Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ SDS paricaya pustikA - 1415 (mAsika) purAtattvAcArya : muni zrI jinavijayajI rameza ojhA | Vol. 3 Issue No. 23 Dec. 2017 paricaya pustika pravRtti (varSa 59)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA pravRtti Adya saMpAdako vADIlAla DagalI thazavaMta dozI purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI rameza ojha mArgadarzaka sureza dalAla JCJJ paricaya TrasTa muMbaI saujanyaH janmabhUmi grupa opha nyUjhapeparsa, saurASTra-TrasTa
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Oza, Ramesh Puratattvacharya : Muni Shri Jinvijayji : Biography Parichay Trust, Mumbai 2017 [varSa 2017nI pustikA naM. 23] vIsa rUpiyA prathama AvRtti 2017 (c) rameza ojhA prakAzaka paricaya TrasTa mahAtmA gAMdhI memoriyala bilDiMga, netAjI subhASa roDa, carnI roDa, muMbaI 400 002 phonaH 2281 4059 AvaraNaH solaMkI bAlakRSNa leAuTa/TAipaseTiMgaH Aloka vyAsa, imeja pablikezansa prA. li. amadAvAda mudraka mudreza purohita, sUya ophaseTa AMbalI, amadAvAda 380 058 mukhya vikretA. Imeja pablikezansa prA. li. 199-1 gopAla bhuvana, prinsesa sTrITa, muMbaI 400 002 phona : 2200 2691, 2200 1358 1-2, senyUrI bajAra, AMbAvADI sarkala, amadAvAda 380 006 phona: 2656 0504, 2644 2836
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI (27, jAnyu. 1888 - 3, jUna 1976) e vakhatanI vAta che, jyAre I. sa. 1917nI chaThThI julAIe, pUnAmAM bhAMDArakara orienTala risarca InsTiTyUTanI sthApanA thaI cUkI hatI. pUnAnI Dekkana kaoNlejano, mUlyavAna jUnI nahastapratono sarakArI granthabhaMDAra A insTiTyUTamAM khaseDavAmAM Avyo hato. saMsthAne Arthika dRSTie saddhara karavAnI tAtI jarUra hatI, tethI bhAMDArakara insTiTyUTanA sthApakonuM eka maMDaLa muMbaI jaina samAjane maLavA gayuM hatuM. e vakhate tyAM pU. pravartaka kAntivijayajIno cAturmAsa cAlato hato. sAthe emanI sevAmAM eka ajAnabAhu, vidvAna yuvA jainamuni jinavijayajI I. sa. 1917mAM) paNa hatA. pU. pravartaka kAntivijayajI emanA guru hatA, teo aneka jainabhaMDAronA samuddhAraka tema ja kimatI granthonA prakAzaka hatA. munizrI jinavijayajIe pUrve (I. sa. 1916) vaDodarAmAM pU. kAntivijayajInI punita smRti rUpe jainabhaMDAromAM atratatra paDelI aitihAsika sAdhanasAmagrIne pragaTa karavA muni zrI puNyavijayajInI sAkSIe pravartaka kAntivijaya jaina aitihAsika granthamALA' zarU karI hatI. pUnAthI AvelA jaina maMDaLane munizrI jinavijayajIe tyAMnI muMbaInI jaina saMsthA dvArA sadgata zrI lAlabhAI kalyANabhAI jhaverInI madadathI ra5,000/- rUA.nI vyavasthA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA (sAmayika) 1415 karI ApI hatI. munizrIe pUnAnA Dekkana kaoNlejanA samRddha jJAnabhaMDArane jovAnI icchA vyakta karI, jaina maMDaLa munizrIne pUnA AvavA AmaMtraNa pAThavyuM. thoDA samayamAM, I. sa. 1918mAM, prabaLa jJAnaprAptinI jijJAsAne toSavA, pU. pA. pravartakajI mahArAjanI anumati laI muni jinavijayajI muMbaIthI pagapALA pUnA gayA. pUnA vidyAnuM kendra hatuM. durlabha hastaprato joIne munizrIne akathya AnaMda thayo. aneka vidvAnono paNa tyAM paricaya thayo. ahIM lokamAnya TiLaka, pro. rAnaDe, pro. ghoMDo kezava karve, pro. bellalakara jevA vidvAnono paricaya thayo. pro. rasikalAla cho. parIkha e vakhate tyAMnI phargyusana kolejamAM bhaNatA hatA ne bhAMDArakara insTiTyUTanI hastapratonI varNanAtmaka sUci taiyAra karavAmAM munijIne madada karatA hatA. saMskRtaprAkRta bhASAnA vidvAna temaja bhASAvijJAnanA abhyAsI Do. pAMDuraMga guNe jarmanInI lembiMga yuni.nI pIeca.DI. (I. sa. 1913)nI upAdhi prApta karI, ahIMnI nyU iMglIza skUlamAM jarmana bhASA zIkhavatA hatA. muni jinavijayajIne emano paNa ghaniSTha paricaya thayo. munijIe Do. guNene, jaina bhaMDAromAM apabhraMza bhASA-sAhityanI sacavAyelI asaMkhya hastapratono khyAla Apyo. DaoN. guNe paNa munizrI sAthe utsAhathI A vidyAkAryamAM joDAyA. tyAM munizrInA vaDodarA nivAsI mitra ane suhRda zrI cimanalAla dalAlanA avasAnanA samAcAra AvyA. zrI dalAla vaDodarAnI gAyakavADya orienTala sirIjhanA mukhya saMpAdaka hatA. zrI dalAlanuM eka adhUruM raheluM "bhavismayAkahAnuM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI saMpAdanakArya, munijIe e sirIjhanA mukhya vyavasthApaka zrI kuDAlakarane sUcanA ApIne, Do. guNene soMpyuM. mahAkavi puSpadaMtanI tisaThIlakhaNa mahApurANa' ane kavi svayaMbhUkata "paumacariu tema ja harivaMzapurANanI prato paNa pUnAnA A saMgrahamAM surakSita sacavAyelI hatI. vidvAna paMDita zrI nAthurAmajI premI paNa pUnA AvatA ane munizrIne tyAM vidyAvyAsaMga arthe rokAtA. jaina sAhityanA vipula sAhitya-prakAzana-saMzodhana aMge munizrIe jaina sAhitya saMzodhaka' nAmanuM vaimAsika zarU karyuM. e vaimAsikamAM paMDita nAthurAmajIe "puSpadanta ane enuM mahApurANa' vize vistRta paricayAtmaka lekha lakhyo ane apabhraMza sAhityanA eka mahAkavinA granthano vidvAnone paricaya karAvI Apyo. A traimAsikano uddeza jena sAhitya-itihAsa, tattvajJAna vagere vize hindI, gujarAtI temaja aMgrejImAM sacitra lekho pragaTa karavAno hato. maulika saMzodhanAtmaka lekho, prAcIna kRtio temaja jarmana ke aMgrejI bhASAmAM pragaTa thayelA saMzodhanAtmaka lekhonA anuvAdo emAM prakAzita thatA hatA. I. sa. 1919mAM akhila bhArata prAcya vidyApariSada (ola inDiyA orienTala konpharansa)nuM paheluM adhivezana pUnAmAM maLyuM. jarmanInI goriMjana yuni. dvArA pIeca.DI.nI DigrI (I. sa. 1885) prApta karIne, muMbaI yuni.nA kulapati (I. sa. 1893) rahI cUkelA AMtararASTrIya khyAti dharAvatA purAtattvavida Do. rAmakRSNa gopALa bhAMDArakara e adhivezananA pramukha hatA. Do. pizalanI jema prAkRta
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA (sAmayika) 1415 bhASAnA prauDha paMDita ane jarmanImAM jaina sAhityanA adhyayana-saMzodhananA pramukha puraskartA DaoN. harmana yAkobI paNa A adhivezanamAM hAjara hatA. jo ke yAkobI anekavAra vidyAbhyAsa arthe bhArata AvatA rahetA. I. sa. 1874mAM jarmana vidvAna byulare UMTa upara musApharI karIne jesalameranA graMtho tapAsyA tyAre Do. harmana yAkobI paNa sAthe hatA. dezavidezanA prAcyavidyA saMzodhana aMgenuM A paheluM saMsthAkIya saMmelana hatuM. A saMmelanamAM munizrIe paNa pUrNa sahayoga Apyo. pariSadamAM emaNe haribhadrAcAryasya samayanirNaya nAme eka saMskRta nibaMdha rajU karyo. nibaMdha Adhunika saMzodhanapaddhati anusAra, prauDha saMskRta gadyamAM hato. haribhadrasUrino samaya I. sa. 701 thI 771 sudhIno che, evuM munijIe akATya pramANo darzAvIne siddha karyuM che. Do. harmana yAkobI tyAM hAjara hatA. yAkobIe haribhadrasUrikRta prAkRta graMtha "samarAinca kahA'nuM saMpAdana agAu karyuM hatuM. munijIe siddha karelA haribhadrasUrinA samayanirNaya vizeno tarkabaddha lekha sAMbhaLIne DaoN. yAkobIe potAno mata badalIne, munijInA samarthanamAM emano muktakaMThe svIkAra karyo hato. paMDita sukhalAlajIe jyAre "samadarzI AcArya haribhadra vize muMbaI yunivarsiTImAM vyAkhyAno ApyAM tyAre A vidyAvardhaka hakIkatanI noMdha lIdhI hatI. uttarakALamAM munijIe cittoDamAM haribhadrasUri smRtimaMdira (smAraka) UbhuM karyuM hatuM. pUnAnI jaina sAhitya saMzodhaka samitie munizrInA anya saMpAdita grantho paNa pragaTa karyAH kharatara gaccha
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI paTTAvali saMgraha, "AcArAMga sUtra, kalpa-vyavahAra-nizItha sUtrANi', 'jItakalpasUtra', "vijayadevamAhAbhya' Adi. I. sa. 1920mAM munizrI InphaluenjhAnA jvaramAM sapaDAyA. amadAvAdathI paM. sukhalAlajIe zrI ramaNIkalAla modI ane emanAM patnI tArAbenane munijInI sAravAra mATe pUnA mokalyAM. daMpatIe ThIka sAravAra karI. svAmI svastha thayA. munizrInuM pUnAnuM nivAsasthAna lokamAnya TiLakanA nivAsa pAse hatuM. itihAsa, prAcya saMskRti tema ja saMzodhana paratve TiLakanAM rasa-ruci tema ja jJAna agAdha hatAM. munijIno emanAthI paricaya thAya e sahaja hatuM. vicArothI munijI prabhAvita thayA. deza jyAre parAdhIna hoya tyAre Ama niSkriya sAdhujIvana ke bAhya tyAgI jIvana munijIne kaThatuM hatuM. teo koI navA mArganI zodhamAM hatA. sosAyaTInA bhavanamAM munijI mahAtmA gAMdhIne maLI cUkyA hatA. gAMdhIjIe asahakAranuM AMdolana AraMbhya. aMgrejI zikSaNanA bahiSkAra sAthe, rASTrIya zikSApaddhati UbhI karavAnA vicArane gAMdhIjI amadAvAdamAM mUrti rUpa ApavA mAgatA hatA. rASTrIya vidyApITha sthApavAno gAMdhIjIno vicAra hato. e vakhate gAMdhIjIe munizrI jinavijayajIne yAda karyA. jo ke mitro dvArA munizrIne e mAhitI maLI cUkI hatI ke TUMka samayamAM sthapAnArI vidyApIThamAM potAne phALe mahattvanI bhUmikA AvavAnI che. Aso suda terasano divasa hato. muMbaI gAMdhIjIne maLavA javAnuM hatuM. eka
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA (sAmayika) -1415 vidyArthI sAthe TreinanI TikiTa maMgAvI. pote je rUmamAM rahetA hatA. temAM keTalAMka pustako ane thoDo sAmAna hato. e jemano tema rAkhIne tALuM mArIne cAvI vidyArthIne ApI dIdhI. pote sAdhuvezamAM ja gADImAM besI muMbaI UpaDyA. jIvanano A navo vaLAMka hato. I. sa. 1919mAM jyAre sAdhujIvananA mArge prayANa karyuM tyAre paNa e divasa Aso suda terasano hato. muMbaI borIbaMdara sTezane UtaryA. ghoDAgADI karI goregAMva caMdAvADI gayA. sAthe emanA ghaniSTha mitra nAthurAmajI premI hatA. gAMdhIjIne maLavAno saMdezo jemanA dvArA maLyo hato, te zeThazrI jamanAlAlajI bajAja paNa sAthe ja hatA. bIje divase maNibhavanamAM gAMdhIjIne maLyA. gAMdhIjIe kSemakuzaLanA samAcAra pUchyA. munijIne maLIne vidyApIThanI yojanA banAvavA aMge vAta karI. e ja divase potAnI sAthe amadAvAda AvavA gAMdhIjIe munijanI relavenI TikiTano prabaMdha karAvyo. kolAbA sTezanathI, bIjA varganA kampArTamenTamAM, gujarAta melamAM amadAvAda javAnuM nakkI thayuM. gAMdhIjInI rijharva sITa paNa sAthe ja hatI. gAMdhIjI ANaMda sTezane UtarIne DAkora, zaradapUnamanA meLAmAM asahakAranA AMdolana aMge lokone jAgrata karavA eka sabhAne saMbodhavA gayA. tyAM ANaMda sTezane amadAvAdathI aneka loko AvyA hatA. emAM gAMdhIjInA eka aMtevAsI sI. epha. enDrujha hatA. gAMdhIjIe munizrIno paricaya eNnDrujhane karAvyo. bIje divase gAMdhIjI amadAvAda AvyA. munijIne emanI sAthe gADImAM besADyA. sAbaramatI AzramamAM gayA. gAMdhIjIe
