Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMlInatA : aMtara-tapa kA praveza-dvAra terahavAM pravacana 229
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhamma-sUtra dhammo maMgalamukkiTheM, ahiMsA saMjamo tvo| devA vi taM namaMsanti, jassa dhamme sayA mnno|| dharma sarvazreSTha maMgala hai| (kauna sA dharma?) ahiMsA, saMyama aura taparUpa dhrm| jisa manuSya kA mana ukta dharma meM sadA saMlagna rahatA hai, use devatA bhI namaskAra karate haiN| 230 |
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhya tapa kA antima sUtra, antima aMga hai-sNliintaa| saMlInatA setu hai, bAhya-tapa aura aMtara-tapa ke biic| saMlInatA ke binA koI bAhya-tapa se aMtara-tapa kI sImA meM praveza nahIM kara sktaa| isalie saMlInatA ko bahuta dhyAnapUrvaka samajha lenA jarUrI hai| saMlInatA sImAMta hai; vahIM se bAhya-tapa samApta hote aura aMtara-tapa zurU hote haiN| saMlInatA kA artha aura saMlInatA kA prayoga bahuta adabhuta hai| paramparA jitanA kahatI hai, vaha to itanA hI kahatI hai ki apane zarIra ke aMgoM ko vyartha saMcAlita na karanA saMlInatA hai| akAraNa zarIra na hile Dule, saMyata ho, to saMlInatA hai| itanI hI bAta nahIM, yaha to kucha bhI nahIM hai| yaha to saMlInatA kA bAhara kI rUparekhA ko bhI sparza karanA nahIM hai| saMlInatA ke gahare artha haiN| tIna hissoM meM hama ise samajheM--pahalA to Apake zarIra meM, Apake mana meM, Apake prANa meM koI bhI halana-calana nahIM hotI hai, jaba taka ApakI cetanA na kNpe| aMgulI bhI hilatI hai to bhItara AtmA meM kaMpana paidA hotA hai| dikhAI to aMgulI par3atI hai ki hilI, lekina kaMpana bhItara se AtA hai; sUkSma se AtA hai aura sthUla taka phaila jAtA hai| itanA hI savAla nahIM hai ki aMgulI na hile kyoMki yaha ho sakatA hai aMgulI na hile lekina bhItara kaMpana ho| to koI apane zarIra ko saMlIna karake baiTha jA sakatA hai, yogAsana lagAkara baiTha jA sakatA hai, abhyAsa kara le sakatA hai aura zarIra para koI bhI kaMpana dikhAI na par3e aura bhItara tUphAna cale, aura jvAlAmukhI kA lAvA ubalatA rahe aura Aga jle| ___ saMlInatA vastutaH to taba ghaTita hotI hai, jaba bhItara saba itanA zAMta ho jAtA hai ki bhItara se koI taraMga nahIM AtI jo zarIra para kaMpana bane, lahara bne| para hameM zarIra se hI zurU karanA par3egA kyoMki hama zarIra para hI khar3e haiN| to saMlInatA ke abhyAsa meM jise utaranA ho use pahale to apanI zarIra kI gatividhiyoM kA nirIkSaNa karanA hotA hai| yaha pahalA hissA hai| kyA kabhI Apane khayAla kiyA hai ki jaba Apa krodha meM hote haiM to aura DhaMga se calate haiM? jaba Apa krodha meM hote haiM taba Apake cehare kI rekhAeM aura ho jAtI haiM: ApakI AMkha para alaga raMga phaila jAte haiM: Apake dAMtoM meM koI gati ho jAtI hai| ApakI aMgaliyAM kisI bhAra se, zakti se bhara jAtI haiN| Apake samasta snAyu maMDala meM parivartana ho jAtA hai| jaba Apa udAsa hote haiM taba Apa aura DhaMga se calate haiM, Apake paira bhArI ho gae hote haiM, uThAne kA mana bhI nahIM hotA, kahIM jAne kA bhI mana nahIM hotaa| Apake prANa para jaise patthara rakha diyA ho, aisI ApakI sArI iMdriyAM patthara se daba jAtI haiN| jaba Apa udAsa hote haiM taba Apake cehare kA raMga badala jAtA hai, rekhA badala jAtI hai| jaba Apa prema meM hote haiM taba, jaba Apa zAMta hote haiM taba, taba saba pharka par3ate haiN| lekina Apane 231 .
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 nirIkSaNa na kiyA hogaa| saMlInatA kA prayoga samajhanA ho to jaba Apa krodha meM hoM to bhAgeM aura darpaNa ke sAmane pahuMca jaaeN| aura dekheM ki cehare meM kaisI sthiti hai kyoMki ApakA krodha se bharA ceharA dUsaroM ne dekhA hai, Apane nahIM dekhaa| dekheM ki ApakA ceharA kaisA hai| jaba Apa udAsa hoM taba AIne ke sAmane pahuMca jAeM aura dekheM ki AMkheM kaisI haiN| jaba Apa cala rahe hoM udAsa, taba khayAla kareM ki paira kaise par3ate haiM, zarIra jhukA huA hai, uThA huA hai| hiTalara ne eka manasvida ko phrAMsa para hamalA karane ke pahale phrAMsa bhejA thA aura pUchA thA ki jarA phrAMsa kI sar3akoM para dekho ki yavaka kaise calate haiM, unakI rIDha sIdhI hai yA jhakI haI hai? usa manasvida ne khabara dI ki phrAMsa meM loga jhake-jhake calate haiN| hiTalara ne kahA-phira unako jItane meM koI kaThinAI na pdd'egii| hiTalara kA sainika dekhA hai Apane? pUrA jarmanI rIr3ha sIdhI karake cala rahA hai| jaba koI AzA se bharA hotA hai to rIr3ha sIdhI ho jAtI hai| jaba koI nirAzA se bharA hotA hai to rIr3ha jhuka jAtI hai| bur3hApe meM sirpha isIlie rIr3ha nahIM jhuka jAtI ki zarIra kamajora ho jAtA hai| isase bhI jyAdA isalie jhuka jAtI hai ki jIvana nirAzA se bhara jAtA hai| mauta sAmane dikhAI par3ane lagatI hai, bhaviSya nahIM raha jAtA / mahAvIra jaise vyakti kI rIr3ha bur3hApe meM bhI nahIM jhukegI, kyoMki mauta nahIM hai asalI savAla, bur3hApe meM; mokSa kA dvAra hai, parama Ananda hai| to rIr3ha nahIM jhukegii| ___ Apa bhI jaba svastha citta, prasanna citta hote haiM to aura DhaMga se khar3e hote haiN| agara maiM bola rahA hUM aura Apako usameM koI rasa nahIM A rahA hai to Apa kursI se Tika jAte haiN| agara Apako koI rasa A rahA hai to ApakI rIr3ha kursI chor3a detI hai| Apa sIdhe ho jAte haiN| agara koI bahata saMvedanazIla hissA A gayA hai philma meM dekhate samaya, koI bahata thriliMga. ke ho gayA hai to ApakI rIr3ha sIdhI hI nahIM hotI, Age jhuka jAtI hai| zvAsa ruka jAtI hai| Apake citta meM par3e hue choTe-choTe parivartanoM kI lahareM Apake zarIra kI paridhi taka phaila jAtI haiN| jyotiSI yA hastarekhAvida, yA mukhAkRti ko par3hanevAle loga nabbe pratizata to Apa para hI nirbhara hote haiN| Apa kaise uThate, kaise calate, kaise baiThate, Apake cehare para kyA bhAva hai| Apako bhI patA nahIM hai, vaha saba Apake bAbata bahuta-sI khabareM de jAtI haiN| AdamI eka kitAba hai, use par3hA jA sakatA hai| aura jise sAdhanA meM utaranA ho use khuda apanI kitAba par3hanI zurU karanI par3atI hai| sabase pahale to pahacAna lenA hogA ki maiM kisa taraha kA AdamI haiN| to jaba krodha meM Apa AIne ke sAmane khaDe ho jAeM aura dekheM, kaisA hai ceharA, kyA hai raMga, AMkha para kaisI rekhAeM phaila gayI haiM? jaba zAMta hoM, mana prasanna ho,taba bhI AIne ke sAmane khar3e ho jaaeN| taba Apa apanI bahata-sI tasvIreM dekhane meM samartha ho jAeMge aura eka aura majedara ghaTanA ghaTegI. vaha saMlInatA ke prayoga kA dUsarA hissA hai| jaba Apa AIne ke sAmane khar3e hokara apane krodhita citta kA adhyayana kara rahe hoMge taba Apa acAnaka pAeMge ki krodha khisakatA calA gayA, zAMta hotA calA gyaa| kyoMki jo krodha kA adhyayana karane meM laga gayA, usakA krodha se saMbaMdha TUTa jAtA hai, adhyayana se saMbaMdha jur3a jAtA hai| usakI cetanA kA tAdAtmya, 'maiM krodha hUM' se TUTa gayA, maiM adhyayana kara rahA hUM, isase jur3a gyaa| aura jisase hamArA saMbaMdha TUTa gayA vaha vRtti tatkAla kSINa ho jAtI hai| to AIne ke sAmane khar3e hokara eka aura rahasya Apako patA calegA ki agara Apa krodha kA nirIkSaNa kareM to krodha jindA nahIM raha sktaa| tatkAla vilIna ho jAtA hai| aura bhI eka majedAra anubhava hogA ki jaba Apa bahuta zAMta hoM aura jIvana eka AnaMda ke phUla kI taraha mAlUma ho rahA ho kisI kSaNa meM, kabhI sUraja nikalA ho subaha kA aura use dekhakara mana praphullita huA ho; yA rAta cAMda-tAre dekhe hoM aura unakI chAyA aura unakI zAMti mana meM praveza kara gayI ho: yA eka phala ko khilate dekhA ho aura usake bhItara kI baMda zAMti Apake prANoM taka bikhara gayI ho, taba AIne ke sAmane khar3e ho jAeM taba eka aura nayA anabhava hogA, aura vaha 232
