Book Title: Lectures On The Philosophy Of Religion No 08 Materalism
Author(s): W Graham Mulligan
Publisher: W Graham Mulligan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034541/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LECTURES ON THE PHILOSOPHY OF RELIGION No. 8 MATERIALISM BY,. The Revd. W. GRAHAM MULLIGAN M. A., B. Litt., Ph. D. qaga malai ma Spermall Bait [ Price Four Annas Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA pleTonA be bela . . . . 1 1. jAvAda ane bhautikazAstra... . . 1-7 2. prAcIna jaDavAda... ... ... ... 7-17 (1) cInI jaDavAda - (2) grIka jaDavAda ... * * * 10 (3) hiMdI jIvAda .. 3. arvAcIna jAvAda (1) aMgreja jaDavAda * * * * (2) iMca jaDavAda * * * * 31 4. jaDavAdanI jokapriyatAnAM kAraNe ... ... 35-37 5. jAvAdanA samarthanamAM karavAmAM AvatI dalIle... 27-42 6. jaDavAdanI virUddha upasaMhArarUpa dalIla ... 42-49 7. carcA ane manana karavAnA prazno . 49-53 : : : : : : : : ... 17-35 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ja vADha pleTanA be belA 'elITika ajAye kahe che: "teo tattvanA svarUpa saMbaMdhI takarAra kare che." thIeTiTasa kahe che: "ema kema ?" elIATika ajANye kahe che: "teomAMnA keTalAeka to AkAzamAMthI eTale adazyamAMthI saghaLI vAnAM pRthvI para kheMcI lAve che. teoe potAnA hAthamAM khaDake tathA eka vRkSa pakaDI rAkhavAno nizcaya karyo hoya ema lAge che. ene pakaDatAM teo haTha karIne ema paNa kahe che ke jene sparza thaI zake agara je. hAthamAM laI zakAya tene ja astitva athavA satva hoya che ema kahevAya. AnuM kAraNa e che ke teonA dhyAnamAM hareka vastunuM mULa rU5 tathA pratirUpa ekanuM eka ja che. vaLI pratirUpa vinA kAI paNa astitva hoI zake ema koI kahe che tyAre teo tene tiraskAra kare che; pratirUpa sivAya bIjA kazA viSe sAMbhaLavA teo nA pADe che." thIATisa kahe che: "evA ghaNu leka mane maLyA che, ane teo vicitra te che ja." "pleTa sophisTa' nAmane ] A vicitra leke saMbaMdhI ApaNe vicAra karIe. vastune ati jevAmAM Ave che. pada ane bhautikazAstra rajanI jovAmAM Ave duzmana te jaDavAda che, e tamAma , , ' ke ka' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmo tathA tattvajJAnanA itihAsa parathI mAlUma paDe che. AgalAM vyAkhyAmAM ApaNe kAi kAI vAra jaDavAda viSe ceDA threDe vicAra karI gayA chIe. jaDavAda be kAranA he mA tApaNu cAleH saMddhAntika ane vyAvArika je ma ke vastu che te ja vAstavika dezamAM upariyata thaelAM mAlUma evAM gAmanA ane hatAM jaDavAdane e karatAe vistRta tha thaI zake che, eTaluM tyAre mAdhusAM kevaLa jika bhALatAmAM lIna thaI ya che, ane evA rIte peAtAnAM vana laoN dharmanI vahunA kare che tyAre temanA eka valaNane jaDavAdI kadIe te emAM kazuM khoTuM nathI. vaLI A vyAvahArika jaDavAda AkhI duniyAmAM prasarelA che ane te dareka dharmo ni kAM che. A vyAkhyAnamAM te ApaNI vaLya sAnika jaDavAda sAthe saMbaMdha che. jyA kahI chaMdharavAda vinA saMgIta mAluma paDa OM tyAM te kAMtA pote jaDavAdane muka prakAra T sIdhI ke ADakatarI rIte tenA para AdhAra rAkhoya che. rAma jaDavAda ATalA badhA mahattvanA che tevuM ApaNe teno vicAra labANI temaja sabhALapUrvaka karavA paDaze. zarUAtamAM ApaNane je muzkelI mAlUma paDe che te jaDavAdato vyAkhyAne lagatI che. mArA zabdakozamAM tenI sA pramANe ApavAmAM AvI che: bhautika athavA kAryA, bAratavikapaNA, tathA niyamone AdhAre ja sukAma khAtAnA khulAse karavAne che e mata teie to je elAne jaDavAda kahevAmAM Ave che svarUpa saMbaMdhInuM koi paNa khAsa eka anumA sA sAmAnya hoya che, ane temAM upala re evAM vAM anumAnatA samAve sthULa vastunAM anubhavamAMnI paraMtu kharuM "> Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thakI ghaNAM anumAna te eka bIjAthI viparIta paNa hoya che. catamatAMtara ekalA IzvaravAdIomAM ja jovAmAM Ave che evuM tame nA mAnatA. jeo izvaranI hastI mAne che temAM jeTalA pa najare paDe che teTalA ja nirIzvaravAdIomAM paNa che. keTalIka jaDavAdI vicArasaraNIe sarvezvaravAdI che tyAre bIjI keTalIka kalpanAvAdI che. tatvajJAnano abhyAsa karavAmAM moTAmAM moTI suzkelI e naDe che ke judA judA jamAnAmAM ekanuM eka ja nAma ke saMjJA judA judA arthamAM vAparavAmAM Ave che. AthI ghaNI muMjhavaNa thAya che. chatAM ema kahIe to cAle ke mAnavI vicAraNAnA kSetramAM kalpanAvAda ane jaDavAda vacce be dhruva jeTaluM aMtara che. ka5nAvAdanA dRSTibiMduthI Akhare mana ane tenA vikaraNa sivAya bIjuM kaMI paNa vAstavika nathI, tyAre jaDavAdanA daSTibiMduthI to ekalI jaDa vastu vAstavika che. chatAM mAnavI vicAraNano vikAsa thatAM thatAM eka khubI e jovAmAM Ave che ke A baMne prakAranI vicAraNu ghaNI vAra eka bIjAmAM rUpAMtara paNa pAme che. have jaDavAdanuM eka lakSaNa hamezAM ekanuM eka kAyama rahe che, te e che ke sthULa vastu kharekhara heAya che te karatAM jaDavAda tene haMmezAM adhika gaNe che. vaLI bhautikazAstra tathA mANasanI sAdhAraNa buddhi sthULa vastune je lakSaNe lAgu pADavAnI nA pADe che tevAM lakSaNe tene jaDavAda lAgu pADe che. dAkhalA tarIke jaDavAda kahe che ke sthULa vastu anAdi che tathA svayaMbhu paNa che. paraMtu - :: vijJAnazAstrIe sAbita karyuM che?! vaLI te kyA vastune A addhi svIkArI zake?! e to ThIka, paNa jaDapavAmAM Ave che. 1 vadhIne kahe che ke sthaLa vastumAM jIvana, darAjAnI jovAmAM Ave ahino paNa samAveza karavAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che. prAcIna tathA arvAcIna tattvajJAnamAM A vAtanA dAkhalA jovAmAM Ave che. sthULa vastu zuM che e viSe jaDavAdIe mAMhomAMhe takarAra to kare che, paNa e ke apavAda sivAya teo eka bAbatamAM saMmata mAluma paDe che, eTale jene viSe ApaNe anubhava ApaNane kazuM ja kahI zakato nathI evAM lakSaNo dhULa vastumAM che ema teo ApaNane haThathI jaNAve che, arthAt tamAma tatvajJAnIonI mAphaka temanAM anumAna e te anumAno ja che, pramANayukta nathI. paraMtu jaDavAdIne AvuM kahevAmAM Ave che tyAre tene khoTuM lAge che. te evo dAvo kare che ke huM to vijJAnavettA chuM, ane mRSTine khulAso karavA huM je abhiprAyo darzAvuM chuM te abhiprAya bhautikazAstra saMpAdana karelAM nirNita pariNAma para AdhArabhUta che. vaLI te ApaNane evuM manAvavA iche che ke bhautikazAstrane itihAsa te jaDavAdane ja ItihAsa che. ane hastInA prazna khulAse karavAmAM huM to mAtra vijJAnanAM nirNita pariNAmenuM vyAvahArika lAgukaraNa karuM chuM. paraMtu A pramANe vijJAnane veza dhAraNa karavAne AdhakAra tene je ja nahi. AvuM sAhasa bile kula cAlavA devAya nahi. kharI vAta che ke vAnare e ajAyaba jevI zodhakhoLa karI che, paNa teoe karelI che ke zodhakhoLa ke jaDavAdane yathArtha TharAvI zakAya ema che ja nahi. ethI ulaTuM nautikazAstranA kSetramAM thayelI pragati vaDe Izvarana pAkrama, jJAna tathA bhalAI Aja divasa sudhI pragaTa thatAM AvyAM che, tathApi jaDavAda tathA jaDavAda ane ja na kara nitika jJAnanI pragati thavAmAM sArI che. kAraNa ke. upayoga karodha karavA mATe utsAha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM AAvyA che. vaLI bula karavuM paDe che ke je je jamAnAmAM bhautika jJAnamAM vRddhi thaelI che te te jamAnAmAM mANusannatanI zaskRtine khAsa rIte saphaLatA sAMpaDI che, kemake jANavA jevI vAta e che ke bhAtika jJAnanA kSetramAM rasa levAnA pariNAme dharma tathA tattvajJAnane cekhkhA lAla thayelA mAlUma paDe che. bhautika duniyAnu vadhAre mUlya AMkI zakAya kharUM, paraMtu te sAthe tenuM AchuM mUlya aMkAvAne sa Mbhava che. bhautika zoSakhALa vaDe IzvaranAM AzcaryakAraka kRtyo sabaMdhI mANusAne nitya smaraNu rAvavAmAM Ave che. bhautika duniyA saMbaMdhInuM ajJAna tattvajJAna tathA IzvarajJAnate hAnikAraka che e bhula karyA vagara chuTakA nathI. madhya yugamAM te jAvAdanA pracAra thADA hatA e vAta kharI; paraMtu te jamAnAmAM bhautikazAstramAM madatA AvI ane te nAza pAmyA jevI sthitimAM AvI paDyuM. e jamAnAmAM te kharA vijJAnane abhAve sRSTinA svarUpa saMbaMdhI tathA utpannakartA sAthe sRSTinA sabaMdha viSe tattvajJAna tathA izvaranAne pragaTa karelAM anumAnA pAaA jamAnAmAM nakAra karavo paDyo che. have jagatamAM jaDavAdanA uya kathAre thayA e kAIpaNu mAsa kahI zake nahi. e te mAnavI vicAraNAnA jeTaleja purANeA lAge che. mAnavI vicAraNAnI prAthamika sthiti jovI hAyatA te sacetanAvAdamAM jovAmAM Ave che. A sacetanAvAdanI sthitimAM mana tathA jaDa vastu vaccenA taphAvata viSe ceAkhkhI rIte bhAna thaelu hoya ema mAlUma paDatu nathI. sthULa vastune AtmAnI dRSTie tathA AtmAne sthULa vastunI dRSTie jovAmAM Ave che. mANasajAta je pUjA kare che te judA judA darajjAnI levAmAM Ave che. sauthI pahelAM amuka sthULa vastu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevI ke jhADa ane paththaramAM amuka parAkrama ke AtmA mUrtimAna thayelAM che ema samajIne temanI pUjA karavAmAM Ave che. A pUjavAmAM AvelI vastune pheTiza kahevAmAM Ave che. pachI pazuenI pUjA karavAmAM Ave che, ane te pachI sUryacaMdra jevI kudaratI zaktionI pUjA karavAmAM Ave che. manuSyonI Adi kALanI avasthAmAM A traNe prakAranI pUjA jovAmAM Ave che, ane mana tathA radhULa vastu vacceno taphAvata samajavA viSe teonI zaktihIna sthiti para te avalaMbe che. AdikALanAM manuSyonAM AvAM kAcAM anumAnane jaDavAda kahIe te Adhunika jamAnAmAM vijJAnane nAme je je anumAne jAhera karavAmAM Ave che temane paNa jaDavAda nAma ApavuM ghaTe che, kemake hAlanA keTalAka vijJAnazAstrIo AdikALanAM manuSyonI mAphaka ja mAnI bese che ke jIvana, iMdriyajJAna, tathA IcchAzaktithI dhULa vastunAM mULa tattva otaprota thaelAM che. AgaLanA eka vyAkhyAnamAM kapilanI je vaDa karavAmAM AvI che te ja vakhoDa hAlanA keTalAka pAzcAtya tatvajJAnIonI paNa karavI paDe che. teo sthULa vastu sAthe mana tathA tenAM vikaraNone bheLaseLa karI de che, ane pachI te viSe bhUlI ja jAya che. mana ane IcchAzakti ApaNuM jIvana para bIjI kaI paNa vastu karatAM vadhAre asara kare che. tenI vAta ATalethI ja patAvI devAya kharI? te kayAM kyAM kArya kare che e viSe ApaNane kaMI paNa sUcanA na Ape? vaLI jANe mana ane tenA vikaraNa hoya ja nahi evI rIte vizvano khulAse kare ? Avo mata dharAvanAra mANasone jaDavAdI kahyA vagara chuTake nathI. duniyAnA ItihAsamAM jaDavAdanI bhUmikA karatAM cokhkhI rIte caDhiyAtI bhUmikA para yAhudIo pahelavahelA caDhI gaelA mAlUma paDe che. bIjA mANasone te jaDavAdanA karatAM umadA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArtha prApta thayA hatA, paraMtu teoe pitAno asala jaDavAda - sAthe rAkhavAnA prayatna karyA che. vaLI yAhudIo ATalI badhI saMpUrNa rIte temaja ATalA vahelA jaDavAda para jayavaMta nIvaDayA, te ja kAraNathI teo sAthe sAthe sarvezvaravAda para paNa jayavata nIvaDelA mAluma paDe che. yAhudIonA samasta ItihAsamAM te sarvezvaravAdanI gaMdha sarakhIe mAluma paDatI nathI. bAIbalamAM te pahelethI chelle sudhI IzvaranI