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI potAnA beThaka rUmamAM ja munizrIno sAmAna mukAvyo ne kastUrabAne munizrInA AhAravihAra vize jhINI jhINI bAbato samajAvI. AzramanA anya zreSThIo tema ja vidvajanone munijIno sAhitya ane tattvajJAnanA UMDA abhyAsI tarIke paricaya karAvyo. vizeSamAM kastUrabAne kahyuM, "munijI pUnAmAM sAhitya ane zikSaNanI viziSTa pravRtti karI rahyA che, tyAM vidvAnomAM AdarapAtra che, ane ApaNe je rASTrIya vidyApITha UbhI karavA jaI rahyA chIe, emAM teo potAnI sevA ApavA mAge che, eTale emane ahIM AmaMtrita karyA che. rASTrIya vidyApIThanA anusaMdhAnamAM zrI kizoralAla mazarUvALA, zrI narahari parIkha, zrI IndulAla yAjJika, zrI rA. vi. pAThaka, zrI rasikalAla parIkha vagere sAthe carcA-vicAraNA thatI rahI. munijI potAnA sAdhujIvananA AcAra-vyavahAra badalavA mAgatA hatA, potAnA manomaMthanane anukULa rahevA sAdhuveza tema ja AhAra-vihAramAM parivartana lAvavA jhaMkhatA hatA. dezanA eka sAmAnya sevaka tarIke vidyApIThamAM joDAvA mAgatA hatA. vidyApIThamAM joDAtAM pahelAM pUnA jaIne jAhera vaktavya dvArA e potAno manobhAva jAhera karavA mAgatA hatA. gAMdhIjIe ema karavA munijIne anumati ApI. anumati laIne, munijI pahelAM kAThiyAvADanA vaDhavANa pAsenA lImaDI gAme gayA. munijInA suhRmitra ane sAthI prajJAcakSu paMDita sukhalAlajI nAdurasta tabiyatane kAraNe lImaDImAM rokAyA hatA. munijIe paMDitajIne rASTrIya
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA (sAmayika) -1415 vidyApITha saMdarbhe gAMdhIjI sAthe thayelA vicAra-vimarzanI temaja bhAvi kAryakrama aMge badhI vAta karI. I. sa1920nI okTobaranI 19mI tArIkhe rASTrIya vizvavidyAlaya (gUjarAta vidyApITha)nI sthApanA thaI. prAcIna itihAsa ane sAhityanA adhyayana-saMzodhana mATe vidyApIThamAM gujarAta purAtattva maMdira nI zarUAta thaI. nAmakaraNa paNa munijIe ja karyuM. potAnA sAdhuveza tema ja AhAra-vihAra-vicAramAM jarUrI pheraphAro karI munijI rASTrasevaka banIne purAtattva maMdiranA niyAmaka nimAyA. ahIM purAtattva maMdiramAM rahIne prasthAvalirUpe aneka mahattvapUrNa graMthonuM prakAzana karyuM. munijInA vidyAtapane lIdhe A vidyAkendrane sArI evI pratiSThA maLI. zrI rasikalAla parIkha purAtattvamaMdiranA maMtrI niyukta thayA. bauddha vidvAna zrI dharmAnaMda kosaMbI, paMDita becaradAsa dozI bhASAvid Do. prabodha paMDitanA pitAjI, zrI kAkA kAlelakara, zrI ki. gha. mazarUvALA, zrI maulAnA saiyada abujhaphara nadavI, zrI rA. vi. pAThaka, paMDita sukhalAlajI siMghavI jevA viziSTa vidvAno ane saMzodhako vidyApIThamAM hatA. vidyAkendranI pratiSThAthI AkarSAIne, adhyayana-saMzodhananI jANakArI mATe bhAratIya vidyA (Indology)nA jarmana vidvAna Do. zubiMga pIeca.DI), pro. vaoNladhara sAthe vidyApIThamAM (I. sa. 1925) AvyA hatA. Do. voladhara temaja zubiMga jarmanInI hembarga yuni.mAM bhAratIya sAhitya ane saMskRti vibhAgamAM hatA ane jarmanInA te samayanA vidvAnomAM jaina sAhityanA mahAna vidvAna gaNAtA hatA. paM. sukhalAlajI ane paM.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI 13 . bahecaradAsa dozI e vakhate siddhasena divAkarakRta vAyagrantha "sanmati tarka tathA te uparanI abhayadevasUrinI virATa TIkA "vAda mahArNava'nuM saMpAdana karatA hatA. emanI vidyAkIya saMzodhananI kAryazailI joIne pro. zubiMge potAnA ziSyone tAlIma mATe vidyApIThamAM mokalavAnI icchA vyakta karI hatI. teo munijInA sAMnidhyamAM rahyA hatA. munijIne jarmanInI mulAkAta mATe nimaMtraNa pAThavyuM hatuM. pro. zubiMganAM putrI misa sAnA zubiMga pAsenI apragaTa DAyarImAMnuM eka avataraNa, jarmana saMzodhaka DaoN. Dabalyu. eca. bolI (Bollee)e Do. bhogIlAla sAMDesarAne mokaleluM. te muni jinavijayajInA tapasvI vyaktitvane A rIte vyakta kare cheH (Visit and lecture in Ahmedabad) "....Jinavijaya was in the chair. I knew him already as the soul of a very well equipped institute in which he leads his scholarly life. He, too, like Mody before him, after a long time visited Hambarg. Jinavijaya, a Rajput by birth (which explains his tall stature) has been told by Gandhi in preson to pay attention not only to the spiritual life, but also to pratical ends." purAtattvamaMdirano kAryabhAra saMbhALatAM-saMbhALatAM munijI adhyayana-saMzodhanamAM rata rahetA. chAtro mATe keTalIka abhyAsapothIo temaNe taiyAra karI. mogdalAna
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 therakRta pAli zabdakoza "abhidhAnappa dIpikA, pAli pAThAvali', prAkRta kathAsaMgraha', prAcIna gujarAtI gadyasaMdarbha jevAM chAtrone upayogI granthonuM saMpAdana karyuM. vidyApIThe saMskRta sAthe prAkRta ane pAlI bhASA vinA jainabauddha jevI Arya dharmanI be zAkhAo vizenuM adhyayana thaI nahIM zake ema mAnI e be bhASAonA adhyayananI anivAryatA pramANI. tethI kopana hegana yuni. (jarmanI)nA pro. Denisa enDarsane pIeca.DI.) pAlI bhASA mATe taiyAra karelI "Pali Readers'ne AdhAre munijIe pAli pAThAvali' (I. sa. 1922- vi. saM. 1978) taiyAra karI. I. sa. 1921 (saM. 1977)nI zrAvaNI pUname gujarAta vidyApIThamAM AryavidyA vyAkhyAnamALA anvaye purAtattva saMzodhanano pUrva itihAsa vyAkhyAna ApyuM. bhAratamAM Adhunika dRSTikoNathI purAtattvanuM saMzodhana kevI rIte zarU thayuM. eno rasamaya-rasaprada zailImAM munijIe paricaya Apyo che. A vyAkhyAna zreNI anvaye ATha vyAkhyAno ApyAM. A ja varase nAgapuramAM maLelA koMgresa adhivezanamAM munijI gAMdhIjInI sAthe gayA. tyAM maLelI jaina poliTikala kaoNnpharansanA adhyakSa thayA. pUnAnA jainoe sametazikhara tIrthanI yAtrA mATe speziyala TreInano prabaMdha karyo hato. munijI saMghanI sAthe gayA. bihAranAM jaina tIrthonAM darzana karyA. tyAMthI kalakattA gayA. tyAMnA jaina saMghe saMmAna karyuM, mAnapatra ApyuM. vidyApIThamAM rahIne temaNe purAtattvamaMdira graMthAvalInuM saMpAdana karI, mUlyavAna graMtho pragaTa karyA. zrI rasikalAla
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI 15. parIkha sAthe rahIne "purAtattva saimAsika pragaTa karyuM. zrI rasikalAla parIkha I. sa. 1916mAM pUnAmAM munizrI pAse hemacaMdranuM prAkRta vyAkaraNa bhaNyA hatA. munizrInI saraLatA, udAratA, tejasvitA, vidvatA temaja saMzodhanadaSTithI AkarSAyA hatA. A purAtattvamaMdiramAM zrImad rAjacaMdra jJAnabhaMDArane Ameja karyo hato. saMskRta, prAkRta, pAli bhASAnA sAhityagraMtho temaja aMgrejI, jarmana, phrenca, hindI, baMgALI, gujarAtI saMzodhana viSayaka pustako tema ja jarnalono amUlya khajAno ahIM hato. jJAna ane saMzodhanakSetre, munijIne kaMIka navuM karavAnI adamya dhakhanA hatI. A dhakhanA ja emane uttama graMthonuM vAcana-manana-ciMtana-saMpAdana karAvavAmAM prerakabaLa banI rahI. gRhatyAga karIne, sAdhujIvana aMgIkAra karyAne vIsa varasa thaI gayAM hatAM. zuSka sAdhujIvana choDI, gAMdhIjI sAthe sakriya rASTrasevaka thayA. gRhatyAga vakhate mAne choDIne AvelA. eka rAte gujarAtI bhASAmAM racAyelo jainarAsa vAMcatA hatA. emAM eka prasaMga hato. mAtAnA putraviyoganA vilApanuM emAM varNana hatuM. vAMcyuM. hRdayamAM tIvra vedanA jAgI. "mAnAM darzana kyAre karuM? mA haze? kyAM haze?" pustaka bAjumAM mUkI dIdhuM. pote sAkSAta rUdanamAM DUbI gayA. hRdayanI vihavaLatA mATe zabdo nahotA. rAtre UMgha na AvI. bIje ja divase vi. saM. 1978 (I. sa. 2022) mahA vada nomane somavAre koIne kaMI paNa kahyA vinA ekalA bapore amadAvAda sTezanethI UpaDatI aDhI vAgyAnI ajamera jatI gADImAM besI gayA. hRdayamAM vismRta jananI ane
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA (sAmayika) -1415 janmabhUminA darzananI utkaTa tAlAvelI hatI. bIje divase savAre ajamera sTezana upara UtaryA. citoDa-khaMDavA lAInanI gADImAM besI eka vAgye rUpAyelI sTezane pahoMcyA. rUpAyelI emanI janmabhUmi hatI. munijI ghaNA UMcA hatA, pote ajAnabAhu hatA. khAdIno lAMbo bhagavo jhabhbho ne khAdInuM dhotiyuM paheryA hatAM. mAthuM khulyuM hatuM. hAthamAM netaranI moTI moTI hatI. zaNano moTo thelo khabhe laTakAvelo hato. emAM pAtharavA mATenI zetaraMjI, oDhavAno kAmaLo ane loTo-pyAlo rAkhyAM hatAM. aneka vicAro AvatA gayA. vIsa varase gAmamAM koI paricita haze? kone maLuM? mA haze ke nahIM? haze tyAM kyAM haze? konI pAse? vicAronA cakarAvAmAM pote khUMpavA lAgyA. e vakhate rUpAyelImAM ThAkura zrI caturasiMhajI hatA. vidvAna ane vidyApremI hatA. paMDita gaurIzaMkara ojhAe munijInI kRtiono caturasiMhajIne paricaya karAvelo evI munijIne khabara hatI. jo ke munijI kyAreya caturasiMhajIne pratyakSa maLyA nahotA. emane maLavuM ke mAtAnI zodha karavI? je ghara choDyuM hatuM te haze ke nahIM? - sTezana sUmasAma hatuM. sTezana mAstare TikiTa mAgI. ApI. ajANyA musApharane te TIkI TIkIne jovA lAgyo. eNe paNa pUchatAcha karI. munijIe namratAthI uttara Apyo. rUpAyelI sTezanathI gAma aDhI-traNa mAIla dUra hatuM. cAlatAM cAlatAM potAnA hoTha para hAtha gayo - eka medAna AvyuM. gillI-daMDo ramatAM
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ '. 17 purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI jamaNA hoTha para gillI vAgelI. lohI AveluM. yati devahaMsajIe davA lagADelI. saghaLuM smRtipaTa upara taravarI rahyuM. gAmamAM praveza karyo. gAmanI vacce nAnI bajAra AvI. tyAM cArabhujAjInA vaiSNava maMdiranA daravAjA pAse cabUtarA para thelo mUkIne munijI beThA. tyAM eka pUjArI jevo lAgato brAhmaNa beTho hato. meluM dhotiyuM paheryuM hatuM. munijIe namaskAra karyA. pUchyuM, "A maMdiranA pUjArI tame cho?" brAhmaNe acarajathI munijI sAme joyuM. pUchyuM, "kyAMthI Avo cho? koNa cho?' munijIe kahyuM, "amadAvAdathI AvuM chuM, zikSaka chuM.' munijIe pAsenA upAzraya sAme joIne pUjArIne pUchyuM, "upAzrayamAM koI patijI che?" pUjArIe kahyuM, "koI yati nathI." munijIe pUchyuM, 'upAzraya khAlI paDyuM che, to eno vahIvaTa koNa kare che?" pUjArIe kahyuM, 'osavAla mahAjana kare che. pachI to munijIe bAjunI mahAjananI dukAna vize, enA mAlika vize, enA nAma vize pRcchA karI. pUjArI navAI pAmyo. teNe pUchyuM, A pahelAM kadI ahIM AvyA cho?' munijIe kahyuM ke pote tevIsa varSa upara ahIM eka jaina yati joDe rahelA. te khUba vRddha hatA, vaidya hatA. pachI kyAreya AvavAnuM thayuM nathI. A rItanI vAta cAlatI hatI tyAM gaDhamAMthI eka mANasa Avyo. kuMvarasAhebano nokara hato. eNe kaDaka avAjamAM pUjArIne kahyuM, "pUjArIjI, A ajANyo mANasa kyAMthI Avyo che? enA samAcAra gaDhamAM kuMvarasAhebane