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMlInatA : aMtara-tapa kA praveza-dvAra anubhava yaha hogA ki jaba koI zAMti kA nirIkSaNa karatA hai, to krodha to nirIkSaNa karane se vilIna ho jAtA hai, zAMti nirIkSaNa karane rI ho jAtI hai| krodha isalie vilIna ho jAtA hai ki ApakA krodha se saMbaMdha TUTa jAtA hai| krodha se saMbaMdhita hone ke lie becaina honA jarUrI hai, parezAna honA jarUrI hai, udvigna honA jarUrI hai| adhyayana ke liye zAMta honA jarUrI hai| nirIkSaNa ke liye, mauna honA jarUrI hai| taTastha honA jarUrI hai| to saMbaMdha TUTa jAtA hai| __ zAMti ke Apa jitane hI nirIkSaka banate haiM utane hI Apake aura nirIkSaNa ke lie jo zAMti jarUrI hai vaha bhI jur3a jAtI hai| adhyayana ke lie jo zAMti jarUrI hai vaha bhI jur3a jAtI hai| taTastha honA jarUrI hai, vaha bhI jur3a jAtA hai| zAnti aura gaharI ho jAtI hai| saca to yaha hai ki nirIkSaNa karane se jo gaharA ho jAe, vahI vAstavika jIvana hai| nirIkSaNa karane se jo gira jAe, vaha dhokhA thaa| yA aisA kaheM ki nirIkSaNa karane se jo bacA rahe vahI puNya hai, aura nirIkSaNa karane se jo tatkAla vilIna ho jAe vahI pApa hai| saMlInatA kA pahalA prayoga hai, rAiTa Abjarvezana, samyaka niriikssnn| Apa bahuta hairAna hoMge ki Apa kitanI tasvIreM haiM eka sAtha / mahAvIra ne pRthvI para pahalI daphA eka zabda kA prayoga kiyA hai jo pazcima meM aba punaH punarujjIvita ho gayA hai| mahAvIra ne pahalI daphA eka zabda kA prayoga kiyA hai - bahucittatA -- pahalI bAra / Aja pazcima meM isa zabda kA bar3A mUlya hai| unako patA bhI nahIM hai ki mahAvIra ne paccIsa sau sAla pahale isakA prayoga kiyA thA - paalisaaikik| pazcima meM Aja isa zabda kA bar3A mUlya hai| kyoMki jaise hI pazcima mana ko samajhane gayA, usane kahA - mana monosAikika nahIM hai, eka mana nahIM haiM AdamI ke bhItara - anaMta mana haiM; pAlisAikika hai, bahuta mana haiN| mahAvIra ne DhAI hajAra sAla pahale kahA ki AdamI bahucittavAna hai, eka citta nahIM hai; jaisA hama socate haiN| hama niraMtara kahate haiM - merA mn| hameM kahanA cAhie - mere mana, mAI mAiMDa nahIM, mAI maaiNdds| ___ to kyA Apake pAsa eka mana...eka hI mana ho to jIvana aura ho jAe, bahuta mana haiN| aura ye mana bhI aise nahIM haiM ki sirpha bahuta haiM, ye virodhI bhI haiN| ye eka dUsare ke duzmana bhI haiN| isalie Apa subaha kucha, dopahara kucha, sAMjha kucha ho jAte haiN| Apako khuda hI samajha meM nahIM AtA ki yaha kyA ho rahA hai| jaba Apa prema meM hote haiM taba Apa dUsare hI AdamI hote haiM, aura jaba Apa ghRNA meM hote haiM to Apa dUsare hI AdamI hote haiN| ina donoM ke bIca koI saMgati nahIM hotI, koI saMbaMdha nahIM hotaa| jisane Apako ghRNA meM dekhA hai vaha agara Apako prema meM dekhe to bharosA na kara pAegA ki Apa vahI AdamI haiN| aura dhyAna rahe ki sirpha ghaNA kI vajaha se nahIM, Apake cehare kI saba rUpa rekhA, Apake zarIra kA DhaMga, ApakA AbhAmaNDala, ApakA saba badala gayA hogaa| to pahalA to nirIkSaNa kareM, ThIka se pahacAneM ki Apake pAsa kitane citta haiN| aura pratyeka citta kI Apake zarIra para kyA pratikriyA hai! ApakA zarIra pratyeka citta dazA ke sAtha kaisA badalatA hai! jaba Apa zAnta hote haiM to zarIra ko hilAne kA bhI mana nahIM hotaa| zvAsa bhI jora se nahIM cltii| khUna kI raphtAra bhI kama ho jAtI hai| hRdaya kI dhar3akaneM bhI zAMta ho jAtI haiN| jaba Apa azAMta hote haiM to akAraNa zarIra meM gati hotI hai| eka azAMta AdamI kursI para bhI baiThA hogA to paira hilAtA hogaa| koI usase pUche ki kyA kara rahe ho? kursI para baiThakara calane kI koziza kara rahe ho? vaha paira hilA rahA hai| AdamI thor3I dera baiThA rahe to karavaTeM badalatA rahatA hai, kyA ho rahA hai usake bhItara? usake bhItara citta itanA becaina hai ki vaha becainI vaha zarIra se rilIja kara rahA hai| agara vaha rilIja na kare to pAgala ho jaayegaa| vaha rilIja use karanI pdd'egii| agara vaha zAma ko ghaNTebhara jAkara khela ke maidAna para daur3a letA hai, khela letA hai, ghaNTe bhara ghUma AtA hai to ThIka, nahIM to vaha baiThe-baiThe, leTe-leTe apane zarIra ko gati degA aura vahAM se zakti ko mukta kregaa| lekina yaha zakti vyartha vyaya ho rahI hai| saMlInatA zakti saMgraha hai, zakti saMcayana hai| aura hama koI saMlInatA meM nahIM jIte to 233
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 apanI zakti ko aise hI luTAe cale jAte haiN| aise hI, vyartha hI, jisakA koI pariNAma nahIM honevAlA hai; jisase kucha upalabdha hone vAlA nahIM hai; jisase kahIM pahuMceMge nhiiN| kursI para baiThakara paira hilAte rahate haiN| koI maMjila isase hala nahIM hotii| utanI zakti se kahIM pahuMcA jA sakatA thA, kucha pAyA jA sakatA thaa| caubIsa ghaNTe hama zakti ko apane aMgoM se bAhara pheMka rahe haiN| lekina isakA adhyayana karanA par3egA pahale, svayaM ko pahacAnanA par3egA aura Apa bahuta hairAna hoMge, ApakI jiMdagI kI kitAba jaba Apake sAmane khulanI zurU hogI to Apa hairAna hoMge ki koI rahasyapUrNa se rahasyapUrNa upanyAsa itanA rahasyapUrNa nahIM aura anUThe se anUThI kathA itanI sTeMja, itanI ajanabI nahIM, jitane Apa haiN| aura aisA hI nahIM hai ki krodha aura akrodha meM Apa alaga sthiti paaeNge| Apa pAeMge ki krodha ke bhI sTepsa haiN| krodha meM bhI bahuta raMga haiN| kabhI Apa eka DhaMga se krodhita hote haiM, kabhI dUsare DhaMga se krodhita hote haiM, kabhI tIsare DhaMga se krodhita hote haiN| aura taba tInoM DhaMga ke krodha meM Apake zarIra kI AkRti alaga-alaga hotI hai| aura taba parta-parta apane ko Apa dekheMge to cakita ho jAeMge ki kitanA Apake bhItara chipA hai| yaha pahalA prayoga hai -niriikssnn| isase Apa pahacAna pAeMge ki Apake bhItara kyA ho rahA hai? Apa jo zakti ke puMja haiM, usa zakti kA Apa kyA upayoga kara rahe haiM? dUsarI bAta - jaise hI Apa samartha ho jAeM ki Apa krodha ko dekha pAeM vaise hI Apa AIne ke sAmane pAeMge ki apane-Apa bhI krodha zAMta hogA, Apa eka dUsarA prayoga jor3eM, vaha saMlInatA kA dUsarA prayoga hai| jaba citta krodha se bharA ho, taba Apa AIne ke sAmane khar3e ho jaaeN| nirIkSaNa karane ke bAda hI yaha kiyA jA sakatA hai| lambe nirIkSaNa ke bAda hI yaha ho skegaa| AIne ke sAmane khar3e ho jAeM aura apane tarapha se zarIra ke aMgoM ko vaisA karane kI koziza kareM jaisA zAnti meM hotA hai| AIne ke sAmane khar3e ho jaaeN| Apako bhalI-bhAMti yAda hai ki zAnti meM ceharA kaisA hotA hai| aba krodha kI sthiti hai| ceharA krodha kI dhArA meM baha rahA hai| Apa AIne ke sAmane khar3e hokara usa cehare ko yAda kareM jo zAnti meM hotA hai, aura cehare ko zAMti kI tarapha le jAne lagatA hai| bahuta hI thor3e dinoM meM Apa hairAna hoMge ki Apa cehare ko zAMti kI tarapha le jAne meM samartha ho gae haiN| sArI abhinaya kI kalA, sArI ekTiMga isa abhyAsa para nirbhara