Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI lakSmaNI tIrtha kA itihAsa munirAja jayaMtavijaya..... / 15 prAcIna lakSmaNI -- zrIsaMbhavanAthajI 10 // zrIcandraprabhasvAmIjI 10. krama kI solahavIM zatAbdI ke jisa tIrtha kA hama yahA~ 13 / / zrIanantanAthajI 13 / / va varNana karane cale haiM vaha lakSmaNI tIrtha hai| isa tIrtha kI prAcInatA kama se kama 2000 varSoM se bhI adhika kAla kI 12. zrIcaumukhajI siddha hotI hai, jise hama Age die gae pramANa-lekhoM se jAna 13. zrIabhinaMdanasvAmI (khaM.) ... 9 // skeNge| 14. zrImahAvIrasvAmIjI (khaM.) ... jaba mAMDavagar3ha yavanoM kA samarAGgaNa banA thA usa vakta caramatIrthAdhipati zrImahAvIrasvAmIjI kI 32 iMca bar3I isa bRhattIrtha para bhI yavanoM ne hamalA kiyA aura maMdirAdi tor3e, pratimA sarvAGgasundara zvetavarNa-vAlI hai| usake Upara lekha nahIM taba se hI isake dhvaMsa hone kA kArya prAraMbha ho gayA aura kramazaH hai, paraMtu usa para rahe cihnoM se jJAta hotA hai ki ye pratimAjI vikramIya 19vIM zatAbdI meM usakA kevala nAmamAtra hI astitva mahArAjA samrAT saMprati ke samaya meM pratiSThita huI hoNgii| raha gayA aura vaha bhI apabhraMza lakhamaNI hokara jahA~ para bhIla zrIajitanAtha prabhu kI 15 iMca bar3I pratimA velU-retI kI bhilAloM ke 20-25 TApare hI dRSTipatha meM Ane lge| banI huI darzanIya evaM prAcIna pratIta hotI hai| eka samaya eka bhilAlA kRSikAra ke kheta meM se sarvAGgasuMdara zrIpadmaprabhajI kI pratimA jo 37 iMca bar3I hai, vaha bhI 11 jina pratimAe~ prApta huii| kucha dinoM ke vyatIta hone ke zvetavarNI paripUrNAga hai, usa para kA lekha maMda par3a jAne se 'saM. pazcAt 11 pratimAjI jahA~ se prApta huI thIM vahA~ se do-tIna hAtha 1013 varSe vaizAkha sadi saptamyAM' kevala itanA hI par3hA jAtA hai| kI darI para do pratimAe~ aura nikliiN| eka pratimA to pahale se hI zrI mallInAthajI evaM zyAma zrInaminAthajI kI 26-26 iMca nikalI huI thI, jinheM bhilAle loga apane iSTadeva mAnakara tela baDI pratimAe~ bhI usI samaya kI pratiSThita hoM aisA AbhAsa hotA sindUra se pUjate the| bhUgarbha se nirgata ina 14 pratimAoM ke nAma va hai| isa lekha meM ye tInoM pratimAe~ 1 hajAra varSa prAcIna haiN| lekha isa prakAra haiM -- zrIAdinAthajI kI 27 iMca aura RSabhadevasvAmI kI kraM. nAma U~cAI (iMca) 13-13 iMca bAdAmI varNa kI pratimAe~ kama se kama 700 varSa zrI padmaprabhasvAmI prAcIna haiM evaM tInoM eka hI samaya kI pratIta hotI haiN| zrI AdinAthajI zrIAdinAthasvAmI kI pratimA para lekha isa prakAra hai-- zrImahAvIrasvAmIjI 'saMvat 1310 varSe mAghasudi 5 somadine prAgvATajJAtIya - zrImallInAthajI maMtrIgosala tasya ci. maMtrI A (lA) ligadeva tasya putra gaMgadeva tasya zrInaminAthajI patnI gAMgadevI, tasyAH putra maMtrI padama tasya bhAryA mAMgalyA pr.|' zrIRSabhadevajI zeSa pASANa-pratimAoM ke lekha bahuta hI aspaSTa ho gae haiM, zrIajitanAthajI paraMtu unakI banAvaTa se jAna par3atA hai ki ye bhI paryApta prAcIna zrIRSabhadevajI 13 haiN| uparokta pratimAe~ bhUgarbha se prApta hone ke bAda zrI pArzvanAthasvAmIjI kI eka choTI sI dhAtupratimA cAra aMgula PrioritorioritoroorirbrowdrivardworirdGorirordar[139Hibnirodirdwordprodrowondirodroidditoriadridwodidi & AM - 3 )