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 maLI gayA che. emaNe tAbaDatoba A ajANyA mANasane gaDhamAM hAjara thavA kahyuM che. pUjArI mUMgo thaI gayo. munijI paNa stabdha thaI gayA. eNe to pharIthI hukama karyo. "cAlo, ThAkura sAhebano hukama che ke je mANasa hamaNAM sTezanethI gAmamAM Avyo che tene jhaDapathI hAjara karo." munijI paristhiti pAmI gayA. bhAratane svataMtratA apAvavA gAMdhIjIe dezavyApI AMdolana kareluM. aMgreja sattAne ukheDIne pheMkI devAnI vAta hatI. asahakAranA AMdolananA paDaghA dezI rAjyomAM paNa paDyA hatA. dezI rAjyonI sthiti gulAmone paNa gulAma jevI hatI, tethI aMgreja sattAnI viruddha koI hilacAla dezI rAjyomAM na thAya enI sIdhI ke ADakatarI sUcanAo badhAM dezI rAjyomAM aMgreja zAsako dvArA ApavAmAM AvI hatI. A prakAranAM rAjyomAM temaja jAgIradArI vistAromAM A sUcanAonuM kaDaka pAlana thatuM hatuM. koI AMdolanano pracAra karavA Ave ke koI ajANyo mANasa je-te vistAramAM praveze nahIM tenuM dhyAna rakhAtuM. ThAkura sAhebane rUpAhelI sTezana parathI bAtamI maLI gaI hatI, ke koI ajANyo lAgato mANasa rUpAhelI Ave che. enuM koI saguM tyAM nathI eTale emaNe munijIne pUchaparacha mATe gaDhamAM bolAvyA. cabUtare thelo mUkyo. pUjArIne te sAcavavA kahyuM, pote nokara sAthe gaDhamAM gayA. munijIe bALapaNamAM gaDha joyelo hato. aMdara kyAreya gayA nahotA. munijInuM mana vilakSaNa kutUhalathI parezAna hatuM. daravAjAnI aMdara tUTelI sIDI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI - 19 hatI. munijI sIDI caDhI, eka oraDAnI pAse gayA. nokare tyAM ja UbhA rahevA kahyuM: pote kuMvarasAhebane jANa karavA gayo. thoDIvAramAM te Avyo. munijIne aMdara kuMvarasAheba pAse javA hukama karyo. - kuMvarasAheba jUnI khurazI para beThA hatA. munijIe be hAtha joDI namratApUrvaka namaskAra karyA. kuMvarasAheba aMdaranA bhAgamAM UbhelA be mANaso sAthe kaMIka vAtacIta karatA hatA. kuMvarasAhebe tINa-vedhaka najare munijI sAme joyuM. kuMvarasAhebe namaskAranI noMdha sudhdhAM lIdhI nahIM. be eka miniTa pachI, pelA mANaso sAthe vAta karIne, muni sAme dhArI dhArIne jotAM pUchyuM, "tame kyAMthI AvyA cho?, munijI - amadAvAdathI." kuMvarasAheba - "tyAM zuM karo cho? munijI - "thoDuM lakhavA-vAMcavAnuM ane thoDuM vidyArthIone bhaNAvavAnuM. kuMvarasAheba - "mAstara cho?" munijI - "mAstara to nathI paNa Ama ja vidyAlayamAM kAma karuM chuM.' kuMvarasAheba - vidyAlayanuM nAma zuM che? koNa calAve che e?" munijI - "mahAtmA gAMdhIe enI sthApanA karI che ane gujarAtanIe khUba jANItI saMsthA che.' mahAtmA gAMdhIjInuM nAma sAMbhaLIne teo sAvadha thaI gayA. munijIne nIcethI upara sudhI joI lIdhA, munijInA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 paricaya pustikA (sAmayika) -1415 paheravezane dhyAnathI joyo ne pUchyuM. tamAruM nAma zuM che? tame kyAM raho cho?" munijIe potAnuM nAma batAvyuM. amadAvAdamAM rahe che ema kahyuM, kuMvarasAhebane jinavijaya' nAma khUba aTapaTuM lAgyuM, eTale be-traNa vAra nAma pUchyuM. bAjunA oraDAmAM caturasiMhajI ThAkurasAheba beThA hatA. kuMvara ThAkuranuM nAma lakSmaNasiMha hatuM ne caturasiMhajInA e jyeSTha putra hatA. caturasiMhajI kuMvara ThAkurane UMcA avAje koInI sAthe vAta karatAM sAMbhaLatA hatA. emaNe nokarane bolAvI munijIne potAnI pAse bolAvyA. nokare kuMvara ThAkurane kahyuM ke Ane annadAtA emanI pAse bolAve | munijI ThAkura caturasiMhajInA oraDAmAM pravezyA. namaste karyA. ThAkura caturasiMhajI UMcA jharUkhAnA cotarA para gAdI-takiyAnA Asana para beThA hatA. be pustako emanI pAse paDyAM hatAM. munijIe bALapaNamAM emane joyelA hatA, paNa munijInA dIdAra evA hatA ke ThAkura emane oLakhI zake tema nahotA. caturasiMhajIe munijIne praNAma karI, praNAmano svIkAra karyo. emane cotarA paranI zetaraMjI para besavA kahyuM. caturasiMhajInAM vyavahAra-vartana uparathI ja lAgatuM hatuM ke teo vadhu pIDha, saMskArI ane anubhavI hatA. pote vidyApremI hatA. vidvajano pratye Adara rAkhanArA hatA. ItihAsanAM pustako vAMcavAmAM emane rasa hato. ajameranA mahAmahopAdhyAya gaurIzaMkarajI hIrAcaMdajI ojhA sAthe
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 purAtattvAcArya: muni zrI jinavijayajI emane ghaniSThatA hatI. munijI emane maLyA e pahelAM munijInA nAma ke vidvakAryothI pUratA vAkepha hatA, paNa kyAreya munizrIne pratyakSa maLyA na hatA, munizrInA vyaktitvano tethI koI aMdAja nahoto. emanI vANImAM kuMvara ThAkura jevI karaDAkI nahotI. munijIe Asana lIdhuM. caturasiMhajI vinamratAthI pUchyuM, Apa kyAMthI padhArI rahyA cho? ApanuM nivAsasthAna kyAM che?' munizrIe kuMvarasAhebane kahI hatI te saghaLI vAta kahI. potAno paricaya Apyo. hakIkato sAMbhaLI caturasiMhajI stabdha thaI bolyA, "zuM Apa e ja muni jinavijayajI cho je amadAvAda gujarAta purAtattva maMdiranA AcArya che? munijIe dhImethI kahyuM, "hA, ThAkurasAheba, huM e ja muni jinavijaya chuM ane ApanI A rUpAyelImAM janmyo chuM. huM Apano prajAjana chuM.' A sAMbhaLIne ThAkurasAheba ekadama gAdI parathI UbhA thaI gayA. emano kaMTha bharAI Avyo. AMkhamAM AMsu jhaLakavA lAgyAM. be hAtha joDI munijInA pagamAM mAthuM TekavIne gadagada avAje kahevA lAgyA, "muni mahArAja, A tuccha manuSya para Aje Ape kevI akalpita ane asaMbhava kRpA karI che. koI sUcanA ke saMketa ApyA vinA eka ajANyA ane aparicita saMtanI jema Ape ahIM padhArIne mane kRtArtha karavAnI dayA karI che. emanA vividha udgAromAM bhAvanA hatI, kRtArthatA hatI, harSanAM AMsunI dhArA hatI. cahero lAgaNIzIla hato. munijIne UbhA karI
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 22 paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 je gAdI para pote beThA hatA tenA para parANe besADyA. - pelo nokara eka khUNAmAM Ubho Ubho badhuM joto hato. A badhuM enI kaMI samajamAM besatuM nahotuM. kuMvarasAheba AnI sAthe kevI kaDakAIthI vAta karatA hatA ne ahIM to ThAkurasAheba khuda enA pagamAM potAnuM mAthuM mUkIne Ano hAtha potAnA mAthA para rAkhI rahyA hatA. bhAvavibhora ThAkurasAheba thoDA samaya pachI svastha thayA. prasanna cahere emaNe pUchyuM, "Aja Ama acAnaka AvI rIte ApanuM ahIM padhAravAnuM thayuM, e aMge kaMI vAta che?" | munijIe kahyuM, be-traNa divasa agAu vidhinA koI ajJAta saMdezAe evo utkaTa mAnasika nirdeza karyo ke huM mArI janmabhUmi rUpAhelInuM darzana karyuM ane ApanI mulAkAta lauM." ThAkura sAhebe tyAM je UbhA hatA temane bhegA karyA munijInI saune oLakha karAvI. kuMvarasAheba khUba zaramAyA. be hAtha joDIne mAphI mAgavA lAgyA. ThAkurasAhebe kahyuM, "munijI, Apano sAmAna kyAM che?" munijIe kahyuM ke sAmAnamAM to eka thelo che. e thelo huM sTezanathI gAmamAM Avyo tyAre maMdira pAse cotarA para mUkyo che. ThAkurasAhebe pelA mANasane te sAmAna laI AvavA kahyuM. nokara sAmAna laI Avyo. | munijIe yatijI mahArAjano upAzraya khAlI hoya to temAM jaIne rahevAnI icchA darzAvI. ThAkurasAhebe gadagada kiMThe kahyuM, "Apa amArA pUjanIya mahemAna cho, ApanA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI 23 rahevAnI badhI vyavasthA gaDhamAM thaze." gaDhamAM, uparanI bAju, oraDAmAM munijInI rahevAnI vyavasthA karavAmAM AvI. sAMje munijIe bhojanamAM mAtra pAzera dUdha ja lIdhuM. munijIe thoDo ArAma karyo. beeka kalAka pachI ThAkurasAheba AvyA. munijIne caraNasparza karyA. praNAma karIne gAlIcAnI eka kore palAMThI vALIne, baMne hAtha khoLAmAM rAkhIne AmanyA sAthe beThA. itihAsa ThAkurasAhebano zokhano viSaya hato. e viSayanAM pustako teo vAMcatA, munijInA ghaNA lekho emaNe vAMcyA hatA. ajamera rahevAsI gaurIzaMkara ojhAe munijIno pUrva paricaya Apelo. munijI vidyApIThamAM purAtattva maMdiranA AcArya tarIke niyukta thayA che te hakIkatanI paNa ThAkurasAhebane gaurIzaMkara ojhA dvArA jANa thaI hatI - e badhI vAta ThAkura sAhebe munijIne karI. munijIe rUpAhelI choDyA pachI jIvanacakra kevuM pharatuM rahyuM tenI saghaLI vAta ThAkurasAhebane karI. munijIe rUpAyelI AvavAnuM prayojana spaSTa karatAM kahyuM, "mAro ahIM ociMtA ane aparicita rUpe AvavAno uddeza mArI mA vize ane sAthe sAthe mArA pitA, dAdAnA jIvananI hakIkato jANavAno che, jenI kadAca Apane yathArtha mAhitI haze... rUpAhelI choDyA pachI mane ahIMnI koI vyakti maLI nathI ke mane mArI mAtAnA koI samAcAra maLyA nathI. meM A dizAmAM koI prayatna karyo nathI. huM eka mUrSita mANasanI jema ATalAM varSa mArA pUrva jIvananA vismaraNano bhoga banyo hato. naNe mohaka smRtilabdhA', - A saMskRta ukti
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 pramANe mArAmAM mArAM mAtApitAnI smRtinI cetanA pharI jAgRta thaI che ane huM Aja e ja cetanAnuM zaraNuM laIne ahIM cAlyo Avyo chuM." ThAkurasAheba vismita thayA, rAta paDI gaI hatI. ThAkurasAhebe emane ArAma karavA kahyuM ane savAre munijInI mAtAnI pAse je cAkara hato te hayAta hato eTale tene bolAvI ApavA kahyuM. ThAkura sAheba praNAma karIne jatA rahyA. munijI paNa pathArImAM sUtA. * mahA mahino hato. ThaMDI ghaNI hatI, savAre dAtaNa-pANI karI muni paravArIne beThA. be kalAka pachI dUdhano eka kaLazo bharIne mANasa Avyo. AvazyakatA anusAra dUdha pIne bAkInuM pAchuM mokalI ApyuM. dazeka vAgye ThAkurasAhebe munijIne potAnA oraDAmAM bolAvyA. praNAma karIne ThAkurasAhebe potAnI beThakanI khAsa gAdI para munijIne besADyA. ThAkura sAhebe sAMjanI pRcchAnA javAbamAM munijInA pitAnI temaja anyonI jeTalI mAhitI hatI teTalI saMkSepamAM kahI saMbhaLAvI. munijIe te mAhitI noMdhI lIdhI. ThAkurasAhebe munijInI mAtA pAse je nokara raheto hato tene bolAvyo. enuM nAma ajitAjI hatuM. te sAThapAMsaTha varSano hato. e to munijIne na oLakhI zakyo paNa munijI ene oLakhI gayA. ThAkurasAheba emano nityakramano samaya thavAthI oLakha karAvIne jatA rahyA. munijI ajitAjIne laIne potAnA oraDe AvyA. munijIe ajitAjIne potAnI saghaLI oLakha ApI,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 purAtattvAcArya: muni zrI jinavijayajI ane potAnAM mAtAjI vize keTalIka vAta pUchI. ajitAjIe vigatavAra badhI vAta munijIne karI. ajitAjIe munijIne kahyuM ke Apane (riNamalane) zodhavA osavAla mahAjanane mAtAe be vAra mokalyo paNa Apano koI patto lAgyo nahIM. Apa bAneDathI koI sAdhujamAta sAthe jatA rahyA cho ane bAneDanA lokone enI kazI jANa nathI evA samAcAra maLyA hatA. mAne ethI atyaMta duHkha thayuM hatuM. ajitAjIe kahyuM ke mAtAjI ghaNA divaso sudhI raDatAM rahyAM. emaNe khAvApIvAnuM choDI dIdhuM hatuM. emane koI maLavA AvatuM to e kaMI paNa bolatAM nahotAM. bAjumAM munijI (riNamala)nA dAdAnA kAkAnA putra eTale ke bhAI rahetA hatA, te mAtAjInI sArasaMbhALa rAkhatA hatA. betraNa varSa pachI indrAjI emane puSkaranI yAtrA karavA laI gayA hatA. te traNa varSa pachI "ekaliMgA kI DhANI (jagyAnuM nAma che) thI emanA koI saMbaMdhI AvyA hatA ne mAtAjIne tyAM laI gayA hatA. IndrAjI emane tyAM mUkavA sAthe gayA hatA. e ekalasiMgA kI DhANI eka nAnuM gAmaDuM che. jyAM munijI (raNamala)nA pitAnA najIkanA koI bhAI rahetA hatA. te ja mAtAjIne tyAM laI gayA hatA. atiAjIe kahyuM ke mAtAjI eka ja vAra jamatAM ane divasa-rAta bhagavAnanA nAmanI mALA pheravyA karatAM hatAM. khUba ochuM bolatAM. mAtAjI rUpAyelI hatAM tyAM sudhI ajitAjI emanI sevAmAM hato. rUpAhelI choDatI vakhate ajitAjIne
