Book Title: Neminathadi Stotra Traya
Author(s): Vinaysagar
Publisher: ZZ_Anusandhan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229350/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phebruArI-2005 13 zrIneminAthAdi-stotra-traya ma0 vinayasAgara kharataragacchIya zrIjinadattasUrijI racita gaNadharasArddhazataka kI bRhadvRtti likhate hue zrIsumatigaNi ne uddharaNa ke rUpa meM aneka durlabha evaM pUrvAcAryoMracita stotrAdi diye haiM, unameM se tIna stotra yahA~ prastuta kiye jA rahe haiM sumati gaNi - ye sambhavataH rAjasthAna pradeza ke nivAsI the / inake jIvana ke sambandha meM koI jAnakArI prApta nahIM hotI hai / jinapAlopAdhyAya racita kharataragaccha bRhad gurvAvali ke AdhAra se vikrama samvat 1260 meM ASAr3ha vadi 6 ke dina gacchanAyaka zrIjinapatisUri ne inako dIkSA pradAna kI thI aura inakA nAma sumati gaNi rakhA thA / samvat 1273 meM bRhadvAra meM nagarakoTa ke mahArAjA pRthvIcandra kI upasthiti meM paNDita manodAnanda ke sAtha zAstrArtha karane ke lie jinapAlopAdhyAya ke sAtha sumatigaNi bhI gaye the / yahA~ unake nAma ke sAtha gaNi zabda kA ullekha hai, ata: 1273 ke pUrva hI AcArya jinapatisUri ne inako gaNi pada pradAna kara diyA thA / isa zAstrArtha meM jinapAlopAdhyAya jayapatra prApta karake lauTe the / samvat 1277 meM jinapatisUri ne svargavAsa se pUrva saMgha ke samakSa kahA thA "vAcanAcAryasUraprabha-kIrticandra-vIraprabhagaNi-sumatigaNinAmAnazcatvAraH ziSyA mahApradhAnAH niSpannA vartante" / isa ullekha se spaSTa hai ki gaNanAyaka kI dRSTi meM sumatigaNi kA bahuta bar3A sthAna thA aura ye ucca koTi ke vidvAn the| sumatigaNi dvArA racita kevala do hI kRtiyA~ prApta hotI haiM - 1. gaNadharasArdhazataka bRhad vRtti - isakA nirmANa kArya khambhAta meM prArambha kiyA thA aura isa TIkA kA pUrNAhuti samvat 1295 meM maNDapa (mANDava) durga meM huI thI / gaNadharasArdhazataka kA mUla 150 gAthAoM kA hai, usa para 12,105 zloka parimANa kI yaha vistRta TIkA hai / isa TIkA meM sAlaMkArI chaTA aura samAsabahula zailI dRSTigata hotI hai| yaha bRhadvRtti abhI taka aprakAzita hai| 2. neminAtharAsa-yaha apabhraMza pradhAna marugurjara zailI meM hai| zloka parimANa 57 hai / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 anusandhAna-31 bRhadvRtti meM anekoM uddharaNa prApta hote haiM / kaI-kaI uddharaNa to laghu kRti hone para pUrNa rUpa se hI uddhRta kara diye haiM / mUla ke padya 2 aura 3 se 5 kI vyAkhyA karate hue 3 stotra uddhRta kiye haiM- 1. AcArya jinapatisUri racita ujjayantAlaMkAra-neminAthastotra, 2. zrIjinezvarasUri racita gautamagaNadharastava, 3. zrIsUraprabharacita gautamagaNadhara stava / ye tInoM stotra prastuta karane ke pUrva inake racanAkAroM kA bhI saMkSepa meM paricaya denA Avazyaka hai / zrIjinapatisUri - dAdA jinadattasUri ke praziSya aura maNidhArI zrIjinacandrasUrijI ke paTTadhara zrIjinapatisUri kA samaya vikrama samvat 1210 se 1277 taka kA hai / vikramapura (jaisalamera ke samIpavartI) mAlhU