IcchA tathA zabda vaDe dhULa vastunI utpatti karavAmAM AvI hatI e spaSTa rIte ane AgrahapUrvaka jaNAvavAmAM Ave che. AdikALanAM manuSyanA jaDavAdamAM tathA cAlu jamAnAnA jaDavAdamAM eTale ja taphAvata jaNAya che ke jyAre AdikALanAM manuSyane jaDavAda dhArmika hato tyAre AjakAlano jaDavAda te dharmahIna che. kalpanA karavI e kAMI khoTuM nathI. mANase kalpanA karI zake che ane dhArmika paNa rahI zake che. hiMduonA dAkhalA jue. paraMtu ka5nAvAda jyAre dharmane zatru bane che tyAre te svAbhAvika rIte ja jaDavAdanuM rUpa dhAraNa kare che. paraMtu sAmAnya rIte to kalpanAvAda duniyAnA itihAsamAM javalleja dharmane zatru banyuM che. ka95nAvAdanA itihAsa parathI mAlUma paDe che ke sthaLa vastunuM manana karavAthI mANasanA manane vizrAMti maLatI nathI paNa te hamezAM tenI hada oLaMgIne pele pAra vAstavikatA zodhavA jAya che. kabula karavuM paDe che ke jaDavAdano ItihAsa bahu jhaLakato naja kahevAya, kemake duniyAmAMnA mahAna vicAramAMnA thoDAja jaDavAdI mAluma paDayA che. 2. prAcIna jaDavAda: (1) cInI jaDavAda: I.sa. pUrve 300 varSa para cIna dezamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javA tathA nirIzvaravAda vaNAja prasarI gaelA hatA. e dayane eka mahAna zikSaka kenayuziasa nAme thaI gayo. te pitAnI vicArasaraNImAM je ke IzvaranI hastIne nakAra karato na hato paNa te IzvaravAda zikhavato hato ema na kahevAya. e vicArasaraNImAM te nItizAstranuM svarAya e vizeSa lakSaNa jovAmAM Ave che, eTale ke buhanI mAphaka te paNa Izvarane paDatuM mUkIne nItinuM rahasya samajAvavAnA prayatna karatA hatA. je vicArasaraNamAM zviranI avagaNanA karavAmAM Ave che temAMthI koI paNa prakAranA jaDavAne uddabhava thavAno saMbhava rahe che, ane kanphayuziasanI vicArasaraNImAMthI jaDavAdane phaNage phuTI nIkaLe paNa khare. A vRttine aTakAvavAnuM kAma karyuzaasanA mahAna bhASyakAra meMga sue mAthe rAkhyuM. pAzcAtya dezomAM A mANasa menaziasa. nAme oLakhAya che. tenuM kahevuM e hatuM ke jaDavAdathI cInane bhaNuM nukasAna thayuM hatuM. vaLI teNe potAne evo mata darzAvyo ke je dezamAM jaDavAda cAle che, ane teno amala karavAmAM Ave che te kaI paNa deza nabhI zake nahi. tenA vakhatamAM je javAdIo hatA temanA matanuM khaMDana karavA mATe te pustake lakhato hato, ane evI rIte evA eka cInI jaDavAdInA matanuM varNana ApaNu pAse utarI AvyuM che. yenga cAue kahyuM ke "je bAbatamAM mANase eka bIjAthI judAM paDe che te to jIvana che; jemAM teo eka thAya che te maraNa che. jyAM sudhI teo jIve che tyAM sudhI teomAM buddhi tathA nibuddhine ane uccatA tathA nIcatAno taphAvata jovAmAM Ave che; teo marI gayA pachI to saDo tathA kSaya sivAya bIjuM kAMI jovAmAM AvatuM nathI. A te mANasajAtanuM sAmAnya bhAvi che. chatAM buddhi tathA nibuddhi tema ja citA tathA nIcatA keInA kAbUmAM nathI; tema ja saDA tathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSayanI sthiti ane samuLago vinAza pAmavo e paNa InA tAbAmAM nathI. mANasanuM jIvana tenA hAthamAM nathI, tema ja tenuM maraNa paNa tenA hAthamAM nathI; tenI buddhi tathA nirbahi, tenI uccatA tathA nIcatA e tenI potAnI hotI nathI. saghaLAM mANase janme che, ane savaLAM maraNa paNa pAme che, pachI te buddhimAna hoya ke nirbaddha hoya, mAnayogya hoya ke adra heya. kaI dasa varSanI umare marI jAya che, te kaI so varSanI uMmare. saddaguNa ane jJAnI marI jAya che. durgaNI ane mUkha paNa marI jAya che. jIvatAM temane yAu ane zana nAme saddaguNI vyaktio tarIke oLakhavAmAM AvatA hatA; maraNa pAmyA pachI te teo ekalAM saDI gaelAM hADakAM che. jIvatAM temane kazI tathA cAu nAme ati bhaMDA mANasa tarIke oLakhavAmAM AvatA hatA; maraNa pAmyA pachI to teo ekalAM saDI gaelAM hADakAM che. temanAM saDI gaelAM hADakAM vacceno bheda kANuM jANI zake ? mATe ApaNe jIvIe chIe eTalAmAM jIvanamAMthI jeTalo lAbha laI zakAya teTalo laI laIe. jayAre maraNano vakhata pAse Ave tyAre tenI avagaNanA karIne sahana karIe, ane ahIMthI vidAya thatAM vinAzane AdhIna thaI jaIe." A karatAM vadhAre cokhkhA zabdo bIjA kayA haiya? bAIbalamAM "IzvarahIna tathA jagatamAM AzAhIna " evA zabdo vaDe AvA mANasanuM varNana karavAmAM Ave che. AvA mANasonI dRSTie ApaNe mAtra dhULanA DhagalA chIe ane pAchA dhULamAM maLI javAnA chIe. kaI sadAcAra Acare ane keAI durAcAra ema judI judI rIte ApaNe A pRthvImAM jIvana gALIe te gALI che, chatAM ApaNe sarvanA bhAvimAM maraNa lakheluM che. maraNa pachI to saDelAM hADakAM sivAya bIjuM kAMI rahetuM nathI. mANasa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAnA jIvanamAM sadAcAra Acare, paNa ema karyA chatAM te tenuM jIvana duHkhI hoya te tenA sadAcArathI tene kaze lAbha thayo hoya ema dekhAtuM nathI. ApaNe mAnIe chIe ke jemAM badale maLaze evI eka bIjI duniyAne ApaNane anubhava thaze, paraMtu jaDavAdI evI AzA rAkhI zakato nathI. tenA siddhAMta pramANe te A ekaja duniyA che, ane te vinA bIjI duniyA thavAnI ja nathI. mANasanA maraNa pachI tenAM vakhANa karavAmAM zuM artha che? e sthitimAM te ApaNuM vakhANathI kaI lAkaDAnA DhImacA para asara thAya che tenA para asara thAya. mANasa game teTaluM bhUMDuM jIvana gALe to paNa tenuM maraNa thayA pachI tenI vaDa karavAthI ahIM tene je AnaMda thayo hato te kaMI thaDe e thavAno che? kIti AbhAsarUpa che ane sadAcAra mAyArUpa che. sukhabhoga vagara kaMI vAstavika nathI, tethI A cInI jaDavAdI pitAnA samakAlInane evI salAha Apato hato ke tame thoDI vAramAM marI javAnA che e samajIne sukha zodha ane lekamatanI avagaNanA karIne khAIpI le. kharA jaDavAdane mata A che. apavAda tarIke amuka jaNa jaDavAdane mAnI zake ane nItimAna jIvana paNa gALI zake, paraMtu tamAma jamAnAnA sAdhAraNa mANasone e anubhava thaelo che ke je jaDavAdI mANasa Izvara tathA AvanAra jIvanane InakAra kare che tene svArtha tathA bhogavilAsanuM bAnuM saheje maLI zake che. (2) hiMdI jaDavAdaka jaDavAdanuM chevaTanuM rUpa upara pramANe che. e jAvAda je hiMdustAnamAM Ubhe thaze heya te te cArvAka vAdarUpe Ubho thayo che. paraMtu jaDavAda judA judA darajajAno heya che, ane vizva jANe eka saMce heya evI rIte je vicAracAraNImAM tenuM varNana karavAmAM AvyuM hoya, ane tenI utpati Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM ahie phALo Ape che e viSe kazuM ja jaNAvavAmAM AvyuM na hoya evI vicArasaraNIne mAre javAdI kaheja haTake. akasmAtathI utpanna thaela saMce A divasa sudhI koIe joyo ja nathI. jyAM saMce che tyAM mana paNa che, ane jyAM mana nathI tyAM satya nathI, A kAraNathI AgalAM vyAkhyAnamAM meM sAMkhyadarzana tathA bIjA darzane paNa jaDavAdI kahyAM che. paraMtu . hiMdustAnamAM purepurA jaDavAdane eka ja dAkhalo che, eTale cArvAka vAdana. A cArvAkavAda upara varNavelI vicArasaraNIne maLato Avato jaNAya che. te e samaja para AdhArabhUta che ke ApaNane ne jeTaluM jJAna che teTaluM badhuM Idriyo vaDe ja prApta thAya, che. sRSTinAM mULa tatva cAra darzAvavAmAM AvyAM che, eTale pRthvI, havA, agni ane pANI. A to vizvanAM mULa to che, teo anAdi che, ane temAMthI sadhaLuM uddabhavyuM che. mANasanA zarIramAM jyAre A to ekaThAM maLe che tyAre temAMthI buddhi upaje che. teo nAza pAme che tyAre vicArazakti paNa nAza pAme che. zarIra vinA keI AtmA che ja nahi. jagatanAM vividha prakAranAM dazyo ApoApa razULa vastunA svarUpamAMthI ja upasthita thAya che. kudaratAtIta hoya evuM kazuM ja nathIH Izvara nathI, bhAvi nathI, bIjI duniyA nathI, mekSa nathI, bhalAMbUDAM kRtyene badale paNa nathI, AbAdI te svarga che ane vipatti te narka che. veda racanArA mUrkha hatA, ane dharma te mAtra nibuddha mANasonA piTa bharavAnA eka sAdhanarUpa che. mANasanA jIvanane mukhyArtha sukhabhega. kara e che. - hiMdamAMnA cArvAka leke viSe vAMcIe chIe tyAre epiAyurasanA anuyAyIo yAda Ave che. upaniSanA ajANyA lekhakee eka ucca prakAranA ka95nAvAda racI kADhayo hato, te keTalIka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte pheTAnI vicArasaraNIne maLatA Avato jaNAya che. teo vedane adhikAra mAnya rAkhatA hatA. kapila paNa vene mAna ApatA hato, chatAM teNe je vicArasaraNuM sthApanA karI hatI te kharuM jotAM jaDavAdI hatI. gautama buddha upaniSad uparAMta vedane paNa nakAra karyo, ane te nirIzvaravAdI mAluma paDe che. chatAM teNe ucca prakAranuM nItiviSayaka zikSaNa ApyuM hatuM. mahAvIra viSe paNa emaja kahIe te e khoTuM nathI. kAlpanika tathA vyAvahArika tattvajJAnane ekabIjA sAthe keTale badhe nikaTa no saMbaMdha che te A dAkhalA parathI samajI zakAya ema che. jemake kapila evuM zikSaNa ApatA hatA ke mANasone judI judI traNa rIta:jJAna maLe che. vastubedhana, anumAna ane zrutikAre. gautama buddha atino InakAra karyo, ane tene badale potAnuM naitika zikSaNa mUkavuM. cArvAkavAdIoe anumAnane tyAga karyo, eTale jJAna saMpAdana karavAnA sAdhana tarIke vastubodhana bAkI rahyuM. AnuM pariNAma e AvyuM ke naryo AnaMdavAda sthApana thayo. tatvajJAnanA ItihAsa parathI sAbita thAya che ke nItizAstranA pAyA tarIke vastubodhana salAmatIbharyuM mAlUma paDatuM nathI. pAzcAtya tatvajJAnanA ItihAsamAMthI dAkhale laIe te aMgreja tatvajJAnI lAka paNa zikhavato hato ke jJAnane AdhAra Idri para rahelo che. A zikSaNathI IMglaMDamAM kharAba pariNAma tarata te na AvyuM, paraMtu e ja zikSaNa jyAre phAnsamAM ApavAmAM AvyuM sAre temAMthI tarataja jaDavAdane uddabhava thaze, ane vaLI te jhapATAbhera vadhavA lAgyo. sadarahu poraya tathA pAzcAtya dAkhalA parathI sarvoparI astitva saMbaMdhI pahelAM avavada :upasthita tha, ane tene pariNAme nItine dhakko pahoMo.cAvArthavAdI e evI dalIla karI ke zuM che te ApaNe jANatA nathI te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI zuM karavuM te ApaNe zI rIte jANIe ? vaLI zuM karavuM joie e viSe spaSTa jJAna ApaNane maLI zakatuM nathI mATe ApaNe marachamAM Ave ema karIe. " tyAM sudhI jIvana TI che tyAM sudhI sukhI jIvana gALe, devuM thAya toe ghI khAo. zarIra rAkhamAM maLI jAya che, te pachI te kyAMthI pAchuM Ave ?" - 3, grIka jaDavAda () DIkITasa ' purAtana grIsamAM vijJAna tathA tatvajJAnanI vacce taphAvata che evuM samajavAmAM AvatuM ja na hatuM. suSTinAM mULa tatva cArvAkavAdanI mAphaka jaDa ke nirjIva mAnavAmAM AvatAM hatAM. vaLI cArvAkavAdIo je ta mAnatA hatA te ja ta asalanA grI tatvajJAnIo paNa mAnatA hatA, eTale pRthvI, pANI, havA tathA agni. keTalAka tatvajJAnIo e tane ane keTalAka te paikI ekane asala mAnatA hatA. vaLI kaI vAra ema paNa mAnavAmAM AvatuM hatuM ke asala vastu (aMgrejImAM jene meTara kahIe chIe te) A badhA karatAM jhINI hoya che, aspRzya ane adazya hoya che, tathA A badhAM tattanA AdhAra tarIke hoya che. chatAM vahu sivAya kaMI nathI evuM A tatvajJAnIo kahetA na hatA.' teo ema paNa dhAratA hatA ke jIvana tathA buddhi jevAM cetana to paNa hoya che, ane te varatumAM otaprota