Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcaka labdhiratnakRtakRSNa-rukmiNI saMbaMdha* prAstAvika pRthakjanane prAraMbhakAlathI kathAvArtA prati vizeSa AkarSaNa rahyuM che. A kAraNasara dharmapracArakoe kathAnA mAdhyama dvArA dhArmika mAnyatAo-bhAvanAo svakIya saMpradAyamAM sthira karavAno prayAsa karyo che. A saMdarbhamAM jaina AcAryo tathA munioe vizAla kathA-sAhityanuM nirmANa karyuM che. A kathA-sAhityamAM sAmAnyataH jaina paraMparAne abhipreta evI tapa, zIla, saMyama, tyAga vagere bhAvanAono mahimA varNavatI kathAo maLI Ave che. ahIM evI eka kRti prastuta karavAmAM AvI che, jemAM jaina paraMparAnA kRSNacaritrano, kRSNe rukmiNInuM haraNa karI enI sAthe vivAha karI, paTarANI rUpe sthApI te prasaMgane nirUpavAmAM Avyo che. jaina kAvyasAhityamAM AvI caritrAtmaka kathAkRtine rAsa, caritra, copAI, kathA, prabaMdha, saMbaMdha ityAdi rUpe oLakhAvavAmAM Ave che. je racanA jenA saMbaMdhamAM racavAmAM AvI hoya ene keTalIka vAra 'prabaMdha' ke 'saMbaMdha' kahevAmAM Ave che. ahIM evo eka vAcaka labdhiratnakRta kRSNa-rukmiNI saMbaMdha prathama vAra prakaTa karavAmAM AvI rahyo che. kanubhAI vra zeTha pratavarNana ane saMpAdanapaddhati A kRtinuM saMpAdana upalabdha be hastaprato parathI karavAmAM AvyuM che; jenuM varNana nIce pramANe che. prata -A prata lA 6 bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAdanA munizrI puNyavijayajI hastaprata bhaMDAramAMthI prApta thaI che. eno kramAMka 5292 che. pratamAM kula 13 patro che. emAM prastuta kRti patra 1 thI 3 52 utAravAmAM AvI che. pratyeka patranuM kada 26.2 4 11.0 se. mI. che. pratyeka patra 52 Azare 19 paMktio che. kAvyamAM kula 111 kaDIo che. pAtaLA kAgaLanI A prata devanAgarI lipimAM kALI zAhIthI lakhAyelI che; paNa zlokanA kramAMka lAla karelA che. patra kramAMka jamaNI bAju darzAvyA che. pratanI lekhanamiti noMdhAyela nathI. paNa lekhana-paddhati vagere parathI te anumAne 18mA zatakanI hoya ema lAge che. kAvyAMte nIce pramANe puSpikA prApta thAya che. rUti zIta viSaye jALa samAsa, paM. harSa li+ tam. A pratane mukhya gaNavAmAM AvI che. prata na--kramAMka 2795nI A prata jaina jJAnabhaMDAra, saMvegI upAzraya, amadAvAdanA hastaprata graMthabhaMDAramAMthI prApta thaI che. enA kula 6 patra che. prastuta kRti patra 4 thI 6mAM utArelI che. patranuM kada 25.5 x 11, se. mI. che. pratyeka patra para Azare 20 paMktio che. kula 111 kaDIo che. samagra prata devanAgarI lipimAM kALI zAhImAM lakhAyelI che. paNa zloka-kramAMka lAla karelA che. patranI banne bAju 2 semIno hAMsiyo che. patra kramAMka jamaNI bAju hAMsiyAmAM darzAvyA che. pratanuM lekhana-varSa prApta thatuM nathI paNa lekhana-paddhati vagere parathI te anumAne 18mA zatakanuM hoya tema lAge che. pratane aMte nIce pramANe puSpikA maLe che H itizrI zIla viSaye kRSNa rukamiNi caupaI samApta, paMDita mahimAkumAragaNi. * gujarAtI sAhitya pariSadanA vaDodarA mukAmenA 30mA adhivezanamAM rajU karela zodhanibaMdha.