karatI hai| janmajAta kisI ko yaha pratibhA hotI hai to vaha abhinaya meM kuzala mAlUma par3atA hai| lekina yaha pratibhA vikasita kI jA sakatI hai aura yaha itanI vikasita kI jA sakatI hai ki jisakA koI hisAba lagAnA kaThina hai| AIne ke sAmane khar3e hokara, krodha bhItara hai aura Apa cehare para zAMti kI dhArA bahA rahe haiN| thor3e hI dinoM meM Apa samartha ho jaaeNge| aura taba Apa eka aura nayA anubhava kara paaeNge| aura vaha yaha hogA ki krodha mana meM daur3atA, zAMti zarIra meM daur3a sakatI hai| aura jaba Apa ina donoM meM samartha ho jAte haiM to Apa tIsare ho jAte haiM -- na to Apa krodha raha jAte, na Apa mana raha jAte aura na Apa zarIra raha jaate| kyoMki mana krodha meM hai, vaha krodha se jala rahA hai| lekina zarIra para Apane zAMti kI dhArA bahA dI hai, vaha zAMta AkRti se bhara gayA hai| nizcita hI Apa donoM se alaga aura pRthaka ho ge| na to aba Apa apane ko AiDeMTiphAI kara sakate haiM krodha se, aura na zAMti se| donoM se tAdAtmya nahIM kara skte| Apa donoM ko dekhanevAle ho ge| aura jisa dina Apa do paidA kara lete haiM eka sAtha, usa dina Apako pahalI daphA eka mukti anubhava hotI hai| Apa donoM ke bAhara ho jAte haiN| eka ke sAtha tAdAtmya AsAna hai, do ke sAtha tAdAtmya AsAna nahIM hai| eka ke sAtha jur3a jAnA AsAna hai, do viparIta cIjoM ke sAtha eka sAtha jur3a jAnA bahuta kaThina hai, asambhava hai| hAM, alaga-alaga samaya meM ho sakatA hai ki subaha Apa krodha ke sAtha jur3eM, dopahara Apa zAMti ke sAtha jar3eM; yaha ho sakatA hai, alaga-alaga samaya meN| lekina sAimalTeniyasalI, yugapata Apa 234
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMlInatA : aMtara-tapa kA praveza-dvAra krodha aura zAMti ke sAtha jur3a nahIM skte| bar3I muzkila hogii| kaise jur3eMge? jor3a muzkila ho jaaegaa| __ mullA nasaruddIna mara rahA hai| AkhirI kSaNa usake karIba haiN| vaha apane beTe ko bulAkara salAha detA hai| vaha kahatA hai-maiM jAnatA hUM ki maiM kitanA hI kahUM ki tU dhUmrapAna mata karanA, lekina tU karegA kyoMki mere pitA ne bhI mujhase kahA thA, lekina maiMne kiyaa| isalie yaha salAha maiM tujhe nahIM duuNgaa| maiM jAnatA hUM ki samajhAnA cAhatA hUM tujhe, anubhava se kahanA cAhatA hUM ki zarAba mata chUnA / lekina mere pitA ne bhI mujhe samajhAyA thA, lekina maiMne zarAba pii| aura maiM jAnatA hUM ki tU kitanA hI kahe ki nahIM, nahIM piUMgA, tU piegaa| maiM kitanA hI kahUM ki striyoM ke pIche mata daur3anA, mata bhAganA, lekina yaha nahIM ho sktaa| maiM khuda hI bhAgatA rahA huuN| lekina eka bAta khayAla rakhanA, eka strI ke pIche eka hI samaya meM bhAganA, do striyoM ke pIche eka sAtha mata bhaagnaa| itanI tU merI salAha maannaa| vana eTa e TAima, eka strI ke pIche eka hI samaya meM bhaagnaa| eka hI samaya meM do striyoM ke pIche mata bhaagnaa| lar3ake ne pUchA-kyA yaha sambhava ho sakatA hai, eka hI samaya meM do striyoM ke pIche bhAganA? nasaruddIna ne kahA-sambhava ho sakatA hai, maiM anubhava se kahatA huuN| lekina naraka nirmita ho jAtA hai| aise to eka hI strI naraka nirmita karane meM samartha hai| isako ulTA karake puruSa bhI kahA jA sakatA hai, strI ko salAha dI jA rahI hai, to isase koI pharka nahIM pdd'taa| lekina do, phira to naraka sunizcita hai| lekina usake beTe ne kahA-Apa kahate haiM to merA mana hotA hai ki do ke pIche daur3akara dekha luuN| nasaruddIna ne kahA-yaha bhI maiM jAnatA hUM, yaha bhI tU sunegA nahIM kyoMki maiMne bhI nahIM sunA thaa| acchA hai, daudd'| usakA beTA pUchane lagA-Apa abhI manA karate the, aba kahate haiM daur3a! to nasaruddIna ne kahA-do striyoM ke pIche eka hI samaya meM daur3ane se jitanI AsAnI se striyoM se mukti mila jAtI hai, utanI eka-eka ke pIche alaga-alaga daur3ane se nahIM miltii| ___ citta meM bhI agara do vRttiyoM ke pIche eka sAtha Apa daur3a paidA kara deM to Apa citta kI vRtti se jitanI AsAnI se mukta ho jAte haiM utanI eka vRtti ke sAtha nahIM ho paate| eka vRtti pUrA hI ghera letI hai| do vRttiyAM kampITITiva ho jAtI haiM Apasa meN| Apa para unakA jora kama ho jAtA hai kyoMki unakA Apasa kA saMgharSa gahana ho jAtA hai| krodha kahatA hai ki maiM pUre para hAvI ho jAUM, zAnti kahatI hai-maiM pUre para hAvI ho jAUM, aura Apane donoM eka sAtha paidA kara die| ve donoM Apa para hAvI hone kI koziza chor3akara eka dUsare se saMgharSa meM rata ho jAte haiN| aura jaba krodha aura zAMti Apasa meM lar3a rahe hoM, taba Apako dUra khar3e hokara dekhanA bahuta AsAna ho jAtA hai| ___ saMlInatA kA dUsarA abhyAsa hai, viparIta vRtti ko zarIra para paidA krnaa| isameM koI kaThinAI nahIM hai| abhinetA ise roja kara rahA hai| jisa strI se use prema nahIM hai, usako bhI vaha prema pragaTa kara rahA hai| nasaruddIna dekhane gayA hai eka dina naattk| usakI patnI usake pAsa hai| nasaruddIna bahuta prabhAvita huaa| patnI bhI bahuta prabhAvita huI hai| vaha jo nAyaka hai usa nATaka meM vaha itanA prema prakaTa kara rahA hai apanI preyasI ke lie ki patnI ne nasaruddIna se kahA ki nasaruddIna, itanA prema tuma mere prati kabhI pragaTa nahIM krte| nasaruddIna ne kahA ki maiM bhI hairAna huuN| aura hairAna isalie hUM ki vaha jo jisake prati prema pragaTa kara rahA hai, vastutaH usakI patnI hai bIsa sAla se| itanA prema pragaTa kisI aura ke lie kara rahA hotA to bhI ThIka thaa| vaha usakI patnI hai bIsa sAla se| isaliye cakita to maiM bhI huuN| hI ija e riyala ekTara, vAstavika, prAmANika abhinetA hai kyoMki patnI ke prati, bIsa sAla se jo usakI patnI hai, usake prati vaha itanA prema pragaTa kara rahA hai! gajaba kA ekTara hai| 235
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 hamArA citta...lekina abhyAsa se sambhava hai| zarIra kucha aura pragaTa karane lagatA hai, mana kucha aur| taba do dhArAeM TUTa jAtI haiN| aura dhyAna rahe rAjanIti kA hI niyama nahIM hai, DivAiDa eMDa rUla, sAdhanA kA bhI niyama hai| vibhAjita karo aura mAlika ho jaao| agara Apa zarIra aura mana ko vibhAjita kara sakate haiM to Apa mAlika ho sakate haiM AsAnI se| kyoMki taba saMgharSa zarIra aura mana ke bIca khar3A ho jAtA hai aura Apa achUte alaga khar3e ho jAte haiN| isalie saMlInatA kA dUsarA abhyAsa hai, mana meM kucha, zarIra meM kucha...'ko AIne ke sAmane khar3e hokara abhyAsa kreN| AIne ke sAmane isalie kaha rahA hUM ki Apako AsAnI pdd'egii| eka daphA AsAnI ho jAe, phira to binA AIne ke bhI Apa anubhava kara sakate haiN| jaba Apako krodha Ae-phira dhIre-dhIre AIne ko chor3a deM-jaba Apako krodha Ae taba usako avasara banAeM. meka iTa ena aprcunittii| aura jaba krodha Ae taba AnaMda ko pragaTa kreN| aura jaba ghaNA Ae taba prema ko pragaTa kreN| aura jaba kisI kA sira tor3a dene kA mana ho, taba usake gale meM phUlamAlA DAla deN| aura dekheM apane bhItara, ye do dhArAeM vibhAjita-mana ko aura zarIra ko do hissoM meM jAne deM, aura Apa acAnaka TrAMseMDeMsa meM, atikramaNa meM praveza kara jAeMge, Apa pAra ho jaaeNge| na Apa krodha raha jAeMge, na Apa kSamA raha jaaeNge| na Apa prema raha jAeMge, na Apa ghRNA raha jaaeNge| aura jaise hI koI donoM ke pAra hotA hai, saMlIna ho jAtA hai| aba isa saMlIna kA artha samajha leM-eka zabda hama sunate