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA (sAmayika) -1415 408500 rUpiyAnAM ghareNAM ApatAM gayAM hatAM. mAtAjI ekalasiMgA kI DhANI najIka AvRMcA(gAma) gayAM pachI emanA koI samAcAra na hatA. ajitAnA mukhe mAnI AvI dazAnuM varNana sAMbhaLIne munijInuM hRdaya vedanAthI vIMdhAI gayuM. munizrIe ajitAjIne daza rUpiyA ApyA ne AgaMcA jaIne mAtAjInI tapAsa karI AvavA kahyuM. ajitAjI e samaye UMTa savArI karIne AgUMcA gayo. munijIe ThAkurasAheba sAthe e divase vadhu vAtacIta karI nahIM. emanuM mana aMtaranI avyakta vedanAnA bhArathI dabAyeluM hatuM. munijI maMthana anubhavatA hatA. vidhAtAe zA mATe mA-dIkarAne AvA krUra kaSTadAyaka yogano bhoga banAvyAM? - A praznanuM koI samAdhAna A sAdhune jaDyuM nahIM. - je jananIe A mAnavajIvana ApyuM ane potAnA lohIthI utpanna dUdha pAIne uchera karIne moTo karyo, 1112 varSa sudhI potAnI ekadama najIka rAkhI behada sneha, mamatva ane vatsalatAthI sarva rIte pAlanapoSaNa karyuM, te anAtha ane asahAya mAtAnI sArasaMbhALa levAne mATe potAnuM bhramita mana Aja sudhI kema kaMI vicArI zakyuM nahIM - evA aneka vicArothI munijInuM mana atyaMta khinna thaI gayuM. munijIe te sAyaMkALa dUdha pIdhuM nahIM, oraDAmAM ekalA sUnamUna thaIne paDyA rahyA. - UMghanI koI zakyatA nahotI. smaraNoe emanA manano jabaro kabajo laI lIdho hato. guru devIhaMsajI sAthe
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI. * 27 bAneDa javA nIkaLyA, tenI AgalI rAtrinuM smaraNa thayuM. mAtA gurumahArAjane praNAma karIne ghera AvI hatI. bIjA divase riNamalla muni pote guru sAthe javAno hato. mAtAe tene enI soDamAM suvADyo hato. rAtabhara raDatI, DUsakA mAratI rahI hatI. enA prema ane AMsuothI navaDAvatI rahI hatI. Aje munijIne nAno riNamalla dekhAyo. e riNamalla have muni hato. muninI baMdha AMkho sAme mAnI karuNAmUrti UbhI hatI - mUka, animeSa joI rahelI. tIkSNa avAje munine pUchI rahI hatI, "bhAI riNamalla, jeNe tane janma ApIne lAlana-pAlana karIne moTo karyo hato evI koI tArI mA paNa (tArI) A duniyAmAM hatI?" mAnasika paritApathI kALaju zekAtuM jatuM hatuM. rAta AkhI UMgha vagara pasAra thaI. savArathI ajitAjInA AvavAnI munijI rAha jotA hatA. be vAgye ajitAjI. Avyo. munijIne ajitAjInA caherA parathI ja lAgyuM ke kiMI sArA samAcAra nathI. to paNa munijIe mAnapUrvaka ene pAse besADyo ane zAMtipUrvaka pUchyuM, "kaho bhAI, zA samAcAra lAvyA cho?" ajitAjInI AMkhomAM AMsu hatAM. AA avAje eNe kahyuM, "mahArAja, lagabhaga be varasa pahelAM saMvata 1976nA vaizAkha vada sAtamane divase mAsAheba devaloka padhAryA che." | munijInA hRdaya para vajAghAta thayo. vadhAre kaMI pUchavAnI emane icchA na thaI. munijIe ajitAjIne kahyuM, bhAI, tame hajI jamyA nahIM hova, mATe jamI lo. pachI
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 huM tamane bolAvIza." ajitAjI bhAre haiye, AMkhamAMthI AMsu sArato, raDato raDato tyAMthI UThIne gayo. bapora pachI ThAkura sAheba, munijIne maLavA emanA oraDAmAM AvyA. emanuM mana paNa khinna hatuM. munijI potAne svastha karavA mathatA hatA. emaNe bIjI vAto karavA mAMDI, paNa ThAkura sAhebe kahyuM, "be eka varSa pahelAM padhAryA hota to mAtAjIne maLavAnuM thayuM hota. | munijIe kahyuM, "koI durbhAgyanI pApadRSTine kAraNe evo yoga Avyo nahIM. Ama to mAtAnuM smaraNa anekavAra thatuM hatuM ane janmabhUmi rUpAhelInI yAda paNa barAbara AvatI hatI paNa atyAra sudhI je prakAranI jIvanacaryAmAM baMdhAyelo hato tenA kAraNe mAre A smaraNone manathI vismRta karavA prayatnabaddha rahevuM paDyuM hatuM.' | munijIe jaina dharmanI sAdhu dikSA grahaNa karI aneka kaThora niyamonuM pAlana karyuM. vAhana dvArA pravAsa sarvathA varya hato. pagapALA bhramaNa karatA. bhramaNa- vistAra mALavA, mahArASTra ne gujarAtano pradeza hato. rAjasthAnamAM vicaravAno koI prasaMga thayo nahIM. koI gRhasthane patra lakhavAnuM ke vyAvahArika saMparko rAkhavAnuM paNa niSiddha hatuM. A udAsIna carcAmAM mAtA, pitA, bhAI vagerenA sAMsArika saMbaMdhonuM smaraNa karavuM, enA tarapha premabhAva rAkhavAnuM ke moha, mamatvanuM ciMtana karavAnuM tyAjya hatuM. A kAraNothI mAtAnI smRti thavA chatAM munijI ene sateja thavA detA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI nahIM, paNa munijInA vicAromAM parivartana AvatuM gayuM, manovRtti caryAmAMthI virakta thaI ema jIvanamArgane badalavAno gaMbhIra vicAra karyo. vividha tarehanA manomaMthana ane AMtarika khaLabhaLATa pachI mahAtmA gAMdhI dvArA rASTranI svataMtratA mATenA AMdolanane potAnA jIvanadhyeyanI siddhinuM uttama sAdhana mAnIne gujarAta vidyApIThanI rASTrIya zikSaNa yojanAmAM joDAyA. munijIe lAMbA manomaMthana pachI sAdhuveza ane sAdhu jIvananI yogya caryAno parityAga karyo. e baMdhanamAMthI mukta thavAthI mAtAnAM darzana karavAno prayAsa karyo. vidhAtAne A prayatna maMjUra nahoto. pote niSphaLa gayA. IzvarecchA baliyasI' evuM samajIne emaNe manane zAMta karyuM. cAreka vAgye teo upAzrayamAM gayA. nAnapaNamAM je upAzrayamAM teo yativara zrI devIhaMsajInI sevA karavA jatA hatA tyAM koI rahetuM nahotuM. pahelAM hatI te lAkaDAnI moTI pATa e ja sthitimAM paDI hatI - jyAM yatijI sUtA hatA. tyAMthI utaravA jatAM emanA jamaNA paganuM hADakuM tUTI gayuM hatuM. munijI zraddhApUrvaka e pATa para mAthuM TekavI, jIvanapatha para cAlavA prerita karanAra svargavAsI gurune zraddhAMjali samarpita karI, bIje divase savAre sADA nava vAgye cALIsa-pacAsa chokarAMne mIThAI vaheMcI. munijIe potAnI eka bhAvanA vyakta karI. bALakone bhaNavA mATe rUpAyelImAM nAnuM makAna banAvavA keTalo kharca thAya? - e aMge munijIe ThAkura sAhebane pUchyuM. ThAkurasAhebe saMmati darzAvI, traNaso-cArasono aMdAja Apyo. munijIe kahyuM
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 ke jo nAno jamInano TukaDo maLe to pote 500 rU. mokalI Ape. ThAkura sAheba ethI prasanna thayA. pachIthI manano avyakta ane aspaSTa saMkalpa I. sa. 1969mAM sAkAra thayo. saMkalpabaLane AdhAre 30,000mAM suMdara makAna banAvyuM. mAtAnA nAma parathI enuM "rAjakuMvarI bAlamaMdira nAmAbhidhAna thayuM. bIje divase mAnI ciravidAyanA duHkhada samAcAranuM hRdayadrAvaka smaraNa laIne munijI amadAvAda javA ravAnA thayA. ThAkura sAhebe emanA nivAsasthAnanI khAsa bagImAM besADIne emane bhAvabharI vidAya ApI. amadAvAda gujarAta purAtattva maMdire pAchA pahoMcyA. te divasa mahA suda caudazano hato. munijInI janmatithi hatI. munijIe AyuSyanA 35mA varSamAM praveza karyo hato. A muni jinavijayajI pUrvAzramamAM rAjapUta hatA. emano janma vartamAna rAjasthAnanA, ajamera-cittoDa relave lAIna paranA bhilavADA jillAnA huraDA tAlukAnA rUpAhelI gAmamAM, paMcAMganI gaNatarI pramANe vikrama saMvata 1944nA mahA suda 14nA divase, eTale I. sa. 1888nI 27mI jAnyuArIe lagabhaga sUryodaya pachI thayo hato. bALapaNanuM nAma kizanasiMha athavA raNamalla hatuM. mAtA lADamAM "riNamala' kahetAM. pitAnuM nAma biradhIsiMhajI (baDadasiMha) hatuM. pitA paramAra vaMzIya kSatriya kuLanA hatA. mAtAnuM nAma rAjakuMvarI (rAjakumArI) hatuM. mAtA sirohI rAjyA eka devaDA vaMzIya cauhANa jAgIradAranAM putrI hatAM.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI raNamalanA janma vakhate, pitA biradhIsiMha rUpAyelImAM sthAyI thayA hatA, paNa e pahelAMnI emanA vaMzajonI gAthA zaurya ane balidAnonI che. biradhIsiMha mULe paramAravaMzIya kSatriya. avaMtinAtha muMja ane bhojanA vidyAvilAsI ane parAkramI vaMzaja. I. sa. 1857mAM bhAratIya sainiko, je aMgreja sainyamAM hatA, temaNe haMgAmo macAvyo. A haMgAmAmAM ajamera pAsenA nasIrAbAdanI chAvaNImAM, biradhIsiMhanAM sagAMsaMbaMdhIo hatAM. emAMnA becAra jaNe, biradhIsiMhanA dAdA saMgrAmasiMhanI ekalasiMgA nAme gAmanI jAgIramAM Azraya lIdho. aMgrejoe ethI emanA parivAranA keTalAka mobhIo mRtyu pAmyA. biradhIsiMha, emanA pitA takhtasiMhajI tema ja bIjI keTalIka vyaktio sAthe tyAMthI bhAgyA. have tyAM rahI zakAya ema nahotuM. aMgreja sarakAre dekho tyAM ThAra karo'no ane gAmane bALI nAkhavAno hukama karyo hato. raNamala kizanasiMha)nA pitA biradhIsiMha tema ja dAdA takhtasiMhajIe sAdhuno veza dhAraNa karyo. guptaveze puSkaratIrtha, Abu, dvArakA, tAraMgA tema ja giranAra jevAM sthaLoe varSo sudhI rahyA. I. sa. 1857nI ghaTanA bhulAtI cAlI. e pachI pitA-putra potAnI jAgIra tema ja parivAranI zodha saMbhALa levA puSkara tIrtha AvyA. takhtasiMhajInuM zarIra jarA jIrNa thayuM hatuM. saMkaTono tApa jIravI jIravIne mana paNa khinna thaI gayuM hatuM. rUpAyelIthI keTalAka loko puSkaratIrtha yAtrAe gayelA. tyAM
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 paricaya pustikA (sAmayika) 1415 e yAtrALuoe takhtasiMhane oLakhI lIdhA. emaNe takhtasiMhajIne ajJAtavezamAM rUpAhelI AvavA Agraha karyo, paNa takhtasiMhajIe potAnuM zeSajIvana bhagavasmaraNamAM, puSkaratIrthamAM ja gALavAno vicAra darzAvyo. jo ke takhtasiMhajIe potAnA putra biradhIsiMhajIne rUpAhelI mokalyA, e rIte I. sa. 1858thI pitA sAthe bhUgarbhamAM rahelA biradhIsiMha, vIsa varSa pachI I. sa. 1878mAM gRhasthanAM kapaDAM dhAraNa karI, rUpAhelI gayA. rUpAyelImAM nivAsa daramiyAna biradhIsiMha sAme eka saMkaTa to hatuM ja. aMgreja sipAIo sAme je rajapUta yoddhAoe bhAga lIdho hato. emAMno koI rUpAyelImAM vase che, evI khabara udayapuranA darabAramAM pahoMce to musIbata UbhI thAya. rUpAhelInA rahIzo tethI biradhIsiMha pratye sadbhAva hovA chatAM DaranA mAryA dUra rahevAnuM pasaMda karatA. hatA. AvI paristhitimAM biradhIsiMha paNa manathI udvigna rahetA hatA, tethI teo thoDo samaya ajamera pAse kAzolA gAme rahyA. kAzolA biradhIsiMhanA kAkA noharasiMhajInuM sAsaruM hatuM. nAharasiMha to 57nA vidrohamAM mAryA gayA hatA, paNa emano parivAra tyAM hato. biradhIsiMhanA pitA takhtasiMhajIe temane nAharasiMhanA parivAranI bhALa levAnI javAbadArI soMpI hatI. thoDo samaya kAzolA rahyA pachI nAharasiMhanA putra IndrasiMhajIne laIne biradhIsiMha rUpAyelI AvyA. rUpAyelI temanA nAnAnuM gAma hatuM. jo ke bacapaNamAM kyAreka e ahIM AvyA haze. emano janma to
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI ekalasiMgAvALI DhANImAM thayo hato. emanAM mAtA to saMvata 1914mAM pahelAM mRtyu pAmyAM hatAM. kALakrame rUpAhelInA loko rAjakIya bhayathI mukta thayA hatA. biradhIsiMhane sIma ane jaMgalanI rakSA karavAnuM kAma maLyuM hatuM. emano AjIvikAno prazna ukelAI gayo hato. e arasAmAM biradhIsiMhanuM lagna baneDAnA rANAvata hamIrasiMhajInI putrI rAjakuMvara sAthe thayuM. emanAthI eka putra thayo. enuM nAma panAsiMha hatuM. thoDA samayamAM rAjakuMvaranuM avasAna thatAM rUpAhelInA ThAkura savAIsiMhajInI putrI AnaMdakuMvara panAsiMhane potAnI sAthe laI gayAM hatAM ne tyAM ja pAlanapoSaNa karyuM hatuM. thoDA samayamAM ja, sirohI mahArAva sAthe biradhIsiMhano paricaya thayo. mahArAve sirohI rAjyanI sevA mATe emanI niyukti karI. piMDavAlA ane vasaMtagaDha vacce eka nAnI jAgIra hatI, tyAMnA jAgIradAra ane biradhIsiMhane premALa saMbaMdha thaI gayo hato. e jAgIradArane vIsa-bAvIsa varSathI eka mAtra dIkarI sivAya koI saMtAna nahotuM. jAgIradAre biradhIsiMha sAthe emanI dIkarIno vivAha karyo. biradhasiMha paNa A saMbaMdha thAya ema icchatA hatA. biradhIsiMhanAM A bIjI vAranAM lagna hatAM. prathama patnI mRtyu pAmyAM, emanuM nAma rAjakumArI hatuM. e uparathI vivAhita kanyAnuM nAma paNa "rAjakumArI ja rAkhyuM. jAgIradAranA mRtyu pachI jAgIra ane gharabAra to rAjakumArInA kAkAnA dIkarAoe kabaje karI lIdhAM hatAM, paNa dAyakAmAM eka vizvAsu khAnadAna sevaka tema ja dasa