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 kanubhAI pra. zeTha kAvyano prakAra : saMbaMdha, caupaI, ke phAga ? prastuta kRtino emAM prApta thatA ullekho anusAra kAvyaprakAra 'saMbaMdha' che. jemake 'saMvata solaha saya chahotarai, phAgu mAsa udAra, navahara nagaraI e saMbaMdha, racca guNe karI suvicAra. 107 ane vaLI vAcaka labadhiratanagaNi ima kahai, munisuvrata suprasAdi, e saMbaMdha supara kakara vAMcatA, dUra jAi vikhavAda. 110 paNa prastuta kRti Aja paryaMta 'phAga' tarIke ullekhAI che. zrI mohanalAla da dezAIe jaina gUrjara kaviomAM A kRtino ullekha 'labdhirAjakRta zIlaphAga' ema phAga tarIke karyo che. vaLI zrI agaracaMda nAhaTAe paNa prAcIna AvyAM jI sapa-paramparAmAM paNa eno labdhirAja kRta 'nemi phAgu' tarIke ullekha karyo che . prastuta kRtinI prata nI puSpikAmAM paNa eno 'phAga' tarIke ullekha che. jemake tizrI zItta viSe cha samApta. paNa A kRtine 'phAga' kahevI ucita nathI. Nirgrantha prathama to e ke prastuta kRtinI prata haiM nI puSpikAmAM ene 'caupaI' tarIke oLakhAvavAmAM AvI che. jemake rUtizrI zItta viSaye A-rumiLi varaparUM samApta. bIjuM e ke 'phAgu' kAvyamAM sAmAnyataH AvatuM vasaMtavarNana ke varSAvarNana ke krIDAvarNanano atre sarvathA abhAva che. A badhA parathI A kRtine saMbaMdha rUpe ghaTAvavI ucita che. kRSNa-rukmiNI saMbaMdha H kathAsAra 'kRSNa-rukmiNI saMbaMdha' e 111 kaDInuM eka nAnuM 'saMbaMdha' kAvya che. varSa-viSaya jaina paraMparAmAM prasiddha evA kRSNacaritramAMnA kRSNa-rukmiNInA vivAhaprasaMgane varNavavAno che. eno sAra A pramANe che : soraTha dezamAM AvelI dvArikA nagarImAM zrIkRSNa potAnA bhAI balabhadra sahita zAsana karatA hatA. eka divasa pharatA pharatA nArada RSi tyAM AvI pahoMcyA. kRSNa ane balabhadre vinayapUrvaka emano AdarasatkAra karI emane siMhAsana para besADyA, page lAgIne emanAM kSemakuzaLa pUchyA. nArada thoDo samaya tyAM rahI pachIthI zrIkRSNanA aMtaHpuramAM satyabhAmA pAse AvyA. A vakhate satyabhAmA soLa zRMgAra sajI potAnuM mukha AyanAmAM jotI hatI. eTale ene nAradanA AgamananI khabara paDI nahIM. AvI upekSA joI nArade vicAryuM, are ! iMdranA aMtaHpuramAM paNa mArI koI upekSA-avahelanA karatuM nathI. paraMtu A zrIkRSNanI mAnItI hovAthI yauvananA garvamAM te mArA sAme paNa jotI nathI ke vinayaviveka paNa karatI nathI. mATe 'Ano garva Utare evo koI upAya karuM' ema vicAra karI nArada RSi AkAzagAminI vidyA vaDe UDI kuMDinapura AvyA. kuMDinapuramAM rukmI nAmano rAjA rAjya karato hato jene rukmiNI nAmanI svarUpavatI bahena hatI. nArada enI pAse gayA, rukmiNIe Asana ApI emano Adara-satkAra karyo. nArada saMtoSa pAmyA. emaNe enI pAse zrIkRSNanAM rUpa, guNa, ane saubhAgyanuM varNana karyuM. rukmiNI te sAMbhaLIne kRSNa pratye anurAgavatI thaI.