Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAtaHsmaraNIya guNaguru puNyadhAma pUjya gurudevanuM hArdika pUjana pUjyapAda, prAtaHsmaraNIya, guNubhaMDAra, puNyanAma ane puNyadhAma tathA zrI AtmAnanda jaina graMtharatnamAlAnA utpAdaka, sa'zeAdhaka ane sapAdaka gurudeva zrI 1008 zrI caturavijayajI mahArAja vi. sa. 1996nA kArtika di 5 nI pAchalI rAtre paraleAkavAsI thayA che, e samAcAra jANI pratyeka guNagrAhI sAhityarasika vidvAnane duHkha thayA sivAya nahi ja rahe. te chatAM e vAta nirvivAda che ke jagatanA e aTala niyamanA apavAdarUpa keI paNa prANadhArI nathI. A sthitimAM vijJAnavAna satpuruSA peAtAnA anitya jIvanamAM temanAthI bane teTalAM satkAryAM karavAmAM parAyaNa rahI peAtAnI AsapAsa vasanAra mahAnubhAva anuyAyI vargane viziSTa mArge cIdhatAM jAya che. pUjyapAda gurudevanA jIvana sAthe svagurucaraNuvAsa, zAstrasa MzAdhana ane nAnAdvAra e vastue ekarUpe vaNAI gaI hatI. peAtAnA lagabhaga pacAsa varSa jeTalA cira pravrajyAparyAyamAM apavAdarUpa --ane te paNa sakAraNa--varSoM bAda karIe te AkhI jiMdagI tee!zrIe gurucaraNusevAmAM ja gALI che. prathamudraNanA yuga pahelAM temaNe saMkhyAbadha zAstronA lakhavA-lakhAvavAmAM ane sa MzAdhanamAM varSo gALyAM che. pATaNa, vaDAdarA, lIMbaDI AdinA vizALa jJAnabhaMDArAnA uddhAra ane tene surakSita tema ja suvyavasthita karavA pAchaLa varSo sudhI zrama uThAvyA che. zrI AtmAnaMda jaina zra'tharatnamALAnI temaNe barAbara trIsa varSa paMta apramatta bhAve sevA karI che. zrI A. je. gre. 2. mA.nA teA teezrI Atmasva rUpa ja hatA. pUjyapAda gurudevanA jIvana sAthe chagaDAneA khUba ja meLa rahyo che. ane e aphathI aMkita varSAmAM temaNe viziSTa kAryA sAvyAM che. teozrIne janma vi. sa. 1926mAM thayA che, dIkSA 1946mAM lIdhI che, huM je bhUlatA na heAuM te) pATaNanA jaina bhaMDArAnI suvyavasthAnuM kArya 1956mAM hAtha dharyuM hatuM, " zrI AtmAnanda jaina graMtharatnamAlA "nA prakAzananI zarUAta 1966mAM karI hatI ane satata kavyaparAyaNa, apramatta, AdabhUta saMyamI jIvana vitAvI 1996mAM teozrIe paraleAkavAsa sAdhyeA che. astu. ** have pUjyapAda gurudeva zrImAna caturavijayajI mahArAjanI TUMka jIvanarekhA vidvAneAne jarUra rasaprada thaze, ema mAnI koI paNa jAtanI atizayoktine epa ApyA sivAya e ahI taddana
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 ] jJAnAMjali sAdI bhASAmAM doravAmAM Ave che. janma-pUjyapAda gurudevane janma vAdarA pAse Avela chANI gAmamAM vi.saM. 1926nA caitra zudi 1ne divase thayA hatA. temanuM peAtAnu dhanya nAma bhAI cUnIlAla rAkhavAmAM AvyuM hatuM. temanA pitAnuM nAma malukacaMda ane mAtAnu nAma jamanAbAI hatuM. temanI jJAti vIzA peAravADa hatI. te pAtA sAthe cAra bhAI hatA ane traNa baheneA hatI. temanuM kuTuMba ghaNuM ja khAnadAna hatuM. gRhasthapaNAne temane abhyAsa te jamAnA pramANe gujarAtI sAta cApaDIe jeTalA hatA. vyApArAdimAM upayAgI hisAba Adi bAbateAmAM teezrI hAMziyAra gaNAtA hatA. dharma saMskAra ane pratrajyA--hANI gAma svAbhAvika rIte ja dhArmika sauMskArapradhAna kSetra hAI bhAI zrI cUnIlAlamAM dhArmika saMskAra prathamathI ja hatA ane tethI temaNe pratikramaNamUtrAdine lagatA yogya abhyAsa paNa prathamathI ja karyAM hatA. chANI kSetranI jaina janatA atibhAvuka haiI