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA (sAmayika) -1415 vIsa hajAranAM ghareNAM-gAMThAM rAjakumArIne maLyAM hatAM. lagna pachI biradhIsiMhe rAjakumArIne rUpAhelI rAkhyAM. pote sirohI rAjyanI sevAmAM lAgI gayA. avAranavAra pote rUpAhelI AvatA-jatA rahetA. A samayagALAmAM biradhIsiMha ane rAjakumArIthI eka putra prApta thayo. A putra te kizanasiMha. bALapaNamAM sau ene lADamAM "raNamalla kahI bolAvatAM. A raNamalla te ja ApaNA muni jinavijayajI. | munijIe emanA bALapaNanAM AchAM saMsmaraNonI noMdha karI che. emanA pitAjI biradhIsiMha sirohI rAjyanAM jaMgalomAM, rAjasevAmAM rokAyelA hatA. emane saMgrahaNIno bhAre moTo roga lAgu paDyo hato. munijI lakhe cheH eka vakhata ""saMdhyA thaI hatI. mA gharamAM devamUrti sAme dIvo karI prArthanA karatAM hatAM. huM mA pAse hAtha joDI beTho hato. tyAM pitAjInI ghoDIno haNahaNATa saMbhaLAyo. mA ekadama UbhAM thaI gayAM. mArA hAtha pakaDIne kahyuM, "beTA, jo to... savArI AvI rahI che. tyAM to pitAjI AMgaNA AgaLa AvI gayA hatA. pitAjIe mAne bUma mArI. pitAjI khUba thAkelA hatA. zarIra kSINa thaI gayuM hatuM. mAtAe potAnA sevakane kahyuM, "jAo! jhaDapathI khATalo lAvo ane ahIM DhALo." ghara nAnuM hatuM, kAcI mATInuM hatuM, ene be nAnA oraDA hatA. sAme moTuM AMgaNuM hatuM. sAme bIjuM paNa eka makAna hatuM. tyAM meDo hato. munijInAM mAtuzrI tyAM sUtAM hatAM. cokamAM lImaDAnuM jhADa hatuM. lImaDAnA thaDanI AjubAju
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI mATI ne gArano banAvelo cotaro hato. sevake pitAjIno khATalo lImaDAnA jhADa nIce DhALyo. pitAjIe bALaka kizananAM mAtAne saMbodhIne kahyuM, "khUba muzkelIthI tamArI pAse AvI zakyo chuM, kadAca bhagavAna have mane tenI pAse bolAvI leze." vAtAvaraNa bhAre thaI gayuM. bALaka kizana tarapha pharIne pitAjIe kahyuM, "beTA! dUra kema Ubho che? mArI pAse Ava. A vakhate huM bImAra chuM, AthI tAre mATe kazuM sAruM khAvApIvAnuM lAvI zakyo nathI, paNa A thoDAMka bora lAvyo chuM te khA!" e vakhate rUpAyelImAM eka siddhahasta vaidya ane marmajJa jyotirvida yati devahaMsajI, tyAMnA upAzrayamAM ThAkura caturasiMhajInA AgrahathI sthAyI thayA hatA. ThAkura caturasiMhajI saMgrahaNInA jUnA rogI hatA. aneka vaidyo pAse IlAja karAvyA hatA, paNa chevaTe thAkIne, mAravADanA khyAtanAma vaidya amarasiMhajInI bhalAmaNathI, emanA guru devIsiMhajInA caraNe paDI, temane rUpAyelI AmaMtrA. caturasiMhajIne emanAM auSadha ane sAravArathI pUrNa Arogya prApta thayuM. vRddhisiMhajInI bImArInA samAcAra sAMbhaLI devIsiMhajI emane ghera padhAryA. rAjakumArIe caraNamAM mastaka namAvyuM. bALaka kizanasiMha paNa namratApUrvaka emane page lAgyo. yatijInI nirmaLa-madhura dRSTi bALaka para paDI. pUchyuM, "beTA! tAruM nAma zuM?' bALake natamastake praNAma karI, uttara Apyo, "raNamalla . "vAha, vAha! nAma to bahu sarasa che! ema kahI lImaDA nIce, palaMgamAM sUtelA
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 tadvisiMhajIne ja A roga nimaLatI nahi, tyA paricaya pustikA (sAmayika) 1415 vRddhisiMhajIne tapAsavA lAgyA. upacAra karyo, vRddhisiMhane ThIka paNa lAgyuM, chatAM roga nirmULa na thayo. auSadhopacAra mATe ajamera sivAya kyAMya mosaMbI maLatI nahi, tyAre patijI pote ajamera jaIne mosaMbIno Topalo laI AvelA. vizvavidyuta muni jinavijaya potAnAM bALapaNanAM saMsmaraNomAM noMdhe che: "e mosaMbInI rasadAra pezIo gurujIe sauthI pahelAM mane khAvA ApI. AvI rIte khUba vAtsalyathI gurujIe mosaMbI khavarAvI hatI, mosaMbInA mIThA rasano (ane gurunA premarasano) meM jIvanamAM sarvaprathama anubhava karyo. e pachI meM mArA hAthe rasa kADhIne pitAjIne pIvarAvyo! vRddhisiMhajInuM zarIra rogamAMthI vaLyuM nahIM. sahRdayI vaidya devIsiMhajI vRddhasiMhajInuM citta prasanna rAkhavA prayatna karatA hatA. eka divasa vRddhisiMhajIe, bALaka kizanasiMha sAme dRSTi rAkhIne, pathArImAM sUtAM sUtAM ja vaidya muni devIsiMhane kahyuM, "A bALakane ApanA zaraNamAM soMpuM chuM; ene evA AzIrvAda Apo ke amArA kuLano uddhAra thAya!" dRSTivaMta jyotiSI evA munizrIe bALakanuM bhaviSya bhAkhatAM, ardhanimIlita netre vRddhisiMhane kahyuM, ThAkura! tamAro putra nasIbadAra che; e tamArA vaMza ane kuLanuM gaurava vadhAraze." gurumukhethI bALaka kizanasiMha aMgenI bhaviSyavANI sAMbhaLIne, pathArImAM sUtelA pitA vRddhisiMhajI ane bAjumAM UbhelAM mAtA rAjakumArInI AMkhamAM harSanAM AMsu
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37. purAtattvAcArya: muni zrI jinavijayajI vahevA lAgyAM. traNeka divasa pachI vRddhasiMhajInuM avasAna thayuM. gAmanAM aneka loko aMtyeSTimAM hAjara rahyAM. gAmathI pUrva dizAmAM mAnasI nadI pAse emane agnidAha ApavAmAM Avyo. vRddhisiMhajInA mRtyu pachI, kizanasiMhanI mAtA rAjakumArIne zAMtvana ApavA gurujI emane tyAM jatA. gurujIe raNamalane potAnI pAse bhaNavA mokalavA aMge rAjakumArIne kahyuM, raNamale gurujI pAse bhaNavAnuM zarU karyuM. gurujIe kakko zikhavyo. jainadharmanA keTalAka pATha zikhavyA. zuddha uccAraNa mATe kAtaMtra vyAkaraNa zikhavyuM. prAkRta bhASAnAM sUtro zikhavyAM. rAte mA pAse ne divase guru pAse ema kizanasiMhano krama thaI gayo. saMvata 1956 (I. sa. 1900)mAM bhayaMkara dukALa paDyo. gurujI kizanasiMhanI mAtAne anAja mokalatA. mA anAja daLIne, roTalIo banAvIne, raNamala dvArA gurujIne mokalatAM. gurujI vaidya hatA. davAnA paisA nahotA letA, paNa davA laI janAra pAsethI anAja meLavIne, garIbo mATe bhojana taiyAra karAvatA. A krama pAMca-cha mahinA cAlyo. gurujInI uMmara e vakhate Azare so varSanI hatI. eka divasa gurujI paDI gayA. pUMThanuM hADakuM tUTI gayuM. pote vaidya hatA, tUTelA hADakAno koI IlAja nahoto. gurujIne paNa jIvanano aMta najIkamAM ja lAgavA mAMDyo. aneka loko maLavA AvatA. citoDa joDenA dhanacaMda yati gurujIne maLavA AvyA. emaNe gurujIne potAnI sAthe laI javA vinaMtI karI. gurujInI icchA paNa citoDa jevI puNyabhUmimAM
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 deha chUTe evI IcchA hatI. jeTha mahinAnI nirjaLA ekAdazIe gurue tyAM javA vicAryuM. gurujIe raNamalane potAnI sAthe AvavA kahyuM. raNamale mAnI rajA lIdhI. mA gurujIne maLavA gayAM. maLyAM. gurujIe raNamalane potAnI sevA mATe sAthe laI javA kahyuM, pachI koI mahAjana sAthe. raNamalane pAcho mokalI ApavA kahyuM. raNamalanI mAtAe guru sAthe javAnI saMmati ApI. guru sAthe javAnI AgalI rAte raNamala mA pAse sUto hato. AkhI rAta mA raNamalanA moM temaja zarIra upara premathI hAtha pheravatI rahetI hatI. dIkarAne chAtI saraso cAMpIne raDatI rahetI. mA vyAkuLa hatI. ghaDI palaMgamAM besatI, ghaDIka putra raNamalanuM mAthuM khoLAmAM letI, vahAlamIThAM cuMbano letI. ghaDI ADI paDatI. AMkhamAM codhAra AMsu vahetAM hatAM. mA kazuM bolatI nahotI. putranA zarIre hAtha pheravatI hatI. putra paNa cUpa hato - varasatA varasAdamAM vRkSo varSArasano abhiSeka jhIlatAM hoya ema. niyatinI akaLa, avyakta, nyArI lIlAno saMketa mA anubhavatI hatI - jANe ene khyAla AvI gayo hato ke have pachI putranuM moM kadAca pharI jovA nahIM maLe. mAe raNamalane taiyAra karIne savAre upAzrayamAM gurudeva pAse mokalyo. dhanacaMda yati sAthe gurujI sAMje, bAneDa citoDa pAse) javAnA hatA. sAthe sevAmAM raNamalane paNa javAnuM hatuM. sAmAna taiyAra karyo. jo ke sAmAna jhAjho nahoto. ThAkurasAhebe guru mATe eka khAsa prakAranI gADInI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI 39 vyavasthA karI hatI. jatI vakhate raNamala mAtAne page lAgyo. mAe kahyuM, "beTA, rAjIkhuzIthI jA. guru mahArAjanI sevA karaje. tane tyAMthI pAcho mokale tyAre tuM jaladI pAcho AvI jaje." ema bolatAM bolatAM mA raDatI hatI, sADInA pAlavathI AMsu lUchatI hatI. rAga ane tyAga vacce haiyuM jhUratuM hatuM. mAnA AzIrvAda raNamale mAthe caDhAvyA. gurujIne khUba kALajI sAthe khATamAM laIne citoDanI gADInA DabbAmAM suvADyA. guru mahArAja navakAra maMtrano jApa karatA hatA. pAse raNamala beTho hato. savAre citoDa sTezana AvyuM. sUryanA prakAzamAM citoDano killo ane rANA kuMbhAno vijayastaMbha najare paDyo. guru mahArAje raNamalane citoDanA killA vize tema ja tyAM kevA mahAna mahAtmAo temaja mahApuruSo thaI gayA che enuM puNya smaraNa karyuM. raNamalane A bhavya darzana tema ja smaraNa jIvananI Akhara sudhI preraNA ApatuM rahyuM. jyAM pahoMcavAnuM hatuM te bAneDa soLa mAIla dUra hatuM. tyAM pahoMcavA koI vAhana-vyavahAra nahoto. pAMca vAgye sAMje tyAM pahoMcyA. gurujI mATe tyAM rahevA mATe sArI vyavasthA na hotI. raNamala gurujInI sevA karavAmAM jIvanasArthakya samajato. ekAda mahinAmAM gurujInI zakti kSINa thaI gaI. eka divasa dhanacaMda yatine thayuM ke have gurujI kadAca deha choDI deze. e rAte raNamalane bolAvIne gurue kahyuM, "beTA, raNamala, tuM vidyA prApta karaje, tuM moTo vidvAna banIza, ane te sAro bhAgyazALI mANasa banIza.