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANa kI nirgata huI, jisake pRSThabhAga para likhA hai ki 'saMvat 1303 A.zu. 4 lalita sA.' yaha biMba bhI 700 varSa prAcIna hai| - yatIndrasUri smAraka grantha - - itihAsa vikrama saMvatsara 1427 ke mArgazIrSa mAsa meM jayAnaMda nAmA jaina munirAja apane guruvarya ke sAtha nimAr3a pradeza sthita tIrthakSetroM kI yAtrArtha padhAre, unakI smRti meM unhoMne do chaMdoM meM vibhakta prAkRtamaya 'nemAr3a - pravAsa' gItikA banAI, una chaMdoM se bhI jAnA jA sakatA hai ki usa samaya nemAr3a pradeza kitanA samRddha thA aura lakSmaNI bhI kitanA vaibhavazAlI thA / mAMDava nagovarI sagasayA, paMca tArAura varA, viMsa - iga siMgArI - tAraNa, naMdurI dvAdaza parA / hatthaNI saga lakhamaNI ura, ikka saya suha jiNaharA, bheTiyA aNuvajaNavae, muNi jayANaMda pavarA / / 1 / / lakkhAtiya sahasa bipaNasaya, paNa sahassa saga sayA, saya igavisaM dusahasi sayala, dunni sahasa kaNaya mayA / gAma gAmi bhakti parAyaNa, dhammAdhamma sujAgaNagA, muNi jayAnaMda nirakkhiyA, sabala samaNovAsagA / / 2 / / maMDapAMcala meM 700 jinamaMdira evaM tIna lAkha jainoM ke ghara, tArApura meM 5 maMdira 500 zrAvakoM ke ghara, tAraNapura meM 21 maMdira 700 jainadharmAvalambiyoM ke ghara, nAndUrI meM 12 maMdira 2100 zrAvakoM ke ghara, hastinIpattana meM 7 maMdira 2000 zrAvakoM ke ghara aura lakSmaNI meM 101 jinAlaya evaM 2000 jainadharmAnuyAyiyoM ke ghara dhana dhAnya se sampanna, dharma kA marma samajhane vAle evaM bhaktiparAyaNa dekhe, AtmA meM prasannatA huii| lakSmaNI, lakSmaNapura, lakSmaNIpura Adi isa tIrtha ke nAma haiM aisA yahA~ para astavyasta par3e pattharoM se jAnA jAtA hai| lakSmaNI kA punaruddhAra evaM prasiddhi pUrvalikhita patroM se vidita hai ki yahA~ para bhilAle ke kheta meM se 14 pratimAe~ bhUnirgata huIM tathA AlirAjapuranareza ne una pratimAoM ko tatrastha zrI jaina zvetAmbara - saMgha ko arpita kiyaa| zrIsaMgha kA vicAra thA ki ye pratimAjI AlirAjapura lAI jAe~, paraMtu nareza ke abhiprAya se vahIM maMdira ba~dhavA kara mUrtiyoM ko sthApita karane kA vicAra kiyA gayA jisase usa sthAna kA aitihAsika mahattva prasiddhi meM aaye| bimbram usa samaya zrImadupAdhyAyajI zrIyatIndravijayajI mahArAja (vartamAna AcAryazrI) vahA~ virAja rahe the| Apake sadupadeza se nareza ne lakSmaNI ke lie (maMdira, kuA~, bagIcA, kheta Adi ke nimitta) pUrva - pazcima 511 phITa, uttara-dakSiNa 611 phITa bhUmi zrIsaMgha ko amUlya bheMTa dI aura AjIvana maMdira - kharca ke lie 71 ru. prativarSa dete rahanA svIkRta kiyaa| mahArAjazrI kA sadupadeza, nareza kI prabhubhakti evaM zrIsaMgha kA utsAha isa prakAra ke bhAvanA triveNIsaMgama se kucha hI dinoM meM bhavya trizikharI prAsAda bana kara taiyAra ho gyaa| AlirAjapura, kukSI, bAga, TA~DA Adi AsapAsa ke gAMvoM ke sadgRhasthoM ne bhI lakSmI kA sadvyaya karake vizAla dharmazAlA, upAzraya, oNphisa, kuA~, bAvaDI Adi banavAe evaM vahA~ kI suMdaratA vizeSa vikasita karane ke lie eka bagIcA bhI banAyA gayA, jisameM gulAba, mogarA, camelI, Ama Adi ke per3a lagAe ge| jo eka samaya ajJAta tIrthasthala thA, vaha punaH uddharita ho janatA meM prasiddha huA / miTTI ke TIloM ko khudavAne para bahuta sI aitihAsika cIjeM prApta haiN| prAcIna samaya ke bartana Adi bhI / bagIce ke nikaTavartI kheta meM 4-5 prAcIna maMdiroM ke pabbAsana prApta hue / pratiSThAkArya vartamAna AcArya zrImad vijayayatIndrasUrIzvarajI ne jo usa samaya upAdhyAyajI the, vi.saM. 1994 mArgazIrSa zuklA 10 ko aSTadinAvadhi aSTAhnikA mahotsava ke sAtha bar3e hI harSotsAha se zubhalagnAMza meM