thaI rahelAM che, grIka jaDavAdanI sauthI pahelI: vyavasthita vicArasaraNI yusIsa tathA DImekITase I. sa. pUrve pAMcamA sakAmAM prasiddha karI hatI. paraMtu DIjhITase lyusIppasanA siddhAtine vizeSa viratAra karyo hata; eTale yusIpasa viSe ahIM AgaLa bata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * kahevAnI jarUra nathI. kharUM joIe teA DImAnkrITasanA javAdamAM - tathA vIsamA saikAnA javAdamAM jIja taphAvata jovAmAM Ave che teNe ghaNA lekhA bhUkhyA hatA, te paikI theADhA ja TukaDA mAjIda che. tenA jamAnA tarapha joIe tA te eka ajAyaba jevA mANasa lAge che. te vizeSe karIne bhautikazAstramAM pravINa hatA, prAmANika hatA tema ja nItimAna paNa hatA, ane vaLI tamAma janatA taraphathI sanmAna pAmatA hatA. jaDavAdI tathA nirIkSaravAdI siddhAMtAne AdhAre umadAmAM umadA je kaMI naitika zikSaNa ApI zakAya tevuM zikSaNu A mahAna puruSa ApatA hatA. dAkhalA tarIke te evuM zikhavatA hatA ke mANusanuM meATAmAM mADhu kalyANu iMdriyagamya AnaMdamAM, dravyamAM, mAnamAM athavA rAjasattAmAM nahi, paraMtu mananI zAMtimAM, tathA kAyumAM rAkhele zuddha AtmA sa'pAdana karavAmAM samAelu che. satya kheAlavA viSe, hiMmata rAkhavA viSe, DahApaNa viSe, nyAya viSe, svAMkuza viSe, buddhinuM sanmAna rAkhavA viSe tathA kAyadAne AdhIna thavA viSe tenAM ghaNAM su Mdara pravacanA mAjIda che. tathApi e dekhItuM che ke vastunu manana karavAthI upalA Adarzo paikI eka prApta thaI zake ema nathI. judI judI e sattAne AdhAre DImeAkroTasa vizvanA khulAse karavAnA prayatna karatA hatA, eTale dik tathA aNu; athavA khAlIpaNuM' tathA bharapurapaNuM. aNu asaMkhya hAya che, aparimita dimAM hIlacAla kare che ane temAMthI parimita jagA utpanna thAya che. A aNue anAdi che tathA avinAzI paNa che. kharI utpatti thai nathI, temaja kharA vinAza thavAtA nathI. je kaI vAstavika Aya tenI hastI kadI nAbUda thatI nathI. utpattine kharA artha bhegA thavuM eve thAya che, ane vinAzanA kharA avikharAi javu evA thAya che. vizvamAM jeTalI vastu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA zakti haiAya che teTalI te yama rahe che. zakti eTale zuM? tenA javAba DImAkrosa evA Ape che ke te te gatimAna thaelI vastu ja che. kAI paNu e aNunI vacce je kaMI taphAvata hoya te taphAvata temanA mApane lagatA che, temanA guNune lagatA nathI. teo mAtra peAtAnA AkAra, peAtAnI parasparanI sthiti tathA vyavasthA saMbaMdhI eka bIjAthI judA jAya che. pANI leDhAthI juduM' hAya tA te eTalI ja bAbatamAM juduM che ke tenAM aNue gALa AkAranAM tathA suMvALAM hoya che; ane teo eka bIjAne adhamesatAM hatAM nathI paNa eka jA para thaIne gabaDatAM hAya che. tenI sAthe lADhAnAM aNu sarakhAvIe te teo nAnAMmoTAM che; judA judA AkAranAM che, ane eka khIjAnI sAthe sajjaDa jAmI jAya che. AtmA te mAtra zarIranI aMdaranuM eka bIjuM zarIra che. te paNu aNuneAja banele che, tathApi tenAM aNu vizeSa sUkSma ane atizaya khArIka che. dareka vastumAM anya vastu para saMskAra pADavAnI amuka zakti hAya che. evI rIte DImeAkrITasa vastubenane khulAsA karatA hatA, ane ema paNu zikhavatA hatA ke vicAra teA mAtra vastubhedananuM amuka vizeSa zuddha svarUpa che. aNuo zAthI hIlacAla kare che ane vyavasthita duniyA utpanna karavA mATe te zI rIte ekaThAM maLe che, e samasta duniyAI jaDavAdane lagatA eka vikaTa prazna che, ane tenA e javAba ApI. zakAya che. kAMtA vizvathI para hAya evI kAI paNa vyaktie ema karyuM che, kAMtA kAI AvazyakatAnA niyamathI ema thayuM che, e emAMnA eka javAba svIkAryA vinA chuTakA nathI. trI javAba hajI sudhI- krAie ApyA ja nathI. e pramANe DImAkrITA AvazyakatAne AzA le che, kAi paNa sarvoparI mana athavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F heturUpa kAraNanA svIkAra karavA te rAjI na hatA, ane tethI teone khale te eka naryAM yAMtrika, acetana tathA hetuhIna bhAvazyaktAnA niyama dAkhala kare che. have AvI dareka vicArasaraNImAM tenA peAtAnA vinAAAM A samAelAM DAya che. jaDavAdane AdhAre emaja mAnavuM paDe che ke ApaNuM saghaLuM jJAna Akhare vastukhAdhana para AdhAra rAkhe che, ane ApaNe upara joi gayA tema jJAnanA AdhAra tarIke Idriya jJAna salAmatIbharyu nathI. tattvajJAnIoe jyAMkahIM vastuAdhanavAdanA Azraya lIdhA che tyAM temAMthI saMzayavAda tathA ajJeyavAda upasthita thayA vagara rahyA nathI. A aMte eTale vastu edhanavAda tathA sa MzayavAda haMmezAM potAne janma* ApanArI mAne bharakhI jAya che. jo vastu sivAya kaI vAstavika nathI te| vastubhedananA atha ze? vastu para vastu je saMskAra pADe te vinA bIjuM zuM heAya ? ema DImeAkrITasanA kahyA pramANe vicArane eka prakAranuM vastubhedana mAnavuM paDe. AnA artha evA thAya ke vastunA svarUpa saMbadhI ApaNe kaMi ja jANI zakatA nathI. vadhAremAM vadhAre eTaluM jANI zakIe ke ApaNI IMdriya vaDe phalANI vastunI ApaNA para lANI asara thAya che, jemake huM A mejane raMga jouM chuM, mane A nAraMgInI vAsa Ave che, pavanane lIdhe A jhADanAM pAMdaDAMnA avAja mAre kAne paDe che svataH meja viSe, svataH nAragI viSe ke svataH pavana viSe ApaNe kaMija jANI zakIe nahi. sadhaLA soMgAmAM sadhaLAM mANasAne mATe kharUM paDe evuM eka paNu vidhAna ApaNe karI zakIe nahi. saghaLu jJAna sApekSa hAya che. dareka vastu tamane judI lAge ane mane paNa judI lAge paN te kharekharI kevI che e viSe kAne khabara ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mulI DIkITasane paNa dekhAtI hatI, ane tethI te kaheto hato ke dipha ane aNu sivAya kaMI vAstavika nathI. paraMtu DIjhITasanA saghaLA jJAnane AdhAra iliyAnubhava para rahe hato to dipha ane aNu paNa vAstavika che evuM te zA AdhAre kaheto haze? vaLI je DImeDITasa eka vakhate ApaNane evuM jaNAve che ke sadhaLuM satya vastubhedanamAM samAeluM che te ja DImokITasa bIjI vakhate kahe che ke temAM satya che ja nahi. Akhare satya kuvAne taLIe paDI rahe che ane te jAvuM muzkela bane che, evuM tene kahevuM paDyuM emAM navAI zI?! vaLI emAM paNa navAI jevuM kaMI nathI ke tenI pAchaLanA keTalAka vijJAnazAstrIone kabUla karavuM pAyuM hatuM ke vizvamAM satya jevuM kaMI ja nathI. A nukasAnakAraka zikSaNa sephisTa tatvajJAnIonA vakhatamAM tenI parAkASTAe pahoMcyuM. temane viSe bahu kahevAnI jarUra nathI. mAtra eTaluM ja kahevAjoga che ke teo satyane cAhatA nahatA, tene zodhatA na hatA, temaja satya che evuM mAnatA paNa na hatA. rAjadvArI bAbatamAM asarakAraka bhASaNa kevI rIte karavuM e zikhavavA mATe teo sArUM mahenatANuM letA hatA, ane buddhino durupayoga karIne pitAnAM piTa bharatA hatA. (3) jaDavAda pratye prIka pratyAghAta : A siddhAMte sokreTIsa tathA pleTane khoTA lAgyA, ane teone ema paNa lAgyuM ke te svIkAravAmAM Ave che tethI vyaktigata tathA samaSTigata AtmAnuM satyAnAza vaLI gayA vagara rahe ja nahi. AthI teoe jaDavAdano sAmano karavAnuM mAthe lIdhuM, ane ethI ulaTA siddhAMte svIkAravA joIe ema sAbita karavAnA prayatna teo pitAnA jIvananA aMta sudhI karatA hatA. Iti karatAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAre mahatva che ane vizvane khulAse karavA mATe vizeSa pAyArUpI che ema teo zikhavatA hatA. zarIra karatAM AtmA ISTa che. satya sApekSa che e vAtane nakAra teo haTheThathI karatA hatA, ane zikhavatA hatA ke saghaLA saMjogomAM tathA saghaLAM mANasane mATe kharAM paDe evAM satya duniyAmAM che, ane mANase tenI zodha kare che te temane prApta paNa thaI zake. vaLI evAM satyanI zodha karavI e mANasanA jIvanane mukhyartha che, ane te tene prApta thAya emAM tene meTAmAM meTe mahimA samAele che. - grIka tatvajJAnanA itihAsamAM AnekSaAgarAse sauthI pahelAM utpattine vicAra raju karyo hato, ane te zikhavatuM hatuM ke utpattinuM kAma keI amuka sanAtana buddhinuM devuM joIe. duniyA nI racanA joIne tene mana para evI asara thaI hatI ke te akasamAta thaelI hoI zake nahi. tenA dareka bhAgamAM janA mAluma paDI Ave che, ane jayAM bhejanA mAlUma paDe che tyAM mananI hastI samajyA vinA chuTake nathI. A pramANe sRSTinI suvyavasthAne AdhAre IzvaranI hastI sAbita karavAnI je dalIla karavAmAM Ave che te Aja sudhI cAlu rahelI che. jaDavAdIone A dalIla vizeSa AkramaNakArI lAge che, paraMtu te keI nAbUda karI zakayuM nathI. te nAbUda karavAnA ghaNA prayatna karavAmAM AvyA che, paraMtu je dalIlane AdhAre te nAbuda thAya te dalIlane AdhAre te emaja mAnavuM paDe ke saghaLuM jJAna azakya che. juo paheluM vyAkhyAna. pleTanA tatvajJAnane khulAse atre karavAnI jagA nathI, te viSe have pachI prasiddha thanAra "vyaktitva ane nivyaktitva' nAmanA mArA pustakamAM vAMcavA maLaze. paraMtu TuMkAmAM te evuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 zikhavatA hatA ke salaLuM vicArarUpe hastI dharAve che. dAkhalA tarIke dRzya duniyAmAM jAta jAtanI meja jovAmAM Ave che, kAi gALa, kAI cArasa, kAI uMcI, kAI nIcI, ema judA judA cATanI aNuita megne duniyAmAM che. paraMtu A sadhaLI meja mAtra pratirUpe che. teomAM je tattva sAmAnya hAya che--jete mejapaNuM kahIe-te vicArarUpe adrazya rahe che. pleTA kahe che ke eja kharI meja che. eja pramANe te zIkhave che ke jeTalAM dazyA vizvamAM jovAmAM Ave che te amuka mULa vicAranAM pratirUpa dazyA che. ema sauthI umA vicAra te bhalAi che, ane teja vizvamAM prAdhAnya bhAgave che. erisTATala pazu jaDavAdane sAmaneA karatA hatA ate zikhavatA hatA ke dareka dRzya vastunuM kAraNa hoya che. vaLI ApaNA mananI racanA evI che ke dareka vastunuM kAraNu zodhyA vagara ApaNe rahI zakIe niha. vaLI bArIkAithI joie chIe tyAre mAlUma paDe che ke dareka vastu kAraNa che ane pariNAma paNa che; te pachI thanAra amuka bInAnuM kAraNu che, ane AgaLa batI gaelI amuka khInAnuM pariNAma paNa che. ema karatAM karatAM kAraNu ane pariAma AkhA vizvamAM Ataprota thai rahelAM che. paraMtu mANusanA mananI racatA evI paNa che ke te anAdi kALathI thatI AvelI kAraNupariNAmanI mALA svIkArI zakatuM nathI. amuka prathama kAraNu mAnyA vagara te rahI zakatuM nathI. sadhaLAnuM prathama kAraNa te te Izvara che. vaLI erisTATala ethIe AgaLa vadhIne jaNAve che ke vizvamAM cAra prakAranAM kAraNeA najare paDe che: utpAdaka kAraNu, sAdhanarUpa kAraNa, mULarUpa kAraNu ane heturUpa kAraNa. jue 'OM tti' viSenuM vyAkhyAna. vizvanI racanAmAM A cAre kAraNeA etaprAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 thaI rahelAM mAlUma paDe che, ane te paikI game te eka maraNanA daSTibiMduthI vizvane nihALAe tApaNu bhAkhare vizvanu eka prathama kAraNa hovuM joI e e viSe khAtarI thayA vagara rahetI nathI. AvI rIte erisTATale potAnA kAraNavAdarUpe je kille caNyA hatA te para AjaparyaMta jaDavAdanA thaelA sava hallA phaTa gaelA mAlUma paDe che. asAsanI vAta e che ke pleTa ke erisToTala nirapekSa sarajanahAranA vicArane paheAMcI zakyA na hate. A baMne mahAna zikSakA ema mAnatA hatA ke vastu Izvara saMbaMdhI amuka