gotrIya yazovardhana suhavadevI ke putra the / inakA janma vi.saM. 1210 caitra kRSNA 8 ko huA thA / 1217 phAlguna zuklA 10 ko jinacandrasUri ne dIkSA dekara inakA nAma narapati rakhA thA / samvat 1223 bhAdrapada kRSNA 14 ko jinacandrasUri kA svargavAsa ho jAne para unake pATa para samvat 1223 kArtika zuklA 13 ko jinadattasUri ke pAdopajIvi jayadevAcArya ne narapati ko sthApita kiyA thA aura inakA nAma jinapatisUri rakhA thaa| AcAryapadArohaNa ke samaya inakI avasthA 14 varSa kI thI / inake lie SaTatriMzada vAdavijetA vizeSaNa kA ullekha aneka granthakAroM ne kiyA hai kintu kharataragaccha kI gurvAvalI meM kucha hI vAdoM kA ullekha prApta hotA hai| samvat 1277 ASAr3ha zuklA 10 ko inakA svargavAsa huA thA / jinapatisUri praur3ha vidvAn evaM samartha sAhityakAra the / inake dvArA praNIta 1. saMghapaTTaka bRhadvRtti, 2. paJcaliGgI prakaraNa bRhadvRtti, 3. prabodhodayavAdasthala tathA ATha-dasa stotra prApta 1. prastuta ujjayantAlaMkAra-nemijinastotra 10 padyoM kA hai, vasantatilakA chanda meM racita hai aura isameM bhagavAn neminAtha ke paJca kalyANakoM kI bhAva-garbhita stuti kI gaI hai / 2. zrIjinezvarasUri (dvitIya) - maroTa nivAsI bhANDAgArika nemicandra ke ye putra the aura inakI mAtA kA nAma lakSmaNI thA / 1245 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phebruArI-2005 15 mArgazIrSa zuklA 11 ko inakA janma huA thA / ambikA devI ke svapnAnusAra inakA janma nAma ambar3a thA / samvat 1258 caitra kRSNA 2 kher3a nagara ke zAntinAtha jinAlaya meM zrIjinapatisUri ne inako dIkSita kara vIraprabha nAma rakhA thA / 1273 meM manodAnanda ke sAtha jinapAlopAdhyAya kA jo zAstrArtha huA thA, usa zAstrArtha ke samaya vIraprabhagaNi bhI sammilita the| jinapatisUri ke mukha se mahAvidvAnoM kI sUcI meM vIraprabhamaNi kA bhI nAmollekha milatA hai| jinapatisUri ne apane pATa para vIraprabhagaNi ko baiThAne saMketa bhI kiyA thA / samvat 1277 mAgha sudi 6 ko paTTadhara AcArya bane / usa samaya inakA nAma jinezvarasUri (dvitIya) rakhA gayA / samvat 1331 Azvina kRSNA 5 ko jAlaura meM inakA svargavAsa huA thA / inake dvArA 1313 meM racita zrAvakadharmavidhi prakaraNa aura lagabhaga 12-13 stotra prApta haiM / prastuta gautamagaNadhara stotra prAkRta bhASA meM nau gAthAoM meM racita hai| isameM unake viziSTa guNoM kA varNana karate hue jIvana kI viziSTa-viziSTa ghaTanAoM kA ullekha haiM / AcArya banane ke pUrva racanA hone se isameM vIraprabha kA hI nAmollekha kiyA gayA hai / 3. sUraprabhagaNi - vikrama samvat 1245 meM phAlguna mAsa meM puSkaraNI nagara meM jinapatisUri ne inako dIkSA pradAna kara sUraprabha nAma rakhA thA / 1277 ke pUrva hI inako vAcanAcArya pada prApta ho gayA thA / AcArya jinapatisUri kI dRSTi meM ye usa samaya ke udbhaTa vidvAna the / inake dvArA racita kRtiyoM meM kevala eka hI kRti prApta hotI hai, vaha hai - zrIjinadattasUri racita kAlasvarUpakulaka-vRtti / yaha vRtti apabhraMzakAvyatrayI meM prakAzita ho cukI