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 have A duniyAthI huM vidAya lauM chuM. gurujIe dhanacaMda yatine kahyuM, "A raNamalanI sArI rIte saMbhALa rAkhajo." ATaluM kahI gurujI maunamAM sarakI gayA, cha-sAta miniTa pachI emaNe chellA zvAsa choDyA. bAneDa gAmamAM ja emanA pArthiva dehane aMtima saMskAra apAyA. raNamala anAtha thaI gayo. vAraMvAra mA yAda AvavA lAgI. yati dhanacaMdanA parivAra sAthe rahevuM pasaMda nahotuM. bIjo vikalpa nahoto. yati dhanacaMdanA khetaramAM divasa-rAta raNamala raheto. khetImAM madada karato. rAtre khetaramAM banAvelA DAgaLAmAM sUI raheto. gurumahAjananA avasAnanA samAcAra maLatAM mAe tene rUpAyelI javA eka mahAjanane saMdezo mokalyo. yati dhanacaMdane ema hatuM ke raNamala jo rUpAyelI jaze to svargastha yativara zrI devIhaMsajIno sAmAna ane rUpiyA rUpAhelInA mahAjana mAgI leze, tethI e mahAjanane yati dhanacaMde samajAvIne pAcho mokalyo. mA ane nAno bhAI bAdala khUba yAda kare che evA samAcAra mahAjane raNamalane ApyA. bAdala bImAra hato. thoDA divasa pachI pharI samAcAra AvyA ke nAno bhAI bAdala mRtyu pAmyo che. raNamalane pharI mAnI vihvaLatA ane asahAyatAe hacamacAvI mUkyo, paNa raNamalane thayuM ke have rUpAyelI jaIne pote zuM karaze? kyAMka jaIne sArI vidyA prApta karIne, hoziyAra thaIne mA pAse javAnuM vicAryuM. raNamale manomana vicAryuM. mahAjanane raNamala rUpAvelI javAnI nA kahI. doDheka mahinA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 purAtattvAcArya: muni zrI jinavijayajI pachI, jenonA osavAla samAjanAM gAmomAM mRta-vyakti pAchaLa thatA bhojana samAraMbhomAM maMDappA, bhIMDara, kAnoDamAM - moTe bhAge raNamalane udayapura ane citoDa jillAomAM - raNamalane pharavAnuM thayuM. . I. sa1902 (saM. 1958)nI vaizAkhI pUrNimAe, sukhAnaMda (madhya pradeza, mahAdeva nAmanI jagyAe bharAyelo meLo jovA raNamala (kizanasiMha) eka sevakanA AgrahathI gayo. tyAM khAkhI bAvAonI jamAtanA mahArAja zivAnaMda bhairavano raNamalane paricaya thayo. AkhAye meLAmAM A jamAta tema ja zivAnaMda bhairavanA taMbU saunuM AkarSaNa hatAM. zivAnaMda sevakanA paricayamAM hatAM. sevaka pAsethI raNamala kizanasiMha) vize mAhitI meLavI, enI hastarekhAo joI raNamala vidyApuruSa thaze', evI AgAhI zivAnaMde karI. raNamala paNa emanAthI prabhAvita thayo. vi. saM. 1958nI vaizAkhI pUrNimAe zivAnaMda bhairava pAse bhairavI dIkSA laIne raNamala kizana bhairava thayo. kizananA abhyAsa mATe eka paMDitanI jogavAI karavAmAM AvI. paMDita ene sArasvata vyAkaraNa zIkhavatA. e jamAta sAthe raNamale jAvada, nImaca, maMdasora, pratApagaDha, jAvarA, selAnA, ratalAmanI yAtrA karI. tyAM kSiprA nadIne kinAre ujjainamAM paDAva nAkhyo. tyAM kizane joyuM ke jamAtanA bAvAomAM khaTapaTa cAlatI hatI. keTalAka vyasanI hatA, keTalAka asaMskArI hatA, tema ja keTalAkanI bhASA abhadra hatI. abhyAsa daramiyAna paMDita sAthe ja vAtacIta karavAno ekamAtra AdhAra hato. paMDita koI kAraNasara potAnA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 vatana gayA. pAchA pharyA nahIM. raNamalanI vidyA prApta raNamalane ekalatAno tema ja trAsano anubhava thavA lAgyo. jamAtanA bAvAo raNamalanI tejasvitAnI IrSyA lAgyuM. potAne jIvano khataro lAgyo. tyAM potAnA sAthI sevaka sAthe vicAra karI pote eka aMdhArI rAte bhAgI chUTyA. bIjA divase kSiprA nadImAM snAna karI, zarIre coLelI bhabhUtinuM visarjana karyuM. laMgoTa, kaphanI, kamaMDaLa nadImAM vahetAM karyAsevakanAM vastro dhAraNa karyA. mahAkAlezvara maMdire darzana karI, ujjainathI ratalAma tarapha javA ravAnA thayA. kyAM javuM nakkI nahotuM. prazno thayAH "huM koNa chuM, zuM karavuM joIe, zuM karI rahyo chuM?" - emaNe sevakane pUchyuM - pAchA bAnasena javuM che ke udayapura? bAnasena javAnI emanI icchA nahotI, paNa bAnasena joDe maMDapiyA gAmamAM rahetA jJAnacaMda yatine kizanasiMha pratye sadUbhAva hato. pati-patnIno emanA pratyeno vyavahAra sAro hato. eka vakhate jJAnacaMda yatie potAne tyAM vidyAbhyAsa mATe vize vAta karI ane ratalAma javA icchA vyakta karI. baMne ratalAma gayA; paNa tyAM samAcAra maLyA ke jJAnacaMda yati to maMdasora gayA che. sevaka sAthe kizanasiMha maMdasora gayA. tyAM pannAlAlajI mati khUba jANItA hatA. jena saMpradAyanA kharataragacchanA pipaLiyA zAkhanA hatA, vaidya hatA.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI kizanasiMha emane maLyA. tyAM eka yatijI AvyA hatA. e yatijIe kizanasiMhanI vidyAprIti pratyeno anurAga jANIne, temane yati jJAnacaMda pAse laI javAnI vAtane samarthana ApyuM. jJAnacaMda yati maMDapiyA gAme hatA. yati sAthe teo rAte gADImAM nimbAheDA gayA ne tyAMthI pagapALA maMDapiyA gayA. yati jJAnacaMde emane premathI AvakAryA, bhojana karAvyuM. tyAM jJAnacaMdajInI khetIvADI saMbhALavAnI javAbadArI kizanasiMhe nibhAvI. kizanasiMhe jJAnacaMdajI pAse rahI pUjA-arcanA, maMtro, stuti, stavana kaMThastha karI lIdhAM. eka maMdiranI prANapratiSThA mATe gaMgApura gayA. tyAM yativeza dhAraNa karyo. jainone tyAMthI bhikSA lAvavAnuM kAma kizanasiMhane soMpAyuM. tyAM celAjI mahArAja nAma dhAraNa karyuM. mUrtipUjA temaja darzanArthIone mAMgalika saMbhALavAnuM kArya temaNe saMbhALyuM. maMDapiyAmAM rahI kalpasUtrano abhyAsa karyo. cAturmAsa mATe kizanasiMha baDanagara yati jJAnacaMda sAthe gayA. tyAMthI yati jJAnacaMde kizanasiMhane mAMgalika temaja kalpasUtrano lAbha zrAvakone maLe e hetuthI badanAvara mokalyA. tyAM kizanasiMhe jUnI hastapratonI nakala karavAno abhyAsa karyo. badanAvaramAM dharmakArya karatA hatA tyAre samAcAra maLyA ke tyAMthI paMdareka mAila dUra diThAna gAmamAM eka jaina sAdhue bAvana divasanA upavAsa karyA che, hajAro zrAvako darzana mATe jAya che. eka mahAjana daMpatI sAthe, e mahAna tapasvI jainamuninAM darzana karavA gayA. jainamunine maLyA. munie emanI sAthe dharmajJAna, abhyAsa vize saMvAda karyo.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 kiza siMhe yati devahaMsajI pAse pote upasaggahara stotra, namiuNa stotra, bhaktAmara stotra zIkhelA e vAta karI. tyAM rahIne kizanasiMhe dazavaikAlika sUtrano mukhapATha kaMThastha karyo. be-traNa varSathI yatio temaja khAkhI bAvAonI saMgatathI kizanasiMhanA manamAM je viraktino bhAva hato te vadhu daDha thayo. dIkSA levAno vicAra karyo. | diThANanA mahAjano AgaLa A prastAva rajU thayo. mahAjanoe dIkSA mahotsavanuM Ayojana karyuM. samAroha thayo. aneka mahAjanone bhojananuM AmaMtraNa apAyuM. ghoDA temaja hAthI upara savArI nIkaLI. vi. saM. 1959nA Aso suda terasane divase pUrNa vidhividhAna dvArA muMDana karAvIne, jaina sAdhuno veza dhAraNa karIne, paMdara varSanA bALa sAdhunuM nAma "kizanalAla' rAkhavAmAM AvyuM. sthAnakavAsI jaina saMpradAyanI dIkSA laIne kizanalAle sAdhuveze saMpradAyanA niyamo pramANe cAturmAsa sivAya, ATha mahinA judAM judAM gAmo ke nagaromAM pagapALA vihAra karyo. I. sa. 1904 (saMvata 196)mAM temane dhAra javAnuM thayuM. e vakhate tyAM bhojanA vikhyAta sarasvatI maMdirane toDIne banAvelI masjidano ghummaTa nIce paDI gayo hato. emAMthI eka zilAlekha maLyo hato. sarakAre eno saMgraha karelo. purAtattvavettA zrI rA. go. bhAMDArakaranA putra zrIdhara tyAM AvelA. zrIdhare jaina sAdhutakizanalAla)ne bolAvyA. jainasAdhue te zilAlekha vAMcI batAvyo ne uttarAdhyayana sUtrano AdhAra Apyo. dhAra pAsenI ujaina nagarInA mahAkAla maMdiranA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI darzananI icchA jaina sAdhu kizanalAla) rokI na zakyA. varSo pahelAM, bAlyakALamAM guru devahaMsajI pAse rahIne temaNe siddhasena divAkarano kalyANa maMdira stotra' kaMThastha karyo hato. siddhasena divAkare A stotranI racanA A maMdiramAM besIne karI hatI. pArzvanAthanI mUrti ahIM pragaTa thayelI, jaino tene avaMtI pArzvanAtha tarIke pUje che. paNa maMdiramAM pravezatAM pUjArIe temane rokyA, ne kahyuM, hUMDhiyA mahArAja nadImAM jaIne pahelAM moM dhoI Avo, mukhapaTTI utArI do ne rajoharaNa bahAra mUko. kizanalAlane pUjArInA vyavahArathI gusso caDhyo. darzana karyA vinA teo pAchA pharyA. jaina sAdhuomAM jJAnanI apekSAe, tapa ke upavAsanI pratiSThA vadhu hatI. varasanA eMsI divaso to emanA kaThora upavAsa rahetA, ethI jaina sAdhunI samAjamAM pratiSThA rahetI, paNa kizanalAlane A badhuM anukULa na lAgyuM. sAtaATha varSa sthAnakavAsI saMpradAyanA sAdhujIvana pachI eka rAte sthAnakavAsI sAdhujIvanano parityAga karyo. ujajainathI nAgadA relave para, cAreka mAIla cAlyA. sAMja paDI gaI. varasAdanI mosama hatI. bhUkha kakaDIne lAgI hatI. varasAdane kAraNe zarIra bhIMjAyeluM hatuM. zarIra kAMpatuM hatuM. eka nAnuM gAma AvyuM. eka kheDUtanA ghara pAse, pazuone bAMdhelAM hatAM. enA chAparA nIce lapAIne beThA. AchuM aMdhAruM hatuM. kheDUtanI patnI bahAra AvI kizanasiMha para najara paDI. bhUta samajI bhAgI. enI cIsa sAMbhaLI kheDUta phAnasa laI bahAra Avyo. joyuM, pUchyuM, "bhAI, koNa
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 paricaya pustikA (sAmayika) 1415 cho?" kisanasiMhe kahyuM, "ajANyo musAphara chuM. ujajaina jato hato. rastAmAM bhUlo paDyo. varasAdamAM rAta gALavAnA AzayathI ahIM chAparA nIce beTho chuM kheDUta ene aMdara laI gayo. juvArano roTalo ane dUdhano kaToro Apyo. jeNe sAdhu jIvananA ATha varasa sudhI sUryAsta pachI pANInuM TIpuM paNa lIdhuM nahotuM, e caryAno Aje bhUkha saMtoSIne bhaMga karyo. kisanasiMhane amadAvAdanA jaina mUrtipUjaka saMpradAya vize khAssI jANakArI hatI. tyAM vidvAno temaja vidyAprApti aMgenI suvidhA hatI. kizanasiMha amadAvAda AvyA. rAtre eka dukAnanA chAparA nIce sUI rahyA hatA. polIsane zaMkA gaI. emane pakaDI lIdhA. pUchaparacha karI. choDI mUkyA. koI sahAro nahoto. eka hoTalamAM cAra AnAnA roja upara vAsaNa mAMjavA-dhovAnuM kAma karyuM, jethI peTanI ciMtA na rahe. vidyA prAptinI kyAMka jogavAI thAya to sAruM - e mATe aneka dhArmika saMsthAomAM pharyA - rajhaLyA. emane bhALa maLI ke pAlanapuramAM adhyayana mATe sArI suvidhA che, teo tyAM gayA. tyAM paNa nirAzA maLI. pAlInA upAzrayomAM paMDito bhaNAve che evI mAhitI maLatAM pAlI gayA. tyAM vi. saM. 1966mAM zvetAmbara mUrtipUjaka jaina phirakAnA keTalAka munivaronAM darzana thayAM. emAM eka sAdhuratna hatA - paMnyAsa suMdaravijayajI. saraLatA, samatvazIlatA tema ja saMyamanI mUrti! kisanasiMha prabhAvita thayA. ziSyatva svIkAryuM. bAvIsa varSanI vaye saMvata 1967 (I. sa. 1910mAM pAlI pAsenA bhAkharI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI upara banelA jainamaMdiramAM emaNe saMvegI dIkSA lIdhI. "muni jinavijaya' tarIke oLakhAyA. tyAMthI muni jinavijaya bAvara gayA. tyAM samAja kalyANanA udgAtA AcArya vijaya vallabhasUrino bheTo thayo. temanI sAthe cAreka paMDito hatA. teo gujarAta jatA hatA. jJAnatRSA saMtoSavA munijI temanI sAthe pAlanapura gayA. tyAMthI vaDodarA AvyA. munijInAM saMzodhana ane svAdhyAya satata cAlu hatAM. rasarucinI paripakvatA vadhatI jatI hatI. ToDaramalane vAMcyA pachI rAjasthAna temaja mevADanA itihAsa saMdarbhe vadhu jijJAsA thaI. saraLa ane zAMta prakRti dharAvatA suMdaravijayajIno saMparka thayo. ethI jinavijayajIne vidvatA sAthe vidyAprAptinI sagavaDa maLI.. I. sa. 1912 (saM. 1968)mAM surata khAte samabhAvI saMta, sAhityasamupAsaka pravartaka zrI kAntivijayajIno saMparka thayo. kAntivijayajI vidyAnurAgI ne vidvatA tema ja vidvAnane preraNA ApanAra hatA. pATaNa ane anyatra prAcIna graMthabhaMDArono lAbha emanI sahAya-sagavaDathI prApta thayo. caturavijayajI, jevo kAntivijayajInA ziSya hatA. temano saMparka munijIne thayo. teo saMzodhanapriya hatA, aneka jaina graMtha bhaMDAronA samuddhAraka hatA. sAthesAthe Agama prabhAkara munijI puNyavijayajInA parama suhRdaya banyA. emanI nirmaLa prIti ne jJAnabhakti munijI mATe preraka baLa hatuM. muni jinavijayajIe I. sa. 1912 (saM. 1968)nA cAturmAsa zrI kAntivijayajI sAthe suratamAM, I. sa, 1913 (saM. 1969)no DabhoImAM temaja I. sa. 1914
