Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNa "pratikramaNa' (paDikamaNuM) e jainono viziSTa pAribhASika zabda che. pApamAMthI pAchA haThavA mATenI kriyA mATe A zabda vaparAya che. pratikramaNa zabdamAM prati' upasarga che. enA judA judA artha thAya che. ahIM prati' eTale "AchuM, pratikULa, UlaTuM, viparIta, viruddha evo artha thAya che. "zam' e dhAtu che. teno artha thAya che gamana, pahoMcavuM, pasAra thavuM, caDhavuM, dAkhala thavuM, pagalAM ityAdi. e dhAtune "asa" pratyaya lAgatAM "ma' zabda bane che. upasarga, dhAtu ane pratyayathI A rIte pratikramaNa zabda thAya che. Ama pratikramaNa' zabdano yaugika artha thAya che "pAchA pharavuM" athavA "mULa sthAne pAchA AvavuM'. eno vizeSa artha che : "pramAdane vaza thavAne kAraNe zubha yogathI azubha yogamAM krAMta thayelA jIvanuM zubha yogamAM pAchA pharavuM. vizALa arthamAM pratikramaNa eTale pApano pazcAttApa, aticAronI AlocanA, doSonuM nivAraNa, azubhanI nivRtti, aparAdho mATe kSamApanA. pratikramaNanI vyAkhyA ApatAM "Avazyaka-vRttimAM haribhadrasUrie kahyuM che : svasthAnadyatparasthAnaM pramAdasya vazAdataH / tatreva kramaNaM bhUyaH prtikrmnnmucyte|| pramAdane vaza thavAthI potAnA sthAnathI parasthAne gayelAe mULasthAne pAchuM pharavuM tenuM nAma pratikramaNa.] vaLI temaNe kahyuM che : kSAyopazamikAda bhAvAdaudayikasya vazaM gataH / tatrApi ca sa evArthaH prtikuulgmaatsmRtH|| liyopathamika bhAva thakI dayika bhAvane vaza thanAra jIvanuM tene ja
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 jinatattva vize pAchuM gamana thavuM eTale ke audayika bhAvathI kSAyopathamika bhAvamAM pAchAM AvavuM, tene pratikULa gamana arthAt pratikramaNa kahe che.] pratikramaNa zabdanI zAstragranthomAM nIce pramANe judI judI vyAkhyAo paNa sAMpaDe che : (1) pratISa mAM pratimA pAchA pharavuM (svadharmamAM, sva-svarUpamAM, sadbhAvamAM, zuddhopayogamAM) enuM nAma pratikramaNa. (2) "rAja vArtika' tathA sarvArthasiddhi' graMthamAM kahyuM che : mithyAduSkRtAbhidhAnAdabhivyakta pratikriya pratikramaNam / mArAM duSkRtya mithyA ho evuM nivedana karIne potAnI pratikriyA vyakta karavI tenuM nAma pratikramaNa. (3) pratikramyate pramAdakRtadevasikAdidoSo nirAkriyate aneneti pratimA pramAdane kAraNe thayelA devasikAdi doSonuM jenA dvArA nirAkaraNa karavAmAM Ave che tene pratikramaNa kahevAmAM Ave che. (4) "rAjavArtika' graMthamAM kahyuM che : atItadoSanivartanaM pratikramaNam / bhUtakALamAM thayelA doSonI nivRtti eTale pratikramaNa. (5) "bhagavatI ArAdhanAmAM kahyuM che : svakRtAdazubhayogAtpratinivRttiH prtikrmnnm| potAnAthI thayelA azubha yogomAMthI pAchA pharavuM tenuM nAma pratikramaNa. (7) zubhayogebhyA'zubhAt saMkrAntasya zubhepyeva pratIpaM pratikUlaM vA kramaNaM prtikrmnnmiti| zubha yogamAMthI azubha yogamAM saMkrAMta thayelA AtmAnuM pharI zubha yogamAM pAchAM AvavuM tenuM nAma pratikramaNa. samayasAramAM zrI kuMdakuMdAcArye kahyuM che : kammaM na puvakaya suhAsuha maNeya vitthara visesaM / tatto Niyattade appayaM tu jo so paDikkamaNaM / /
