________________
તથા શક્તિ હૈાય છે તેટલી તે યમ રહે છે. શક્તિ એટલે શું? તેના જવાબ ડીમાક્રોસ એવા આપે છે કે તે તે ગતિમાન થએલી વસ્તુ જ છે. કાઈ પણુ એ અણુની વચ્ચે જે કંઈ તફાવત હોય તે તફાવત તેમના માપને લગતા છે, તેમના ગુણુને લગતા નથી. તેઓ માત્ર પેાતાના આકાર, પેાતાની પરસ્પરની સ્થિતિ તથા વ્યવસ્થા સંબંધી એક બીજાથી જુદા જાય છે. પાણી લેઢાથી જુદું' હાય તા તે એટલી જ બાબતમાં જુદું છે કે તેનાં અણુએ ગાળ આકારનાં તથા સુંવાળાં હોય છે; અને તેઓ એક બીજાને અધમેસતાં હતાં નથી પણ એક જા પર થઈને ગબડતાં હાય છે. તેની સાથે લાઢાનાં અણુ સરખાવીએ તે તેઓ નાનાંમોટાં છે; જુદા જુદા આકારનાં છે, અને એક ખીજાની સાથે સજ્જડ જામી જાય છે. આત્મા તે માત્ર શરીરની અંદરનું એક બીજું શરીર છે. તે પણુ અણુનેાજ બનેલે છે, તથાપિ તેનાં અણુ વિશેષ સૂક્ષ્મ અને અતિશય ખારીક છે. દરેક વસ્તુમાં અન્ય વસ્તુ પર સંસ્કાર પાડવાની અમુક શક્તિ હાય છે. એવી રીતે ડીમેાક્રીટસ વસ્તુબેનને ખુલાસા કરતા હતા, અને એમ પણુ શિખવતા હતા કે વિચાર તેા માત્ર વસ્તુભેદનનું અમુક વિશેષ શુદ્ધ સ્વરૂપ છે.
અણુઓ શાથી હીલચાલ કરે છે અને વ્યવસ્થિત દુનિયા ઉત્પન્ન કરવા માટે તે શી રીતે એકઠાં મળે છે, એ સમસ્ત દુનિયાઈ જડવાદને લગતા એક વિકટ પ્રશ્ન છે, અને તેના એ જવાબ આપી. શકાય છે. કાંતા વિશ્વથી પર હાય એવી કાઈ પણ વ્યક્તિએ એમ કર્યું છે, કાંતા કાઈ આવશ્યકતાના નિયમથી એમ થયું છે, એ એમાંના એક જવાબ સ્વીકાર્યા વિના છુટકા નથી. ત્રી જવાબ હજી સુધી- ક્રાઇએ આપ્યા જ નથી. એ પ્રમાણે ડીમાક્રીટા આવશ્યકતાને આશા લે છે, કાઇ પણ સર્વોપરી મન અથવા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com