tyAM sAdhusAdhvIonu Agamana ane temanA upadezAne lIdhe lokomAM dhArmika saMskAra haMmezAM poSAtA ja rahetA. e rIte bhAI zrI cUDIlAlamAM paNa dharmanA dRDha saMskAro paDayA hatA, jene pariNAme pUjyapAda prAtaHsmaraNIya anekagugugaNanivAsa zAMtajIvI paramagurudeva zrI 1008 zrI prayatta kajI mahArAja zrI kAntivijayajI mahArAjane sayAga thatAM temanA pramAvasaMpanna pratApI varada zubha haste temaNe DabhAI gAmamAM vi.sa. 1946nA jeTha vada 10ne divase ziSya tarIke pratrajyA aMgIkAra karI ane temanu zubha nAma muni zrI caturavijayajI rAkhavAmAM AvyuM. vihAra ane abhyAsa--dIkSA lIdhA pachI temanA vihAra pUjyapAda gurudeva zrI pravartI kajI mahArAja sAthe paMjAba tarapha thate rahyo ane te sAthe krame krame abhyAsa paNa AgaLa vadhatA rahyo. zarUAtamAM sAdhuyogya AvazyakakriyAtrA ane vicAra Adi prakaraNAnA abhyAsa karyAM. te vakhate paMjAbamAM ane khAsa karI te jamAnAnA sAdhuvamAM vyAkaraNamAM mukhyatve sArasvata pUrvAdha ane candrikA uttarArdhanA pracAra hatA, te mujaba teeAtrIe tene abhyAsa karyAM ane te sAthe kAvya, vAgbhaTAla'kAra, zrutamAdha Adine paNa abhyAsa karI lIdhA. A rIte abhyAsamAM ThIka ThIka pragati ane praveza thayA bAda pUrvAcArya kRta saMkhyAbaMdha zAstrIya prakaraNA--je jaina AgamanA pravezadrAra samAna che--nA abhyAsa karyAM. ane tarkasaMgraha tathA muktAvalInuM paNa A daramiyAna adhyayana karyuM. A rIte kramika sajIva abhyAsa ane vihAra banneya kAryAM ekIsAthe cAlatAM rahyAM. upara jaNAvavAmAM AvyuM tema pUjyapAda gurudeva zrI caturavijayajI mahArAja krame krame sajIva abhyAsa thayA pachI jyAM jyAM prasaMga maLyA tyAM tyAM te te vidvAna munivarAdi pAse tema ja peAtAnI meLe paNa zAstronuM adhyayana-vAcana karatA rahyA. bhagavAna zrI hemacandrAcArye kahyuM che ke " abhyAso tti maMsu kauzasamAvati.'' e mujaba pUjyavara zrI gurudeva zAstrIya vagere viSayamAM AgaLa vadhatA gayA ane anukrame koInIye mada sivAya svataMtra rIte mahAna zAstrone svAdhyAya pravartAvA lAgyA, jenA phaLarUpe ApaNe " Atmananda jaina graMtharatnamALA ''te Aje jeI zakIe chIe. zAsralekhana ane saMgraha--vizvavikhyAtakIrti, punitanAmadheya, pajAbadezAdhdhAraka, nyAyAmbhAnidhi jainAcArya zrI vijayAnandasUrivaranI avarNanIya ane akhUTa jJAnagaMgAnA pravAhanA vAse! emanI vizALa ziSyasatatimAM nirAbAdha rIte vahete rahyo che. e kAraNasara pUjyapravara prAtaHsmaraNIya prabhAvapUrNa paramagurudeva pratra kajI mahArAja zrI 1008 zrI kAntivijayajI mahArAjazrImAM paNa e jJAnaga'gAne niLa pravAha satata jIvatA vahetA rahyo che, jenA pratApe sthAna sthAnanA jJAnabhaDArAmAMthI zreSTha-zreSThatama
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNaguru puNyadhAma pUjya gurudevanuM hArdika pUjana [ 287 zAstronuM lekhana, tene saMgraha ane adhyayana Adi cirakALathI cAlu hatAM ane Aja paryaMta paNa e pravAha avicchinnapaNe cAlu ja che. upara jaNAvela zAstralekhana ane saMgrahaviSayaka saMpUrNa pravRtti pUjyapAda guruvara zrI caturavijayajI mahArAjanA sUkSma parIkSaNa ane abhiprAyane anusarIne ja haMmezAM cAlu rahyAM hatAM. puNyanAmadheya pUjyapAda zrI 1008 zrI prava`kajI mahArAje sthApana karelA vaDeAdarA ane chANInAM jaina jJAnamadirAmAMnA teeAzrInA vizALa jJAnabhaMDArAnu bArIkAIthI