haiM, tlliin| yaha saMlIna zabda bahuta kama prayoga meM AtA hai| tallInatA hamane sunA hai, saMlInatA bahuta km| aura agara bhASA koza meM jAeMge to eka hI artha paaeNge| nahIM eka hI artha nahIM hai| mahAvIra ne tallInatA kA upayoga nahIM kiyA hai| tallInatA sadA dUsare meM lIna honA hai aura saMlInatA apane meM lIna kA artha hai jo kisI aura meM lIna hai-cAhe bhakta bhagavAna meM ho, vaha tallIna hai, saMlIna nhiiN| jaisA mIrA kRSNa meM-vaha tallIna hai| vaha itanI miTa gayI hai ki zUnya ho gayI hai, kRSNa hI raha ge| para koI aura, koI dUsarA biMdu, usa para svayaM ko saba bhAMti samarpita kara deN| vaha eka mArga hai, usa mArga kI apanI vidhiyAM haiN| mahAvIra kA vaha mArga nahIM hai| usa mArga se bhI pahuMcA jAtA hai| usase pahaMcane kA rAstA alaga hai| mahAvIra kA vaha rAstA nahIM hai| mahAvIra kahate haiM-tallIna to bilakula mata honA, kisI meM tallIna mata honA, isalie mahAvIra paramAtmA ko bhI haTA dete haiM, nahIM to tallIna hone kI suvidhA banI rhegii| mahAvIra kahate haiM-saMlIna ho jAnA, apane meM lIna ho jaanaa| apane meM itanA lIna ho jAnA ki dUsarA bace hI nhiiN| tallIna kA sUtra hai - dUsare meM itanA lIna ho jAnA ki svayaM baco hI na / saMlIna hone kA sUtra hai-itane apane meM lIna ho jAnA ki dUsarA bace hI n| donoM se hI eka kI upalabdhi hotI hai| eka hI baca rahatA hai| tallIna vAlA kahegA-paramAtmA baca rahatA hai; saMlIna vAlA kahegA-AtmA baca rahatI hai| vaha sirpha zabdoM ke bheda haiM aura vivAda sirpha zAbdika aura vyartha aura paMDitoM kA hai| jinheM anubhUti hai ve kaheMge vaha eka hI baca rahatA hai| lekina saMlIna vAlA use paramAtmA nAma nahIM de sakatA, kyoMki dUsare kA upAya nahIM hai| tallInatA vAlA use AtmA nahIM kaha sakatA, kyoMki svayaM ke bacane kA koI upAya nhiiN| lekina jo baca rahatA hai, use koI nAma denA par3egA, anyathA abhivyakti asambhava hai| isalie saMlIna vAlA kahatA hai-AtmA baca rahatI haiM; tallIna vAlA kahatA hai-paramAtmA baca rahatA hai| jo baca rahatA hai, vaha eka hI hai| yaha nAmoM kA pharka hai aura vidhiyoM ke kAraNa nAmoM kA pharka hai| yaha pahuMcane ke mArga kI vajaha se nAma kA pharka hai| saMlIna kA artha hai-apane meM lIna ho jaanaa| koI apane meM hai parA. jarA bhI bAhara nahIM jAtA hai| kahIM koI gati nahIM rhii| kyoMki gati to dUsare taka jAne ke lie hotI hai| agati ho jaaegii| apane taka Ane ke lie kisI gati kI koI jarUrata nahIM hai| 236
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMlInatA : aMtara-tapa kA praveza-dvAra vahAM to hama haiM hii| kriyA nahIM rahI, akriyA ho gayI kyoMki kriyA to kisI aura ke sAtha kucha karanA ho to karanI hotI hai| apane hI sAtha karane ke lie koI kriyA nahIM raha jaatii| akriyA ho jAegI, agati ho jAegI, acalatA A jaaegii| aura jaba bhItara yaha ghaTanA ghaTatI hai to zarIra para bhI yaha bhAva phaila jAtA hai, mana para bhI yaha bhAva phaila jAtA hai| yaha atikramaNa jaba hotA hai, mana aura zarIra ke pAra jaba svayaM kI pratIti hotI hai to saba Thahara jAtA hai| saba Thahara jAtA hai-mana Thahara jAtA hai, zarIra Thahara jAtA hai| yaha mahAvIra kI pratimA saMlInatA kI pratimA hai, saba ThaharA huA hai| kucha gati nahIM mAlUma pdd'tii| ___ agara mahAvIra ke hAtha ko dekheM to aisA lagatA hai ki bilakula ThaharA huA hai| isalie mahAvIra ke hAtha meM masalsa nahIM banAe gae kisI pratimA meM, kyoMki masalsa to gati ke pratIka hote haiM, kriyA ke pratIka hote haiN| to mahAvIra kI bAheM aisI haiM jaise Na haiN| Apane khayAla nahIM kiyA hogaa| kisI jaina tIrthaMkara kI bAhoM para koI masalsa nahIM haiN| masalsa to kriyA ke sUcaka ho jAte haiN| zarIra ko jisa DhaMga se biThAyA hai, vaha aisA hai jaise ki phUla apane meM baMda ho jAe, saba paMkhur3iyAM baMda ho gyiiN| phUla kI sugaMdha aba bAhara nahIM jAtI, apane bhItara ramatI hai| isalie mahAvIra kA bahuta pyArA zabda hai-Atma-ramaNa-apane meM hI rmnaa| kahIM nahIM jAnA, kahIM nahIM jaanaa| saba paMkhar3iyAM baMda haiN| to agara mahAvIra ke citra ko dekheM, eka la kI taraha khayAla kareM to phaurana mahAvIra kI pratimA meM dikhAI par3egA ki saba paMkhur3iyAM baMda ho gayI haiN| mahAvIra apane bhItara, jaise phUla ke bhItara koI bhaMvarA baMda ho gayA ho| aisI mahAvIra kI sArI cetanA saMlIna ho gayI hai apane meN| saba sugaMdha bhiitr| aba kahIM koI bAhara nahIM jA rahA hai| kucha bAhara nahIM jA rahA hai| bAhara aura bhItara ke bIca saba lena-dena baMda ho gayA hai| koI hastAMtaraNa nahIM hotA hai| na kucha bAhara se bhItara AtA hai, na kucha bhItara se bAhara jAtA hai| jaba zarIra itanI thiratA meM A jAtA hai, mana itanI thiratA meM A jAtA hai to zvAsa bhI bAhara-bhItara nahIM hotI, Thahara jAtI hai...! isa kSaNa ko mahAvIra kahate haiM-samAdhi utpanna hotI hai, isa saMlIna kSaNa meM aMtaryAtrA zurU hotI hai| lekina saMlInatA kA abhyAsa karanA pdd'egaa| hamArA abhyAsa hai bAhara jAne kaa| bhItara jAne kA hamArA koI abhyAsa nahIM hai| hama bAhara jAne meM itane jyAdA kuzala haiM ki hameM patA hI nahIM calatA aura hama bAhara cale jAte haiN| kuzalatA kA matalaba hI yahI hotA hai ki patA na cale aura kAma ho jaae| hama itane kuzala haiM bAhara jAne meN| aba eka DrAivara hai| agara vaha kuzala hai to vaha gapazapa karatA rahegA aura gAr3I calAtA rhegaa| kuzalatA kA matalaba hI yahI hai ki gAr3I calAne para dhyAna bhI na denA pdd'e| agara dhyAna denA par3e to vaha akuzala hai| reDiyo sunatA rahegA, gAr3I calAtA rhegaa| mana meM hajAra bAteM socatA rahegA, gAr3I calAtA rhegaa| gAr3I calAnA sacetana kriyA nahIM hai| __kAlina vilsana ne--eka pazcima ke bahuta yogya aura vicArazIla vyakti ne kahA hai ki hama unhIM cIjoM meM kuzala hote haiM...aura jaba kuzala ho jAte haiM taba...hamAre bhItara eka roboTa, hamAre bhItara eka yaMtra-mAnava hai-sabake bhItara hai| kuzalatA kA artha hai ki hamArI cetanA ne vaha kAma yaMtra-mAnava ko de diyA, hamAre bhItara vaha jo roboTa hai, vaha karane lagatA hai; phira hameM jarUrata nahIM rhtii| to DrAivara jaba ThIka kuzala ho jAtA hai to use kAra calAnI nahIM par3atI, usake bhItara jo roboTa, jo yaMtra-mAnava hai vaha kAra calAne lagatA hai| vaha to kabhI-kabhI bIca meM AtA hai, jaba koI khatarA A jAtA hai aura roboTa kucha nahIM kara pAtA hai| eksIDeMTa kA vakta AyA to vaha ekadama maujUda ho jAtA hai| roboTa se kAma apane hAtha meM le letA hai| vaha jo bhItara yaMtravata hamArA mana hai usase kAma jhaTake se hAtha meM lenA par3atA hai| jaba eksIDeMTa kA maukA A jAe, koI gaDDhe meM girane kA vakta A jAe, anyathA vaha roboTa calAe rakhatA hai| manovaijJAnikoM ne hajAroM parIkSaNa se taya kiyA hai ki sabhI DrAivara rAta ko agara bahuta dera taka jAgakara gAr3I calAte rahe hoM, 237
