Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya thaDe paNa chApa ghaNI UMDI [15] 1922nI varSARtumAM huM bhAvanagara pAsenA vALukaDa gAmamAM hato. jyAM kyAreka kalApIe vAsa kare e etihAsika makAnamAM huM zeTha premacaMdabhAInA mitra tarIke rahele. mAruM mukhya kAma te tatvArthanA lekhana ane te aMgenA ciMtana-manananuM ja hatuM. te vakhate e makAnamAM kAMIka samArakAma paNa cAlatuM hatuM. ghaNI majUraNe kAme AvatI, e badhI vacce vacce sAthe maLI lekagIta lalakAratI jatI. emAM eka mukhya bAI hatI nAme meMghI. ene eTalAM badhAM lekagIte yAda ke bUTyAM khUTe nahi. navuM navuM gAtI jAya ne bIjI bahenone gavaDAvatI jAya. e pite paNa sukaMThI. enAM lokagIta huM te jyAre sAva navare paDe tyAre ja icchApUrvaka sAMbhaLe, paNa mArI sAthe hatA bhAI choTAlAla maganalAla (gujarAtI sAhitya maMdiranA mAlika) teo navarA paDe ke e lekagIto utArI le. kyAreka kyAreka premacaMdabhAI e zrAvaNanI rAtamAM bahenone garabA levA bolAve. meMdI saumAM mevaDI. rAta khUTatI jAya paNa enAM gIto na khUTe. jema jema rAta kare tema tema ene kaMTha rAtarANInA phUlanI peThe khIlata ane UdhaDato jAya. choTAlAle keTalAya divasomAM keTalIye noTo bharI. eka divase meM kahyuM? "ATalI badhI neTanuM zuM karaze? keNu vAMcaze ? ane A to badhAM gIta gAmaDiyAM che. te vakhate bhAI choTAlAle kahyuM ke "jhaveracaMda meghANI pAse lekagItone bhAre saMgraha che ne e enA gavaiyA paNa che. emanI kadara pUrepUrI nathI thatI te mArI neTonI kadara zI thavAnI che? chatAM haze to kAma Avaze." jhaveracaMda meghANInuM nAma A vakhate pahelavaheluM ja mAre kAne paDayuM. te vakhate emane viSe vizeSa jijJAsA na thaI paNa evI jijJAsAnuM bIja te vavAyuM ja. sAla yAda nathI, ne prasaMga paNa pUrepUro yAda nathI Avato, paraMtu amadAvAdamAM eka meLAvaDA prasaMge e ja meghANInAM gIte pahelavahelAM sAMbhaLyAM. te vakhate mana upara pahelI chApa e paDI ke meghANI nAma sArthaka che.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya De paNa chApa ghaNI UMDI [113 emane kaMTha madha jevo gaMbhIra ane AhalAdaka che. zrotAone pitAnI gaMbhIra garjanagirAthI moranI peThe teo nacAvatA ane rasagArathI TahukArAvatA. A vakhate huM temane pratyakSa maLI zakyo nahi paNa maLavAnI vRtti aMtaramAM janmI. meM atyAra lagI temanuM koI lakhANa vAMcyuM na hatuM. emanI rasadhAra nI copaDIo gharamAM hatI chatAM sAMbhaLelI nahi. kyAreka manamAM AvyuM ke nirAMta maLe te e jovI jarUra. anukULatAe badhI nahi te emAMthI keTalIkane keTaleka bhAga sAMbhaLI gayo ane bolyAvasthAmAM je grAmajIvana tema ja lokagItone saMskAra jhIlyA hatA ane je sarakAra have gata janmanA saMrakAra jevA thaI gayA hatA te badhA ekeeke manamAM UbharAvA lAgyA. zrImatI damayaMtIbenanA avasAna pachI kyAreka muMbaImAM ame banne maLyA. jamavAnuM sAthe tuM eTale khulle dile vAtacItanI taka maLI. meM A prathama mulAkAte ja ema anubhavyuM ke A mANasa