prakAranuM svAyattazAsana dharAve che, eTale hastImAM DAya evI vastumAMthI sRSTinI utpatti karavAmAM AvI hatI ema teo mAnatA hatA. A hisAbe te kSira sarajanahAra nahi paNa eka mahAna kArIgara gaNAya. A kAraNathI e emAMnA eka jaNu jaDavAda para saMpUrNa jaya meLavI zakyA nahi. ( 6 ) ethuirasa : pleTA tathA erisToTalanA samaya pachI grosa dezamAM je tattvajJAnasaraNI upasthita thayelI te dekhItI rIte ochA mahattvanI mAlUma paDe che. sATIsa, pleTA tathA erisToTalanA avasAna pachI grIka tattvajJAnanA sAnerI jamAnA vItI gayA. e nivivAda che. A mahAna puruSonA vakhata pachI je vicArasaraNIe upasthita thai temAMnI eka epikathurasanA nAma parathI eLakhavAmAM Ave che. A saraNI DImAkrITasanA tattvajJAna para ja sthApita thaelI mAlUma paDe che, ane temAM tenA siddhAMtAnA vizeSa vistAra karavAmAM AvelA jaNAya che. ema epikathurasanI vicArasaraNImAM prAcIna duniyAnA jaDavAda tenI parAkASTAe paheAMcI gayelA mAlUma paDe che. epikyusa jAte leAkapriya hatA, ane peAtAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArasaraNI pratye janatAne AkarSavAnI bAbatamAM te e kAraNathI bhAgyazALI hatI ke tene pitAnA jeTalA ja lokapriya kavine sAtha paNa maLe. epikyurasa pite grIka hatA, tyAre lyukeziasa romana hatuM. - have epikyurasa satya paranA premanI khAtara tene zodhato na hatA, ane ema karuM chuM evo dAvo paNa karate na hatosatya zodhavAne tene hetu sukhAnubhava prApta karavAno hato, ane eja hetuthI te anyane paNa te zodhavAnI bhalAmaNa karatA. tenA daSTibiMduthI satya tathA sadAcAranuM mUlya eja bAbatamAM samAeluM che ke te vaDe duHkhathI dUra rahI zakAya che, ane sukhAnubhava prApta thaI zake che. lyukeziasane epikayurasanuM zikSaNa zAM zAM kAraNone lIdhe sAruM lAgatuM hatuM e viSe te ApaNane hoMzabhera jaNAve che. A zikSaNAre bIkamAMthI mukti maLe che ema tene lAgatuM hatuM te vaDe IzvaranA ledha viSenA vicArathI temaja AvanAra chavananI dhAstIthI mANasanA manane mukta karavAmAM Ave che. have epikyurasa tathA lyukeziasanA jamAnAmAM dharmane nAme jAta jAtanA vahema upasthita thayA hatA e daSTie joIe chIe tyAre temanA A hetu saMbaMdhI ApaNe kadApi amuka aMze sahAnubhUti darzAvavI paDe. chatAM AvA hetumAMthI je kaMI vicArasaraNuM upasthita thAya temAM khAmI AvyA vinA zI rIte rahI zake, e viSe vicAra kare che. paraMtu epikyurIana lokone mULa hetu game te hoya te paNa e vaDe teo bhautika pradezane abhyAsa karavA mATe ArjAyA hatA, ane tenI saghaLI AmIo hovA chatAM bhautikazAstrane lagatuM ke vizeSa upayogI anumAna prAcIna kALamAMthI prApta thayuM hoya te te bezaka A aNuvAda ja che. jAvastunAM mULa to aNu che. e aNunI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 rUpAnAM anaMta zakti paNa utpatti kudaratI zaktio vaDe thaI zakatI nathI, temaja tene nAza paNa thaI zakatA nathI; tenI saMkhyAmAM vadhArAdhaTADA pazu thaI zakatA nathI; ema sthULa vastu judAM judAM svarUpamAM parivartana pAmI zake che. temaja kudaratI navI navI atyaMta dizAmAM vALI zakAya che, chatAM vizvamAM jeTalI vastu ane jeTalI zakti hAya teTalI ja te kAyama rahe che, e hucha pazu chellI DhabanA vijJAnazAstrIonA abhiprAya che. A anumAnamAM arvAcIna vijJAne vizeSa jANuvA jevA sudhArAvadhArA oNja nathI; teNe te mAtra cokkasa prayAga vaDe amuka amuka kSetramAM tenI sAbitI karI che. A aNuvAda ke ApaNA vakhata sudhI cAlu rahelA che. ApaNA vakhatamAM aNune lagatA je navA prayAga karavAmAM AvyA che, te dhyAnamAM rAkhIne te viSe navenAme vicAra karavA paDaze e dekhItuM che. paraMtu sthULa vastunAM mULa tattve game te hAya-pachI te aNu DAya ke zakti haiya--tApaNu traNa prazno upasthita thAya che; tenA javAba jaDavAdIoe ApyA vagara chuTakA nathI : 1. A aNu ke zaktirUpa tattva asala che tenuM pramANa zuM? 2. teo svayaMbhU che. ene purAvA kyAM che ? 3. mANusanI buddhi ATalAmAM sateASa mAnIne tenI hastIne khulAsA zA mATe nA mAge? A praznonA javAbamAM jaDavAda kazuM ja kahI zakatA nathI. ' tamAma jaDavAdanI mAphaka epikyurIana jaDavAda paNa evuM vidhAna kare che ke vastu anAdiche. Ama mAnavAnuM kAraNa zuM ema pUchavAmAM Ave che tyAre jaDavAdI ema kahe che ke zUnyamAMthI kai nIkaLI AvavuM e azakya che. kAraNavAdane niyama e che ke je kaMI pahelAM hastImAM hatuM nahi te potAnI meLe hastImAM Ave e azakaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. puratA kAraNa vinA kazAnI utpatti thaI zake nahi. jaDavAdIe kahe che ke dhULa vastu che tethI te anAdi kALathI haze ema mAnyuM ja chuTake. tenI utpatti thaI zake nahi. ema je nirNaya teo sAbita karavA mAge che te ja nirNaya temanI saghaLI dalIleno AdhAra paNa che. duniyAbharanA pramANazAstra pramANe A te tarka zAstranI taddana viruddha che. A bhUlane saMskRta bhASAmAM sAdhyama kahevAmAM Ave che, eTale je sAbita karavAnuM che te sAthane tenA pitAnA kAraNa tarIke raju karavAmAM Ave che. chatAM jaDavAdanuM sAhitya ATaluM badhuM vistRta hovA chatAM jethI A pramANapaddhati yathArtha Thare evuM eka paNa kAraNa ke evI eka paNa dalIla DimokrITasathI mAMDIne AjakAlanA baTUna rasala sudhInA eke sAhityamAM zodhyuMe jaDatuM nathI. A pramANe jaDavAdanA pAyAmAM ja je anumAna raheluM che te buddhi pramANe anucita che. jagatanI utpatti thaI zake nahi evuM vijJAna vaDe athavA bIjI kaI paNa rIte sAbita karavAmAM AvyuM nathI. vaLI ApaNane ema jaNAvavAmAM Ave che ke aNu anAdi che, eTaluM ja nahi paNa teo zakya hoya te tamAma AkAranAM paNa heya che. je te pahelAM samAna heta to temAMthI vizvanI utpatti thaI zakI na heta. have aNu AvI rIte asamAna kevI rIte banyAM ane temAMthI vyavasthita vizva utpanna thaI zake eTalA badhA AkAranAM te kevI rIte thayAM haze ema ApaNe pUchI zakIe chIe. A prazna saMbaMdhI Aja dina sudhInA tamAma jaDavAdIo aMdharAelA mAluma paDe che. teo haTha karIne te viSe vicAra karavAnI nA ja pADe che, ane duniyA akasmAtanI eka anaMta bInAnI mALAne pratApe hastImAM AvI che evuM teo ApaNane manAvavA Icche che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM A bAbatamAM AjakAlanA temanA anugAmIo karatAM epikayurIana loko vadhAre DahApaNa darzAvatA mAlUma paDe che, eTale temane A muzkelI jaNAtI hatI, ane temAMthI bacavA ne rasto teo zodhatA hatA. aNa ekabIjAnI sAthe kevI rIte maLI jAya che teno khulAso teo AvI rIte karatA hatA. sauthI pahelAM aparimita diphamAM thaIne UbhI sIdhI lITImAM asaMkhya aNuo paDatAM hoya evI kalpanA karavAnI bhalAmaNu teo ApaNane kare che. have dekhItuM che ke A aNuo evI rIte ekabIjAnI sAthe kadI paNa maLI zake nahi. koI paNa rIte aNu ekabIjAnI sAthe athaDAmaNamAM Ave e Avazyaka che. DImekITasa e khulAse karate ho ke nAnAM aNu karatAM moTAM aNunuM vajana vadhAre hovAthI teo vadhAre vegathI paDe che, ane tethI athaDAmaNa thAya che. paraMtu A dalIlamAM je bhUla rahelI che te erisToTala batAvI zakato hato. ApaNe havAmAM paththara pheMkIe chIe tyAre tene nIce paDatAM havAthI amuka aMze aTakAva thAya che, paraMtu DImojhITasa mAnato hato ke dipha khAlI che, tethI nIce paDatAM aNune kazAthI aTakAva thaI zake nahi, tethI erisToTala evI dalIla karato hato ke A sthitimAM, eTale jemAM kazAthI aTakAva thati nathI evI sthitimAM, aNu nAnAM hoya ke moTAM te paNa teo eka sarakhA vege paDaze. vaLI A dalIla sAcI hatI, tethI DIkrITasanA anumAnamAM zI rIte sudhAre thaI zake e viSe epikyurIana lekene vicAra karavo paDyo. tethI teoe evI kalpanA karI ke amuka aNu pitAnA mArgamAMthI saheje khasI gayAM haze ane tethI athaDAmaNa thaI haze. paraMtu AthI eka bIjI muzkelI upasthita thaI, te e ke aNu pitAnA mArga mAMthI zI rIte khasI gayAM haze? kaI asarathI Ama thayuM haze ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa e mAra khAvA hAya evuM teA teonA siddhAMta pramANe mAnI zakAya nahi; kemake teo evuM zikhavatA hatA ke aNunI bahAra khAlI dik sivAya bIjuM kaMIja nathI. Akhare temane kabUla karavuM paDyuM ke aNumAM thoDI thADI icchAzakti rahelI haze. have epikyurIana lAnA vakhatamAM judI judI e mAnyatA prabaLa hatIH pahelI, Izvare jagata utpanna karyuM hatuM evI IzvaravAdIonI mAnyatA; ane bIjI, vizva para daiva adhikAra calAve che evI anya mANuseAnI mAnyatA. A khemAMnI eka mAnyatA svIkAravA teo rAjI na hatA, ane A rIte e aMtemAMthI bacAva thAya ema che ema temane lAgatuM hatuM. paraMtu sAcA tattvajJAna pramANe aNu peAtAnA mArgamAMthI zI rIte khasI gayAM. temA khulAsA karavA ja joIe. asakhya aNumAM gheADI gheADI IcchAzakti kyAMthI AvI ? vaLI jo hAya tA eka sarvoparI icchAzaktine bale jagatanA utpAdaka kAraNu tarIke nAnA prakAranI aNita bhinna bhinna icchAzakti mAnavI paDe. dekhItI rIte jemAMthI A sadhaLI nAnA prakAranI icchAzakti upasthita thaI hAya evI ekAda sarvoparI icchAzakti mAnyA vagara ApaNA chuTakA nathI. jo kazAmAMe icchAzakti mAnIe tA sarvoparI icchAzakti mAnavAmAM vAMdhA ? * have epikayurIana leA daivane mAnavA icchatA na hatA, tethI temane na chuTake mANusanI muktecchA mAnavI paDatI hatI. paraMtu mANusamAM muktecchA hAya ! khIje ThekANe te ae ja nahi ema ApaNe zA AdhAre khI zakIe ? have kudaratamAM AvazyatA sivAya kaMI nathI evuM kAI paNuM jaDavAdI mAnI mese tA teNe ema paNa mAnavu" joIe ke mANasamAM paNa AvazyakatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sivAya bIjuM kaMI nathI. je te evI dalIla kare ke mANasamAM mukatecchA che to teNe ema paNa kabUla karavuM joIe ke mukatecchA kudaratamAM paNa che. kAMte e baMnemAM AvazyakatA mAnavI paDe, kAte baMnemAM muktaSkA mAnavI paDe aicchika kRtya naya yAMtrika kAraNemAMthI upajAvavAnA jeTalA prayatna karavAmAM AvyA che teTalA phekaTa gayA che. pitAnI A badhI dalIlo racavAmAM lyusipasa tathA epi kayurase buddhine upayoga karyo haze te pachI teoe IcchAzakti uparAMta pitAnAM aNumAM buddhi kema na mUkI ? vaLI e uparAMta lAgaNI ane prerakabuddhi paNuM mUkIne teoe temane AkhuM mana kema na ApyuM je juja IcchAzakti teoe pitAnAM aNuone ApI hatI e te AkhA vizvanI utpatti karavA puratI na hatI e dekhItuM che. pitAnI vicArasaraNInI jarUrIAte pramANe AvI rIte pitAnAM aNune lATa ghaDyA pachI vizvanI utpatti kevI rIte thaI hatI e viSe epikayurasa khulAse karavA lAgyo. TuMkAmAM kahIe to cAle ke teNe utkrAMtivAdane AdhAre vizvanI utpattine khulAse karavAnA prayatna karyA. pahelAM nirindrIya vastu upasthita thaI, pachI sendrIya prANIo upasthita thayAM, temAMthI mANasa utpanna thayuM, mANasa bolavA lAgyAM, ane pitAnA samAjanI vyavasthA tathA sarakAranI sthApanA karavA lAgyAM, ane Akhare dharma nI utpatti thaI. Adhunika jamAnAmAM A vikAsaviSayaka anumAnanI judI judI vigatomAM sudhAro vadhAre karavAmAM Avyo che khare, chatAM te Aje che eTaluM ja vistRta lyukeziasanA vakhatamAM paNa hatuM. utkrAMtivAdanAM hetu tathA paddhati hajI tenAM teja che, temaja