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 to nIMda bhI le lete haiM kSaNa do kSaNa ko, aura gAr3I calAte rahate haiN| nIMda bhI le lete haiN| isalie rAta ko jo eksIDeMTa hote haiM, koI do baje aura cAra baje ke bIca hote haiN| DrAivara ko patA bhI nahIM calatA ki usane jhapakI le lii| eka sekeMDa ko vaha DUba jAtA hai lekina utanI dera ko roboTa kAma ko sambhAlatA hai| vaha jo yaMtravata hamArA citta hai, vaha kAma ko sambhAlatA hai| jitanI roboTa ke bhItara praveza kara jAe koI cIja, utanI kuzala ho jAtI hai| aura hama janmoM-janmoM se bAhara jAne ke AdI haiN| vaha hamAre yaMtra meM samAviSTa ho gayI hai| bAhara jAnA hameM aisA hI hai jaise pAnI kA nIce bhnaa| usake lie hameM kucha karanA nahIM pdd'taa| bhItara AnA bar3I yAtrA mAlUma pdd'egii| kyoMki hamAre yaMtra mAnava ko koI patA hI nahIM hai ki bhItara kaise AnA hai| hama itane kuzala haiM bAhara jAne meM ki hama bAhara hI khar3e haiN| hama bhUla hI gae haiM ki bhItara Ane kI bhI koI bAta ho sakatI hai| roboTa kI parte haiM, isa yaMtra mAnava kI parte haiN| ___ AbarI mainana ne...eka bhAratIya bApa aura AMgla mAM kA beTA hai, AbarI nn| usakA pitA sArI jiMdagI iMglaiMDa meM rhaa| koI bIsa varSa kI umra kA thA taba iMglaiMDa calA gyaa| vahIM zAdI kI, vahIM baccA paidA huaa| lekina AbarI mainana ne likhA hai ki merI mAM sadA mere pitA kI eka Adata se parezAna rahI-vaha dinabhara aMgrejI bolatA thA, lekina rAta sapane meM malayAlama-vaha rAta sapane meM apanI mAtRbhASA hI bolatA thaa| sATha sAla kA ho gayA hai, taba bhii| cAlIsa sAla niraMtara hoza meM aMgrejI bolane para bhI, rAta sapanA to vaha apanI mAtRbhASA meM hI dekhatA thA, jaise ki svabhAvataH striyAM parezAna hotI haiN| kyoMki vaha pati sapane meM bhI kyA socatA hai, isakA bhI patA lagAnA cAhatI haiN| to AbarI mainana ne likhA hai ki merI mAM sadA ciMtita thI ki patA nahIM yaha kyA sapane meM bolatA hai| kahIM kisI dUsarI strI kA nAma to nahIM letA malayAlama meM? kahIM kisI dUsarI strI meM utsukatA to nahIM dikhalAtA? lekina isakA koI upAya nahIM thaa| saca yaha hai ki bacapana meM jo bhASA hama sIkha lete haiM, phira dUsarI bhASA utanI gaharI roboTa meM kabhI nahIM pahuMca pAtI-kabhI nahIM pahaMca paatii| kyoMki usakI pahalI parta bana jAtI hai| dUsarI bhASA aba kitanI hI gaharI jAe, usakI parta dUsarI hI hogI, pahalI nahIM ho sktii| usakA koI upAya nahIM hai| isalie manasavida kahate haiM ki hama sAta sAla meM jo sIkha lete haiM, vaha hamArI jiMdagIbhara koI pacahattara pratizata hamArA pIchA karatA hai| usase phira chuTakArA nahIM hai| vaha hamArI pahalI parta bana jAtA hai| isalie agara sattara sAla kA bUr3hA bhI krodha meM A jAe to vaha sAta sAla ke bacce jaisA vyavahAra karane lagatA hai kyoMki roboTa rigresa kara jAtA hai| isalie krodha meM Apa bacakAnA vyavahAra karate haiN| prema meM bhI karate haiM, vaha bhI dhyAna rkhnaa| jaba koI AdamI eka dUsare ke prati prema se bhara jAte haiM to bahuta bacakAnA vyavahAra karate haiN| unakI bAtacIta bhI bacakAnI ho jAtI hai| eka dUsare ke nAma bhI bacakAne rakhate haiN| premI eka dUsare ke nAma bacakAne rakhate haiN| rigresa ho gyaa| kyoMki prema kA jo pahalA anubhava hai vaha sAta sAla meM sIkha liyA gyaa| aba usakI punarukti hogii| yaha jo maiM kaha rahA hUM ki hamArA bAhara jAne kA vyavahAra itanA prAcIna hai-janmoM-janmoM kA hai ki hameM patA hI nahIM calatA ki hama bAhara jA rahe haiM, aura hama bAhara cale jAte haiN| Apa akele baiThe haiM, phaurana akhabAra khIMcakara uThA lete haiN| Apako patA nahIM calatA, ApakA roboTa ApakA yaMtra mAnava kaha rahA hai-khAlI kaise baiTha sakate haiM, akhabAra khiiNco| usa akhabAra ko Apa sAta daphA par3ha cuke haiM, subaha se, phira AThavIM daphe par3ha rahe haiM, isakA binA khayAla kie aba Apa kyA par3ha rahe haiM! vaha roboTa bhItara nahIM le jAtA, vaha tatkAla bAhara le jAtA hai| reDiyo kholo, bAtacIta karo, se saMbaMdhita honA patA hI nhiiN| to isakA jarA dhyAna rakhanA par3e, kyoMki ati dhyAna rakheM to hI isake bAhara ho skeNge| 238
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMlInatA : aMtara-tapa kA praveza-dvAra aura roboTa TreniMga se calatA hai, usakA prazikSaNa hai| Apako patA nahIM ki Apa apane roboTa se kitanA kAma le sakate haiN| Apane agara jaina muniyoM ko avadhAna karate dekhA hai to Apa samajhate hoMge, yaha bahuta bar3I pratibhA kI bAta hai sirpha roboTa kI TreniMga hai| Apa kara sakate haiM-choTI-sI ttreniNg| roboTa se Apa kitane hI kAma le sakate haiM, sirpha eka daphA use sikhA deN| hama kevala eka Traika para kAma karate haiN| Apa Tepa rekArDara ko jAnate haiN| Tepa rekArDara eka Traika kA bhI ho sakatA hai, do Traika kA bhI ho sakatA hai, cAra Traika kA bhI ho sakatA hai| Apake pAsa cAra Traika kA Tepa rekArDara ho jo eka hI paTTI para cAra Traika para rikArDa karatA hai, aura Apako patA na ho, Apa eka para hI karate raheM, to Apa jiMdagIbhara eka para hI karate raheMge, bAkI tIna Traika khAlI par3e rheNge| Apake mana ke roboTa ke hajAroM Traika haiN| Apa eka hI sAtha hajAroM Traika para kAma kara sakate haiN| isakA thor3A prayoga Apako maiM khayAla dilA hU~, to Apako bahuta AsAnI ho jaaegii| ___ thor3e dina eka choTA-sA abhyAsa karake dekheN| ghar3I rakha leM apane hAtha kI khola ke saamne| usakA jo sekeMDa kA kAMTA hai, usa para dhyAna rkheN| bAkI pUrI ghar3I ko bhUla jAeM, sirpha sekeMDa ke kAMTe ko ghUmate hue dekheN| vaha eka minaTa meM, yA sATha sekeMDa meM eka cakkara pUrA kregaa| eka minaTa kA abhyAsa kareM, koI tIna saptAha meM abhyAsa ApakA ho jAegA ki Apako ghar3I ke aura kAMTe khayAla meM nahIM AeMge, aura AMkar3e khayAla meM nahIM AeMge, aMka khayAla meM nahIM aaeNge| DAyala dhIre-dhIre bhUla jAegA, sirpha vaha sekeMDa kA bhAgatA huA kAMTA Apako yAda raha jaaegaa| jisa dina Apako aisA anubhava ho ki aba maiM eka minaTa sekeMDa ke kAMTe para dhyAna rakha sakatA hUM, Apane bar3I kuzalatA pAyI jisakI Apako kalpanA bhI nahIM ho sktii| aba Apa dUsarA prayoga zurU kreN| dhyAna sekeMDa ke kAMTe para rakheM aura bhItara eka se lekara sATha taka kI ginatI boleM-dhyAna kAMTe para rakheM, aura bhItara eka, do, tIna, cAra se sATha taka ginatI boleM, sATha yA jitanA ho sake, eka minaTa meM-sau ho sake to sau| tIna saptAha meM Apa kuzala ho jAeMge, donoM kAma eka sAtha Dabala Traika para zurU ho jaaegaa| dhyAna kAMTe para bhI rahegA aura dhyAna saMkhyA para bhI rhegaa| aba Apa tIsarA kAma zurU kreN| dhyAna kAMTe para rakheM, bhItara eka sau taka ginatI bolate raheM aura koI gIta kI kar3I gunagunAne lage, bhItara / tIna saptAha meM Apa pAeMge, tIna Traika para kAma zurU ho gyaa| dhyAna kAMTe para bhI rahegA, dhyAna AMkar3oM para bhI rahegA, saMkhyA para bhI rahegA, gIta kI kar3I para bhI rhegaa| aba Apa jitane cAheM utane Traika para dhIre-dhIre abhyAsa kara sakate haiN| Apa sau Traika para eka sAtha abhyAsa kara sakate haiN| aura sau kAma eka sAtha calate raheMge-parta-parta / yahI avadhAna hai| isakA abhyAsa kara lene para Apa madArIgirI kara sakate haiN| jaina sAdhu karate haiM, vaha sirpha madArIgirI hai| usakA koI mUlya nahIM hai| lekina roboTa ko eka daphA Apa sikhA deM to roboTa karane lagatA hai| aura eka khatarA yaha hai ki roboTa jaba karane lagatA hai to sikhAnA jitanA AsAna hai, utanA AsAna bhulAnA nahIM hai| sikhAnA bahuta AsAna hai, dhyAna rkhnaa| smaraNa bahuta AsAna hai, vismaraNa bahuta kaThina hai| lekina asambhava nahIM hai| vAza AuTa kiyA jA sakatA hai, jaisA Tepa para kiyA jA sakatA hai| miTAyA jA sakatA hai| para miTAnA bahata kaThina hai| aura usase bhI jyAdA kaThina viparIta kA abhyAsa hai| hamAre yaMtra-citta kA abhyAsa hai bAhara jAne ke lie| to pahale to yaha bAhara jAne kA abhyAsa miTAnA par3atA hai, aura phira bhItara jAne kA abhyAsa paidA karanA par3atA hai| ___ to isake lie aura yaha saMlInatA meM jAne ke lie Avazyaka hogA ki jaba bhI ApakA yaMtra-mAnava Apase kahe-bAhara jAo, Apa agara dhyAna rakheMge to Apako patA calane lgegaa| kAra meM Apa baiThe haiM. bilakala so ye hue AdamI kI taraha, akhabAra uThA lete 239