mAtra kaMThanI bakSisavALe sugAyaka ja nathI paNa e te ciMtana ane saMvedanathI paNa svaccha hRdayane puruSa che. ame prathama maLIe chIe ne kAMIka vacce saMkaane pado che e bhAva ja mArA mana upara na rahyo. ne pharI temanI sAthe vadhAre paricaya karavAnI vRtti prabaLa thaI. atyAra lagImAM emanuM sAhitya ane emanAM lakhANo ghaNuM prasiddha thayelAM, mAre tyAM paNa emanI keTalIka paDI hatI chatAM eka athavA bIje kAraNe meM emAMnuM bhAgye ja koI vAMcyuM ke sAMbhaLyuM haze. kyAreka kyAreka "phUlachAba'nA aMko bahu ja jUja pramANamAM sAMbhaLavA pAmato. emAM " sAMbelAnA sUra' vAMcavA huM bahu lalacAto. "janmabhUmimAM kalama ane kitAba"nuM pAnuM rahetuM, te paNa jyAre maLe tyAre sAMbhaLI javA bahu lalacA. sAMbelAnA sUra ane kalama kitAbanAM pAnAM je koI bahu thoDAM sAMbhaLyAM che te uparathI te ja vakhate mAruM anumAna thayeluM ke ho na ho paNa Ane lekhaka meghANI ja hovuM joIe. emAM kAThiyAvADI bhASAne saumya paNa dhodhamAra pravAha ane mAhitI pUrNa, kalpanApradhAna tema ja bahuzruta vicAra joI ema thatuM ke kharekhara meghANI pAradazI ane taTastha vRttinA che. "prajAbaMdhu'nAM "maMthana" ane "cakravAka" vAMcanAra ene kadI eDI na zake to "sAMbelAnA sUra" ane "kalama kitAba" to tethIye
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114] darzana ane ciMtana kadAca AgaLa vadhe evI mArA mana upara chApa paDatI. meghANunAM pustake sAMbhaLavAnI tRSA te vakhatathI Aja lagI hajI nathI ja saMtoSAI paNa meghANIne paricaya thavAnA prasaMge muMbaImAM ja AvatA gayA. 1941 nA unALAmAM meghANa muMbaImAM eka mitrane tyAM rAte AvyA. huM paNuM hatuM. badhAe emane kAMIka saMbhaLAvavA kahyuM. meM emanI lathaDelI tabiyata jANuM eTale emane pitAne gAvA nA pADI ane zrotAone paNa Agraha karavA nA pADI. daramyAna mArI sAthe eka bihAranA vanaspati zAstravizArada DokaTara hatA. temaNe eka hindI gIta lalakAryuM. e te sAmAnya hatuM. A gIta pUruM thatAM ja meghANuM ApameLe gAvA maMtra gayA. meM kyA paNa A eka, te pUruM karI lauM ema kahI te AgaLa cAlyA. eka eTale karyuM eka enI pachI sImA bAMdhavI agharI hatI. A khAnagI mijalasa pachI temanAM muMbaI yunivarsiTInA bhASaNa sAMbhaLavAnI taka maLI. kalAkanA kalAke lagI akhaMDapaNe eTalA UMcA svarathI eTalI moTI medanI vacce gAvuM ane asAdhAraNa jaNAtA ane vidvAna samakSa vivecana paNa karatA javuM e siddhi te ja vakhate joI mane manamAM thayuM ke prasaMga maLe te meghANIne kahI dauM ke "ATaluM badhuM na laMbAvo ane laMbAvavuM hoya to paNa rAte ane Akho divasa pUrate ArAma karI le." meM tamane e vAta kahI paNa kharI. paraMtu temaNe to mane e uttara Apyo ke jethI huM ati vismayamAM paDI gaye. temaNe kahyuM "ArAmanI vAta kyAM che? savArathI UThI bhASaNa mATe AvuM chuM tyAM lagI bhASaNanI badhI saMkalanA karuM chuM, noTa ke meM e mArI smRti ja che. rAte paNa vakhata maLe tyAre e ja gAbhAjamAM rahuM chuM.' huM kAMI vizeSa