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48. paricaya pustikA (sAmayika) -1415 (saM. 1970)nI cAturmAsa pATaNamAM karyo. cAturmAsa pachI pATaNanA eka dhanika zeThe kesariyAjI (mevADa)nI yAtrAno saMgha kADhyo emAM joDAyA. I. sa. 1915 (saM. 1971)mAM mahesANA cAturmAsa karyo. tyAMthI pAlaNapura gayA ne pharI pAcho I. sa. 1916 (saM. 1972)nA cAturmAsa pATaNamAM karyo. pATaNano graMthabhaMDAra emanuM tIrtha hatuM. zrI cimanalAla dalAlano paricaya jinavijayane ahIM thayo. e paricaya pAchaLathI vaDodarAnI gAyakavADa oriyenTala sirIjhanAM saMpAdano vakhate vadhu gADha banyo. vaiyAkaraNa zAkaTAyana vizeno prathama lekha munijIe pATaNamAM lakhyo. e lekha hindI mAsika "sarasvatI' (jAnyu, 1916)mAM pragaTa thayo. pATaNanA graMtha bhaMDAramAMthI maLelI prAcIna gujarAtInI hastaprata neminAtha rAjImatI bAramAsa' vizeno saMzodhita lekha jaina zvetAMbara kaoNnpharansa heralDamAM prakAzita thayo. munijInI lakhavA-vAMcavAnI tIvra jijJAsA eTalI prabaLa ke samayano yogya upayoga karavo paDe. rAtre jaina sAdhuthI dIvAthI vaMcAya nahIM, karavuM zuM? emaNe paMDita sukhalAlajI pAse beTarI maMgAvI. paMDitajIe noMdhyuM che ke tilakamaMjarInA kartA dhanapAla vizeno lekha muni jinavijayajIe pATaNamAM beTarInA prakAzamAM lakhelo. 'jinavijayajIno e pachI vaDodarA nivAsa thatAM, tyAM jaina bhaMDAromAM atratatra verAyelI paDelI aitihAsika sAdhanasAmagrInuM yogya saMpAdana karI pragaTa karavAnA puNya hetuthI zrI pravartakajInI punita smRtimAM pravartaka kAntivijaya jaina aitihAsika graMthamALAno AraMbha karyo.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI munijIne pATaNa graMthabhaMDAramAMthI jenI eka mAtra saMpUrNa tADapatrIya prati maLI hatI te, somaprabhAcAryakata kumArapAlapratibodha' prAkRta graMtha)nuM saMpAdana A sirIjha anvaye thayuM. A granthamAMnA apabhraMza aMzonuM adhyayana karIne jarmana vidvAna DaoN. AlsaphorDa potAno zodhaprabaMdha taiyAra karyo hato. A graMthamALA anvaye munijIe kRpArasakoza', vijJaptitriveNI', "zatruMjaya tIrthoddhAra prabaMdha', prAcIna jaina lekhasaMgraha bhAga 1-2', jaina aitihAsika gurjara kAvyasaMcaya, draupadIsvayaMvara nATaka Adi aitihAsika tathA sAhityika graMthonAM saMpAdano karyA. A saMpAdanomAM muni jinavijayajInI vizada, abhyAsapUrNa prastAvanAo tema ja khUba ja mahattvanI saMdarbhanoMdho che. munijInI virala paryeSaka pratibhAno paricaya enAthI thAya che. ApaNe AgaLa joyuM ema gUjarAta vidyApIThanA nivAsa daramiyAna pUnAnI saMsthAo sAthe paNa munizrI joDAyelA hatA. I. sa. 1920 vi. saM. 1977)mAM emaNe pUnAmAM jaina sAhitya saMzodhaka' nAme vaimAsika zarU karyuM. enI pUrve jaina sAhitya saMzodhaka samitinI sthApanA karI. lagabhaga pAMca varSa A patrikAnuM prakAzana cAlyuM. paMDita sukhalAlajIe patrikA vize A rIte noMdha karI cheH jaina samAjanA koI paNa paMthamAM A koTinI patrikA Aja sudhI pragaTa thaI nathI. A patrikAmAM jaina sAhitya mukhya hovA chatAM enI pratiSThA jainetara vidvAnomAM vadhAre che. enuM
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 paricaya pustikA (sAmayika) -1415 jaina sAhitya saMzodhaka samiti dvArA munijInAM saMpAdita pustakonI yAdI pustikAnA aMtamAM mUkI che. ApaNe e paNa joyuM ke I. sa. 1925mAM jarmana vidvAna DaoN. zubiMga bhArata AvyA tyAre munijIne vidyApIThamAM maLelA. gujarAta purAtattva maMdira tema ja viddhamaMDaLInAM kAryo vize temaNe noMdha karelI. emaNe munijIne jarmanI javAnuM AmaMtraNa ApeluM. I. sa. 1928mAM mahAtmA gAMdhIjInI anumati laIne munijI me mAsamAM muMbaIthI sTImara dvArA perisa thaIne laMDana gayA. jo ke mahAtmA gAMdhIe vidyApIThanI punaracanA karI ne pratijJApatra bharavAnuM pharajiyAta karyuM. emAM emaNe vidyApITha saMdarbhe kahyuM ke, kevaLa ahiMsAthI ja bhArata svarAjya prApta karI zakAze. munijI baMdhano pratye vidrohI hatA, tethI vidyApIThanI sevAothI mukta thavA ja mAgatA hatA. teo laMDana doDha varSa rahyA. tyAMthI emaNe zrI mohanalAla dalIcaMda desAI para patro lakhyA. je jainayugamAM jUna, 28thI Dise. '88nA aMkomAM pragaTa thayA che, enuM saMpAdana TUMka samayamAM bahAra paDaze. jarmanImAM munijI vividha vizvavidyAlayomAM prAcya vidyAnA vidvAnone maLyA. munijIne lAgyuM ke bhArata saMbaMdhI vicAravinimiya mATe ekAda kendranI jarUriyAta che, tethI temaNe bhArata-jarmanI vacce mitratA vadhAravA rASTrIya bhAvanAyukta muslima mitranI sahAyatA laIne hiMdustAna hAusa' saMsthAnanI sthApanA karI. enuM udghATana 24 oNgasTa, 1928nA roja zrI zivaprasAda guptAne varadhaste thayuM.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI I. sa. 1929nA Disembara mahinAmAM bhArata pAchA pharIne munijI lAhora koMgresa adhivezanamAM gayA. pUrNa svAdhInatAnA prastAvano svIkAra karyo. pharI jarmanI javAno vicAra hato, paNa gAMdhIjIe bhAratamAM emanI AvazyakatA vadhu che ema kahyuM, tethI bhAratamAM ja rahyA. kalakattAnA jaina sAhityAnurAgI zrI bahAdurasiMha siMghInA AmaMtraNathI I. sa. 1930mAM kalakattA gayA. tyAMthI TAgoranI saMsthA "zAMtiniketana gayA. tyAM kSitimohana senane maLyA. zAMtiniketanathI pAchA pharatAM siMghIjInA AgrahathI, zrI siMghI jaina graMthamALA zarU karavAnuM nakkI karyuM. e mATe siMghI jaina jJAnapIThanI sthApanAnI yojanA taiyAra karI. vacce 12 mArce gAMdhIjI sAthe namaka satyAgrahamAM dAMDIkUcamAM paMcotera svayaMsevako sAthe pote joDAyA. amadAvAdanA sTezane ja emane giraphtAra karavAmAM AvyA. cha mAsanI kArAvAsa jela thaI. eka rAta varalI jelamAM ne pachI nAsika jelamAM laI javAmAM AvyA. tyAM zrI jamanAlAla bajAja, zrI narImAna, DaoN. coksI, zrI raNachoDabhAI zeTha, zrI mukuMda mAlaviyA sAthe hatA. tyAM ja zrI ka. mA. munazIno paricaya thayo. I. sa. 1986nI vijayAdazamIe jelamAMthI chUTyA. I. sa. 1930nA DisembaramAM zAMtiniketanamAM 'siMghI jaina jJAnapITha' tema ja siMghI jaina graMthamALAno prAraMbha karyo. pahelo graMtha prabaMdha ciMtAmaNi pragaTa karyo. zAMtiniketana munijI traNa varSa rahyA. tyAMnuM vAtAvaraNa anukULa na rahetAM, svAthya upara asara thaI. tyAM ka. mA. munazIe muMbaImAM bhAratIya vidyAbhavananI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ pas paricaya pustikA (sAmayika) -1415 sthApanA karI. zrI ka. mA. munazInA AgrahathI munijI vidyAbhavana sAthe joDAyA. siMghI jaina graMthamALAnuM kAryAlaya paNa vidyAbhavanamAM khaseDyuM. - AcAryazrI jinaharisAgaranA nimaMtraNathI munijI 30 nave. 194ranA roja jesalamera gayA. tyAM pAMca mahinA rahyA. 200 graMthonI pratilipi taiyAra karAvI. 1 me 1947nA divase pAchA amadAvAda AvyA. tyAMthI muMbaI jaI pharI potAnA kAmamAM lAgI gayA. I. sa. 1945mAM ka. mA. munazI sAthe udayapuranA mahArANAnI IcchA pramANe pratApa vizvavidyAlayanI yojanA banAvI paNa dezI rAjyonA vilInIkaraNamAM te saMsthA vilIna thaI gaI. jinavijayajInA vicAro badalAyA. zarIrazrama, anna utpAdana ane svAvalaMbana prati joka vadhyo. mAtAnI sevA na karI zakyA paNa mAtRbhUminI sevA karavAnI icchA thaI. rANA pratApa, mIrAMbAI temaja AcArya haribhadrasUrinI bhUmi pratye vizeSa AkarSaNa thayuM. citoDa pAse caMderiyAmAM 28 eprila, 1950nA roja - rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna - sarvodaya sAdhanA AzramanI sthApanA karI. e samayagALAmAM rAjasthAna purAtattva maMdiranI yojanA taiyAra karI ane 13 me, 1950nA roja saMsthAnI sthApanA karI ane munijIne sanmAna sAthe saMcAlaka tarIke niyukta karyA. munijInI zakti be prakAranAM kAmomAM vaheMcAI gaI. khetI karavI ane AvAsa UbhAM karavAM tema ja purAtattva bhaMDAranI pravRtti tema ja kAryone vega Apavo. I. sa. 195ramAM muninI jarmanInI vizvavikhyAta orienTala sosAyaTInA AdarapAtra sadasya tarIke pasaMdagI thaI.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI 53 I. sa. 1961mAM bhArata sarakAre munijIne padmazrInI upAdhithI navAjyA. bhAratIya vidyA ane purAtattvanI, sAmAnyataH rAjasthAnanA purAtattva tema ja jaina vidyAnI prAcIna sAmagrI, enuM adhyayana-prakAzananuM vizALa, maulika ane aitihAsika kArya munijIe karyuM. munijI mAtra vidvAna ke purAtattvavida nahotA, te svayaM AMdolana hatA, saMsthA hatA. vIra prakRtinA hatA. emanA vidyAtapanuM A sammAna hatuM. I. sa. 1958mAM rAjasthAna sarakAra dvArA jodhapuramAM navIna bhavananuM uddaghATana tatkAlIna mukhyamaMtrI zrI mohanalAla sukhaDiyAnA hAthe thayuM. je vidyAkendra bhAratIya vidyA ane purAtattva saMbaMdhita hastaprato tema ja mudrita graMtho mATe dezabharamAM jANItuM thayuM. munijI I. sa. 1967mAM e saMsthAnA saMcAlaka tarIkenI javAbadArImAMthI mukta thayA. munijIe I. sa. 1950mAM sthApelA sarvodaya Azramane rAjasthAnanI saMta vinobAnI padayAtrA vakhate temane arpaNa karI dIdho. Azrama sAme munijIe nivAsasthAna banAvyuM temaja sarva devAyatana maMdira banAvyuM. jemAM vaidika, jena tathA bauddha deva-devIonI sthApanA karI. sarva dharma samabhAvanuM e suMdara vyAvahArika pratIka banI rahyuM. - rAjasthAna sAhitya akAdamI (saMgama), udayapura munijIne emanI sarasvatI sAdhanA mATe "manISI upAdhithI alaMkRta karyA. e sammAna 19 nave, 1964nA divase apAyuM. kaTokaTI vakhate munijIe emane maLelo padmazrIno IlkAba sarakArane parata karyo hato. A karma ane zramamAM anokhI niSThA sevI, avirata
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 vidyAnA upAsaka evA saMsthA svarUpa munijIe bIjI jUna, 1976nA roja amadAvAdanA potAnA nivAsasthAna anekAnta vihAramAM 88 varSanI uMmare potAno deha choDyo. emanI icchA pramANe emano pArthiva deha citoDa joDe emanA caMderiyA AzramamAM laI javAyo hato. 3 jUna, 1976 pArthiva deha caMderiyA pahoMcyo. 4 jUnanI savAre citoDa sthita haribhadrasUri smRti maMdiranA vizrAma bhavanamAM deha lAvavAmAM Avyo. dezabharamAMthI variSTha mahAnubhAvoe zraddhAMjali ApI. chevaTe sarvodaya AzramamAM caMdanakASThanI citA taiyAra karI, aMtima vidhi thayo. muni jinavijayajIno akSaradeha je je OM gaM ke I. rayAna putara pracANA tripurAmAratI taputva (saMpA.) mRta prA (saMpA.) vArtAlA-vyArA (saMpA) pramANa-maMjarI yantrarAja-racanA maharSikulavaibhavam (mUla va vRtti) granthAMka 6 va 59 7. vRtti vapichA 8. rAjavinoda mahAkAvya 9. tarkasaMgraha 10. pratinindra (saMpA.) 11. kAnhar3ade-prabandha 12. uMvata-ratnAra (saMpA.) 13. kyAmakhAM rAsA 14. kUrmavaMzayazaprakAza (lAvArAsA) 15. zrRGgArahArAvalI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI 16. kRSNagIti 17. nRttasaMgraha 18. kArakasambandhodyota 19. zabdaratna-pradIpa 20. cakrapANivijaya mahAkAvya 21. bAMkIdAsa ro khyAta 22. durgApuSpAJjali 23. dazakaNThavadha 24. nRtyaratna koza - (granthAMka 24 va 25) 25. karNa-kutUhala 26. rAjasthAnI-sAhitya-saMgraha (bhAga-1) 27. vAsavadattA kathA 28. IzvaravilAsa mahAkAvya 29, padyamuktAvalI 30. rAjasthAna meM saMskRta sAhitya kI khoja 31. jugalavilAsa 32. vIravAMNa 33. kavIndrakalpalatA 34. gorA-bAdala padminI caupaI (saMpA.) 35. vasantavilAsaphAgu 36. svayaMbhUcchanda 37. padArtharatnamaJjUSA 38. cAndravyAkaraNa 39. gorA-bAdila-caritra (zrI hemaratana viracita) 40. rasadIrdhikA 41. bhagatamAla 42. vasturatna koza 43. kAvyaprakAza (bhAga 1 va 2) 44. muMhatA naiNasI rI khyAta 45. raghuvara jasa prakAza 46. rAjasthAnI-sAhitya-saMgraha bhAga-2 . nAjUSA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 49 rAjasthAnI-sAhitya-saMgraha bhAga-3 48. zrIbhuvanezvarImahAstotram 49, sUrajaprakAza 50. ratnaparIkSAdi saptagrantha-saMgraha (sAmagrI saMpAdanakartA zrI bhaMvaralAla nAhaTA che.) 51. vRttijAtisamuccaya 52. kavidarpaNa 53. nehataraMga 54. ekAkSaranAmakoza saMgraha . 55. hammIra mahAkAvyam (nayanayaMdrasUri viyita.) 56. matsyapradeza kI hindI sAhitya ko dena 57. indraprastha-prabandha 58. buddhivilAsa 59. rUkmiNI-haraNa 60. santakavi rajjaba 61. bhaktamAla saTIka 62. pazcimI bhArata kI yAtrA 63. vinhairAso 64. sor3hAyaNa 65. nandopAkhyAna (saMpA.) 66. rAThauDa vaMza rI vigata evaM vaMzAvalI 67. kavikaustubha (saMpA.) II. siMghI jaina granthamAlA 1. prabandha cintAmaNi bhAga-1 2. prabandha cintAmaNi bhAga-2 hindI bhASantara 3. prabandhakoza (prathama bhAga) 4. vividhatIrthakalpa (prathama bhAga) purAtanaprabandha saMgraha (mUlapATha) prabhAvaka carita (prathama bhAga-mUla grantha) 7. jaina pustaka prazasti saMgraha (prathama bhAga) sandezarAsaka