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 haiM aura par3hanA zurU kara dete haiN| Apako khayAla nahIM, ApakA yaMtra-mAnava kahatA hai-kaise apane meM saMlIna baiThe ho? akhabAra par3ho ! yaha hAtha bilakula nIMda meM jAtA hai, akhabAra uThAtA hai, ye AMkheM nIMda meM par3hanA zurU kara detI haiN| yaha mana nIMda meM grahaNa karanA zurU kara detA hai| kacarA Apa DAla rahe haiN| na DAlate to kucha harja na thA, phAyadA ho sakatA thaa| kyoMki kacare ke DAlane meM bhI zakti vyaya hogii| kacare ko sambhAlane meM bhI zakti vyaya hogii| kacare ko bharane meM bhI mana kA rikta sthAna bharegA aura vyartha bhara jaaegaa| yaha vaise hI hai jaise koI AdamI sar3aka para kacarA uThAkara ghara meM lA rahA ho| vaha kahe-kucha to kareMge, binA kie kaise raha sakate haiN| para ghara meM lAe gae kacare ko bAhara pheMka dene meM bahuta kaThinAI nahIM hai, mana meM lAe gae kacare ko phira bAhara pheMkane meM bahuta kaThinAI hai| isalie pahalA dhyAna... to pahalA paharA yahI rakhanA par3egA ki mana jaba bAhara jAe to Apa saceta ho jAeM, aura hozapUrvaka bAhara jaaeN| agara akhabAra paDhanA hai to jAnakara ki merA yaMtra akhabAra paDhanA cAhatA hai| maiM akhabAra paDhatA haM. aba maiM akhabAra pddhNgaa| akhabAra par3heM hoshpuurvk| taba Apa pAeMge ki akhabAra par3hane meM koI rasa nahIM A rahA hai, kyoMki rasa sirpha behozI meM A sakatA hai| yaha bahuta majA hai ki vyartha kI cIja meM rasa sirpha behozI meM AtA hai, hoza meM nahIM aataa| Apa kisI bhI vyartha kI cIja meM hozapUrvaka rasa nahIM le sakate haiN| behozI meM le sakate haiN| isalie jina logoM ko rasa lene kA pAgalapana savAra ho jAtA hai ve nazA karane lagate haiM kyoMki naze meM rasa jyAdA liyA jA sakatA hai| nahIM to rasa nahIM liyA jA sktaa| hozapUrvaka, yaMtra-mAnava ko bAhara jAne kI jo ceSTA hai use hozapUrvaka dekhate raheM aura hozapUrvaka hI kAma kreN| agara yaMtra-mAnava kahatA hai ki kyA akele baiThe haiM, caleM mitra ke ghara; to usase kaheM ki ThIka hai, calate haiM--hozapUrvaka calate haiN| terI mAMga hai, hama dekhate-dekhate hue calate haiN| sambhAvanA yaha hai ki Apa bIca rAste se ghara vApasa lauTa aaeN| kyoMki kaheM ki kyA-kyoMki bar3A majA yaha hai usa mitra ke pAsa roja baiThakara bora hote haiM aura kucha nahIM hotA hai| vaha vahI bAteM phira se kahatA hai ki mausama kaisA hai, ki svAsthya kaisA hai! do tIna minaTa meM bAteM cuka jAtI haiN| phira vaha ve hI kahAniyAM sunAtA hai jo bahuta bAra sunA cukaa| phira vaha ve hI ghaTanAeM batAtA hai jo bahuta bAra batA cukA hai, aura Apa sirpha bora hote haiN| roja yahI khayAla lekara lauTate haiM ki isa AdamI ne burI taraha ubA diyaa| lekina kala roboTa kahatA hai ki mitra ke ghara calo aura Apako khayAla nahIM AtA ki Apa phira bora hone cle| apanI borDama khuda hI khojate haiN| agara Apa hozapUrvaka jAeMge to rAste meM Apako smaraNa A jAegA ki Apa kahAM jA rahe haiM, kyoM jA rahe haiM, kyA milegA? paira zithila par3a jaaeNge| sambhAvanA yaha hai ki Apa vApasa lauTa aaeN| isa taraha Apake yaMtra-citta kI bAhara jAne kI pratyeka kriyA para jAgarUka paharA rkheN| eka-eka kriyA chUTane lgegii| phira jo bahuta nesesarI haiM, jIvana ke lie anivArya haiM, utanI hI kriyAeM raha jaaeNgii| gaira anivArya kriyAeM chUTa jAeMgI aura taba Apa pAeMge ki zarIra saMlIna hone lgaa| Apa baiTheMge aise jaise apane meM Thahare hue haiN| jaise koI jhIla zAMta hai, jisameM lahara bhI nahIM utthtii| eka ripela bhI nahIM jaise AkAza khAlI, eka badalI bhI nahIM bhttktii| jaise kabhI dekhA ho to AkAza meM kisI cIla ko paMkhoM ko rokakara ur3ate hue-sNliin| paMkha bhI nahIM hiltaa| cIla sirpha apane meM ThaharI hai, tiratI hai, tairatI bhI nahIM, tiratI hai| jaise dekhA ho kisI battakha ko kabhI kisI jhIla meM, paMkha bhI na mArate hue-Thahare hue| aisA saba Apake zarIra meM bhI Thahara jAegA, mana meM bhii| kyoMki jaise zarIra bAhara jAtA hai aise hI mana bhI bAhara jAtA hai| agara zarIra bAhara nahIM jA sakatA to mana aura jyAdA bAhara jAtA hai| kyoMki pUrti karanI par3atI hai| agara Apa mitra se nahIM mila sakate to phira AMkha baMda karake mitra se milane lagate haiM, divA-svapna dekhane lagate haiM ki mitra mila gayA, bAtacIta ho rahI hai| to phira dhIre-dhIre mana kI bhI bAhara jAne kI AMtarika kozizeM haiM, una para 240
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMlInatA : aMtara-tapa kA praveza-dvAra bhI sajaga ho jaaeN| aura jisa dina zarIra aura mana donoM ke prati sajagatA hotI hai, vaha jo roboTa yaMtra hai hamAre bhItara, vaha bAhara jAne meM dhIre-dhIre, dhIre-dhIre rasa kho detA hai| taba bhItara jAyA jA sakatA hai| aura bhItara jAne meM kisa cIja meM rasa lenA par3egA? bhItara jAne meM una cIjoM meM rasa lenA par3egA jinameM saMlInatA svAbhAvika hai| jaise ki zAMti kA bhAva hai to saMlInatA svAbhAvika hai| jaise sAre jagata ke prati karuNA kA bhAva, usameM saMlInatA svAbhAvika hai| krodha bAhara le jAtA hai, karuNA bAhara nahIM le jaatii| zatrutA bAhara le jAtI hai, maitrI kA bhAva bAhara nahIM le jaataa| to una bhAvoM meM Thaharane se bhItara yAtrA zurU hotI hai| para saMlInatA sirpha dvAra hai| una sArI bAtoM kA vicAra hama aMtartapakI chaha prakriyAoM meM kreNge| saMlInatA chaha ke lie dvAra hai, para saMlIna hue binA unameM koI praveza na ho skegaa| ye saba iMTIgreTeDa haiM, ye saba saMyukta haiN| hamArA mana karatA hai ki isako chor3a deM aura usako kara leN| aisA nahIM ho skegaa| ye bAraha aMga Arganika haiN| ye eka dUsare se saMyukta haiN| inameM se eka bhI chor3A to dUsarA nahIM ho skegaa| aba mahAvIra ne isake pahale jo pAMca aMga kahe ve saba aMga zakti saMrakSaNa ke haiM, aura chaThavAM aMga saMlInatA kA hai| jaba zakti bacegI tabhI to bhItara jA sakegI ! zakti bacegI hI nahIM to bhItara kyA jaaegaa| hama karIba-karIba rikta aura divAlie, baiMkarapTa haiN| bAhara hI zakti gaMvA dete haiN| bhItara jAne ke lie koI zakti bacatI hI nhiiN| kacha bacatA hI nhiiN| ___ mullA nasaruddIna marA to usane apanI vasIyata likhI-usane vasIyata likhavAyI, bar3I bhIr3a-bhAr3a ikaTThI kI, sArA gAMva ikaTThA haA, phira usane gAMva ke paMcAyata ke pramukha se kahA-vasIyata likho| thor3e loga cakita the| aisA kucha jyAdA usake pAsa dikhAI nahIM par3atA thA jisake lie vaha itanA zoragula macAe hai| usane vasIyata likhavAyI to usane likhavAyA ki AdhA to mere marane ke bAda merI sampatti meM se patnI ko mila jaae| phira itanA hissA mere lar3ake ko mila jAe itanA hissA merI lar3akI ko mila jAe phira itanA hissA mere mitra ko mila jAe, itanA hissA mere naukara ko mila jaae| vaha saba usane hisse likhavA die| to paMca pramukha bAra-bAra kahatA thA ki Thaharo, vaha