na belyo paNa eTaluM kahyuM ke "A rIta sArI nathI, jIvaleNa che. yunivarsiTInAM pAMca bhASaNe pUrAM thayAM tyArabAda bhAratIya vidyAbhavanamAM eka meLAvaDe yojAye. zrIyuta munazIjI pramukha ane meghANuM lekagIta lalakAranAra. paNa traNa kalAka e meghagaMbhIra girA gAjatI cAlI. upasaMhAramAM zrIyuta munazIe ThIka ja kahyuM hatuM ke "A te vyAsa che." mane ema ja lAgyuM ke vyAse mahAbhAratamAM je vistAra karyo che ane je vividhatA ANuM che te ja tava medhANunA gAna ane bhASaNamAM che. A badhuM chatAM mane eka 2 ubhaya pakSe lAgatI ja hatI ane te e ke vaktA zakita ane samayanuM
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya gheADo paNa chApa ghaNI UMDI 115 pramANa nathI sAcavatA, rasamAM taNAI jAya che ane zrotAe mAtra peAtAnI zravaNendriyanI tRptinA ja vicAra kare che, vaktAnI zakti ane sthitinA nahi, 1944nA DisembaramAM amadAvAda mukAme eka itihAsa pariSada bharAyelI. temAM amuka viSayane lakSI vidvAneAnI carcA goThavelI. zrIyuta munazInuM bhASaNu vIlAtathI bhareluM hatuM. emAM bIjA pakSeA pratye jAgatI dRSTi nahi paNa svapakSa paratve samaka jAgarita dRSTi hatI. adhyApaka rAmanArAyaNanuM bhASaNa eka adhyApakane zobhe tevuM TUMkuM... ane spaSTa hatuM. dhUmaketunuM pravacana tattvasparzI hoya te karatAM vadhAre vinAdI hatuM paNa medhANInuM pravacana taddana judI bhAta pADatu mane lAgeluM. emanA pravacane paNa mArA mana upara paDelI temanI samabhAva viSenI chApane vadhAre puSTa karI hatI evuM mAruM smaraNa che. chelle 1946nA eprilanI dhaNu karI 4thI tArIkhe - blevevskI hAla ' mAM eka meLAvaDA yeAjAyele. meghANI gAnAra, ThaMDa khUba jAmI hatI. bIje divase huM kalakattA javA mATenI taiyArI karatA hatA chatAM medhANIne sAMbhaLavAne lAbha dAkhI na zakyo. ane beThelA joI meghANI ApameLe pAse AvyA, ne jANe taddana aMgata hoI e e rIte vAteA cAlI. bhArA praznanA uttaramAM kahe ke ' mahendrane hamaNAM amerikA jatA rokyo che, kAma sAruM kare che. taiyArI karaze ne pachI amerikA jaze aa vadhAre phAyado thaze.' meghANIe peAtAnuM kAma zarU karyuM. meM dhAreluM ke kalAka deDha kalAkamAM pUruM thaze paNa lagabhaga traNa kalAka thavA AvyA ne pUruM na thayuM eTale hu tA aMta laMbANunI samAlocanA ne ciMtA karatA ghera pAA karyAM. mArI sAthe eka mArAM ena paNa sAMbhaLavA AvelAM. ame dhera pAchA pharI the1DIka samAlocanA karI. meM e benane kahyu ke jo meghANI A rIte gAtA raheze, leAkAne TALe vALaze te samaya-maryAdA nahi bAMdhe te te lAMkhuM jgana kadI mANI zakaze nahi. zrotAe ' AgaLa calAve-AgaLa calAve ' ema kahe jAya che, sArA sArA lekhakeA te vicArakA paNu emane rAkavAne badale gANAM saMbhaLAvavAnI preraNA karye ja jAya che, e bhAremAM bhAre ajJAna che.' vIya pAtAd vArA abhIyAna' A sUtreAnuM na keLavAyelA paNa na jANe te| sAdhAraNa zrotAone ke kema ApI zakAya ? ' ' lagabhaga 11 mahinA pachI jyAre kAzImAM medhANInA du:khada avasAnanI vAta jANI