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21pa pratikramaNa pUrve bAMdhelAM karmonA zubhAzubha bhAvothI AtmAne alaga karI devo tenuM nAma pratikramaNa che. duniyAnA tamAma dharmomAM pApanI nivRtti mATe ke doSanA nivAraNa mATe koIka ne koIka prakAranI dhArmika kriyAnuM vidhAna che. vaidika paraMparAmAM saMdhyAkarmano Adeza che. yajurvedamAM saMdhyAkarma karavA mATeno je maMtra che temAM mana, vANI ane deha dvArA thayelA durAcAronAM visarjana mATe prArthanA karAyA che. pArasIonA avestA graMthamAM paNa mana, vANI ane kAyA dvArA jANatAM ke ajANatAM thayelA doSone mATe rojeroja pazcAttApa karavAnuM vidhAna che. bauddha dharmamAM jaina dharmanI jema "pApadezanA" athavA "pravAraNA" nAmanI kriyA che. divasa ane rAtri daramiyAna jude jude samaye vyaktigata rIte karavAnI pApadezanA rUpa kriyA uparAMta bhikhu ane bhikhuNIone mATe sAmUhika rIte nizcita sthaLe, nizcita divase ekatra thaI potAnA pAponI AlocanA karavAnI pravAraNA' nAmanI kriyA paNa che. pakhavADiyAmAM ochAmAM ochI eka vAra karAtI A kriyAne pravAraNA' kahevAmAM Ave che. khristI dharmamAM kanvezansa (Confessions) ane riTriTa(Retreat)nI dharmakriyAnuM vidhAna che. riTriTa zabda pratikramaNa' zabdanA paryAya jevo ja che. ghaNA divasa sudhI cAlatI enI kriyAmAM mauna, dhyAna, AtmAvalokana, prArthanA ityAdi dvArA AtmAne nirmaLa karavAnI bhAvanA che. islAma dharmamAM "tobAha'nI dharmakriyA che. Ama duniyAnA judA judA dharmamAM pApanI AlocanA ane vizuddhikaraNa mATe koIka ne koIka dharmakriyA pharamAvavAmAM AvelI che. koI paNa mANasa potAnA pUrvajIvananuM avalokana kare to tene potAnI koIka ne koIka bhUla jaNAyA vagara na rahe, UThatAM, besatAM, khAtAMpItAM, bolatAM, cAlatAM, haratAMpharatAM, vicAra karatAM, ciMtana-manana karatAM mANasathI skUla ke sUkSma prakAranI koIka ne koIka bhUla jANatA-ajANatAM thaI jAya che. jyAM sudhI sarvajJatA na Ave tyAM sudhI bhUla thavA saMbhava che. sAmAnya rIte jIvana saMpUrNa ke paripUrNa saMbhavI na zake. sarvajJatAnA abhAvamAM eka jIvano bIjA jIvo sAtheno vyavahAra paNa saMpUrNa ane sarva pakSe sarvathA saMtoSakAraka na hoI zake. keTalIka bhUlo mANasane tarata samajAya che, to keTalIka bhUlo samajAtI nathI. vaLI keTalIka bhUlo samajAya che, to svIkArAtI nathI. pote bhUla karI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 jinatattva che evuM mAnavAne paNa mANasa kyAreka taiyAra thato nathI. ekane je sAruM lAge che temAM bIjAne bhUla jaNAya. potAnI bhUla thaI hoya ane tene mATe mANasane jo pazcAttApa thAya to tevI bhUla pharI na thAya te mATe te jAgrata rahevA prayatna kare che. je bhUlathI potAnA jIvanavyavahAramAM mANasane paisA, kauTuMbika ke vyAvahArika saMbaMdhonI bAbatamAM moTuM nukasAna thAya che, tevI bAbatamAM bhUlI pharI na thAya te mATe mANasa vizeSa sajAga ane sAvadha rahe che. - keTalIka bhUlo evI hoya che ke jenAthI mANasane vyavahAramAM nukasAna thatuM nathI, balka kyAreka lAbha paNa thAya che, paraMtu tevA doSathI AtmAne ghaNuM nukasAna thAya che. koI mANasa dravyanI corI pakaDAyA vagara kare to ene dravyano lAbha thAya che, paraMtu tenA AtmAne corInA malina saMskAro paDe che. koI mANasa asatya bolI lAbha uThAvI jAya che, paraMtu teno AtmA eTalo nIce paDe che. je mANaso hiMsA, asatya, corI vagere dvArA keTalAka lAbho meLave che teone kyAreka to tenAM mAThAM pariNAma bhogavavAM ja paDe che. jyAre ema thAya che tyAre mANasane potAnI bhUla mATe aphasosa thAya che. koI paNa vyakti mana, vacana ane kAyAnA yogonI bAbatamAM satata doSarahita ke niraticAra rahI zakatI nathI. keTalIka vAra ajANatAM doSa thaI jAya che, to keTalIka vAra zubhAzayathI karelI kriyA anyane hAnikartA nIDavAthI doSarUpa siddha thAya che. potAnA doSonuM satata avalokana karI pharI tevA doSothI bacavA mANasa jema vadhu udyamazIla bane tema tevA doSo thavAno saMbhava ocho rahe, paraMtu