pUchanA cAhatA thA ki hai kitanA tumhAre pAsa? aura Akhira meM usane kahA ki sabako bAMTa dene ke bAda jo baca jAe vaha gAMva kI masjida ko de diyA jaae| to paMca-pramukha ne phira pUchA ki maiM tumase bAra-bAra pUcha rahA hUM ki tumhAre pAsa hai kitanA? usane kahA hai to mere pAsa kucha bhI nahIM, lekina niyamAnasAra vasIyata to likhAnI caahie| nahIM to loga kyA kaheMge ki binA vasIyata likhAe mara gae ! hai kucha bhI nhiiN| usameM se bhI vaha kaha rahA hai ki sabako bAMTane ke bAda jo baca jAe vaha masjida ko de diyA jaae| hama bhI karIba-karIba divAliyA marate haiN| jahAM taka aMtaH saMpatti kA saMbaMdha hai, hama saba divAliyA marate haiN| nasaruddIna jaise hI marate haiM, vaha vyaMgya hama para bhI hai| __ kucha nahIM hotA pAsa-kucha bhI nahIM hotaa| kyoMki saba hamane vyartha khoyA hotA hai, aura vyartha bhI aisA khoyA hotA hai jaise ki Apane bAtharUma kA nala khulA chor3a diyA ho aura pAnI baha rahA ho| isa taraha vyartha hotA hai| Apake saba vyaktitva ke dvAra khule hue haiM bAhara kI tarapha aura zakti vyartha khotI calI jAtI hai| DissIpeTa hotI hai| jo thor3I bahuta bacatI hai, usase Apa sirpha becaina hote haiM aura usase bhI kucha nahIM karate haiM, usako becainI meM naSTa karate haiM, parezAnI meM naSTa karate haiN| __to mahAvIra ne pahale jo aMga kahe ve zakti saMrakSaNa ke haiN| yaha jo chaThavAM aMga kahA, yaha saMrakSita zakti kA aMtara-pravAha hai| jaise koI nadI apane mUla-udagama kI tarapha vApasa lauTane lge| mUla-srota kI tarapha zakti kA Agamana zurU ho| bAhara kI tarapha 241
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 nahIM, kucha pAne ke lie nahIM, vahAM hama caleM jahAM hama haiN| jahAM se hama Ae haiM vahAM hama cleN| jahAM se hamAre yaha jIvana kA phailAva huA hai, vahAM hama cleN| Tu bI rUTa, jar3oM kI tarapha cleN| usa jagaha pahuMca jAeM jo hamArA aMtima hissA hai| jisake pIche hama nahIM haiM-AkhirI aura piiche| kyoMki vahI hamArA rAja hai, rahasya hai, vahI hama haiN| aura usase hama kitane hI bAhara jAeM, hama cAMda-tAroM taka pahuMca jAeM, to bhI use hama na pA skeNge| usake lie to hameM bhItara hI jAnA pdd'egaa| usake lie to hameM saMlIna hI honA pdd'egaa| zakti bace, zakti bhItara lauTe--para isa zakti ko bhItara lauTane ke lie Apako tIna prayoga karane paDeM-apanI zarIra kI gatividhiyoM ko dekhanA par3e, zarIra kI gatividhiyoM aura mana kI gatividhiyoM ko tor3anA par3e, zarIra kI gatividhiyoM aura mana kI gatividhiyoM ke pAra honA pdd'e| aura taba Apa acAnaka pAeMge ki Apa saMlIna hone zurU ho ge| apane meM DUbane lage, apane meM DUbane lage, apane meM utarane lge| apane bhItara, aura bhItara, aura bhItara, aura gahare meM jAne lge| __ isameM eka hI bAta AkhirI Apase kahUM jo bhI abhyAsa karegA koI, usake kAma kI hai| kyoMki jaise hI saMlInatA zurU hogI, bar3A bhaya pakar3atA hai, bahuta bhaya pakar3atA hai| aisA lagatA hai jaise saphokeTa ho rahe haiM hama, jaise koI gardana dabA rahA hai, yA pAnI meM DUba rahe haiN| saMlIna hone kA jo bhI prayoga karegA vaha bahuta bhaya se bhara jaaegaa| jaise hI zakti bhItara jAnI zurU hogI, bhaya pkdd'egaa| kyoMki yaha anubhava karIba-karIba vaisA hI hogA jaisA mRtyu kA hotA hai| mRtyu meM bhI zakti saMlIna hotI hai| aura kucha nahIM hotaa| zarIra ko chor3atI hai, mana ko chor3atI hai, bhItara calatI hai, udagama kI tarapha, taba Apa tar3aphar3Ate haiM ki aba maiM mraa| kyoMki Apa apane ko samajhate the vahI jo bAhara jA rahA thaa| Apane kabhI usako to jAnA nahIM jo bhItara jA sakatA hai| usase ApakA koI saMbaMdha nahIM, koI pahacAna nhiiN| Apa to apanA eka ceharA jAnate the bahirgAmI, aMtargAmI to Apako koI anubhava na thaa| Apa kahate haiM-marA, kyoMki vaha saba bAhara jo jA rahA thA, vaha bAhara nahIM jA rahA, bhItara lauTa rahA hai| zarIra se zakti DUba rahI hai bhItara, bAhara nahIM jA rahI hai| mana aba bAhara nahIM jA rahA hai, bhItara DUba rahA hai| aba saba bhItara sikur3a rahA hai, saba bhItara saMkucita ho rahA hai, saba kendra para lauTa rahA hai| gaMgA apane ko pahacAnatI thI sAgara kI tarapha bahatI huii| use kabhI jAnA bhI na thA ki gaMgotrI kI tarapha bahanA bhI, maiM hI huuN| vaha use pahacAna nahIM hai| vaha usakA koI rikagnizana nahIM hai| to mRtyu meM jo ghabarAhaTa pakar3atI hai, vahI ghabarAhaTa Apako saMlInatA meM pakar3egI-vahI ghbraahtt| mRtyu kA hI anubhava hogA yaha / mara rahe haiM jaise| mana hogA ki daur3o baahr| koI bhI sahArA pakar3o aura bAhara nikala jaao| agara bAhara nikala Ate haiM to saMlIna na ho paaeNge| ___to jaba bhaya pakar3e, taba bhaya ke bhI sAkSI bane rahanA, dekhate rahanA ki ThIka hai| mRtyu se bhI yaha anubhava kaThina hogA kyoMki mRtyu to paravazatA meM hotI hai| Apa kucha kara nahIM sakate, chUTa rahe hote haiM shaare| isameM Apa kucha kara sakate haiN| Apa jaba cAheM, taba bAhara A sakate haiN| yaha to iMTeMzanala hai, yaha to ApakA saMkalpa hai bhItara jAne kaa| mRtyu meM to ApakA saMkalpa nahIM hotaa| mRtyu meM koI cunAva nahIM hotaa| Apa mAre jA rahe hote haiN| Apa mara nahIM rahe hote| yaha svecchA se mRtyu kA varaNa hai| yaha apane hI hAtha se marakara dekhanA hai| yaha eka bAra bhaya ko chor3akara, bhaya ke sAkSI hokara, jo ho rahA hai, usakI svIkRti ko mAnakara agara Apa DUba jAeM to Apa sadA ke lie mRtyu ke bhaya ke pAra ho jaaeNge| phira mRtyu bhI Apako bhayabhIta nahIM kregii| eka bAra Apako aMtarmukhI UrjA kI yAtrA bhI, maiM hI hUM, aisA anubhava ho jAe to phira mRtyu kA koI bhaya nahIM hai| phira Apa jAnate haiM----mRtyu hai hI nhiiN| phira mRtyu hai hI nhiiN| ___ mRtyu sirpha aMtaryAtrA ke aparicaya ke kAraNa pratIta hotI hai| bahiryAtrA ke sAtha tAdAtmya, aMtaryAtrA ke sAtha koI saMbaMdha nahIM, isalie mRtyu pratIta hotI hai| yaha saMbaMdha saMlInatA se nirmita ho jAtA hai| kaheM, Apa svecchA se marakara dekha lete haiM aura pAte haiM ki 242
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMlInatA : aMtara-tapa kA praveza-dvAra nahIM mrtaa| Apa svecchA se mRtyu meM praveza kara jAte haiM aura pAte haiM, maiM to huuN| mRtyu ghaTita ho jAtI hai, saba bAhya chUTa jAtA hai| mRtyu meM chUTegA vaha saba chUTa jAtA hai| saba jagata miTa jAtA hai, zarIra bhUla jAtA hai, mana bhUla jAtA hai phira bhI caitanya kA dIyA bhItara jalatA rahatA hai| __ saMlInatA ke isa prayoga ko koI ThIka se kare to zarIra ke bAhara esTrala projaikzana yA esTrala TrevaliMga saralatA se ho jAtI hai| jaba ApakA zarIra bhI miTa gayA, mana bhI miTa gayA, sirpha Apa hI raha gae, sirpha honA hI raha gayA taba Apa jarA-sA khayAla kareM, zarIra ke bAhara to Apa zarIra ke bAhara ho jaaeNge| zarIra Apako sAmane par3A huA dikhAI par3ane lgegaa| kabhI-kabhI apane Apa ghaTa jAtA hai, vaha bhI maiM Apase kaha dUM, kyoMki jo prayoga kareM unako apane Apa bhI kabhI ghaTa jAtA hai| Apake binA khayAla, acAnaka Apa pAte haiM--Apa zarIra ke bAhara ho ge| taba bar3I becainI hogii| aura lagatA hai Darakara aba vApasa zarIra meM lauTa sakeMge ki nahIM lauTa skeNge| Apa apane pUre zarIra ko par3A huA dekha pAte haiN| pahalI daphA Apa apane zarIra ko pUrA dekha pAte haiN| AIne meM to pratichavi dikhAI