tenA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 niOyA paNu hmaNI vakhate tenA teja mAlUma paDe che, siddhAMta tarIke mAre utkrAMtivAda sAthe kazI takarAra nathI. mAtra nirIkSaravAda sAthe jyAre tene joDI devAmAM Ave che tyAre vAMdhA UbheA thAya che. epikayurasa IzvaranI hastI mAnavA nA pADatA hatA, teja pramANe te AtmAnA amarapAtA nakAra karatA hatA. A matanA anuyAyIe AtmAnA amarapaNAnA nakAra karavA mAgatA hatA, tethIja te jaDa che evuM sAbita karavAnA prayatna paNa te karatA hatA. maraNunA vicArathI trAsI jatA AtmAne mATe lyukreziasa tathA epikayurasa ATaleAja dilAsA ApI zakatA hatA ke maraNudvAre jIvananA aniSTamAMthI khacI jaI zakAya che. jaDavAdamAM mANasajAtane mATe AjaparyaMta jo kaI suvArtA haiAya te te Aja che, je vicArasaraNImAM sauthI pahelA zabdo " Adie Izvare AkAza tathA pRthvI pedA karyo " e che tenA chellA zabdo sarvakALanA jIvana viSe pazu che; tyAre je vicArasaraNImAM sauthI prathama zabdA Adie dik tathA aNu hatAM e che tenA chellA zabdo sarvAMkALanA maraNu viSe che. 3. arvAcIna jaDavAda : madhya yugamAM bhautikattAna thADuM hatuM tethI jaDavAdanuM pramANu gheADuM hatuM. e jamAnAmAM teA khristI ma`DaLInIja sattA sarvoparI hatI ane tenA adhyakSA ghaNuM karIne IzvaravidyA tathA tattvajJAna sivAya bIjA kazAmAM rasa letA na hatA. vaLI maMDaLInA keTalAka jJAnI netAe IzvaravidyA tathA tattvajJAnanuM ekIkaraNa karavAnA prayatna karatA hatA. tattvajJAnanA kSetramAM ghaNI kalpanAe karavAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvatI hatI, paraMtu evI paNa kharI kalpanA IzvaravAda tathA khristI saMpradAyane anusaratI hatI. vaLI e jamAnAmAM paNa maMDaLInA keTalAeka adhyakSe sarvezvaravAda pratye valaNa rAkhatA hatA, ane ene lagatA vicArane AdhAre pitAnA dhArmika anubhavanuM varNana karavAnA prayatna karatA hatA. A vRttine Mysticism eTale yogavAda kahevAmAM Ave che, ane te viSe have pachInA vyAkhyAnamAM bhAre kaMIka kahevAnuM che. paraMtu je ke sarvezvaravAda maMDaLInI vicAraNAmAM praveza pAmyo hato khare topaNa e sarvezvaravAda jaDavAdI nahi paNa Atmika hatA, eTale te keTalIka rIte vedAMtanA sarvezvaravAne maLato Avate mAluma paDe che. e jamAnAmAM paNa IslAma yurepanA amuka bhAgamAM prasarI gayela hate. muslima leke te bhautika - zAstramAM rasa letA hatA, ane temanA prayatna vaDe vivAnanI keTalIka zAkhAmAM sAro vadhAre paNa thaye hato. chatAM khristIo jaDavAdane jeTalo dhikkAratA hatA teTale teo paNa dhikkAratA hatA. ema yuropa khaMDa viSe kahI zakAya ke tenA itihAsamAM ghaNuM saikA -sudhI jaDavAdana pattae lAgatuM nathI. paraMtu sALamA saikAmAM jene dharmasudhAraNAne jamAne kahevAmAM Ave che te zarU thayo. te pahelAM keTalAka vakhatathI maMDaLImAM azAMti hatI, ane tenA netAonI asara ochI thatI jatI hatI. dareka mANasane potAnA magajane svataMtrapaNe upayoga karavAno adhikAra che e vicAra vaNA vakhatathI prabaLa thato Avyo hato, tethI maMDaLImAM phuTa paDI. te pachI vicAra karavAnI bAbatamAM ame maMDaLInA adhikArIothI -svataMtra thayA chIe ema samajIne leke AnaMda karavA lAgyA. saravALe A bInAne lIdhe khristI janatAne cekhe lAbha thaze; paraMtu lAbhanI sAthe geralAbha paNa thayuM hatuM. eka geralAbha te e hato ke ghaNA dezomAM jAvAda pratye navuM valaNa dekhAvA lAgyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM jene jaDavAda kahI zakAya evI kaI vicArasaraNI upasthita thatAM vAra lAgI, ane eka Adhunika itihAsa vAMcIe chIe tyAre ja evI kaI vicArasaraNI viSe jANavA maLe che. - (1) aMgreja jaDavAda: hai bekana erisToTalanA karatAM DImekITasanuM mahatva vadhAre samajato hato, chatAM te javAdI na hate. te mAtra eTaluM ja mAnato hato ke aNuvAda eka upayogI anumAna che ane pAkA pAyA para AdhArabhUta che. Tomasa hembasa tenA karatAM bahu AgaLa vadhI gayo hato. tene vizeSa guNa e hato ke jene buddhi pahecI na zake evAM ta dharmamAM rahelAM che evuM samajIne tene khulAse karavAnA sauthI prathama prazna teNe IsavI sananA sattaramA saikAmAM karyA. alabata, tenA nirNaya sAcA na hatA. dharma ekalA manuSyamAM mAluma paDe che e parathI teNe evI dalIla karI ke te khAsa manuSyanuM hoya evA koI lakSaNa para AdhArabhUta haze. e lakSaNa zuM che tenA javAbamAM te evuM zikhavato hato ke te te ciMtA che. dharmanA AdhAra tarIke lyukeziasa bIka raju karato hatuM, tyAre hambasa ciMtA raju kare che. A ciMtA hovAne lIdhe je bInAo para potAnA bhUMDa ke bhalA bhAvine AdhAra rahe che te viSe manuSya jijJAsu bane che, ane bInAonI vyavasthA tathA anukrama temaja teonA paraspara saMbaMdha dhyAnamAM rAkhIne te kAMte pite pitAnI ciMtAnAM kAraNe kalpI le che, kAMta anyanA adhikArathI svIkArI le che. paraMtu A kAraNe tene bhautika pradezamAMthI maLI zake eTaluM jJAna na hovAne lIdhe te teone koI parAkrama ke avejIrUpe samajI le che. e parAkrama ke avejInA svarUpa viSe vicAra karatAM te mArA pitAnA AtmAnA jevAM haze e khyAla tene Ave che. vaLI e khyAla tenAM ne para AdhAra rAkhe che. ema dAna tathA prArthanA vaDe te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvAM parAkramIonI madada zedhe che. dharmanuM mULa A che ane temAMthI badhI jAtanI vidhio upasthita thaelI che. e pramANe dharma te mAtra eka vahema che, paraMtu te upayogI vahema che; kemake te vaDe mANase pitAnA adhikArIone AdhIna rahetAM zIkhe che. hAsanuM eka anumAna sAmAjika ke e nAme oLakhAya che ( Social Contract). e anumAna pramANe haimbasanI samajaNa e hatI ke samAjanI asala sthitimAM rAjA tathA prajAnI vacce eka kelakarAra karavAmAM AvyuM hatuM, tene anusarIne rAjAe prajAnuM rakSaNa karavAnuM vacana ApyuM hatuM, ane prajAe rAjAnI sevA karavAnuM vacana ApyuM hatuM. A che ke karAra naryo kalpita che, ane mANasajAtanA ItihAsamAM tene pattoe lAgatI nathI. chatAM haimbasanI mAnyatA evI hatI ke dharma vaDe A ThekA ke karArane Take ApavAmAM Ave che. hombasanuM tatvajJAna A pramANe cheH buddhino AdhAra bhautikazAstra para che. jyAre ApaNe AMkaDAne saravALo, bAdabAkI tathA vibhAgIkaraNa ane ekIkaraNa karIe chIe tyAre ja ApaNe buddhino upayoga karIe chIe. A vAta to mAtra padArtha tathA tenA guNone lAgu paDe che. buddhi tathA AtmAnI vacce koI paNa jAtano saMbaMdha hoI zake nahi. parimita AtmA ApaNI samajaNa karatAM adhika che te pachI aparimita AtmA viSe te kahevuM ja zuM? ahIM AgaLa buddhi tathA AtmAnA svarUpa saMbaMdhI haimbasanuM dRSTibiMdu saMkucita hatuM; ane ghaNuM bAbatamAM tenI bhUla hatI. saravALe bAdabAkI karavAnA kAmamAM ja buddhi vAparavAmAM Ave che evuM kAMI nathI, tema ja buddhine saMbaMdha mAtra jaDa vastuonI sAthe ja nathI. tatvajJAnane saMbaMdha tamAma vAsta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikatA sAthe che. A anumAna pramANe hambasa vaLI evuM mAnatA hatuM ke saghaLA vicAra vastubhedanamAMthI upasthita thAya che, ane salaLuM vastRbhedana dhULa vastu tathA tenI gatimAMthI upasthita thAya che. A hisAbe mana dhULa vastunA rUpamAM pharI jAya che, ane vicAra tathA lAgaNuM yAMtrika kriyA samAna banI jAya che. te pachI vastunA svarUpa viSe haimbasa vicAra karavA lAge, ane tene pariNAme tene jaDavAda maratAM maratAM kANuM jANe kevI rIte bacI gayo ! kemake Akhare tene e abhiprAya darzAvavo paDe ke dhULa vastu viSe ApaNe kazuM ja jANI zaktA nathI. kharI rIte jotAM jaDavAdI karatAM ka95nAvAdI tarIke te vadhAre phAvI gayuM hota. dharmanAM satya sAbita thaI zakatAM nathI ema te mAnato hato, chatAM te temano svIkAra vizvAsathI karato hato, vaLI pitAne carca ova IgleMDanA rUDhicusta sabhAsada tarIke gaNavavAne dAvo paNa te chevaTa sudhI karato hato. A pramANe haimbasane jaDavAda dekhItI rIte ja adhura hato, ane iMglaMDamAM jaDavAdane anusaratI eka paNa mahatvanI vicArasaraNI upasthita thaI nathI ema kahIe to cAle. (2) kenca jaDavAda: jyAre jaDavAdarUpI pe phrAnsanI jamInamAM ropavAmAM Avyo tyAre te "anukULa bhUmimAM vAvelA lIlA vRkSanI peThe" vadhavA lAge. arvAcIna yUropIya jaDavAdane khare phelA IsavI sananA aDhAramA sikAnA vacalA bhAgamAM thayelo mAluma paDe che. huM jaDavAdI chuM evuM sauthI pahelAM lA meTrI nAmanA eka dAktare jAhera karyuM hatuM. A mANasa kaI 5Na hisAbe vakhANavAlAyaka mAluma paDato nathI. tenuM jIvana anukaraNIya na hatuM, tema ja tenI zakti paNa thoDI ja hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI mAnasika zakti keTalI hatI te eka ja dAkhalA parathI samajI zakAya ema che, eTale eka ThekANe ghaNuM karIne Izvara haze ema te jaNAve che, ane ceDAM ja vAka pachI ema paNa jaNAve che, ke tenI hastI mAnavAnAM kAraNe che ja nahi ! vaLI eka ThekANe te ema paNa kahe che ke Izvara hoya te paNa eTalAnI ja khAtara dhamanI AvazyakatA dekhAtI nathI. eka ThekANe te kahe che ke Izvara che ke nahi e vAtano ApaNuM sukhaduHkha sAthe koIpaNa jAtane saMbaMdha hoto nathI, tyAre vaLI bIjAM thoDAM pRSTha rivyA pachI ApaNu vAMcavAmAM Ave che ke jyAM sudhI nirIzvaravAda sarvatra svIkAravAmAM na Ave tyAM sudhI manuSyo kadI sukhI thavAnAMja nathI. A baMne vidhAna khoTAM hoya e banavAjoga che, paNa te baMne kharAM heI zake nahi e dekhItuM che. paraMtu A muzkelI lA meDhIne sujhI nahi. A parathI manuSya tathA pazunI vacce khAsa mahatvane taphAvata nathI evuM lA meDhI dhArato hato ema ApaNe vAMcIe chIe tyAre ApaNane navAI lAgatI nathI. je kAMI taphAvata hoya to te eTalIja vAtamAM samAele che ke pazunA karatAM mANasanuM magaja vadhAre vikAsa pAmeluM che eTaluM ja magaja tathA AtmA ekaja che ema te zikhavato hato, eTale maraNa vakhate zarIranI sAthe AtmAne paNa nAza thAya che. e parathI te evuM zikhavatuM hatuM ke mANasanA jIvanane mukhya hetu sukhAnubhava karavAne heya che. zarama, naitika zuddhatA, prema tathA mitratAnI te kevaLa hAMsI karato hato. vaeNna hebAha enA karatAM vadhAre sArA mANasa hato. te eka jarmana amIra hatA, ane phAMsamAM AvIne vasele hato. teNe I. sa. 1770mAM "kudaratanI vyavasthA" nAme eka pustaka lakhyuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatuM. A pustakamAM teNe IzvaranI hastIne nAra utsAhapUrvaka bane IrAdApUrvaka karyo. teNe paNa evuM zikSaNa ApyuM ke dharma te bImAMthI upasthita thaele che. vyakti tarIke Izvara hastI dharAvateja nathI. kudarata sivAya bIje Izvara che ja nahi. vaLI eka jANavA jevI khUbI e che ke te ema paNa zikhavate hato ke A "satya" sAdhAraNa saMpradAya mATe nathI, paNa mAtra samajuka ane suzikSita mANasane mATe che. mANasa nAstika hAya mATe te vicAraka paNa hovo joIe. te A zabdo lakhato hate evAmAM aitihAsika bInAo vaDe temane beTA TharAvavAmAM AvatA hatA. Izvara che nahi, AtmA che ja nahi, vastu tathA gati vinA vizvamAM bIjuM kazuM ja che nahi evAM evAM vidhAnane samajatAM phrAnsanA janasamudAyane koI paNa jAtanI muzkelI lAgatI na hatI. A vidhAna te duniyAnA ItihAsamAM haju sudhI koIe sAbita karyA nathI, paNa tene artha bevakuphamAM bevakupha mANasa paNa vagara muzkelI e samajI zake che. - IzvaranI jagAe vaeNna hebAha vastu tathA gati raju kare che. dhULa vastu svarUpe kriyAtmaka hoya che ema te zikhavato hato. have DImojhITasanA vakhatathI AjaparyaMta vijJAnazAstrIonI samajaNa evI jaNAya che ke te agaNita aNuonI racelI hoya che. A aNuonI tapAsa karatAM paNa evuM mAluma paDe che ke evuM dareka aNu amuka kudaratI zaktionuM baneluM che, ane te zaktinA svarUpa viSenI tapAsa hamaNuM tenI prAthamika avasthAmAM che. paraMtu e dekhItuM che ke A zaktio game tevI hoya te paNa temanA svarUpa temaja temanI hastIne paNa khulAse karavAnuM kAma hajI bAkI che. hIlacAla karAvanAra vagara koI paNa " che. 