tenI bAbatamAM mANasa jema vadhu pramAda kare tema doSIrUpI kacaro uttarottara evo vadhato jAya ke tene sApha karavA mATe prabaLa parizramayukta puruSArtha karavo paDe. savArasAMja mANasa jo potAnI jAtanuM avalokana karI AvI vizuddhinI kriyA kare to tenuM jIvana ane teno AtmA vadhu nirmaLa rahe. potAnA doSo ke aticAro mATe pazcAttApa thAya to tyAMthI pratikramaNanI bhAvanA ane kriyA zarU thaI gaNAya. potAnA doSone mATe prAyazcitta karavuM tathA tene mATe guru ke vaDIla dvArA prAyazcitta rUpe apAtI je kaMI zikSA hoya te bhogavavA tatpara rahevuM athavA potAnA manathI paNa pote svaichika zikSA bhogavavA pravRtta thavuM tene paNa pratikramaNa kahI zakAya. jaina dharmamAM prAyazcitta dasa prakAranAM batAvyAM che, ane temAM pratikramaNane paNa prAyazcittanA eka prakAra tarIke gaNavAmAM AvyuM che. kahyuM che :
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNa AloyaNa paDikkamaNe mIsa vivege tahA vi usagge / tavaccheya mUla aNavazyAya vArtAva jeva ) (1)AlocanA, (2) pratikramaNa, (3) mizra,(4)viveka, (5) kAyotsarga, (6) tapa, (7) chaMda, (8) mUla, (9) anavasthApya ane (10) pArAMcita ema dasa prakAranAM prAyazcitta che. 217 je mANasa sAcA dilathI, nirmaLa bhAvathI prAyazcitta kare che te mANasa e ja prakAranuM pApa sAmAnya rIte pharIthI hetupUrvaka karavA pravRtta thato nathI. apavAdarUpa evA jIvo alabatta hoya che ke je vAraMvAra prAyazcitta karavA chatAM ajJAna, pramAda ke mohadazAnA kAraNe evA doSonuM AcaraNa pharI pharI kare che. prAyazcitta e vizuddhino mArga che. AtmAne lAgelI malinatAnuM enA vaDe prakSAlana thAya che. eTalA mATe pratikramaNa e prAyazcittano eka viziSTa prakAra che. dharmanA mArge ArAdhanA karanArane mATe jaina dharmamAM cha Avazyaka kartavya batAvavAmAM AvyAM che : (1) sAmAyika, (2) caviso (caturviMzatistava), (3) vaMdana, (4) pratikramaNa, (5) kAusagga ane (6) paccakkhANa, sAcA jaina ArAdhake A cha kriyAo rojeroja avazya karavI joIe. eTalA mATe ene Avazyaka kriyA tarIke oLakhavAmAM AvI che. jaina Agama graMthomAM A cha kriyAo upara bahu bhAra mUkavAmAM Avyo che. 'Avazyaka sUtra' gaNadhararacita che ane tenA u52 niryukti vagere prakAranI racanAo dvArA No prakAza pADavAmAM Avyo che. pratikramaNa e cha kriyAomAMnI barAbara vacce AvatI eka mahattvanI kriyA che. vaLI tenI mahattA eTalI badhI che ke eka pratikramaNanI kriyAnI aMdara chae che Avazyaka kriyAo AvI jAya che. sAmAyika laIne pratikramaNanI vidhi karavAmAM Ave che. ane temAM caturviMzatistava (covIsa tIrthaMkaranI stuti), guruvaMdana, kAusagga ane paccakkhANanI vidhi karavAmAM Ave che ane te pUrI thatAM sAmAyika pAravAmAM Ave che. eTalA mATe pratikramaNa ochAmAM ochuM be ghaDInuM (48 miniTanuM) hovuM joIe. paMca mahAvratadhArI sAdhuoe mahAvratone uddezIne ane gRhasthoe pAMca aNuvrata sahita bAra vratone uddezIne pratikramaNanI vidhi karavAnI hoya che. gRhastha ane sAdhunI vidhimAM eTalA mATe e dRSTie thoDo pharaka paNa hoya che. sAdhuoe yAvat jIvana sAvadya yoganAM (pApayukta pravRttinAM)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 jinatattva paccakkhANa lIdhAM hoya che. eTale saiddhAttika dRSTie teo niraMtara sAmAyikanA bhAvamAM hoya che ane hovA joIe. eTalA mATe teone sAmAyikanI judI kriyA karavAnI hotI nathI. digambara paraMparAmAM pratikramaNa karatAM sAmAyikanI kriyA upara vadhu bhAra mukAyo che. kyAreka pratikramaNa ane sAmAyika e baMnenuM lakSya lagabhaga ekasarakhuM jaNAyAthI te