par3atI hai, Apa pahalI daphA apane pure zarIra ko dekha pAte haiM baahr| ' aura eka bAra jisane bAhara se apane zarIra ko dekha liyA, vaha zarIra ke bhItara hokara bhI phira kabhI bhItara nahIM ho pAtA hai| vaha phira bAhara hI raha jAtA hai| phira vaha sadA bAhara hI hotA hai| phira koI upAya hI nahIM hai usake bhItara hone kaa| bhItara ho jAe to bhI usakA bAhara honA banA rahatA hai| vaha pRthaka hI banA rahatA hai| phira zarIra para Ae dukha usake dukha nahIM haiN| phira zarIra para ghaTI huI ghaTanAeM usa para ghaTI ghaTanAeM nahIM haiN| phira zarIra kA janma usakA janma nahIM hai, phira zarIra kI mRtyu usakI mRtyu nahIM hai| phira zarIra kA pUrA jagata usakA jagata nahIM hai aura hamArA sArA jagata zarIra kA jagata hai| itihAsa samApta ho gayA usake lie, jIvana kathA samApta ho gaI usake lie| aba to eka zUnya meM ThaharAva hai, aura samasta AnaMda zanya meM Thaharane kA pariNAma hai| samasta mukti zUnya meM utara jAne kI mukti hai... samasta mokSa / lekina hama niraMtara bAhara bhAga rahe haiN| yaha hamArA bAhara bhAganA AkramaNa hai| mahAvIra ne zabda bahuta acchA prayoga kiyA hai-prtikrmnn| pratikramaNa kA artha hai-bhItara lauTanA; AkramaNa kA artha hai -bAhara jaanaa| pratikramaNa kA artha hai-kamiMga baika Tu da homa, ghara vApasa lauttnaa| isalie mahAvIra ahiMsA para itanA Agraha karate haiM kyoMki AkramaNa na ghaTe citta kA, to pratikramaNa nahIM ho paaegaa| saMlInatA phalita nahIM hogii| ye saba sUtra saMyukta haiN| yaha maiM kaha rahA hUM isalie alaga-alaga kahane par3a rahe haiN| jIvana meM jaba yaha ghaTanA meM utarane zurU hote haiM to ye saba saMyukta haiN| anAkramaNa-lekina hama socate haiM--jaba hama kisI kI chAtI haiM tabhI AkramaNa hotA hai| nahIM, jaba hama dUsare kA vicAra bhI karate haiM taba bhI AkramaNa ho jAtA hai| dUsare kA khayAla bhI dUsare para AkramaNa hai| dUsare kA mere citta meM upasthita ho jAnA bhI AkramaNa hai| AkramaNa kA matalaba hI yaha hai ki maiM dUsare kI tarapha bhaa| chure ke sAtha gayA dUsare kI tarapha, ki AliMgana ke sAtha gayA dUsare kI tarapha; ki sadabhAva se gayA ki asadabhAva se gyaa| dUsare kI tarapha jAtI huI cetanA AkrAmaka hai| maiM dUsare kI tarapha jA rahA hUM, yahI AkramaNa hai| hama saba jAnA cAhate haiN| jAnA isalie cAhate haiM ki hamArI apane para to koI mAlakiyata nahIM hai| kisI dUsare para mAlakiyata ho jAe to thor3A mAlakiyata kA sukha mile| thor3A sahI, koI dUsarA mAlika hotA hai| __mullA nasaruddIna gayA hai eka manocikitsaka ke pAsa aura usane kahA ki maiM bar3A parezAna hUM-patnI se bahuta bhayabhIta huuN| DaratA hUM, mere hAtha paira kaMpate haiN| muMha meM merA thUka sUkha jAtA hai jaise hI maiM use dekhatA huuN| manovaijJAnika ne kahA-yaha kucha jyAdA ciMtA kI bAta nahIM hai| jyAdA ciMtA kI bAta to isase ulTI bImArI hai| vaha ulTI bImArI 243
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIra-vANI bhAga : 1 bImArI ke loga patnI ko dekhakara hI hamalA karane ko utsuka ho jAte haiM, sira tor3ane ko utsuka ho jAte haiM, ghasITane ko utsuka ho jAte haiM, mArane ko utsuka ho jAte haiM, AkrAmaka ho jAte haiN| ve hI asalI sAikopaitha haiM, sAikopaithika haiN| yaha to kucha bhI nahIM, yaha to ThIka hai| isameM kucha ghabarAne kI bAta nhiiN| yaha to adhika logoM ke lie yahI hai| mullA bar3A utsuka ho gayA, kursI se Age jhuka aayaa| usane kahA ki DAkTara, ainI cAMsa Apha mAI kaiciMga daiTa DisIz2a, sAikopaithI? koI maukA hai ki mujhe vaha bImArI laga jAe? jisako Apa sAikopaithI kaha rahe haiM? maiM bhI ghara jAUM aura laTTha uThAkara sira khola dUM usakA? mana to merA bhI yahI karatA hai| lekina usake sAmane jAkara mere saba maMsUbe gar3abar3a ho jAte haiN| aura dina kI to bAta dUra, varSoM se maiM eka duHsvapna, eka nAiTa meyara dekha rahA huuN| vaha maiM Apase kaha denA cAhatA huuN| kucha ilAja hai? manovaijJAnika ne kahA-kauna-sA duHsvapna? to usane kahA-maiM rAta niraMtara apanI patnI ko dekhatA hUM, aura usake pIche khar3e eka bar3e rAkSasa ko dekhatA huuN| manovaijJAnika utsuka huaa| usane khaa-iNttresttiNg| aura jarA vistAra se kho| to nasaruddIna ne kahA ki lAla AMkheM, jinase lapaTeM nikala rahI haiM, tIra bar3e-bar3e, lagatA hai ki chAtI meM bhoMka die jaaeNge| hAthoM meM nAkhUna aise haiM jaise khaMjara hoN| bar3I ghabarAhaTa paidA hotI hai| manovaijJAnika ne kahA-ghabarAne vAlA hai, bhayaMkara hai| nasaruddIna ne kahA-disa ija nathiMga, veTa, Tila AI Taila yU abAuTa dI maansttr| jarA ruko, jaba taka maiM rAkSasa ke saMbaMdha meM na batAUM taba taka kucha mata kho| yaha to merI patnI hai| usake pIche jo rAkSasa khar3A rahatA hai, abhI usakA to maiMne varNana hI nahIM kiyaa| usane usakA bhI varNana kiyaa| usake bhayaMkara dAMta, lagatA hai ki capeTa DAleMge, pIsa ddaaleNge| usakA vizAlakAya zarIra, usake sAmane bilakula kIr3A-makor3A ho jAtA huuN| aura usakI ghinaunI bAta aura usake zarIra se jharatI huI ghinaunI cIjeM aura rasa aisI ghabarAhaTa bhara dete haiM ki dinabhara vaha merA pIchA karatA hai| manovaijJAnika ne kahA-bahuta bhayaMkara, bahuta ghbraanevaalaa| nasaruddIna ne kahA ki veTa, Tila AI Taila yU daiTa di mAnsaTara ija no vana elsa daina mii| jarA ruko, vaha rAkSasa aura koI nahIM, aura ghabarAnevAlI bAta yaha hai ki jaba maiM gaura se dekhatA hUM to pAtA hUM, maiM hI huuN| aura yaha duHsvapna varSoM se cala rahA hai| jaba taka citta AkrAmaka hai, taba taka dUsare meM bhI rAkSasa dikhAI pdd'egaa| aura agara gaura se dekheMge to AkrAmaka citta apane ko bhI rAkSasa hI paaegaa| aura hama saba AkrAmaka haiN| hama saba duHsvapna meM jIte haiN| hamArI jiMdagI eka nAiTa meyara hai, eka laMbI sar3AMdha hai, eka laMbA raktapAta se bharA huA nATaka, eka laMbA nArakIya dRzya / mullA marakara jaba svarga ke dvAra para pahuMcA to svarga ke paharedAra ne pUchA-kahAM se A rahe ho? usane kahA-maiM pRthvI se A rahA huuN| usa dvArapAla ne kahA-vaise to niyama yahI thA ki tumheM naraka bhejA jAe, lekina cUMki tuma pRthvI se A rahe ho, naraka tumheM kAphI sukhada mAlUma hogaa| naraka tumheM kAphI sukhada mAlUma hogA isalie kucha dina svarga meM ruka jAo, phira tumheM naraka bhejeMge tAki naraka tumheM dukhada mAlUma ho ske| to mullA ko kucha dinoM ke lie svarga meM roka liyA gyaa| kyoMki saba sukha-dukha rileTiva haiN| mullA ne bahuta kahA ki mujhe sIdhe jAne do| usa dvArapAla ne kahA-yaha nahIM ho sakatA, kyoMki narka to abhI tumheM svarga mAlUma hogaa| tuma pRthvI se A rahe ho siidhe| abhI kucha dina svarga meM raha lo| jarA sukha anubhava ho jAe, phira tumheM naraka meM ddaaleNge| taba tumheM satAyA jA skegaa| 244
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMlInatA : aMtara-tapa kA praveza-dvAra hama jise jiMdagI kaha rahe haiM vaha eka laMbI naraka yAtrA hai| aura vaha naraka yAtrA kA kAraNa kula itanA hai ki hamArA citta AkrAmaka hai| para-keMdrita citta AkrAmaka hotA hai, sva-keMdrita citta anAkramaka ho jAtA hai, pratikramaNa ko upalabdha ho jAtA hai| yaha pratikramaNa kI yAtrA hI saMlInatA meM DubA detI hai| Aja bAhya-tapa pUre hue, kala se hama aMtara-tapa ko samajhane kI koziza kreNge| rukeM pAMca minaTa...! 245