Book Title: Minaldevinu Asli Abhidhan
Author(s): M A Dhaky
Publisher: Z_Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_1_002105.pdf and Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_2
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249363/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mInaLadevI'nuM asalI abhidhAna solaMkIkALa upalakSe labhyamAna lokakathAomAM, evuM sAMpratakAlIna navalomAM samrATa jayasiMhadeva siddharAjanI mAtA "mInaLadevI ke "mInaladevI' nAmathI suvidyuta che. nAgendragacchIya merUtuMgAcAryanA prabaMdhaciMtAmaNi (saM. 1361 | I. sa. 1305) aMtargata "siddharAjadiprabaMdha"mAM siddharAja-pitR karNadeva(prathama) (I. sa. 1026-1095)nA vivAha saMbaMdhI kathela anuzrutimAM, tema ja tyAM "maMtrI sAMtU-daDhasamatAprabaMdhamAM, tathA "devasUriprabaMdha"mAM to mayaNalladevI' evuM abhidhAna hovAnI sUcanA maLe che. merUtuMgAcArya pUrve kharataragacchIya abhayatilaka gaNie svakRta yAzrayakAvya-vRtti (saM. 1312 | I. sa1256)mAM ane ethI mUlakAra pUrNatallagacchIya hemacaMdrAcArye paNa prastuta kayAzrayakAvya (A. Isa. 1140mAM siddharAjanI jananI rUpe e ja nAma darzAvyuM che; eTaluM ja nahIM, mULamAM (ane ethI TIkAmAM paNa) mayaNallAdevI caMdrapura(govA-paMthakanA cAMdora)nA (kadaMbarAja) jayakezI (prathama) (I. sa. 105-1080)nI duhitA hovAnI hakIkata paNa noMdhI che. mULa zloko mahattvanA hoI ahIM tene vRtti sameta uddekIzuM: avAcyAM sphArikAkSyasti nAmnA candrapuraM puram / kaDakasphalakastraiNaM dharmAnudvijitRprajam // 12 // 99. avAcyA dakSiNasyAM dizi nAmnA candrapuraM puramasti ! kIdRk ! spharikA sphurantI zrIlakSmIryatra tat / "taddhitAkaM" [3.2.54] ityAdinA na puMvat / tathA kaDakAni mAdyanti sphalakAni savilAsAni straiNAni yatra tat / tathA dharmAdanudvijitryomudvijamAnAH prajA yatra tat / etenAvArthakAmadharmANAM saMpaduktA / dizAM proNuvitA kIrtyA dviSAM prorNavitaujasA / / rAjeha jayakezI yaM stuto vittazca rodasI // 100 // iha candrapure jayakezI nAma rAjAsti / kIdRk / ojasA pratApena balena vA dviSAM prorNavitA chAdakota eva kIrtyA dizAM proNuvitA vyApakota eva ca yaM jayakezinaM rodasI stutaH zlAghete vittazca jAnItazca / / kanyA jayati tasyaiSA mayaNalleti nAmataH / samIdhesyA na dadhvaMse kAntininye jaganmudam // 10 // 101. nAmato mayaNalleti mayaNalyAkhyaiSA citrapaTasthA tasya jayakezinaH kanyA putrI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 nintha aitihAsika lekha-samuccaya-1 jati sarvastraiNAdutkarSaNAsti / yato'syAH kanyAyAH kAntiH kamanIyatA samIdhe didIpe na dadhvaMse na honnaa| ata evAsyAH kAntirjaganmudaM harSa ninye prApayat // mInaLadevI'nA prastuta mayaNalladevI mULa abhidhAna vize gujarAtano madhyakAlIna itihAsa lakhanAra-carcanAra sAMpratakAlIna koI ja itihAsavettAe zaMkA uThAvI nathI. solaMkIkALanA samakAlIna lekhaka hemacaMdrasUri tema ja anugAmI vRttikAra abhayatilaka gaNi tathA prabaMdhakAra merUtuMgAcAryanAM sAThyo dhyAnamAM rAkhatAM siddharAjanI mAtAnuM mULa nAma Aje kahevAya che tema "mInaLadevI to nahotuM ja eTaluM to spaSTa ja che. prastuta abhidhAna asalamAM 'mayaNaladevI' parathI UtarI AvyuM haze tevI saMbhAvya tarka karavA sAthe dhvani parathI te kannaDa