ekabIjAnA paryAya jevAM banI rahe che. ene lIdhe digambara munio nizcita samaye savidhi sAmAyikanI kriyA paNa kare che. pratikramaNa eTale pApamAMthI pAchA haThavuM ane thayelA doSone mATe kSamA mAgavI. "micchA mi dukkaDam'nI bhAvanA pratikramaNanuM hArda che. azubha yogamAMthI cittane nivRtta karavuM eTaluM ja paryApta nathI. ene zubha yogamAM joDavuM paNa joIe. je mANaso "micchA mi dukkaDam' karyA pachI pharI pAchA tevA ja prakAranA doSo kare to temanuM pratikramaNa e mAtra bAhya kriyArUpa dravya pratikramaNa bane che. pApamAMthI pAchA haThavAno jarA paNa bhAva ke irAdo na hoya tevI rIte pratikramaNa karanAra mAtra dravya pratikramaNa kare che. upAdhyAyajI mahArAja zrI yazovijayajI lakhe che : mUla pade paDikamaNuM bhAkhyuM, pApaNuM akaravuM re; zakti bhAva taNe abhyAse, te jasa arthe varavuM re. (350 gAthAnuM stavana, DhALa bIjI, gAthA 18). jAgrata AtmA mATe uttama athavA Adarza paristhati e che ke doSa najaramAM Ave to tatkSaNa tenuM pratikramaNa karI levuM, arthAt e doSano svIkAra karI tene mATe prAyazcitta sahita kSamA mAgI levI ane pharI tevo doSa na thAya te mATe saMkalpa karI te dRDhapaNe pALavo joIe. kSamA mAgyA pachI paNa mANasa jo te doSo seve to te mAyAcAra Acare che. eTalA mATe kahyuM che : micchAmi dukkaDa deI pAtika te bhAve je seve re, Avazyaka sAkhe te paragaTa mAyAmoso seve re. sAcA bhAvathI jeo pratikramaNa kare che, temanAthI kadAca ajJAna ke pramAdanA kAraNe pharI vAra pApa thaI jAya to paNa teo pharI vAra bhAvathI pratikramaNa kare che eTale temanI kriyA te mAyAcAra nathI. prathama prayAse ja
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNa 219 pratyeka jIva sarvathA pAparahita thaI jAya evuM sAmAnya rIte banatuM nathI. eTale sarvathA pAparahita thavA mATe dravya ane bhAva ema ubhaya prakAre pratikramaNano mahAvaro AvazyakarUpa, kartavyarUpa manAyo che. upAdhyAya zrI yazovijayajI kahe che ke pratikramaNa karanAre saMkalpapUrvaka udyamazIla ane apramatta rahevuM. ema manAya che ke bIjA tIrthakara bhagavAna ajitanAthanA samayathI tevIsamA tIrthaMkara bhagavAna pArzvanAtha sudhInA samayamAM arthAt cothA ArAmAM jIvo eTalA saraLa ane prAjJa hatA ke teone potAno doSa tarata najaramAM AvI jato ane teo tatkSaNa kSamApanApUrvaka pratyakSa ke manomana pratikramaNa karI letA. vidhipUrvakanuM juduM pratikramaNa karavAnI temane koI AvazyakatA rahetI nahi. pahelA tIrthakara bhagavAna RSabhadevanA samayanA mANaso saraLa chatAM jaDa hatA ane chellA tIrthakara bhagavAna mahAvIra svAmInA samayamAM mANaso vakra ane jaDa hatA. eTale teo baMnenA zAsanakALamAM vidhipUrvakanuM nizcita samaya mATe pratikramaNa pharamAvavAmAM AvyuM che. pratikramaNanA mukhya be prakAra che : devasika (davasI) ane rAtrika (rAI). divasa daramiyAna je doSo thayA hoya te doSone mATe divasanA aMtabhAgamAM pratikramaNa karavuM te devasika pratikramaNa. rAtri daramiyAna gamanAgamana, svapnAdika ke anya prakAranA je kaMI doSo thayA hoya te mATe rAtrinA aMtabhAgamAM eTale ke vahelI savAre pratikramaNa karavuM te rAtrika pratikramaNa. Ama mANase rojeroja covIsa kalAkamAM be vakhata pratikramaNa to avazya karavuM ja joIe. devasika ane rAtrika pratikramaNa uparAMta pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarika pratikramaNa ema pratikramaNanA bIjA traNa prakAro paNa batAvAyA che. e traNa prakAro te vastuta: devasika ane rAtrika pratikramaNanA viziSTa prakAro che. anukrame temane vadhu