avaleAkana karanAra eTaluM samajI zakaze ke e zAstralekhana ane saMgraha keTalI sUkSma parIkSApUrvaka karavAmAM AvyA che ane te kevA ane keTalA vaividhyathI bharapUra che. zAstralekhana e zI vastu che e bAbatane vAstavika khyAla ekAeka koI teya nahi Ave. e bAbatamAM bhalabhalA vidvAna gaNAtA mANaseA paNa kevAM gAthAM khAI khese che ene khyAla prAcInaarvAcIna jJAnabha'DAromAMnAM amuka amuka pustako tema ja gAyakavADa eriyenTala insTiTayUTa AdimAMnAM navAM lakhAyela pustakA jovAthI ja AvI zake che. kharuM jotAM zAstralekhana e vastu che ke, tene mATe jema mahattvanA upayogI graMthenuM pRthakkaraNa ati jhINavaTapUrvaka karavAmAM Ave eTalI ja bArIkAIthI pustakane lakhanAra lahiyAo, temanI lipi, graMtha lakhavA mATenA kAgaLA, zAhI, kalama vagere darekedareka vastu kevI hovI joI e enI parIkSA ane tapAsane paNa e mAgI le che. jyAre uparyukta bAbateAnI kharekhara jANakArI nathI heAtI tyAre ghaNI vAra evuM bane che ke, lekhakeA graMthalipine barAbara ukelI zake che ke nahi ? tee zuddha lakhanArA che ke bhUleA karanArA-vadhAranArA che? teo lakhatAM lakhatAM vacamAMthI pATha chUTI jAya tema lakhanArA che ke kevA che? irAdA pUrvaka goTALe! karanArA che ke kema ? tematI lipi suMdara che ke nahi ? ekasarakhI rIte pustaka lakhanArA che ke lipimAM goTALe! karanArA che?--ityAdi parIkSA karyA sivAya pustako lakhAvavAthI pustake azuddha, bhramapUrNa ane kharAba lakhAya che. A uparAMta pustake lakhAvavA mATenA kAgaLA, zAhI, kalama vagere lekhananAM vividha sAdhaneA kevAM hAvAM joI e enI mAhitI na hoya te pariNAma e Ave che ke sArAmAM sArI paddhatie lakhAelAM zAstro-pustake alpa kALamAM ja nAza pAmI jAya che. keTalIka vAra teA pAMca--pacIsa varSamAM ja e prathA mRtyunA mAMmAM jaI paDe che. pUjyapAda guruvarazrI uparAkta zAstralekhana viSayaka pratyeka bAbatanI jhINavaTane pUrNapaNe samajI zakatA hatA, eTaluM ja nahi, paNa teeAzrInA hastAkSarA eTalA suMdara hatA ane evI suMdara ane svaccha paddhatie te pustaka lakhI zakatA hatA ke bhalabhalA lekhakane paNa AMTI nAkhe. e ja kAraNa hatu` ke game tevA lekhaka upara temane prabhAva paDatA hatA ane game tevA teozrI kAMI ne kAMI vAstavika khAMcakhUMca kADhatA ja. lekhakanI lipimAMthI pUjyapAda gurudevanI pavitra ane prabhAvayukta chAyA taLe ekIsAthe trIsa trIsa, cAlIsa cAlIsa lahiyAe pustakA lakhavAnuM kAma karatA hatA. teozrInA hAtha nIce kAma karanAra lekhakonI sAdhusamudAyamAM kiMmata aMkAtI hatI. TUMkamAM ema kahevuM joI e ke jema teozrI zAstralekhana ane saMgraha mATenA mahattvanA graMthAne vibhAga karavAmAM niSNAta hatA, e ja rIte teozrI lekhanakaLAnA talasparzI hArdane samajavAmAM ane pArakhavAmAM paNa niSNAta hatA.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra88 ] jJAnAMjali pUjyapAda guruvaranI pavitra caraNachAyAmAM rahI temanA cirakAlIna lekhanakaLAviSayaka anubhavone jANIne ane saMgrahIne ja huM bhAre "bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA" nAmano graMtha lakhI zakyo chuM. kharuM jotAM e graMthalekhanano pUrNa yaza pUjya gurudevazrIne ja ghaTe che. zAstrasaMzAdhana-pUjyapAda guruvarazrIe zrI pravartakajI mahArAjazrInA zAstrasaMgrahamAMnA navA lakhAvela prAcIna graMtho paikI saMkhyAbaMdha