bhASAnuM hoya tevI paNa pratIti thAya che : paNa A viSaya paratve gaSaNA calAvavA--khAsa karIne karNATaka dezanA aitihAsika sroto joI levA-tarapha gujarAtanA itihAsakAronuM dhyAna gayuM hovAnuM jaNAtuM nathI. madhyakAlIna kannaDa sAhityamAM to mAro zrama nathI, praveza paNa nathI; eTale e dizA choDI karNATaka saMbaddha te kALanA anulakSita prakAzita abhilekho tarapha vaLatAM tyAMthI A muddAne spaSTa karatAM keTalAMka cokkasa pramANa, nirNAyaka sUcano, avazya prApta thAya che. ene lakSamAM letAM asalI abhidhAna "mInaLadevI' hovAnuM to jarAye lAgatuM nathI ja, paNa "mayaNalladevI" hovAnuM paNa siddha nathI thatuM. tyAM to tene badale aiLaladevI' evuM nAma vAraMvAra jovAmAM Ave che ane saMbaMdhita lekhonI samaya-sthiti tema ja tyAM saMdarbhagata rAjavaMzomAM nAmo jotAM to mULe e ja nAma mInaLadevI saMbaMdhamAM paNa abhipreta hovAno pUro saMbhava che. viSayane uparyukta banatA lekho A pramANe che : (1) kalyANapati cAlukya samrATa Ahavamalla somezvara (prathama) (I. sa. 10441069)nI aneka rANIomAMnI ekanuM nAma "maiLaladevI' hatuM. prastuta rANInA ullekha I. sa. 1053mAM enA vanavAsI-viSaya paranA zAsana darzAvatA abhilekhamAM" tema ja somezvaranI sAthenI enI zrIzailamanI yAtrAnI noMdha letA I. sa. 1857nA lekhamAM maLe che. taduparAMta I. sa. 1064nA mahAmaMDalezvara mArarasanA abhilekhamAM caulukya rAjJI maiLaladevIno te aMkakAra hato tevo nirdeza thayelo che. (2) vanavAsI-viSayanA adhipati kadaMbarAja tailapa (prathama) aparanA tomayadeva (I. sa. 1045-1075)nI rANInuM nAma paNa "maLaladevI' hatuM evo nirdeza prastuta rAjJIe potAnA svAmI saha, hoTUranA kezavezvaranA maMdirane, samarpita karela tAmrazAsanamAM maLe che. (3) cAlukyarAja somezvara prathamanA anugAmI-tenA jayeSTha pura- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 mInaLadevI'nuM asalI abhidhAna somezvara(dvitIya) (I. sa. 1068-1076)nI traNa rANIomAMthI ekanuM nAma "maLaladevI hatuM tema zivapuramanA abhilekha parathI jANI zakAya che". (4) sauMdarI(prAcIna sugaMdhavartI)nA adhirAja rahRvaMzIya kakaeNranA I. sa. 109 6nA, svapitR kAlasene karAvela jinAlayane uddezIne apAyela dAnazAsanamAM, kAlasenanI rANI rUpe "maLaladevI abhidhAna prApta thAya che". (5) somezvara(dvitIya)nA laghubaMdhu cAlukaya samrATa tribhuvanamalla vikramAditya SaSTam (I. sa. 106 8-1127)nI eka putrInuM nAma paNa "maLaladevI hatuM. ene govAnA kadaMbarAja jayakezI (dvitIya) (I. sa. 1104-1135) vere paraNAvelI. kirusaMpagADinA jinAlayane arpita, kadaMba vaMzIya rAjabaMdhuo vIra parmADi tathA vijayAdityanA dAnazAsanamAM, temanA pitArUpe jayakezI dvitIya ane sAthe ja mAtArUpe uparakathita "aiLaladevI'no paNa ullekha thayo che. (6) li (prAcIna pUli)nagaranA gaMgavaMzIya piTTanRpanA putra bijjale baMdhAvela jinAlayane samarpita zilAzAsana(I. sa. 12mI zatAbdI prathama caraNa)mAM dAtAe potAnA baMdhuonAM nAma ApavA sAthe bhaginI "maLaladevI'no paNa ullekha karyo che. karNATakanA Ama IsvIsanI 11mI tema ja 1ramI zatAbdInA cAlukya, kadaMba, raTTa tathA gaMgavaMzIya abhilekhomAM muddAgata abhidhAnanA asaMdigdha ullekho jotAM tyAM mayaNallAdevI' nahIM paNa "maLaladevI" rUpa pracalita hatuM : sarvatra e ja rUpa maLe che. lekhanamAM "maine vikalpa "maI" ke "maya' rUpa ghaTI zake; ane "-Lala'nA 'lavyaMjanano halanta uccAra na karatAM pUro karavAmAM Ave ane sAthe ja jo tenuM jarA nAsikAzrita uccAraNa karavAmAM Ave to te Nalla" jevuM saMbhaLAya. hemacaMdrAcArye A drAviDI "mainala'no nAsikAzrita dhvani 'mayaNalla' jevo sAMbhaLyo haze ane e kAraNasara (tema ja kadAca padyamAM chaMda-mAtrA sAcavavA) temaNe tevuM rUpa rajU karyuM hoya tema bane. siddharAjamAta "aiLaladevI'nuM nAma janabhASAmAM to "mInaLadevI' ja rahevAnuM ane te rUDha thayela (ane vastutayA karNazila) abhidhAnane pheravavAnA AvAsa-prayAsa niSphaLa ja javAnA; paraMtu itihAsavettAonI vAta judI che; solaMkIkAlanA itihAsanAM pramANabhUta pustakomAM to tathya khAtara, asalI kannaDa rUpane rajU karavuM ISTa mAnI zakAya. kaMI nahIM toye tatsaMbaddha nirdeza to thavo jarUrI banI jAya che. ni, ai, bhA. 1-18 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 nircantha aitihAsika lekha-samuccaya-1 TippaNo - 1. siMghI jaina graMthamAlA, graMthAMka 1, saM. jinavijaya muni, zAMtiniketana 1933, pR. 54-55. 2. ejana, pR. 57. 3. ejana pR0 67. 4. saM. municaMdravijaya, manapharA (kaccha, visaM. 2039 | I. sa. 1983), pR. 715-716, ane temAMthI ahIM lIdheluM avataraNa. 5. juoH jI. ema. morAyasa, The Kadamba Kula, muMbaI 1931, pR. 117. F. North Indian Inscriptions, Vol. IX, pt.1, p. 123. 7. Annual Report of South Indian Epigraphy 1932-33, gaM. 189. C. L. D. Barnet, "The Inscriptions from Hotur" (other details unavailable) 9. SHI, p. 20, no. 46. 10. naina zilAusaMda (dilIyo ba) saM ka 57 vijayamUrti zAstrAcArya, mANikacacaMdra digaMbara-jaina graMthamAlA, puSpa 45, muMbaI 1952, pR. 353-355. 94. L. D. Barnet, "Inscriptions at Narendra of the time of Vikramaditya VI and the Kadamba Jayakesin I, A. D. 1125", Epigraphic indico 13, pR. 299, 304-308, 312, 314, 316-337. A sivAya sidApuranA I. sa. 1135nA abhilekhamAM prastuta jayakezI tathA aiLaladevI bhoguUramAM zAsana karatA hovAno ullekha che : (juo SI, Vol. v, No. 14); prastuta rANI maiLaladevIno I. sa-1136no paNa lekha che, jemAM tene kundaramAM zAsana karatI hovAno ullekha che. juo ARIE 1950pa1 appendix bI naM. 92) A uparAMta mAdanabhAvi gAmanA zilAzAsanamAM teno tathA pati jayakezIno peramADI ane vijayAdityanA mAtApitA rUpe ullekha thayo che : (juo SHI, pp. 15, 16 No 16.) 12.ARIE 1950-51, naM. 15. 43. Barnet, o 22, "Inscription of Hubli of the Reign of Vikramaditya VI, p. 18, 201." 14. siddharAja-mAtR maLaladevInA pitRpakSIya vaMzavRkSano saMbaMdhakartA bhAga A pramANe che: Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mInaLadevI'nuM asalI abhidhAna 139 kadaMba jayakezI (prathama) (caMdrapura-govA) (I. sa. 1050-80) aiLaladevIcaulukaya karNadeva (I. sa. 1066-1095) guhalladeva tRtIya (I. sa. 1080-1100) vijayAditya- gaMgarAjJI caThThaladevI (I. sa. 1100-1104) cAlukya aiLaladevI = jayakezI (dvitIya) (Isa210-1135) parmADi vijayAditya je ke govAnA kadaMba vaMzIya lekhomAM siddharAja-mAtu maLaladevIno ullekha thayo nathI, paNa tenAM kAraNomAM to teno vivAha karNATa bahAra thayo hoI saMparka tathA tenA saMbaMdhamAM sthAnika saMdarbhonA pachIthI rahelA abhAvane mAnI zakAya.