navanirmita maMdira kI pratiSThA kI / tIrthAdhipati zrI padmaprabhasvAmIjI gAdInazIna kie gae aura anya mUrtiyA~ bhI yathAsthAna virAjamAna kara dI giiN| pratiSThA ke dina nareza ne ru. 2001 bheMTa kiye aura maMdira kI rakSA kA bhAra apane Upara liyaa| sacamuca sara pratApasiMha nareza kI prabhubhakti evaM tIrtha-prema sarAhanIya hai| pratiSThA ke samaya maMdira ke mukhyadvAra-gaMbhArA ke dAhinI ora eka zilAlekha saMgamaramara ke prastara para utkIrNa karavAkara lagAyA gayA jo nimna prakAra hai- mormonovambran proposa For Private Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ -catAndrasUrismAraka grantha itihAsazrIlakSmaNItIrthapratiSThA-prazastiH vartamAna lakSmaNI -- tIrthAdhipazrIpadmaprabhasvAmijinezvarebhyo nmH| yaha to anubhavasiddha bAta hai ki jahA~ jaisI havA evaM jaisA zrIvikramIyanidhivasanandendutame vatsare kArtikA'sitA'mAvasyAM khAnapAna va vAtAvaraNa hotA hai vahA~ rahanevAle kA svAsthya bhI zanivAsare'tiprAcIne zrIlakSmaNIjainamahAtIrthe bAlakirAtasya kSetrataH vaisA hI rahatA hai| Aja ke vaidya evaM DAkTaroM kA bhI abhiprAya hai zrIpadmaprabhajinAditIrthezvarANAmanupamaprabhAvazAlinyo'tisundarata ki jahA~ kI havA, pAnI evaM vAtAvaraNa zaddha hogA vahA~ para rahanevAle mAzcaturdazapratimAH prAdurabhavan / tatpUjArtha prativarSamekasaptatirUpyakasaM- vyAkta praphullata rhg| pradAnayutaM zrIjinAlayadharmazAlA''rAmAdinirmANArtha lakSmaNI yadyapi pahAr3I para nahIM hai tathApi vahA~ kI havA zvetAmbarajainazrIsaMghasyA''lirAjapurAdhipatinA rASTrakUTavaMzIyena ke.sI. pAnI tathA itane madhura evaM suhAvane lagate haiM ki vahA~ se haTane kA AI.I. ityupAdhidhAriNA sar pratApasiMha bahAdura bhUpatinA pUrvapazcime dila hI nahIM hotaa| pAnI itanA pAcanazaktivAlA hai ki vahA~ para 511 dakSiNottare 611 phuTaparimitaM bhUmisamarpaNaM vyAdhAyi, rahanevAloM kA svAsthya atyaMta suMdara rahatA hai| tIrtharakSArthamekaM subhaTa (pulisa) niyojitaJca / isa samaya tIrtha kI sthiti bahuta acchI hai| darzanArtha Ane tatrA'lIrAjapuranivAsinA zvetAmbarajainasaMghena dharmazAlA''rAma- ke liye dAhoda sTezana se moTara dvArA AlIrAjapura AnA par3atA kUpadvayasamanvitaM purAtanajinAlayasyajIrNoddhAramakArayat / pratiSThA hai; vahA~ para yAtriyoM ko hara eka prakAra kI suvidhA prApta hai| cAsya vedanidhinandendutame vikramAdityavatsaremArgazIrSazukladazamyAM bailagAr3I athavA moTara dvArA AlIrAjapura se lakSmaNI jAnA par3atA candravAsare'tibalavattare zubhalagnanavAMze'STAhnikamahotsavaiH, hai| vahA~ para munImajI rahate haiN| yAtriyoM ko rahane ke liye kamare, sahA''lIrAjapurajainazrIsaMghenaiva sUrizakracakratilakAyamAnAnAM rasoI banAne ke liye bartana aura sone-baiThane ke liye bichaune zrIsaudharmabRhattapogacchAvataMsakAnAM vizvapUjyAnAmAbAlabrahmacAriNAM Adi kI suvidhAyeM pIr3hI kI ora se dI jAtI hai| prabhuzrImadvijayarAjendrasUrIzvarANAmantevAsInAM vyAkhyAnavAcaspati lakSmaNItIrtha kA uddhAra AcArya zrImadvijayatIndrasUrIzvarajI -mahopAdhyAyavirudhAriNA zrImadyatIndravijayamunipuGgavAnoM ke saMparNa prayatnoM se hI saMpanna huA aura yaha eka aitihAsika karakamalenA'kArayat / / cIja bana gaI hai| car3hatI-par3atI ke kramAnusAra lakSmaNI puna: uddharita huaa| - zrI rAjendrasUri smAraka grantha se sAbhAra. isa tIrtha ke uddhAra kA saMpUrNa zreya madi kisI ko hai to vaha zrImadvijayayatIndrasUrIzvarajI mahArAja ko hai|