mahatvanA graMthe anekAneka prAcIna pratyantaro sAthe sarakhAvIne sudhAryA che. jema pUjya gurudeva lekhanakaLAnA rahasyane barAbara samajatA hatA, e ja rIte saMzodhanakaLAmAM paNa teozrI pAraMgata hatA. saMzodhanakaLA, tene mATenA sAdhano, saMketo vagere pratyeka vastune teozrI pUrNa rIte jANatA hatA. emanA saMzodhanakaLAne lagatA pAMDitya ane anubhavanA paripAkane ApaNe teozrIe saMpAdita karela zrI AtmAnaMda jaina graMtharatnamALAmAM pratyakSapaNe joI zakIe chIe. jaina jJAnabhaMDArono uddhAra-pATaNanA vizALa jaina jJAnabhaMDAre eka kALe ati avyavasthita dazAmAM paDyA hatA ane bhaMDArAnuM darzana paNa ekaMdara durlabha ja hatuM. emAMthI vAcana, adhyayana, saMzodhana Adi mATe pustaka meLavavAM ati duSkara hatAM. enI TIpo-lisTo paNa barAbara joIe tevI mAhitI ApanArAM na hatAM ane e bhaMDAro lagabhaga joIe tevI surakSita ane suvyavasthita dazAmAM na hatA. e samaye pUjyapAda pravartakajI mahArAja zrI kAntivijayajI (mArA pUjya gurudeva) zrI caturavijayajI mahArAjadi ziparivAra sAthe pATaNa padhAryA ane pATaNanA jJAnabhaMDAronI vyavasthA karavA mATe kAryavAhakono vizvAsa saMpAdana karI e jJAnabhaMDAranA sArvatrika uddhAranuM kAma hAtha dharyuM ane e kAryane sarvAgapUrNa banAvavA zakya sarva prayatno pUjyapAda zrI pravartakajI mahArAjazrIe ane pUjya gurudevazrI caturavijyajI mahArAjazrIe karyA. A vyavasthAmAM bauddhika ane zramajanya kArya karavAmAM pUjyapAda gurudevane akaya phALo hovA chatAM pote gupta rahI jJAnabhaMDAranA uddhArane saMpUrNa yaza teozrIe zrIgucaraNe ja samarpita karyo che. lIMbaDI zrIsaMdhanA vizALa jJAnabhaMDAranI tathA vaDodarA-chANImAM sthApana karelA pUjyapAda zrI pravartakajI mahArAjazrInA ati vizALa jJAnabhaMDAranI sarvAgapUrNa suvyavasthA pUjya guruveryo eTale hAthe ja karI che. A uparAMta pUjyapravara zAtamUrti mahArAjazrI 1008 zrI haMsavijyajI mahArAjazrInA vaDodarAmAMnA vizALa jJAnabhaMDAranI vyavasthAmAM paNa temanI mahAna madada hatI. zrI AtmAnaMda jaina graMtharatanamAlA--pUjya zrI guruzrIe jema potAnA jIvanamAM jena jJAnabhaMDArane uddhAra, zAstralekhana ane zAstrasaMzodhanane lagatAM mahAna kAryo karyA che, e ja rIte temaNe zrI A. je. caM. 2. mA.nA saMpAdana ane saMzodhananuM mahAna kArya paNa hAtha dharyuM hatuM. A graMthamALAmAM Aja sudhImAM badhA maLIne vividha viSayane lagatA nAnA-moTA mahattvanA nevu graMca prakAzita thayA che, jemAMnA ghaNAkharA pUjya gurudeve ja saMpAdita karyA che. - A graMthamALAmAM nAnAmAM nAnA ane moTAmAM moTA ajoDa mahattvanA graMtha prakAzita thayA che. nAnA-moTAM saMkhyAbaMdha zAstrIya prakaraNane samUha A graMthamALAmAM prakAzita thayo che e A graMthamALAnI khAsa vizeSatA che. A prakaraNe dvArA jaina zramaNa ane zramaNIone khUba ja lAbha thayo che. je prakaraNonAM nAma meLavavA ke sAMbhaLavAM paNa ekAeka muzkela hatAM, e prakaraNo pratyeka zramaNa-zramaNInA hastagata thaI gayAM che. A graMthamALAmAM ekaMdara jaina Agame, prakaraNo, aitihAsika ane aupadezika prAkRta, saMskRta kathAsAhitya, kAvya, nATaka Adi viSayaka vividha sAhitya prakAza