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vol. III - 1997-2002 vAcaka labdhiratnakRta.... 223 tyAra bAda nArade eka citrakAra pAse rukmiNInuM citra taiyAra karAvyuM. pachI te citra laIne nArada AkAzamArge dvArikA zrIkRSNa pAse AvyA. emaNe peluM citra zrIkRSNane batAvyuM. zrIkRSNe te aMge nAradane pRcchA karatAM emaNe kahyuM ke te kuMDinapuranA rAjA rukSmInI nAnI bahena rukmiNInuM citra che. nArade rukmiNInAM rUpa ane guNanuM varNana karatAM kRSNe kahyuM ke 'e rukmiNI mArA gRhe Ave tema karo.' nArade kahyuM, 'tamAro manoratha pUrNa thAya tema huM karIza.' A pachI zrIkRSNe kuMDinapuranA rAjA rukmInI pAse dUta mokalI rukmiNInuM 'mAguM' karyuM. dUtane rukmIe kahyuM, 'zuM huM mArI bahena govALiyAnA putra kRSNane ApuM ? mArI bahena to meM sarvaguNasaMpanna evA zizupAlane ApI che, kemake ratna to suvarNanI sAthe ja zobhe, pittaLa sAthe nahi !' Ama kahI rukmI rAjAe dUtane pAcho kADhyo. A dUta ane rukmInA saMvAdane guptapaNe sAMbhaLI gayelI rukmiNIe te aMge potAnI phoIne vAta karI. te sAMbhaLI phoIe kahyuM, 'atimukta munie kahyuM che ke rukmiNI zrIkRSNanI paTarANI thaze. e vacano asatya kema Thare ?' A sAMbhaLI rukmiNIe hRdayamAM dhIraja dharI. phoIe eka chAno dUta mokalI zrIkRSNane kahevaDAvyuM ke 'jo tame rukmiNIne varavAnI icchA dharAvatA ho to guptapaNe kRSNa pakSanI AThame kuMDinapura Avajo ane huM paNa rukmiNIne laIne nAgapUjAne bahAne nagara bahAra Avela udyAnamAM nAgamaMdire AvIza.' saMketa pramANe zrIkRSNa bhAI balabhadrane laIne kuMDinapura AvyA. A bAju zizupAla paNa paraNavA arthe potAnA parivAra sahita Avyo. A aMge nArade zrIkRSNane mAhitI ApI eTale zrIkRSNa balabhadra sahita rathamAM besI saMketa anusAra udyAnamAM AvyA. rukmiNIne laIne phoI paNa nAgapUjA karavA tyAM AvyAM. rukmiNIne joIne zrIkRSNe vicAryuM, 'nArade je rUpanuM varNana karyuM hatuM, tethI paNa A to adhika rUpavatI che.' pachI kRSNe rukmiNIne kahyuM, 'tArI prItithI vaza thayelo evo huM dUrathI Avyo chuM. to have vilaMba karyA vagara rathamAM besI jA.' phoIno Adeza laIne te rathamAM besI gaI. potAnA para ALa na Ave eTale phoIe pokAra pADyo, 'are ! vIro ! doDo, doDo ! A kRSNa rukmiNIne harI jAya che.' A vakhate pragaTa thavA mATe zrIkRSNe potAno 'pAMcajanya' zaMkha vagADyo. zaMkhanAda sAMbhaLI rAjA rummI ane zizupAla sainya laIne zrIkRSNanI pAchaLa paDyA. A joI rukmiNIe kRSNane kahyuM, 'tame to mAtra be jaNa cho, jyAre sAme to AkhuM kaTaka che, to have zuM thaze ?' A vakhate kRSNe rukmiNIne bhaya na pAmavA jaNAvyuM. pachI potAnuM baLa batAvavA emaNe eka ja tIra vaDe tADanAM ghaNAM vRkSo