mahattvanA gaNavAmAM AvyA che. dara paMdara divase karAtuM pratikramaNa te pAkSika (mammI), dara cAra mAse karAtuM pratikramaNa te cAturmAsika (comAsI) ane dara varSe karAtuM pratikramaNa te sAMvatsarika (saMvatsarI, samacharI, chamacharI) pratikramaNa kahevAya che. roja jo devasika pratikramaNa barAbara karatuM hoya to pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarika evA judA prakAra gaNavAnI jarUra zI evo prazna koIkane thAya. teno khulAso karatAM zAstrakAroe kahyuM che ke rojeroja ghara sApha karavAmAM Ave che to paNa parvanA divase te khUNekhAMcarethI barAbara sApha karavAmAM Ave che tevI rIte rojanuM
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 jinatattva pratikramaNa karavA chatAM vismRti, lajjA, bhaya, mananI maMdatA, pramAda ityAdinA kAraNe je koI aticAronI vizuddhi karavAnI bAkI rahI gaI hoya te vizuddhi pAlikAdi moTA pratikramaNa dvArA thaI jAya che. kahyuM che - jaha gehaM paidivasapi sohiyaM tahavi pvvsNdhisu| sAhikAI savisesaM eva ihayaMpi nAyavyaM / / [jema roje roja ghara sApha karAya che, to paNa parvane divase te vizeSa sApha karAya che tevI rIte A bAbatamAM (pAlikAdi pratikramaNanI bAbatamAM) jANavuM.) judAM judAM dRSTibinduthI pratikramaNanA bhinnabhinna prakAro zAstragraMthomAM darzAvavAmAM AvyA che. sthAnAMga sUtramAM cha prakAra nIce pramANe, vizeSata: sAdhusAdhvIo mATe, batAvavAmAM AvyA che : chavihe paDikkamaNe paNNatte / taM jahA -- uccAra paDikUkamaNe, pAsavaNa paDikkamaNe, ittarie, Avakahie, jaM kiMci micchA, somnnNtie| (1) uccAra pratikramaNa - maLa vagerenA visarjana pachI te saMbaMdhI tarata iryApathika (gamanAgamanane lagatuM) pratikramaNa karavuM. (2) prasavaNa pratikramaNa - laghuzaMkAnA nivAraNa pachI te mATe tarata iryApathika pratikramaNa karavuM. (3) itvara pratikramaNa - svalpakALamAM kaMI paNa bhUla ke doSa thAya to te mATe tarata karAtuM pratikramaNa. (4) yAvakathita pratikramaNa - mahAvratone vize je kaMI doSa lAge to temAMthI pAchA haThavAnA saMkalpapUrvaka samagra jIvanane mATe karAtuM pratikramaNa. (5) yatkiMcit mithyA pratikramaNa - kyAreka pramAdane kAraNe yatkiMcit asaMyama thaI jAya to te mATe karAtuM pratikramaNa. () svakhAMtika pratikramaNa - kharAba svapnAM Ave, svapnamAM vAsanA ke vikArono anubhava thayA to te mATe karAtuM pratikramaNa. pratikramaNanA nIce pramANe pAMca prakAra paNa batAvavAmAM AvyA che : (1) AzrayadvAra pratikramaNa, (2) mithyAtva pratikramaNa, (4) kaSAya pratikramaNa, (4) yoga pratikramaNa ane (5) bhAva pratikramaNa. nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI dRSTie paNa pratikramaNanA prakAro darzAvavAmAM AvyA che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNa pratikramaNanA A prakAro uparAMta bIjo eka vizeSa prakAra paNa darzAvavAmAM Ave che ane te che 'auttamArthika pratikramaNa' athavA uttamArthe eTale ke uttama hetu mATe karAtuM pratikramaNa, anazana ke saMlekhanA karavA mATe, pApanI Alocana karavApUrvaka je pratikramaNa karAya che te auttamArthika pratikramaNa kahevAya che. daivasika Adi pratikramaNane vyAvahArika pratikramaNa kahevAmAM Ave che ane auttamArthika pratikramaNane nizcaya pratikramaNa kahevAmAM Ave che. paDikkamaNaM desiyaM rAiyaM ca ittari abhAvakahiyaM vA / pakkhia caummAsia saMvacchara uttamaThTha sAra auttamArthika pratikramaNa karanAra saMlekhanA vrata dhAraNa karI AhArano tyAga kare che tyAre deha uparanI tenI mamatvabuddhi cAlI jAya che; enI AtmaramaNatA vadhavA lAge che. pote mAtra AtmasvarUpa che, tenuM satata bhAna rahyA kare che. e vakhate deha ane AtmAnI bhinnatAnuM bhAna karAvanAra auttamArthika pratikramaNa jIvAtmA mATe bhedavijJAnanuM anokhuM sAdhana banI rahe che. 