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jAtanI hIRcAla hAI zake nahi, ane mULa vagara khaLa pazu hoi zake nahi, mATe ApaNe jUnA artha pramANe vastu viSe vicAra karIe athavA navA artha pramANe vicAra karIe tApaNu tenuM svarUpa svasiddha nathI, temaja tenA khulAsA karavAnI jarUra nAbUda thatI nathI. e karatAM tenA mULa tarIke amuka muddhiyukta icchAne samajI levAmAM Ave te te yuddhine vizeSa anukULa che, temaja buddhine AdhAre tenA samarthanamAM mabhuta tathA asarakAraka lIlA karI zakAya che. vAna hAlllAhanA zikSaNa pramANe mANusa sAva jaDa che. vicAra, lAgaNI tathA IcchA e te mAtra magajanA majjAtaMtunAM vikaraNu che, paraMtu jemane lezamAtra pazu vicArazakti hAya teNe samajavuM joIe ke magaja tathA vicAra ekamIjAthI judA prakAranAM hAya che. magaja tA iMdriyA vaDe jANI zakAya ema che, vicArane iMdriyA sAthe kazI ja levAdevA nathI. eTaluM ja nahi paNa ApaNe saheja paNa vicAra karIe tA e paNa DhekhItuM che ke magajanA karatAM vicAra mahattvanA hoya che. magaja tA mAtra vicAra karavAnuM sAdhana che, ane vicAra karI zakIe nahi teA magaja che enI ApaNane khabara paNa paDe nahi. jyAre kAI mAjIsa zArIrika havyone AdhAre cetanAnI kAI paNa sthitinuM vana karavA jAya che tyAre te mAtra artha vagaranA zabdo vApare che. vAna hAzmAha zikhavatA hatA tema izvara, AtmA, AvanAra jIvana athavA mukatecchA e cAramAMnuM eka na hoya tA nItine athazA? chatAM te evuM zikSaNu ApatA hatA pharaja vAstavika che, ane te svArtha para AdhArabhUta che. tenA prakhyAta zabdo A pramANe cheH sadAcAra e vastutaH anyAnA AnaMda vaDe jAte "" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat . www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhI thavAnI mAtra eka kaLA che." jaDavAdane AdhAre A sivAya nItine bIje kaI paNa khulAse thaI zakato nathI, ane vaLI te jaDavAdanA siddhAMta pramANe ja anucita che; kemake jaDa vastu vinA je bIjuM kaMI ja heya nahi te AnaMda eTale zuM? 4. jaDavAdanI lokapriyatAnAM kAraNe krAMsamAM krAMti upajAvavAmAM jaDavAde meTa phALo Ape hate, chatAM e kAnti thayA pachI jIvAdanI sAme moTo pratyAvAta upasthita thayelo mAluma paDe che. je pramANe DimekriITasanA jamAnA pachI tenA zikSaNanI sAme sakreTIsa, pleTa tathA erisToTale tenI virUddha hIlacAla zarU karI hatI, teja pramANe phAMsanI kAMti pachI paNa pazcima yuropamAM kAnTa, hegala, vagere meTA kalpanAvAdIono jamAne zarU thayo. jaDavAdane lIdhe naryo saMzayavAda prasarI jAya che, ke nAstika banI jAya che, ane dharma tathA nItino nAza thAya che ema mAluma paDavAthI A mahAna tattvazAnIoe tene sAmano karIne pitAne evo vicAra darzAve ke vizvane khulAse karavAno hoya to te sthULa vastune AdhAre nahi paNa mana tathA tenA vicArane AdhAre karavo joIe. vaLI keTalAka vakhata sudhI jaDavAda para ka5nAvAdane jaya thayela che ema lAgatuM hatuM. jema grIsanA itihAsamAM leTo tathA risToTalano jamAno e dezanA tatvajJAnane sonerI jamAne mAlUma paDe che temaja pAzcAtya tatvajJAnanA ItihAsamAM kAnTa tathA hegalane jamAne vizeSa jhaLakato jovAmAM Ave che. temanI vicArasaraNuomAM bhUlo hovA chatAM hajI sudhI temanI tole Ave evA bIjA bAhoza tatvajJA lIe pharI upasthita thayA nathI. paraMtu jAvAdanA jokhamathI kaI paNa jamAno nirALo rahI zakato nathI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane ApaNe jamAne paNa eja jokhamane bhegA thaI pAme che. AnAM kAraNe viSe pUche te sauthI paheluM ema kahevuM joIe ke sAmAnya rIte te dhArmika lAgaNIne abhAva che. paraMtu ATale ja khulAse purato nathI, kemake A dhArmika abhAvanAM paNa kAraNe che, ane te kAraNe arvAcIna yurepanA itihAsamAM otaprota thaI rahelAM mAlUma paDe che. ahIM AgaLa traNa ja kAraNonI aMdara bIjAM kAraNene samAveza karI zakAya ema che: - paheluM, upara darzAvelA kaM5nAvAdamAMthI ja jaDavAda pharIthI uddabhava pAmyo. eka vakhate te ghaNuM jANuM khAtarIpUrvaka mAnatA hatA ke hegalane kalpanAvAda badhI rIte jayavaMta nIvaDayA che, ane sadAkALa TakI raheze. meM tatvajJAna tathA dharma vacce chevaTanuM samAdhAna karyuM che ema e mANasa samajato hato, ane tene e dAvo ghaNuM jaDavAdI svIkAratA paNa hatA. paraMtu e samajaNamAM keTaluM thoDuM satya samAeluM hatuM te e parathI jaNAya che ke tenuM avasAna thayA pachI tenI vicArasaraNImAMthI ekabIjAthI viparIta heya evA traNa phaNagA phUTI nIkaLyAH pahelo IzvaravAdI phaNage, bIje sarvezvaravAdI phaNage ane trIjo nirIzvaravAdI phazuge. bIjuM, A jamAnAmAM bhautikazAstra tathA jIvanazAstranI ajAyaba jevI pragati thaelI mAluma paDe che, ane e baMne kSetromAM thaelI zodhakhoLa vaDe cAlu jamAnAnA jaDavAdane majabuta ke maLI rahyo che. vizeSa karIne utkrAMtivAda pharIthI upasthita thaelo che, ane tene AdhAre jIvanazAstrIo temaja sAdhAraNa lekasamudAya mAnI beThA che ke vizva krame krame vikAsa pAmyuM che, tethI tenA kAraNa tarIke Izvarane samajavAnI jarUra nathI. have pachInA vyAkhyAnamAM A utkrAMtivAda viSe vicAra karavo paDaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjuM, A sAthe saMbaMdha dharAvanAra trIjuM kAraNa te vijJAna tathA samAjavAda vacceno saMbaMdha che. kArla mArkase hegalanA siddhAMta para pitAne sAmyavAda AdhArabhUta karyo hato, tethI cAlu jamAnAne jaDavAda vizeSe karIne tenA zikSaNa vaDe prerita thayele mAluma paDe che. e viSe paNa koI bIjA vyAkhyAnamAM ApaNe vicAra karIzuM; ahIM e viSe kaMI kahevAnI jarUra nathI. A vyAkhyAnamAM je jaDavAda viSe vAta karavAmAM Ave che tene vaijJAnika jaDavAda kahevAmAM Ave che, eTale vijJAnanA daSTibiMduthI je jaDavAda kalpavAmAM Ave che te; tyAre kArla mArkasane jaDavAda hegalanA tatvajJAna para AdhArabhUta hevAthI tene tAki jaDavAda kahevAmAM Ave che. have dekhItuM che ke jyAM sudhI ApaNe bhautika pradezane ja abhyAsa karIe chIe tyAM sudhI sthULa vastu, tenA rUpa tathA tenI gati sivAya Apaze te viSe bIjuM kaMI paNa jANavA pAmavAnA nathI. Izvara, AtmA, athavA AtmAnA amarapaNu viSe ApaNane sthULa vastumAMthI kazI mAhItI maLI zake nahi e dekhItuM che. koI paNa vaijJAnika paddhati ke sAdhana vaDe vizvamAM muktacchA ke mananI bIjI kaI paNa sthiti pArakhI zakAya tema nathI; arthAt jethI mANasanuM jIvana sArtha bane che evAM saghaLAM va.nAM vijJAnanA daSTibiMduthI chevaTa sudhI eka marmarUpa rahe che. 5 jaDavAdanA samarthanamAM karavAmAM AvatI dalIlo je javAdamAM satyane AbhAsa rahela na hoya te te Aja sudhI TakI rahyo na heta. have leke te tarapha valaNa rAkhe che tenAM kAraNa zAM haze? sAmAnya rIte jaDavAdane samarthanamAM judI judI be dalIla karavAmAM Ave che. A dalIla ahIM eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 pachI eka rajI karavAmAM Ave che ane tenI nirIkSA karavAmAM Ave Ave che. pahelI dalIla evI karavAmAM Ave che ke tattvajJAnIo vizvanI ekatA zAdhe che, ate bIjI krAi paNa vicArasaraNInA karatAM jaDavAda A svAbhAvika AkAMkSAne satASe che. dazya vAnAMnAM aneka mULa hoI zake nahi e ghaNA kharA tattvajJAnanA mukhya siddhAMta che. vizvamAM dRzyamAna thatAM athavA jANumAM AvatAM vividha prakAranAM astitva aneka kAraNAmAMthI upasthita thayelAM che ema mAnavAmAM Ave te A judAM judAM kAraNeA ekabIjAne maryAdita banAve che, paraMtu A tA buddhinA niyama pramANe anucita lAge che; kremake jayAM sudhI mAtra maryAdita kAraNA maLe che tyAM sudhI jenA para temAM AdhAra rAkhatAM hoya athavA jemAMthI te upasthita thayAM heAya evA kAI paNa ekAda sarvocca kAraNanI zA karyA vinA mANasanI buddhi rahI zakatI nathI. kAI paNa tattvajJAnasaraNI kharI hAya tA te dvaitavAdI nahi paNu kevaLatattvavAdI haiAvI joIe. IzvaravAdane jaDavAdIe dvaitavAda kahe che, kemake izvaravAdI vicArasaraNIomAM amuka pariNAmanuM kAraNa mana che, tyAre amukanuM kAraNu vastu che. kalpanAvAdIe sAme jaDavAdIo evI dalIla kare che ke vicAra mAtra vyaktigata manane lagatA che, eTale tene sarvAMnA kAraNa tarIke svIkArI zakAya nahi. mana teA kharUM astitva nathI, ane tenI hastI viSenI mAnyatA tA mAtra cetanA para AdhArabhUta thaelA eka anumAna sarakhu che; mATe tene Azare vizvanuM aikaya samajAvI zakAya ema nathI. A dalIlanA javAthya : jaDavAda te kevaLatattvavAda che e vAta khATI che, kemake sthULa vastu eka nathI. ApaNI cetanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haka kAre ApaNane je vizvanuM bhAna thAya che temAM ekatra eTaluM ja nahi paNa bahuta paNa jovAmAM Ave che. temAMnAM to judA judA prakAranAM heya che. eka tarapha joIe te tArA ane paththara mAluma paDe che, bIjI tarapha joIe che. garamI, ajavALuM ane vidyuta mAluma paDe che, ane trIjI tarapha joIe te vicAra, lAgaNI ane icchA mAluma paDe che. A badhAM to eka ja prakAranAM che ema zA AdhAre kahI zakAya ? e badhAMnuM mULa eka ja hoya ane haze, paraMtu dazya duniyA ApaNane jevI mAlUma paDe che tevI te eka to nathI ja. vaLI be bhautika tattvo ekaThAM thavAthI temAMthI trIjuM tatva utpanna thAya e banavAjoga che. paraMtu mizraNa vinAnA keI paNa ekAda tatvamAMthI bIjuM upaje evuM banatuM ja nathI. vaLI je ke ApaNe mananI avagaNanA karIe ane ekalI vastune ja vicAra karIe, to paNa mAluma paDe che ke tenAM mULa to aneka che, eTaluM ja nahi paNa ghaNuM ja che. judA judA jamAnAmAM vijJAnazAstrIo vastunA mULa tatvanI saMkhyA judI judI darzAve che, ane pahelAMnA karatAM hamaNuM te vadhAre prakAra kabUla rAkhavAmAM Ave che. jemAMthI saghaLAM to upasthita thayAM heya evuM koI ekAda tattva vijJAnazAstrIoe Ajadinaparyata zedhI kADhyuM ja nathI. paraMtu evuM ekAda mULa tattva maLI Ave topaNa te eTalA ja kAraNathI eka che ema kahI zakAya nahi. vadhAremAM vadhAre eTaluM ja kahI zakAya ke te eka prakAranuM che. koI bhautika tatva heya ane te game teTaluM zuddha ane mizraNa vinAnuM hoya te paNa te hajI paNa vibhAgI zakAya che, eTale aMta sudhI tenuM ekatra nahi paNa bahutva mAluma paDe che. vaLI vijJAnazAstrIonA kahyA pramANe vastunI sAthe hamezAM baLa ke zakti jeDAelI rahe che. have savAla e thAya che ke e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI kAraNa