chedI nAMkhyAM. vaLI hAthamAM paherelI aMgUThIno hIro hAthamAM rAkhI eno kapUranI mAphaka cUro karI nAMkhyo. yuddha karavA sajja thayelA kRSNane balabhadre kahyuM, 'he bhAI, tame jaladIthI vahune laI AgaLa jAva. huM pachIthI AvIza' ema kahI balabhadra tyAM hAthamAM muzala laIne yuddha karavA UbhA rahyA ane zrIkRSNa rukmiNIne laIne AgaLa cAlyA. A vakhate rukmiNIe kRSNane kahyuM, 'balabhadrajIne kaho ke rukmI rAjA krUra che. paNa dayA karIne ene haNatA nahIM.' A pachI zrIkRSNa rukmiNIne laIne tyAMthI cAlyA gayA. pachI sainya AvI pahoMcatAM balabhadra enA para muzaLa laIne tUTI paDyA. temaNe aneka sainikono nAza karyo. rathamAM beThelA subhaTone nasADyA. zizupAla nAsavA lAgyo. te vakhate AkAzamAM UbhA rahIne yuddhanuM nirIkSaNa karatA nArada upAlaMbha ApatA zizupAlane kahevA lAgyA, 'are kAyara, nAsI jA, nAsI jA.'
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 kanubhAI dra. zeTha Nirgrantha A pachI rAjA rukSmI laDavA Avyo. balabhadra eka bANa mArI enAM dADhI-mUcha kApI nAMkhyAM ane ene kahyuM, 'vahunA (rukmiNInA) vacana khAtara tane jIvato javA dauM chuM.' rukmI rAjA nAsI na jatAM tyAM ja rahyo ane atre eNe bhojakaMTaka nAmanuM eka navuM nagara vasAvyuM. balabhadra paNa ahIM kIrtistaMbhanI sthApanA karI. A pachI teo dvArikA nagarI AvyA. dvArikA AvI zrIkRSNa rukmiNIne kahyuM, "he priye, devatAe banAvelI A dvArikA nagarImAM A mArA mahelamAM tuM tArA mananI icchA pramANe rahe.' A sAMbhaLI rukmiNIe kahyuM, 'mane dAsInI jema pakaDI lAvyA cho eTale mAro nirvAha kema thaze te huM jANatI nathI." A pachI zrIkRSNa rukmiNInI sAthe gAMdharvavivAha karyo ane tenI sAthe sukha-bhogamAM rAtri vitAvI. pachIthI prabhAta thatAM zrIkRSNa rukimaNI sAthe jyAM lakSmInuM maMdira hatuM tyAM AvyA. maMdiramAM rahelI lakSmI mUrti upADI laIne te sthAne rukmiNIne besADI ane satyabhAmA Ave tyAre lakSmInI mAphaka sthira netro rAkhI besI rahevAnI sUcanA karI. pachI zrIkRSNa nagarImAM AvyA. te vakhate emanA nArIvRMde emane pRcchA karI ke, 'tame je nArInuM haraNa karI lAvyA cho te kyAM che? zrIkRSNe kahyuM, "madhuvanamAM lakSmInuM maMdira che, tyAM che.' A pachI satyabhAmAM vagere ene jovA lakSmInA maMdire AvyAM. paNa temaNe tyAM koI kanyAne joI nahIM paNa bhUlathI tyAM lakSmInI mUrtine sthAne beThelI rukmiNIne satyabhAmAM page lAgI ane kahyuM, "he mAM ! zrIkRSNa mArAthI uttama rUpavALI zaoNka lAvyA che te mArI sevA kare tema karajo. mArA mananI icchA pUrNa karazo to huM tamArI pUjA karIza." ema kahI te vAraMvAra page lAgavA mAMDI, satyabhAmA pachI zrIkRSNa pAse AvI kahevA lAgI ke "he dhUrtarAjA, tame te kanyA kyAM mUkI che?' zrIkRSNe kahyuM, "cAla, huM tane batAvuM ema kahIne teo lakSmIne ThekANe besADelI rukmiNI pAse AvyA. kRSNane AvatA joI rukmiNIe UThIne