'pratikramaNa' zabdanA bIjA sAta paryAyo darzAvatAM kahevAyuM che. : paDikkamaNaM paDicaraNA paDiharaNA vAraNA miatti a / niMdA garahA sohI paDikkamaNaM aThThahA hoI / / 221 (1) pratikramaNa, (2) praticaraNa (athavA praticaraNA), (3) pratiharaNA, (4) vAraNA, (5) nivRtti, (6) niMdya, (7) garda ane (8) zuddhi e ATha prakAre pratikramaNa che. pratikramaNa mATe A ATha judA judA paryAyavAcaka zabdo che, paraMtu te darekamAM koIka eka tattva ke bhAva upara vizeSa bhAra mUkavAmAM Ave che. e badhAne kramAnusAra jo sAthe levAmAM Ave to paNa pratikramaNanI kriyA mATe iSTa evAM badhAM tattvono temAM sulabha samanvaya thayelo jaNAze. pratikramaNathI zuddhi sudhIno krama paNa temAM rahelo che, jayacaMdragaNie 'hetugarbha pratikramaNakramavidhi' nAmanA potAnA graMthamAM e darekane samajAvatI judI judI nAnakaDI dRSTAMtakathA paNa ApI che. pratikramaNane bhUtakALa sAthe saMbaMdha che. bhUtakALamAM je kaMI doSa thayA hoya tene mATe kSamA mAgavI tene pratikramaNa kahe che. vartamAna samayamAM thatA doSone
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 jinatattva apramattabhAve aTakAvavA tene "saMvara' kahe che. bhaviSyamAM potAnAthI kaMI pApa na thAya te mATe pratijJA levI tene "paccakakhANa" kahe che. bhUta, vartamAna ane bhaviSyakALa mATe Ama traNa judA juddha pAribhASika zabdha jaina dharmamAM vaparAya che. tema chatAM zAstrakAro traNe kALane AzrIne "pratikramaNa' zabdano viziSTa artha ghaTAve che. kaI kaI kakSAnA manuSyathI kaI kaI bAbatamAM zithilAcAra thavAno saMbhava che teno parAmarza karI vrata, AcAra ityAdinI bAbatamAM jaina dharmamAM sUkSma vicAra karavAmAM Avyo che. sAdhu-sAdhvIone ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca mahAvratone viSe lAgelA doSone mATe pratikramaNa karavAnuM hoya che. gRhasthoe pAMca aNuvrata tathA cAra zikSAvrata ema bAra vratone vize je kaMI aticAra thayA hoya tene mATe pratikramaNa karavAnuM hoya che. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAe darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, viryAcAra e paMcAcAranA pAlananI bAbatamAM je kaMI doSa lAgyo hoya tene mATe pratikramaNa karavAnuM hoya che. taduparAMta, pAMca vrata, pAMca AcAra, pacIsa prakAranA mithyAtvanI bAbatamAM doSo sahita aDhAra pApasthAnaka mATe paNa pratikramaNa karavAnuM hoya che. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ke zrAvikA saMlekhanA vrata dhAraNa kare to tenA pAMca aticAro viSe pratikramaNa karavAnuM hoya che. parva divasanA pratikramaNamAM aticAronA nAma-prakAranA paThana pachI te dareka mATe kSamA mAgavAnI hoya che. (alabatta e aticAromAMnA keTalAka Aje kALagrasta banyA che ane keTalAka navA aticAro pracalita thavA lAgyA che.) pratikramaNanAM moTA bhAganAM sUtro ardhamAgadhI bhASAmAM che. navakAra maMtra, loggalsa, iriyAvahI, namutthaNa, uvasaggahara ityAdi ardhamAgadhI sUtro parApUrvathI cAlyAM Ave che. keTalAka evo mata darzAve che ke AvAM sUtronI bhASA samajAtI nathI, mATe tene arvAcIna bhASAmAM mUkavAM joIe. ethI yuvAna varga paNa pratikramaNa tarapha AkarSAya. ane pote zI kriyA kare che tenI saune samaja paDe, kAraNa ke samaja paDe to bhAva vadhu Ave. eka apekSAe A vAta sAcI