hai| gautamagaNadhara stava - yaha saMskRta bhASA meM racita nau padyoM kI racanA hai| zArdUlavikrIDita, sragdharA, mAlinI, anuSTup Adi chandoM kA prayoga kiyA gayA hai / isa stotra meM bhI bhagavAn mahAvIra ke prathama ziSya gautamagotrIya indrabhUti (gautama svAmI) ke guNoM kI stavanA bhaktipUrita hRdaya se kI gaI hai| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrIjinapatisUrigrathitaM ujjayantAlaGkAra- nemijinastotram sugRhItanAmadheyaiH samupacitanicitabhAgadheyaiH svamatipratibhApratihatasuragurubhirguNagaNagurubhiH pravaranavyakAvyaprabandhamadhumadhurasudhArasapAnapramoditasUribhUribhiH zrIyAdavakulatilakasya samudravijayAGgajasya niSpiSTaduSTAGgajasya samastatribhuvanasaubhAgyabhAgyalakSmIsanAthasya zrIneminAthasya stutizcakre / tad yathA vyAkhyAstu yasya radanadyutayo'sitAGga bhAzAritA visRmarA haridaGganAnAm / vakSa:sunIlamaNikhaNDavimizramuktA yasyAGganiryadatisAndravisArinIla kAntipratAnapihitAH kakubho vibhAvya / janmotsavasya divase navavArivAha sandohazaGkadhiyo nanRturmayUrAH // 2 // dAmazriyaM vidadhire'vatu vaH sa nemiH ||1|| zrImaccaturvadanabhASitavAGmayAbdhiH, pAdopagUhanapavitritarAjahaMsaH / padmodbhavastrijagatIbhavakRtsvayambhU ryo didyute niyamitasphuradakSamAlaH ||3|| kRtsnAgasandhisubhagAM praNidhipradhAnAM, sadvigrahAM mRdukarAM varadantiyAnAm / utsRjya rAjyakamalAM guNarAjamAnAM, rAjImatIM ca dayitAM jagRhe vrataM yaH // 4 // bhAmAnilInahRdayaH sahito balena, saddharmacakramathitapratipanthisArthaH / gopAlapUgakRtasaMstavanorvyate yo, anusandhAna- 31 gomaNDalaM jaDavipattita uddadhAra ||5|| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phebuArI-2005 dIkSAmahasyatanusAndradaridratAdru vidrAvaNaM vitaratA dravita vitandram / yena drutaM tanubhRtaH sukhino'kriyanta, sAtAyarvajagatau(sAtAya sarvajagatAM ?) mahatAM hi bhUmiH // 6 // sphUrjatkalAnilayasaMkalitottamAGgo, vizvambharAbhRdatizAyikRtAnurAgaH / rociSNugUrucitazaktidharaH smarAri ryo bhArataM paramasiddhilavaM cakAra ||7|| Azcaryamekamapi yasya vaco vicitrAM, lokasya saMzayatati yugapannirAsthat / bhavyAtmanAM bhuvi sadA phalitasya puNya kalpadrumasya ka ivAviSayopyavAryaH // 8 // yatkauzikasya paramapramadaM tanoti, __ zazvanmahobhiradhikaM vidhumAdadhAti / visphArayatyanuditaM kumudaM ca yasya, tatkevalaM kathamivArkasamaM samastu // 9 // adyApi yatpratikRtI rucitAM pipatti, __puMsAM sthitA guruNi raivatakAdrizrRGge / sa zrIsamudravijayakSitipAGgajaH zrI nemiH zriyaM jinapatistanutAntarAM vaH // 10 // [gaNadharasArdhazatakabRhadvRtti sumatigaNi kRta. dvitIya padyavyAkhyA, dAnasAgara jJAna bhaNDAra, bIkAnera granthAGka 1061, le. 1674, patra 40 bI] Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 anusandhAna-31 zrIjinezvarasUri-sUraprabha-sandRbdhaM zrIgautamagaNadhara-stavadvayam tathA jinezvarasUribhiH zrIsUraprabhAbhidhaizca bhagavataH zrIgautamasvAmino nAnAprakArasAravRttAryAyamakAlaGkAragAthAdibhiH stutizcakre yathA