvArono teNe aMgIkAra karavo na ghaTe. A cauda vAto sAMbhaLe to cha dizAnI pUjA karavAne te yogya bane che." A uparAMta buddhe tene ema kahyuM ke '"bhAI ! mAbApa e pUrvadizA che, gurune dakSiNa dizA samajavI, patnIputra pazcimadizA, sagAMvahAlAM uttaradizA, dAsa ane majUra nIcenI dizA tathA zramaNabrAhmaNa uparanI dizA samajavI. ATaluM kahyA pachI tene e dizAonI pUjAnI paddhati buddha bhagavAne vistArathI samajAvI che. na A uparathI ema mAlUma paDe che ke bhagavAna buddhanA vakhatamAM dizAonI jaDapUjAno pracAra khUba thayelo hovo joIe, jene aTakAvavA zrIbuddhe navA prakAre dizAnI pUjAnI paddhati lokone samajAvI. ane bhagavAna mahAvIre pUrvokta rIte dizAone jIvAjIvAtmaka kahIne te jaDapUjAmAMthI lokone bacAvI levA prayatna karyo, e ekasarakhI hakIkata A sUtramAM AvelA dizAnA prakaraNa uparathI spaSTa rIte samajI zakAya evI che. dizA vize bhagavAnanuM pravacana te vakhatanI diphyUjananI rUDhine nAbUda karanAruM che. A prakAre bhagavAne potAnA samayanI kurUDhione nAbUda karavA ane tene sthAne sumArga pravartAvavA potAnA pravacanamAM ghaNo prayAsa karelo che. A jAtanAM udAharaNo ghaNAM ApI zakAya paNa udAharaNo namUnArUpe TAMkelAM che. bhagavAna mahAvIre ane bhagavAna buddhe kurUDhine dUra karIne lokone surUDhi para lAvavA potAnAM pravacanomAM pUrvokta keTalIka hakIkato batAvelI che. AthI ja A banne mahApuruSo te vakhatanA prabaLa sudhArako hatA ema je atyAranA zodhako mAne che te kharekharuM che. Aryoe batAvelA ahiMsA ane satyamaya mArgamAM je keTaloka kacaro bharAI gayelo tene dUra karavA A banne Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 * saMgIti mahApuruSoe ghaNo prayatna sevyo che emAM zaka nathI. keTalIye evI vaidika mAnyatAo hatI jenAthI lokomAM hiMsA, asatya, jaDatA vagere durguNono vadhAro thato ane ethI te vakhatanI prajA trAsI paNa gayelI. e prajAne sanmArga batAvavA bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra kalyANamitrarUpe na AvyA hota to atyAre ApaNI kevI durdazA hota te koNa kahI zake ? - utthAna 1. bhagavatIsUtranA cothA bhAganI prastAvanAmAMthI