che. paraMtu bIjI apekSAe joIe to A sutrone lIdhe ja paMjAba, rAjasthAna, uttara bhArata, kaccha, gujarAta ke dakSiNa bhAratamAM vasatA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNa 223 ke yuropa, amerikA, maleziyA tathA jApAna vagere dezomAM jainonI pratikramaNa vidhimAM sarakhApaNuM rahyuM che ane ethI saMghanI ekatA paNa jaLavAI rahI che. vaLI A sUtro gaNadharo ke maharSi jevA pUrvAcAryoe racelAM che. emanI ArSavANImAM maMtrazakti rahelI che. keTalAMka sUtronuM to aDhI hajAra varSathI satata uccAraNa, paThana-pAThana thatuM AvyuM che. e sUtranA zraddhApUrvaka paThanathI anero ullAsa anubhavAya che. enI svAnubhavayukta pratIti anekane thayelI che. e sUtrone potAnI arvAcIna bhASAmAM utAravAthI mULa kartAno bhAva keTalo Avaze te zaMkAspada che. vaLI samaye samaye navesarathI anuvAda karavA paDaze. eTale sUtronA arvAcIna bhASAmAM anuvAda karIne te uccAravAM tenA karatAM sUtrane mULa svarUpe uccAravAM e ja vadhu hitAvaha che. anubhavIo ema kahe che ke artha na jANavA chatAM paNa jeo kaMThastha karIne e sUtrone zraddhA ane vidhipUrvaka uccAre che tenAmAM anero utsAha ane ullAsa pragaTe che; teno AtmavizvAsa vadhe che; tenA kaSAyo maMda thAya che; teno AtmA nirmaLa thAya che; samaya jatAM sUtronA artha samajavAnI jijJAsA paNa tenAmAM janme che. A zraddhA ane svAnubhavano jeTalo viSaya che teTalo tarka ke vyavahArano nathI, ane eTalA mATe ja haribhadrasUri, hemacaMdrAcArya, yazovijayajI ke bIjA mahAna jJAnI AtmAoe paNa potAnA samayamAM A sUtroe potAnI bhASAmAM pheravavAnuM vicAryuM nathI. artha na jANavA chatAM yahUdIo potAnI prArthanA hI bhASAmAM kare che; musalamAno arabImAM, pArasIo avestAmAM, cIna, jApAna, koriyA vagere dezanA bIddhadharmIo pAli bhASAmAM potAnI prArthanA kare che. aneka saikAothI AvI paraMparA jagatanA tamAma dharmomAM jovA maLe che. enuM kAraNa e che ke jeo sAcA dharmAbhimukha che, jeo mAtra buddhithI nahi paNa aMtarathI dharma tarapha vaLelA che teone prAcIna bhASA kyAreya aMtarAyarUpa thaI nathI, balka e bhASA tarapha temano anurAga vadhe che. eTale pratikramaNanAM sUtrone gujarAtI, kacchI, rAjasthAnI, hindI, paMjAbI, kannaDa, tamiLa, baMgalAaMgrejI, jarmana ke jApAnI bhASAmAM utArIne e pramANe pratikramaNa karavA karatAM jarAka sarakho puruSArtha karIne, artha samajIne, gaNadharo ane pUrvAcAryonI bhASAne potAnI banAvavI emAM vadhu zreya raheluM che. vyavahAra ane tarkathI kadAca A vAta tarata pratIta nahi thAya, paraMtu zraddhA ane bhAvayukta svAnubhava jene thayo haze tene A vAtanI pratIti avazya thaI haze.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 jinatattva pratikramaNanI mULabhUta bhAvanAyukta paraMparA jainonA tamAma phirakAomAM adyApi paryata jaLavAI rahI che, to paNa tenI kriyAvidhimAM thoDAka pheraphAro thayelA che, kAraNa ke koI paNa samAcArI sarvakAla ane sarva sthaLa vize ekasarakhI Take nahi. zvetAmbara ane digambara paraMparAnI kriyAvidhimAM pharaka che. zvetAmbaramAM paNa mUrtipUjaka, sthAnakavAsI ane terApaMthInA pratikramaNamAM paNa keTalAka pheraphAro thayelA che. mUrtipUjakamAM paNa tapagaccha, kharataragaccha, acalagaccha, pArjacaMdragacchanI pratikramaNanI vidhimAM paNa thoDo thoDo phera che. samaye samaye AvA thoDA pheraphAro to thatA rahyA che ane thatA rahevAnA. tema chatAM pratikramaNanA mULabhUta uddeza ane mahattvanI kriyA vize jyAM sudhI ekatA che tyAM sudhI pratikramaNanI paraMparA cAlyA karaze. devasika ne