keNa ane pariNAma keNI e dekhItuM che ke vastu te zakitanuM kAraNa na ja hoI zake, kemake zakti vinA tenI asara zI rIte thAya? AvI vastu hoya to paNa te vaDe kazAne khulAso thaI zake nahi. vaLI teo baMne mULa rUpa hoya to kevaLatatvavAda kyAM gayo je khulAsAno khulAso karavA paDe che te khulAso kahevAya nahi. je vastune gatimAna karavA mATe zaktinI jarUra paDe che te vastu dekhItI rIte ja adhurI che. je zaktine pitAnuM kAma karavA mATe vastunI jarUra paDe che te zakti paNa adhurI che. je vastunuM kAraNa zakti hoya te dekhItI rIte ja jaDavAda meTo che. paraMtu bhautika duniyA Akhare to zaktionI banelI che evuM je Thare topaNa hajI te eka nathI; kemake jeTalI vibhAjya vastu che teTalIja vibhAjya zakti paNa che. ahIM AgaLa je zakti kArya kare che te ane pRthvInA bIjA bhAgamAM je zakti kArya kare che te eka ja prakAranI zakti hoI zake kharI, paNa te baMne eka zakti to nathI ja. sAco kevaLataravavAda jo koI hoya to te e ja satya para sthApita thaI zake ke eka ja avibhAjya tathA utpAdaka mana vaDe vizva heya che ane hIlacAla kare che. bIjI dalIla evI karavAmAM Ave che ke utkrAMtivAdanI madada vaDe jaDavAda sarva vAnAne svAbhAvika khulAse ApI zake che. jeTaluM sAbita thaI zake teTaluM ja mAnI levAmAM Ave che, te uparAMta koI paNa jAtanuM anumAna karavAmAM AvatuM nathI. A kAraNathI javAda bIjI tamAma vicArasaraNuonA karatAM vizeSa saraLa ane samajI zakAya eve che. kudaratamAM je bInAne anubhava karavAmAM Ave che te bInAne khulAso karavA mATe vastunA svarUpamAM rahyuM na heya evuM eke tatva ke siddhAMta raju karavAnI jarUra nathI. badhI duniyAne khulAso bhautika duniyAmAMthI ja maLI zake ema che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasya vAnAMmAM je bhiAnatA jovAmAM Ave che te maLa25 nathI. ajavALuM, garamI, vidyuta, ItyAdi eka bIjAnA svarUpamAM rUpAMtara pAmI zake che. e ja pramANe rasAyaNazAstramAM je kSetramAM eka bIjAmAM judA judA padArthonuM rUpAMtara thaI zake che te kSetra vadhAre vistRta thatuM jAya che. e kharI vAta che ke hajI paNa nirindrIya tathA sendrIya vacce bheda che. paraMtu nirindrIyamAMthI sendrIya thayuM na heya paNa e vAtane AdhAre koI paNa jAtanI dalIla karavI e anucita che; kemake evI koI paNa dalIlane AdhAra jJAna nahi paNa ajJAna che. ajJAnane AdhAre koI paNa jAtanI dalIla thaI zake nahi. vaLI eTaluM ja nahi paNa nirindrIya tathA sendrIya vaccenI khADI yurAtI jAya che. mANasanA mananI saghaLI zaktionAM mULa nIcalA prakAranAM prANIonA jIvanamAMthI maLI Ave che. teo vacce je taphAvata hoya te prakArane nahi paNa darajajAne che. kharuM joIe te khADI che ja nahi, paNa niridrIya padArthonA sauthI nIcA prakAranAM rUpamAMthI sauthI UMcAM sendrIya prANIonA jIvana sudhI vikAsa thaele mAlUma paDe che. A dalIlane javAba : A AkhI dalIla evI samajaNa para AdhArabhUta che ke vastu vinA temaja vastumAMthI je upasthita thayuM hoya te vinA bIjA kazAnI hastI che ja nahi, eTale je vAta sAbita karavAnI che teja vAta dalIlanA AdhAra tarIke paNa rAkhavAmAM Ave che. pramANuzAstranA niyama pramANe A te taddana anucita che. vaLI jaDavAda eka bIjI paNa gerasamaja para AdhArabhUta chete e che ke je caDhIA, have tene khulAso utaratAne AdhAre karavAmAM Ave che, paraMtu A samajaNa kAraNapariNAmanA niyamathI viparita che, kemake A dalIlano dareka avasthAmAM kAraNumAM samAeluM hoya e karatAM pariNAmamAM vadhAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4ra samAeluM che; athavA khIjA zabdomAM kahIe tApaNu cAle ke jevuM kazuM ja kAraNa maLatuM nathI evAM tattvA hamezAM pariNAmanI mAMhe hAjarhAya che. paraMtu AvI dalIla cAle nahi. nAnAne AdhAre meTAnA khulAse thaI zake nahi. A badhAnu pariNAma e Ave che ke jaDavAdI jo ke jagatanI utpatti eka aparimita mana vaDe thaelI che evuM mAnI zakatA nathI, tApaNu takAramAMthI zanakAra vaDe karavAmAM AvelI AkhI utpattimALAne te mAnI zake che. A te ajAyaba jevI vAta kahevAya. lAka lakhe che ke " sALAM vAnAMmAM je prathama vAnu huMya temAM have pachI jeTalI saMpUrNatA hAI zake teTalI badhI saMpUrNatAnA samAveza thaele hAvA joIe. vaLI temAM je kaMi saMpUchyuMtAna hoya te te anya kAI vAnAne ApI zake paNu nahi, e parathI jaNAya che ke je sauthI prathama sanAtana astitva hoya te sthULa vastu hAI zake nahi; " athavA khIjA zabdomAM ema kahevAya ke dareka kAraNa te puratuM kAraNa hevuM ja joie. 19 6. jaDavAdanI virUddhR upasahArarUpa dalIlaH mana tathA tenA dareka vikaraNa pahelAM jenI hastI hAya, tathA je sadhaLA vicAra saMbaMdhI svAyattazAsana dharAvatI he ya, evI amuka vastu hAya che evuM jaDavAdI dhAre che. paraMtu e dekhItuM che ke A vAta kadI paNa sAbita thaI zake nahi; kemake jo evI vastu hAya tApaNu jaDavAdI tene viSe jANI zake nahi. AthI jaDavAdIne skUla karavu paDe che ke AvI vastu ajANI che, temaja jANI na zakAya evI paNa che. jene eka ja cheDA DrAya evI eka sATInA khyAla karavA e jeTalu azakaya che teTalI ja azakya AvI vastu che. chatAM jaDavAdI haThIlA banIne evuM vidhAna kare Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke AvI vastu kharekhara hastI dharAve che. jyAM vastu viSenI jANa hoya che tyAM tenI sAthe hamezAM mana viSenI jANa paNa joDAyelI rahe che evI dalIla kaIne karavI hoya te te karI zake; ema A baMne prakAranI jANa ekabIjAthI judI che, ane svataMtra che. paraMtu AvI dalIla karavI jaDavAdIne mATe anucita che, kemake tenI samajaNa evI che ke varatu viSe mArI sALI jANa varatubhedana para AdhAra rAkhe che. ApaNe kahIe chIe ke mananI sAthe vastu saMbaMdhamAM Ave che tyAre ja te viSenI jANa thaI zake che, tethI vastu viSenI jANu vicAra para AdhAra rAkhe che. je vastune AdhAre jaDavAdI mANasa buddhine khulAse karavAnA prayatno kare che te vastu pahelAM je buddhi na hoya to tene khulAso kadI paNa thaI zake nahi. vaLI jaDavAdI ema kahe che ke vastu anAdi che. A vAta paNa te sAbita karI zakato nathI. paraMtu te sAbita karavAnA prayatna teNe karavA ja joIe; kemake e bAbata para duniyAbharamAM sadhaLo jaDavAda AdhArabhUta che. have A bemAMnI eka vAta mAnyA vagara chuTake nathI, eTale te vastu anAdi che, kAM tenI utpatti karavAmAM AvI che. svayaMbhU heya evuM vizvamAM kaMIka to che, e vAta ApaNe badhA kabUla karIe chIe. IzvaravAdIo mAne che, nirIzvaravAdIo mAne che, jaDavAdIo mAne che, temaja sarvezvaravAdIo paNa e vAta mAne che. ravayaMbhUpaNune khulAse karavAnI pharaja ApaNe ekabIjAne paDatA nathI, kemake e vAta sarvatra svIkAravAmAM Ave che, ane je gAMDa heAya teja tene asvIkAra kare. savAla eTalo ja che ke svayaMbhU zuM che? A svayaMbhU astitva mana che ke vastu, vyatIya che ke avyakatIya che, jANI zakAya ke jANI na zakAya evuM che? vastu svayaMbhU che ema kahevAnuM ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -vAdIne zuM kAraNa che? Izvarane svayaMbhU mAnavAnAM cekabaMdha kAraNe zvaravAdI raju karI zake che. juo paheluM vyAkhyAna. jaDavAdIne -Aja prazna pUchavAmAM Ave che tyAre tenI pAsethI eka kAraNa maLatuM nathI. te to mAtra ApaNane e prazna gaLI javAnuM kahe che. have vastu anAdi che evuM mAnavAne jenI pAse eke kAraNuM nathI, teNe ema paNa kabUla karavuM joIe ke jaDavAdI thavAno paNa mane adhikAra ja nathI. duniyAbharamAMnA jaDavAdIone pUchIe to vastune anAdi mAnavAnuM eka ja kAraNe teonI pAsethI maLI -zakaze, ane te mAtra e ja che ke teo ema na mAne to tenI utpatti thayelI che ema temane mAnavuM ja paDe. alabata, vastu anAdi che evuM sAbita karavAnA keTalAka prayatna karavAmAM AvyA che. dAkhalA tarIke jene aMta nathI tenI - zarUAta hoI zake nahi ema kahevAmAM Ave che; athavA vastu avinAzI che eTale tenI utpatti thaI nahi ema paNa kahevAmAM Ave che. paraMtu jene aMta nathI tenI zarUAta paNa hoI zake nahi evuM zA AdhAre kahevAmAM Ave che? vaLI vastu avinAzI che e paNa zA AdhAre kahI zakAya che? e kharI vAta che ke vastu avinAzI che ema ApaNe ghaNI vAra kahIe chIe ane meM paNa evuM kahyuM hoya e banavAjoga che. paraMtu ema kahevAmAM Ave che tyAre tene artha zuM che? vastu avinAzI che e vidhAna sarvIze kharuM paDe mATe amuka zabdo umeravAnI jarUra che, eTale kudaratI sAdhane vaDe". A zabda umerIe to vijJAna tathA IzvaraDAna pramANe A vidhAna kharUM mAlUma paDe che. paraMtu ethI AgaLa vadhIne ApaNane bIjuM kazuM paNa kahevAno adhikAra che ja nahi. saukoI mANasa khuzIthI kabUla karaze ke vastu pite pitAnI utpatti karI zakatI nathI, temaja pitAno nAza paNa karI zakatI nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu jaDavAdI te upara darzAvelA zabdo umeravAnuM bhUlI jAya che. bhautikazAstrane mAtra kudaratI banAvo tathA dekhAva sAthe saMbaMdha heya che. A hadanI aMdara e vAta kharI heya ke vastu avinAzI che, ane vizvamAM jeTalI vastu che teTalI kAyama rahe che. paraMtu, aparimita sarajanahAra zuM karI zake ke karI na zake e viSe bhautikazAstra kazuM ja kahI zakatuM nathI. vaLI e viSe kaMI paNa kahevAne tene adhikAra paNa nathI. . jaDavAdIo kahe che ke utpattine khyAla kare e azakya che, tenA javAbamAM eTaluM ja kahevuM basa che ke tene vicAra te ghaNuM jaNe karyo che. vaLI e vicAra karanArAomAM ane tene svIkAra karanArAomAM A duniyAmAM je sauthI bAheza zamsa UbhA thaelA che, temAMnA ghaNAkharAno samAveza thaI jAya che. utpattine khyAla keIna paNa thaI zake nahi e sAbita karavA mATe je jJAna viSe jaDavAdIo kahe che ke te azakaya che teja jJAnanI jarUra paDe. utpattinA vicAramAM vadavyAghAta hoya teja e vicAra azakya che ema kaI kahI zake. paraMtu koI jaDavAdIe AvuM sAbita karyuM ja nathI. paraMtu tatvajJAnanA daSTibiMduthI jaDavAdanI sAme sauthI gaMbhIra vadhe e AvIne Ubho rahe che ke jJAna kevI rIte prApta thAya che tene lagatA pitAnA anumAnanI virUddha jaDavAdIo hamezAM paDe che. ApaNe upara joyuM te pramANe te anumAna evuM che ke ApaNe saghaLuM jJAna ApaNane ApaNuM idri dvAre prApta thAya che. A anumAna hovA chatAM jaDavAdIo hamezAM AvAM AvAM vidhAna karatA mAlUma paDe cheH (1) vizva anAdi che, (2) te aNunuM baneluM che, ane (3) vastu atyaMta vibhAjya che. A traNe vidhAna kharAM hoya te paNa temAMnA ekenI satyatA viSenI jANa Idriyo vaDe prApta thaI zake nahi e svasiddha che. vastu anAdi che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -evuM je mANasa ApaNane haThathI jaNAve che tenA teja mANase jaNI vAra bIje prasaMge ApaNane evuM paNa jaNAve che ke ApaNuM salA jJAna vastubhedana para AdhArabhUta che, tethI anAdi kALa ke sanAtana kALa viSe ApaNane koI paNa jAtane khyAla prApta thaI zake nahi. vaLI jaDavAdI zaktino khulAso karavA mATe paNa azakta che. teo zaktinA svarUpane khulAso karI zake evI AzA to ApaNe naja rAkhI zakIe; paraMtu vastu tathA zaktinA paraspara saMbaMdha viSe ApaNe grahaNa karI zakIe evo khulAse