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNagurU puSyadhAma pUjya gurudevanuM hArdika pUjana [ 289 pAmyuM che. e uparathI pUjyapAda gurudevamAM keTaluM vizALa jJAna ane keTalo anubhava hato e saheje samajI zakAya tema che, ane e ja kAraNasara A graMthamALA dina pratidina dareka dRSTie vikAsa pAmatI rahI che. chellAmAM chellI paddhatie graMthonuM saMzodhana, saMpAdana ane prakAzana karatA pUjyapAda gurudeve jIvananA astakALa paryata athAga parizrama uThAvyo che. nizIthasUtracUrNi, kalpacUrNi, malayagiri vyAkaraNa, devabhadrasUrikta kathAnakoza, vasudeva hiMDI-dvitIya khaMDa Adi jevA aneka prAsAdabhUta graMthonA saMzodhana ane prakAzananA mahAna manorathone hRdayamAM dhAraNa karI, svahaste enI presa kepIo ane enuM ardhasaMzodhana karI, teozrI paralekavAsI thayA che. atu. mRtyudeve ke nA manoratha pUrNa thavA dIdhA che ! Ama chatAM jo pUjyapAda gurupravara zrI pravartakajI mahArAja, pUjya gurdeva ane samasta munigaNunI AziSa varasatI haze-che ja, to pUjya gurudevanA saMkone mUrta svarUpa ApavA ane temaNe cAlu karelI graMthamALAne savizeSa ujajavala banAvavA yathAzakya alpa-svalpa prayatna huM jarUra ja karIza. gurudevane prabhAva-pUjyapAda guvamAM dareka bAbatane lagatI kAryadakSatA eTalI badhI hatI ke kaI paNa pAse AvanAra temanA prabhAvathI prabhAvita thayA sivAya raheto nahi. mArA jevI sAdhAraNa vyakti upara pUjya gurudevane prabhAva paDe emAM kahevApaNuM ja na hoya, paNa paMDita pravara zrIyuta sukhalAlajI, vinmAnya zrImAna jinavijyajI Adi jevI anekAneka samartha vyaktio upara paNa teozrIne apUrva prabhAva paDyo che ane temanI viziSTa pravRttinuM sajIva bIjApaNuM ane preraNA * pUjyapAda gurudevanA sahavAsa ane saMsargathI prApta thayAM che. jaina maMdira ane jJAnabhaMDAra vagerenA kArya mATe AvanAra zilpIo ane kArIgare paNa zrI gurudevanI kAryadakSatA joI temane AgaLa bALabhAve vartatA ane temanA kAmane lagatI viziSTa kaLA ane jJAnamAM umere karI jatA. pUjyapAda guruzrIe potAnA vividha anubhavonA pATha bhaNAvI pATaNanivAsI trivedI govardhanadAsa lakSmIzaMkara jevA ajoDa lekhakane taiyAra karela che, je AjanA jamAnAmAM senA-cAMdInI zAhI banAvI suMdaramAM suMdara lipimAM sonerI kImatI pustaka lakhavAnI viziSTa kaLA tema ja lekhanakaLAne aMge talasparzI anubhava paNa dharAve che. pATaNanivAsI bhojaka bhAI amRtalAla mohanalAla ane nAgAranivAsI lahiyA mULacaMdajI vyAsa vagerene suMdaramAM suMdara presakepIe karavAnuM kAma tema ja lekhana-saMzodhanane lagatI viziSTa kaLA paNa pUjya gurudeve zIkhavADayAM che, jenA pratApe teo Aje paMDitanI ke TimAM khape che. ekaMdara Aje dareka ThekANe eka evI kAyamI chApa che ke pUjyapAda prarvatajI mahArAja ane pUjya gurudevanI chAyAmAM kAma karanAra lekhaka, paMDita ke kArIgara hoziyAra ane sugya ja hoya. upasaMhAra-aMtamAM huM kaI paNa prakAranI atizayokti sivAya ema kahI zakuM chuM ke, pATaNa, vaDodarA, lIMbaDIne jJAnabhaMDAranAM pustako ane e jJAnabhaMDAre, zrI AtmAnaMda jaina graMtharatnamALA ane enA vidvAna vAcake, ane pATaNa, vaDodarA, chANI, bhAvanagara, lIMbaDI vagere gAma-zahere ane tyAMnA zrIsaMgha pUjyapAda paramagurudeva zrI caturavijayajI mahArAjanA pavitra ane sumaMgaLa nAmane kadIya bhUlI nahi zake. [ saddagata guruvarya zrI caturavijayajI mahArAje karelA, paMcamaane SaSTha kamaranyanA saMpAdanane prAstAvika lekha, sane 1940]. jJAnAM, 37 1 2