rAtrika pratikramaNa karatAM pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarika pratikramaNamAM vadhAre puruSArthanI apekSA hovAthI temAM keTalAMka sUtro ane moTA kAusagnanuM vidhAna darzAvavAmAM AvyuM che. pAkSikamAM bAra longasTa, cAturmAsikamAM 20 loggassa ane sAMvatsarikramAM eka navakArasahita 40 lommasano kAusagna karavAnuM zvetAmbara mUrtipUjaka samudAyamAM pharamAvavAmAM AvyuM che. digambara paraMparAmAM zvAsocchavAsa pramANa navakAramaMtrano kAusagga karAya che. digambaromAM devasika pratikramaNamAM 108 zvAsocchavAsa pramANa, rAtrimAM 54 zvAsocchavAsa pramANa, pAkSikamAM 300, cAturmAsikamAM 400 ane sAMvatsarikamAM 500 zvAsocchuvAsa pramANa navakAra maMtrano kAusagga hoya che. gaccha ane phirakAnA bhede logassa ke navakAranI saMkhyAmAM keTalAka pheraphAro thayelA che. pratikramaNa e jainonI dhArmika kriyA che. paryuSaNa parva Ave eTale pratikramaNanI kriyA karanArAonI saMkhyA vadhe. saMvatsarIne divase sAMje jaina loko potapotAnA samudAyamAM ekatra thaI pratikramaNa karI paraspara kSamAyAcanA kare che, potAnAthI jANatA ke ajANatAM thayelA doSone mATe saMghanI sAkSIe kSamA mAge che ane bIjAnA je kaMI doSa potAnA prati thayA hoya tenA mATe kSamA Ape che. lAkho jaina lokonI lagabhaga eka ja samaye thatI A zuddhikaraNanI kriyAmAM jabaruM baLa raheluM che. keTalAya loko badhIya kriyAno artha na jANatAM hovA chatAM mAtra dekhAdekhIthI, lajjA ke saMkorAthI athavA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratikramaNa 225 gatAnugatika rUTa zraddhAthI A kriyA karatAM haze to paNa vizALa samUhamAM, guru, ane saMghanI sAkSIe zuddhikaraNa mATe thatI A kriyAno prabhAva sAmudAyika cetanA upara ghaNo moTo paDe che. enA dhArmika ke AdhyAtmika mUlyanI sAthe sAmAjika dRSTie paNa enuM mUlya ghaNuM moTuM che. keTalAka dalIla kare che ke kharI jarUra to hRdaya-parivartananI che ane te to mANasa ghare beThAM ekalo sArI rIte karI zake tema che. e mATe A badhI dravya kriyA karavAnI, dekhADo karavAnI koI AvazyakatA nathIAvI dravya kriyA karanArAonI TIkA, niMdA ke hAMsI karanAro amuka niMdaka-samIkSaka varga haMmezA rahevAno, paraMtu jemaNe eka vAra paNa samajaNapUrvaka arthabhAva sahita AvI kriyA karI haze teo pachIthI e kriyAnA TIkAkAra rahetA nathI. zAstrakAre kahyuM che : avihikayA varamakayaM ussuavayaNaM vayati svvnnu| pAyacchittaM jamhA akae guruaM kae lahuaM! avidhie karavA karatAM nahi karavuM e zreSTha che evA vacanane sarvajJo utsutra vacana kahe che, kAraNa ke nahi karanArane guru moTuM prAyazcitta ane avidhie karanArane ladhu (nAnuM) prAyazcitta Ave che. Ama pratikramaNa e jaina AcAradharmano pAyo che. AtmAnI nirmaLatA mATenuM amogha sAdhana che. cAritradharmanA prANa tarIke tenI gaNanA thAya che. divasa ke rAtri daramiyAna potAnAthI kaMI paNa doSa na thayelo hoya to paNa vidhipUrvaka pratikramaNa karavuM e Avazyaka kartavya manAyuM che. roga hoya to tenuM nivAraNa kare ane na hoya to zarIrane baLa Ape evA prakAranA auSadha tarIke pratikramaNane gaNAvAyuM che. bhagavAna mahAvIranA samayathI cAlI AvelI A pratikramaNanI vidhie aneka jIvAtmAo upara anaMta upakAra karyo che. bhAva pratikramaNa to be-cAra miniTamAM pUruM thaI zake che, paraMtu dravya pratikramaNa e eka prakAranI yogakriyAyukta sAdhanA che. enA satata abhyAsa vagara bhAva pratikramaNamAM sthira rahevuM ghaNuM kaThina che. eTale ja AtmArthIo mATe bhAvayukta dravya pratikramaNa anivArya manAyuM che.