temaNe ApaNane Apavo ja joIe. A bAbatanI jAta jAtanA khulAsA ApavAmAM AvyA che, paraMtu te ekabIjAne maLatA AvatA nathI, eTaluM ja nahi paNa buddhi tathA vijJAnanA niyamo pramANe te anucita mAlUma paDe che. dAkhalA tarIke ghaNAkharA jaDavAdIo evuM vidhAna kare che ke zakti te vastumAM adhyAhAra rahelI che, tethI vastu tenA svarUpa pramANe sakriya che. paraMtu A dalIla vaDe bhautikazAstranA eka pAyArUpa niyamane nakAra karavAmAM Ave che. nyuTana kahe che ke "kaI paNa padArtha para koI bAhya zakti asara na kare tyAM sudhI te ArAmanI sthitimAM hoya te te te sthitimAM kAyama rahe che, athavA te eka sIdhI lITImAM hIlacAla karate heya te teja dizAmAM gati karato cAlu rahe che." erisToTalanA vakhatathI mAMDIne A niyama jANItuM che, ane anubhava vaDe tenI satyatA sAbita paNa karavAmAM AvI che, mATe vastu sakriya nathI paNa niSkriya che. tene mananAM lakSaNo vaDe vendrita karavAmAM Ave che, tyAre ja te sakriya hoya evI rIte tenuM varNana thaI zake. kudaratamAM vyavasthA che, niyamo che tathA saMmeLa paNa che, paraMtu jaDavAdane AdhAre A bAbatane khulAso ApI zakAya ema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 " } nathI. pahelA ja vyAkhyAnamAM A bAbata viSe carcA karavAmAM AvI che, eTale have te viSe kaI kahevAnI jarUra nathI. paraMtu jIvana kevI rIte upasthita thayuM e viSe paNa jaDavAdI krAI pazu jAtane khulAsA ApI zakatA nathI. huM te kAi vanazAstrI nathI, eTale * Spontaneous Generation ' athavA Ape|Apa thatI jIvananI utpattine lagatAM je anumAna cAlI rahelAM che te viSe huM purI rIte vArpha thayA nathI, chatAM vanaspatirUpI jaMtunI madada vinA kASTha mANuse nirindrIya vastune vanaspatimAM pheravI nAkhI hoya, athavA prANIrUpI jaMtu vinA vanaspatirUpI vastune prANInA rUpamAM pheravI nAkhI hAya tA evA dAkhale mArI jANu bahAra che. vaLI mArI jANa pramANe vijJAnazAstrIoe sadarahu anumAna have teA cheDI dIdhelu hoya ema lAge che. jIvanane khulAsA karavA mATe vastumAM samAyekSA nathI evA parAkramanI jarUra vijJAnane paDe che. jIvana kevI rIte ane kevA sajogAmAM upasthita thAya che e bezaka, vijJAnanA dRSTibiMduthI ati mahattvane temaja vizeSa rasika prazna che; para Mtu dharmanA dRSTibiMduthI tenuM mahattva Apyu ja lAge. izvara che e viSe jemane khAtarI che temane A bAbata saMbaMdhI ciMtA nAme nathI. Izvara kevA saMjJegeAmAM jIvana utpanna kare che tenI zodhakheALa jIvanazAstrIe kare tenI rAha jovAne IzvaravAdIo tA khuzI che; kemake teo jANe che ke e saMjogeA zeAdhI kADhavAmAM jIvanazAstrIone saphaLatA sAMpaDe tApaNu eTalA ja kAraNathI IzvaranI hastI mAnavAnI AvazyakatA mAchI naja lAge. paraMtu jIvananA karatAM jaDavAdane mATe mana tathA cetanAnI AbatamAM vadhAre guMcavaNu samAelI che. jaDavAdIo evI dalIla kare che ke magajamAMnAM tattvAnI sthitimAM pheraphAra thavAyI vastubhedana, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 yAdadAsta, muddhi, lAgaNI tathA icchA udbhava pAme che, paraMtu A bhAre vidhAnanA kAI paNu jAtanA khulAseA hajI sudhI sucavavAmAM AvyA ja nathI. mahAna jaDavAdI praoNphesara TiMDAlanA A zabdo hajI paNa kharAja lAge che ke " magajanAM tattvAnI hIlacAlamAMthI cetanAne lamatI khInAe kevI rIte banavA pAme che tenA khyAla thai zakatA ja nathI. mANusanI cetanAnA kSetramAM anubhavavAmAM AvelI eka paNa mInAne khulAsA hajI sudhI jaDavAde purA pADayA ja nathI. 39 paraMtu izvaravAdInA dRSTibiMduthI jaDavAdane meTAmAM meTA je e vAMdhA naDe che te viSe kaMika kahevAnuM hajI bAkI che : (1) samasta mANujAtane je nItinuM bhAna thAya che te jaDavAdInI ADe Ave che. kharAkheATA vaccenA bheda kevI rIte samajavAmAM Ave che e viSe jaDavAdane AdhAre kAI paNa jAtaneA khulAse ApI zakAya evuM nathI. jyAM kaeNvaLa bhautika niyamA mAnavAmAM Ave che tyAM pApanA kaze artha nathI. chatAM kharAkheATAnI vacce mANusajAta hamezAM pasadagI kare che. A bheda viSenI samajaNu temaja A pasaMdagI vAstavika khAkhatA che evu' samasta mANusajAtanI prerakabuddhi kabula kare che. vizvanA khulAsAne arthe rajI karavAmAM AvelI je kAI vicArasaraNImAM A vAnAMnI avagaNanA karavAmAM Ave che tene vizvanA sAcA khulAsA tarIke kAi paNu hisAbe svIkArI zakAya nahi. (2) mANusa svabhAve dhArmika prANI che. tene amuka Atmika agatyanuM bhAna heAya che, ane Izvarane abhAve e agatyAne purI pADI zakAya ema nathI. IzvaranI hastIneA nakAra karavAmAM Ave che, AtmAnA amarapaNAne nakAra karavAmAM Ave che, ane mAtra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je dazya kSaNika heya tenI ja hatI kabUla rAkhavAmAM Ave che, tyAre dharma na ja mAyArUpa bane che. jAvAda buddhi, dharma tathA nItine jagatamAMthI tilAMjalI ApIne ravAnA karI de tyAre ja te Akhare sthApita thaI zake. ema thAya tyAre ja jaDavAdIone AkhI duniyAne kabaje maLe, paNa evI duniyA te keAinA kazA kAmamAM Ave nahi. chelle pharIthI vidhAna karavAnI rajA lauM chuM ke vyavasthA, jIvana, mana, nIti athavA dharma e paikI eka bhautika kAraNanA pariNAme upasthita thayuM hoya evuM sAbita karavAmAM AvyuM nathI ane kadI sAbita karavAmAM Avaze paNa nahi. 7. carcA ane manana karavAnA prazno 1. jaDavAda ane bhautikazAstra: jAvAdanI tenA vistRta artha pramANe carcA karaze, ane tenA pariNAmanuM manana kare. 2. jaDavAdanI vyAkhyAnuM manana kare. jaDavAdI ane kalpanAvAdI vicArasaraNa viSe carcA kare. jaDavAda tathA bhautikazAstranI daSTie dhULa vastunI carcA kare. jaDavAdI vijJAnano veza dhAraNa karIne je dalIla kare che te viSe carcA karaze. 6. jaDavAda tathA jaDavAdI anumAnoe bhautika jJAnanI pragati thavAmAM kevI rIte phALo Ape che? 7. bhautika duniyA saMbaMdhInuM ajJAna tatvajJAna tathA Izvara jJAnane hAnikAraka che e viSe carcA kare. 8. pheTiza pUjA AdikALanAM manuSyanI zaktihIna sthiti para avalaMbe che e viSe carcA kare. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. 20 sthULa vastunI utpatti viSe jaDavAda ane bAibalanuM zikSaNa sarakhAve. 2. prAcIna jaDavAda : (1) cInI jaDavAda : 10. je vicArasaraNImAM izvaranI avagaNunA karavAmAM Ave che temAMthI kaipaNa prakAranA jaDavAda udbhava pAmavAnA saMbhava che e nivedana viSe carcA karI. 11. cenja cAunA jaDavAdI mata pramANe mANusanI aihika tathA pAralaukika sthitinuM manana kare. (2) hiMdI jaDavAda : 12. cArvAkavAda viSe cA~ karA. 13. kAlpanika tathA vyAvahArika tattvajJAnane eka khIjA sAthe niSTaneA saMbaMdha che e dAkhalA ApIne samajAve, 14. upaHnI vAta viSe pAzcAtya tattvajJAnaneA dAkhalA ApA ane tenA pariNAmanuM manana karo. (3) zrIka jaDavAda : 15. cArvAkavAdI ane grIka vijJAnI tathA tattvajJAnInI tattvA te lagatI mAnyatAnI sarakhAmaNI karI. 16. DImeAkrITasanA zikSaNunuM manana kare. 17. dik tathA arjune AdhAre DImAkrITasa vizvanA khulAsA karavAnA prayatna karatA hatA e viSe carcA karI. 18. DImeAkrITasa vastubhedanane khulAsA dhruvI rIte karatA hatA? 19. aNuone calAyamAna karavA mATe DImAkrITasa eka naryAM ja yAMtrika, acetana ane hetuhIna AvazyakatAne Azraya le che ema kahevAnu prayeAjana zuM? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 20. vastubodhanavAda ane saMzayavAda hamezAM pitAnI mAne bharakhI jAya che e nivedana viSe carcA kare. 21. DimokrITasa dipha ane aNu sivAya kaMI vAstavika nathI ema kaheto hato e viSe carcA kare, ane tenA pariNAmanuM manana kare. 22. grIka jaDavAdanI virUddhamAM sekreTIsa tathA kevA vicAra raju karatA hatA? 23. utpattinA kAma viSe AnAkSaAgarAsa kevuM zikSaNa ApatA hatA? 24. jeTalAM daye pRthvImAM jovAmAM Ave che te amuka mULa vicAranAM pratirUpa dazyo che e pleTanA zikSaNa viSe carcA kare 25 erisToTala jaDavAdane sAmano kevI rIte karate ho? 26. erisToTala ke leTa e bemAMne eka jaDavAda para saMpUrNa vijaya meLavI zakyo nahi tenuM kAraNa zuM? 27. epikayurIana vicArasaraNI viSe carcA karaze. 28. je traNa praznone khulAso jaDavAda karI zakato nathI tenuM manana kare. 29. vastu anAdi che e buddhi pramANe anucita che e viSe carcA karo. 30. aNunA maLI javA viSe jaDavAdI dalIlenuM manana kare. 31. epikyurIana matavAdIo devane temaja daivane mAnavA IcchatA na hatA tenuM zuM pariNAma AvyuM? 32. vizvanI utpatti viSe epikayurasa kevo khulAso karatA hatA? 33. AtmAnA amarapaNAne naphAra karavAthI epikayurIana vicAra saraNImAM kevuM pariNAma AvyuM1 khriratI mata sAthe ene mukAbalo kare. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. arvAcIna jaDavAda: 34. maMDaLInI vicAraNAmAM sarvezvaravAda kevI rIte dAkhala thayo ? 35. soLamA saikAmAM svataMtrapaNe vicAra karavAnA prayatnanuM zuM pariNAma AvyuM? (1) aMgreja jaDavAda : dharma kevI rIte uddabhava pAme te viSe masa hensa zuM | zikhavato hato ? 37. " sAmAjika ThekA" viSe carcA kare. 38. he msane tatvajJAnanuM manana karo. 39. vastunA svarUpa viSe hensanI mAnyatA viSe carcA kare. (2) keca jaDavAda : 40. lA meTrI Izvara viSe zuM zikhavato hato? 41. magaja tathA AtmA viSe lA meTrInA zikSaNanuM zuM pari * |ma Ave tenI carcA karo. 42. vaina hebAka izvaranI hastI viSe zuM zikhavatA hatA? 43. Izvarane sthAne hebAka "vastu tathA gati" raju kare che e viSe carcA karo. 44. bAkanA mANasa viSenA zikSaNanI carcA kare. 45. "sadAcAra e vastutaH anyonA AnaMda vaDe jAte sukhI thavAnI mAtra eka kaLA che," e nivedana para TIkA kare. 4. jaDavAdanI lokapriyatAnAM kAraNe : 46. " jaDavAda aMge naryo saMzayavAda pasarI jAya che" e nivedana samarthana kare. 47. je kAraNethI harakoI jamAne jaDavAdanA jokhamathI nirALo rahI zakato nathI te kAraNonI carcA karo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 5. jaDavADhanA samarthanamAM karavAmAM AvatI dalIle : 48. jaDavAdanA samarthanamAM karavAmAM AvatI pahelI dalIla viSe carcA kare. 49. jaDavAdanA samarthanamAM karavAmAM AvatI khIjI dalIlanuM khaMDana karIza. 6. jaDavAdanI virUddha upasaMhArarUpa dalIla: 50. sthULa vastu ajANI che e jaDavAdanI dRSTie sAbita karI. 51. Akhare sthULa vastu buddhi para avalakhe che e nivedananuM manana kare. para. vastu svayaMbhU che e mAnyatAnuM khaMDana karI. 53. vastu avinAzI che e nivedananI tulanA karo. 54. kAI kahe ke utpattinA khyAla pAmavA azakaya che te tene tame ze! javAba Apaze? 55. jJAna kevI rIte prApta thAya che ene lagatA jaDavAdanA anumAnanI virUddha jaDavAda peAte ja jAya che ema kahevAnuM kAraNa zuM ? pa6. vastu ane zaktinA paraspara saMbaMdha viSe jaDavAda krA goTALA kare che? 57. vastu sakriya nathI evuM sAbita karI. 58. Ape|Apa thatI jIvananI utpatti " saMbaMdhI zuM samajavuM? "" 59. mANasanI cetanAneA khulAsA karavAne jaDavAda aizakta che e nivedana viSe vicAra karI. 60. jaDavAdane naDatA meATAmAM moTA vAMdhA viSe IzvaravAdInA daSTibiMduthI carcA karA. 61. dharma'nI dRSTie jaDavAdanI niSphaLatA darzAveA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com