tyAre mane mAsa dorela pUrva anumAnanA kAryakAraNubhAva viSenI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216] darzana ane ciMtana khAtarI thaI mANasa game tevo zaktizALI ne kAryakara hoya chatAM zakti ane kAryanI samatulA je rAkhI na zakAya te ekaMdara te pite ane pAchaLanI prajA nukasAnImAM ja rahe che. lekasevaka gekhalenA avasAna pachI amadAvAdamAM dilagIrI darzAvavA mATe eka sabhA maLelI. pU. gAMdhIjIe eka vAta kahelI te Aje paNa mArA mane upara tevI ja tAjI che. temaNe kaheluM ke, "gekhalee kAma bahu kheMcyuM, jIvanakALanA niyamone pUrI rIte teo na anusaryA, temaNe kAma bahu kImatI karyuM che, paNa vadhAre paDatuM kAma kheMcavAthI ekaMdare teo pitAnI sevAvRttimAM nukasAnamAM ja rahyA che. ane ApaNe paNa temanI pAsethI lAMbA vakhata lagI je sevA meLavI zakta tethI vaMcita ja rahyA chIe. mane lAge che ke meghANI viSe paNa Ama ja banyuM che. bIjA keI sAdhAraNa mANasa karatAM asAdhAraNa vyaktinuM ja jIvana lAMbu hovuM joIe. tethI ekaMdare te pitAnA kSetramAM vadhAre sevA ApI zake che. ane prajAne paNa enI kImatI sevAne lAbha maLe che. sevA lenAra ane denAra je pramANamaryAdA na sAcave te saravALe bannene nukasAna ja thAya che. yuropanA Adhunika lekhakemAM eca. jI. velsa ke barnADe che jevA ghaNAya che, jeoe AkhI jiMdagI potAnI Dhabe sAhitya sarjanamAM ja ApI che. temanuM dIrdha jIvana jotAM ja ema lAge che ke teo zakti ane kAmanI maryAdA AMkI samatulA sAcavatA hovA joIe. ane jIvavAnI kaLA vadhAre sArI rIte jANatA hovA joIe. ApaNA dezamAM ThakkarabApA ke gAMdhIjI jevA je dIrdha vana dvArA lokasevA karI rahyA che tene AdhAra A samatulA ja che ema huM mAnuM chuM. meghANInAM pustakomAMthI AkheAkhAM meM traNa ja sAMbhaLyAM che. vevizALa, "prabhu padhAryA" ane "mANasAInA dIvA." chele mahIDA caMdraka vakhatanuM pravacana, rAjakoTanI sAhitya sabhAnA pramukha tarIkenuM bhASaNa ane "saMskRti" mane "lokakavitAne pArasamaNi" lekha : ATalA ati a5 vAcana ane ati alpa paricaye mArA mana upara UMDAmAM UMDI chApa eka ja pADI che ane te e ke meghANe bIjuM badhuM game te hoya ke nahi paNa emanAmAM je samabhAvI tattva che, nirbhaya nirUpaNazakti chatAM niSpakSatA sAcavavAnI zakita che te bhAgye ja bIjA koI evA samartha kavi, gAyaka ke lekhakamAM haze. teo bIja alAka mahAla lekhakane sAhitya sthAonI peThe vADAbaMdhImAM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya thoDe paNa chApa ghaNuM UMDI [117 nahi phasAtAM tethI para hatA. jeTalA pramANamAM teo deSa pakaDI kADhatA teTalA ja pramANamAM teo guNane paNa pakaDI kADhI tenuM nirUpaNa karatA. kavi ke lekhaka jyAre Aveza ke " vArika" mAM taNAI jAya che tyAre saravALe potAne ane pitAnI pAchaLanI peDhIne eka cepI regamAM ja sapaDAve che. meghANI bilakula evA regathI para hatA evI mArA mana upara amITa chApa paDI che. * * zrI jhaveracaMda meghANe smRtigraMtha "no lADakavAyo "mAMthI udhata.