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI 9. kathAkoSa prakaraNa bhAga 1-2 10. kuvalayamAlA 11. di lAIpha opha hemacandrAcArya 12. devAnanda mahAkAvya 13. zrakalakagranthatrayam 14. bhAnucandragaNicarita 15. jJAnabindu prakaraNa 16. bRhatkathAkoza 17, riSTa samuccaya 18. digvijayamahAkAvya 19. lIlAbAI (lIlAvatI) 20. zatakatrayAdi-subhASita saMgraha 21. dharmopadezamAlA vivaraNa 22. dharmAbhyudaya mahAkAvya 23. bhadrabAhu saMhitA 24. jJAnapaMcamI kathA 25. paumasirIcariu 26. dhUrtAkhyAna (prAkRta) zrI haribhadrAcAryaviracita dhUrtAkhyAna (saMskRta) zrI saMghatilakAcAryaviracita dhUrtAkhyAna bAlAvabodha (gUrjara) 27. chandonuzAsana 28. kAvyaprakAza khaNDana . . 29. uktivyakti prakaraNa 30. rAjasiddhAnta 31. vividhagacchIya paTTAvalI saMgraha 32. kharataragaccha bRhad gurvAvali 33. kumArapAla carita saMgraha 34. kIrtikaumudI Adi vastupAlaprazasti saMgraha 35. sukRtasaMkIrtana 36. jambUcarita 37. vijJapti lekha-saMgraha
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya pustikA (sAmayika) - 1415 38. vivekavilAsa TIkA - bhAnucandra gaNi kRta 39. vAsavadattA TIkA - siddhicandropAdhyAya viracita 40. purAtana rAsa-bhAsAdi saMgraha (hindI bhASAntara) 41. purAtana prabandha saMgraha (hindI bhASAntara) 42. jayapAhuDanAma (nimitta zAstra) 43. bhadrabAhu saMhitA 44. narmadA sundarI kathA - mahendra sUri 45. jinadattAkhyAnadvaya. 46. kAvyaprakAza khaNDana 47. dharmopadeza mAlA 48. rAjasiddhAMta - AcArya kauTilya kRta arthazAstra III. kAntivijayajI itihAsamAlA-zrI jaina AtmAnanda sabhA 1. kRpArasakoza 2. zatruJjaya tIrthoddhAra prabandha prAcIna jaina lekha saMgraha, bhAga 1-2 jaina aitihAsika, gurjarakAvya saMcaya 5. draupadI svayaMvara (nATaka) 6. vijJapti triveNI - 1884 I. IV. gAyakavADa oriyaNTala sIrIja * kumArapAla pratibodha V. gujarAta vidyApITha purAtatva mandira * prAcIna jaina lekha saMgraha 1921 I. VI. jaina sAhitya saMzodhana samiti, pUnA kharataragaccha paTTAvalI saMgraha 2. AcArAMga sUtra kalpa-vyavahAra-nizItha sUtrANi jItakalpasUtra 5. vijayadeva mAhAtmya 3. 1. 4.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ purAtatvAcArya muni zrI jinavijayajI VII. purAtatva mandira granthAvalI, amahadAbAda 1. abhidhAnappa dIpikA - pAli zabda koza 2. prAkRta kathA saMgraha 3. pAli pAThAvalI 4. prAcIna gujarAtI gadya-sandarbha VIII. sarvodaya sAdhana Azrama, canderiyA (citauDagaDha) 1. merI jIvana prapaMca kathA - muni jinavijaya 2. mere divaMgata mitro ke kucha patra IX. patrikA - sampAdana va prakAzana 1. bhAratIya vidyA 2. jana jAgRti (hindI-gujarAtI), pUnA 3. jaina sAhitya saMzodhaka (traimAsika) 4. purAtattva x. lekha 1. vasanta rajata mahotsava smAraka grantha - 1927 2. jaina itihAsanI jhalaka 3. dhanapAla viSayaka lekha neminAtha rAjImatI bArAmAsA 5. jaina zvetAmbara kaoNnpharansa herAlDa vaiyAkaraNa zAkaTAyana (prathama lekha) 7. sattvaparipUrNa samadarzI jIvana - jJAnAMjali, muni zrI puNyavijayajI abhivAdana grantha-baDodarA, 1969 8. haribhadrAcAryasya samayanirNaya - akhila bhAratIya prAcya-sammelana, bambaI, 1944 us
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya TrasTa mULa sthApako paM. sukhalAlajI umAzaMkara jozI mahendra desAI kisanalAla dIvAnajI jayavadana taktAvAlA ane vADIlAla DagalI vartamAna TrasTIo ceramenA navInabhAI dave utpala bhAyANI gopAla dave dhIrabhAI mahetA (sahayogaH imeja pablikezansa prA. li.) dara mahinAnI be lekhe varSanI 24 pustikAo chUTaka nakala: rU. 20 vArSika lavAjama rU. 4000 traNa varSanuM lavAjama: rU. 1000 - pAMca varSanuM lavAjama: rU. 1800 lavAjamanuM varSa: jAnyuArIthI Disembara lavAjama rokaDA, manIorDara athavA ceka/DrAphTathI nIcenA saranAme mokalI zakAya cheH paricaya TrasTa mahAtmA gAMdhI memoriyala bilDiMga, netAjI subhASa roDa, muMbaI--400 002 phonaH 2281 4059 pheksa: 220013pa8 Email : parichay.trust@gmail.com . imeja pablikezansa prA. li. 199-1 gopAla bhuvana, prinsesa sTrITa, muMbaI 400 00ra phona : 2200 2691, 2200 13pa8 1-2, secUrI bajAra, AMbAvADI sarkala, amadAvAda 380 006 phona: 2656 0504, 264 2836 Email : imageabad1@gmail.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1395 1404 varSa 59: 2017mAM prakAzita thanArI paricaya pustikAo 1393 parivahanaH paDakAro ane salAmatI ke. TI. mahetA 1394 vizvanAM adbhuta myujhiyamo-1 sudhIra zAha himAlaya bhANadeva 1396 ArSadraSyaH elvina Trelara dhIraja ena. cheDA. 139o sarvavyApI DijiTala ciMtana bhaTTa 1398 misTara niveditA gulAbabhAI jAnI 1399 paramavIra cakra vijetA ravIndra aMdhAriyA 1400 nakazA kevI rIte bane che? jayaMtI zAha 1401 jaina saMghanA pratibhAzALI vidvAno pUjya AcAryazrI vAtsalyadIpasUrijI 1402 sanata mahetA DaMkeza ojhA 1403 javAMmarda patrakAra amRtalAla zeTha rAjendra dave leTIno amerikAnA dezo caMbaka paMDyA 1405 gAMdhIjInuM paribhramaNa jitendra dave. 1406 paMcataMtrano nArISa yazavanta mahetA bimala roya amRta gaMgara GST : saMkalpanA ane samaja zaileza zeTha phemA eka vihaMgAvalokana kizora bhaTTa zvasanakriyA ane damanI sAravAra kizora paMDyA 1411 svapratikAranA rogo kiraNa zIMglota banArasanA ghATaH cetanyanI cauryAsI keDIo subhASa bhaTTa 1413 rokANo sAmenAM jokhamone samajo gaurava mazarUvALA 1414 IjAomAM homiyopathI ane prAthamika upacAra peTa Do. bI. ema. viThalANI 1415 purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI ' rameza ojhA 1416 vanaspatijanya AhAra ane ApaNuM svAthya DaoN. rUpA zAha 14oo 1408 1409 1410 1412
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ rameza AtmArAma ojhAno janma 11-10 1953mAM. mahesANA jillAnuM vaDanagara e emanuM vatana. vaDanagara, visanagara tema ja amadAvAdamAM rahI abhyAsa karyo. zikSaka thayA. zikSaka tarIke khAsso anubhava meLavyA pachI gujarAtInA ArUDha vidvAna zrI jayaMtibhAI koThArInA hAtha nIce ", JpIeca.DI. mATe abhyAsa karyo. gujarAtI kavitA: kRtiniSTha arthaghaTana ane AsvAdaH eka samIkSAtmaka adhyayana' e emano pIeca.DI. mATeno viSaya hato. pIeca.DI.nI DigrI temaNe 1995mAM meLavI. ramezabhAIne pahelethI ja kavitA ane bhASAviSayaka saMzodhanamAM bhAre rasa. kavitA aMgenuM kAma temanA pIeca.DI. mahAnibaMdhamAM pragaTa thayuM. mUrdhanya vidvAna zrI harivallabha bhAyANInA hAtha nIce madhyakAlIna kavi gaNapatinI "mAdhavAnala kAma kaMdalA kathAno abhyAsa karI. anuvAda, vyAkaraNa tema ja zabdasUci taiyAra karyo. ramezabhAInA bhASAviSayaka kAryane kAraNe temane pAThyapustaka maMDaLamAM lekhaka, samIkSaka temaja viSaya salAhakAra tarIke levAmAM AvyA hatA. temaNe kavitAo lakhI che ane lekho paNa karyA che. te sAhitya gujarAtanA pratiSThita sAmayikomAM pragaTa thatuM rahyuM che. bhAratanI lokakathAo', "cAra kathAsAra', "mahuvAnI mATInI maheka', 'RSikathA, pravacano', 'vyaktitvano saMvAda, gujarAtI bhASAno rUDhiprayoga koza (vAkyaracanA sAthe)", "gujarAtI vyAkaraNa ane lekhana', "ApaNA narendrabhAI emanAM noMdhapAtra pustako che. "Harivallabh Bhayani: A Man of Letters saMpAdana emaNe zrI mahezabhAI dave sAthe karyuM. aMgrejI tema ja gujarAtI bhASAmAM pragaTa thayelI jIvanacaritra zreNI anvaye "rAjA rAma mohanarAya", "svAmI vivekAnaMda, "e.pI.je. abdula kalAma', ravIndranAtha TAgora', "IndirA gAMdhI", "cANakya", "bAbAsAheba AMbeDakara vize pustikAo pragaTa thaI che. e sivAya "harivallabha bhAyANI', "jayaMta koThArI', 'dhIrubhAI ThAkara', vize traNa paricaya pustikAo pragaTa thaI che. sureza dalAla saMpAdita kavayitrI vizva" ane "kAvyavizvamAM bhAratIya ane bhAratIyatara kavitAnA suMdara anuvAdo karyA. rameza ojhAe, Ama, kRtizIla zikSaka tarIke zabdasAdhanA sAthe bahuvidha zaikSaNika AyAmo dvArA zikSaNa ane saMskArasaMvardhananuM yazasvI kArya karyuM che. saranAmuM: 33/390, darzana phleTsa, nAraNapurA Teliphona eksacenja pAse, zAstrInagara, amadAvAda-380063. phona: 079-274886pa1
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ PARICHAY PUSTIKA Registered under RNI GujGuj/2015/61733 Date of publication : 15th of every Previous month. Rs.20/Registered under Postal Registration No. AHD-C./84/2017-2020 valid up to 31st December-2020 issued by the SSPO's Ahmedabad City Division, permitted to post at Ahmedabad PSO on 15th of every month paricaya pustikA eTale.... 1390thI paNa vizeSa pragaTa thayelI mAhitIsabhara pustikAo eTale paricaya TrasTano pa9 varSathI cAlI Avato jJAna-prasArano yajJa. * paricaya TrasTanI paricaya pustikA jevI pravRtti bhAratanI koI paNa bhASAmAM hajI sudhI thaI nathI. judA judA viSaya para lakhAyelI eka varSanI 24 pustikAo. rASTrIya ane AMtararASTrIya, koI paNa ciraMtana ke dhyAna kheMce evI tatkAlIna ghaTanA para ke koI viziSTa ghaTanApuruSa para adhikArI lekhakanI kalame lakhAyelI pustikA. paricaya pustikA eTale svAthya, AhAra, vijJAna, vyApAra, sAhitya, zikSaNa, ramatagamata, rAjakAraNa, pravAsa. uparAMta vyakti ane vibhUtionI caritrarekhA... Ama viSayavapulya ane vaividhya. AvI pustikAnA kendramAM mAhitI hoya che paNa kevaLa mAhitIno atireka nathI hoto. paricaya pustikA pravRtti eTale sIdhI saraLa bhASA - mAhitIthI jJAna tarapha javAno rAjamArga. zALA-kolejanA vidyArthI, zikSaka, prAdhyApaka temaja sAmAnyajana ane proDhazikSaNa tathA zikSaNasAtatya mATe / pUrepUrI anivArya A tarasane saMtoSe evI paraba. Printed and Published by Ketanbhai Chandrashankar Joshi on behalf of Parichay Trust and Printed at Surya offset Bopal and Published from Ellishbridge. Editor Ketanbhai Chandrashankar Joshi