akkhINamahANasicArucArappamuhaladdhinivahaniddhi(riddhI?)hiM / sirigoyamagaNanAhaM thuNAmi niddaliyaduhadAhaM // 1 // samacauraMsasusaMThANasaMThiya-vajjarisahasaMghayaNaM / tirujavva(?) kaMcaNacchAyakAyamucchinnamayamAyaM // 2 // jaNi jiTThAhiM jAyaM magahAsu guvvaraggAme / gutteNa goyamaM goyamaM namasAmi gaNasAmiM // 3 / / puhavI-vasubhUINaM ca naMdaNaM maMDaNaM muNigaNassa / goyamasAmiM vaMde sattakarussehadehamahaM // 4 // siriiMdabhUimaMcAmi gaNaharaM garuyaguNagaNagariSTuM / jiTuM sahoyaraM aggibhUi-sirivAubhUINaM / / 5 / / pannAsaM gihivAse chaumatthatte ya jassa tIsasamA / bArasa ya kevalatte taM goyamasAmimaMcAmi // 6 // jaNeha(jaNNeha)dikkhiyANaM tANaM pannarasatAvasasayANaM / uppannaM kevalamujjalaM va so goyamo jayai ||7|| pAliya bANavaivaccharAiM savvAumuvagau(o) siddhaM(ddhi) | jo rAyagihe nagare sa goyamo hujja me saraNaM // 8 // iya musumUriyavammaha ! vIrappahapattasoha ! hayamohaM / sirigoyamavaragaNahara ! viyarasu mama kevalannANaM // 9 // tathA - abdhilabdhikadambakasya tilako niHzeSasUryAvale rApIDaH pratibodhanaipuNavatAmagresaro vAgminAm / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 phebuArI-2005 dRSTAnto gurubhaktisAlamanasAM maulistavaH zrIjuSAM, sarvAzcaryamayo mahiSTasamaya: zrIgautamaH stAnmude // 1 // yasya dvAparamAtmagocaramaho vIraH svayaM kevalA lokAlokitavizvavastunikaraH kAruNyavArAMnidhiH / yuktyA vedagirA nirasya nitarAM dIkSAM dade paJcabhiH, sArdhaM ziSyazataiH sa gautamagururdizyAnmanogauravam // 2 // magadheSu magadhyAmo maNIyAmapi gorvaram / pRthivIM vidmavasudhAM yatrAjAyata gautamaH // 3 // yaH ziSyebhyo bahubhyaH tribhuvananayanaM kevalAlokamokaH, sarvasyA eva RddheH paramapadasamArohaniHzreNikalpam / dattvA zvetopameya(yo ?)mahimaparimalogAragauravyakIrtiH, ___ sa zrImAnindrabhUtiH kSipatu mayi dRzaM nirvivAdaprasAdam // 4 // sakalasamayasindhoH pAragAmIti vidvA ___ napi vinayavivekabrahmasaMvarmitAtmA / kimapi kimapi tattvaM sattvavargopakRtyai, jinamanuyuyuje yaH so'vatAd gautamo vaH / / 5 / / yaM niHzeSaguNAkaraM gurutayAGgIkRtya sarpirmadhu svAdI yaH(?) paramAnnapUrNajaTharAH svaamodmedsvitH(nH?)| sadyaH kevalitAmitA bata parivrAjo jinAyApi no te'mustaM(nemustaM) paramopakAriNamahaM vande gaNAdhIzvaram // 6 // yasyAgre bhagavajjagadgurumahAvIrAhato'nujJayA, devAH prekSANAkaM trilokajanatAcittekSaNAM maaNkssinnm(cittekssnnaakaaNkssinnm)| kurvANA kRtakRtyatAmiva kalAkauzalyadivyazriyomanyante sma sa mAnyatAM munipatiH zrIgautamaH sattamaH / / 6 / / zrutamapi bahubhaktyA''rAdhyamAnA ajasraM, dadati kimapi kRcchAtprAyazaH sUrayonyo(yo'nye?) / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-31 --dina sapadi yastu brahmaziSyottamebhyaH, . sa jayati bhagavAn zrIgautamAcAryavaryaH // [sumatigaNi kRta gaNadharasArdhazataka bRhadvRtti, patra 3 se 5 vyAkhyA, dAnasAgarajJAnabhaNDAra, graMthAMka 1061, le. 1639 patrAMka 45 e.bI.] C/o. prAkRta bhAratI 13 A, mena mAlavIya nagara jayapura 302017