emane praNAma karyA. pachI zrIkRSNa satyabhAmAne kahyuM, 'tuM Ane page lAgI che, te tArI sarva icchA pUrNa karaze." eTale satyabhAmAe kahyuM, 'A tamArI kapaTalIlA che. tyAre zrIkRSNe kahyuM, 'bahenane-zaoNkane page lagADavAmAM koI doSa nathI, te ja tArI icchA sarva rIte pUrNa karaze." satyabhAmA kopa karI tyAMthI cAlI gaI. Ama zrIkRSNa AThe rANImAM rukmiNIne paTarANI tarIke sthApI. Ama lahapriya nArada kalaha karAve che. aMtamAM kavi zIlano mahimA varNave che ane jaNAve che ke zIlopadezamAlA (jayakIrti kRta, I. sonI 9mI sadInA AkharI caraNomAM zIla vize je upanaya Apyo che, te uparathI atre saga2 kapAe A "saMbaMdha"nI racanA karI che. saMvata 1676mAM phAgaNa mAsamAM 'navaharanagara'mAM A "saMbaMdha"nI kavie racanA karI hovAnuM jaNAya che. potAnA gurunI paraMparA varNavI zIlano mahimA jaNAvI kavi kAvya pUrNa kare che ane aMte AzIrvAda vacana uccAre che. kRSNa-rukmiNI saMbaMdha : eka kAvya tarIke. kAvyano prAraMbha kavie "zAradA' pAse "sarasa vacananI yAcanAthI karyo che. pachI pArzvanAtha ane jina mahAvIrane vaMdana karI, tathA zrI jinadattasUri, zrI jinakuzalasUri vagere gurujananuM smaraNa karI, namana karI, "zIla taNA anaMta guNa' gAvAno upakrama karI, kavi AraMbhamAM ja potAnuM nAma jaNAvI de che. sIla taNA guNa anaMta hatuM, koI na pAmai pAra vAcaka labdhina kahaI, te suNijyo suvicAra. 6 prathama DhALanA AraMbhamAM nAradanA zIlaguNano nirdeza karI tathA zIlano mahimA varNavI, tenA samarthanarUpe rukmiNI-bhAmAnuM "suhAmaNuM dRSTAMta' saMbhaLAvavAnuM-varNavavAnuM jaNAvI kavi kaMIka AkhyAna
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vol. III - 1997-2002 zailIne anusarI kAvyanA vastunuM sUcana kare che. vAcaka labdhiratnakRta.... tiNi upari tumhe sAMbhalau, rukmaNI bhAMmA kera re, ati disayaMta suhAmaNau, bhAjai bhavabhaya pherau re. 10 sI. alakApurI samAna dvArikA nagarInuM varNana kavi mAtra be ja paMktimAM kare che. soraTha desa suhAmaNau, samudra taNai vIra tIrai re, bAra-joyaNa lAMbI bhalI, nava-joyaNa varahIro re. 11 sI. chapana-koDi jAdava tihAM, vasaI sukhI supradhAno re, duvArikA nagarI jANIyai, alakApurIya samAnore, 12 sI. nagarInuM saMkSiptamAM varNana karI kavi tarata ja mukhya kathA-vastu tarapha vegathI AgaLa vadhe che ane 'vAsudeva navama'-kisana murArI'nA tyAM nArada RSi Ave che te prasaMga nirUpe che. Avela nAradane siMhAsana para besADI 'kRSNa-baladeva' 'pAI lAgaI'-page paDI emanI 'kuzaLa vAta' pUche che. te prasaMganuM nirUpaNa kavi potAnI vegavatI kathanazailImAM kare che te emanI kathanakalAzaktino dyotaka che. nArada tyAMthI jhaDapathI satyabhAmAnA maMdira tarapha vaLe che. te samaye zRMgAra sajavAmAM vyagra satyabhAmAnuM ane te nArada tarapha lakSa na ApatAM nArada krodha karIne cAlyA jAya che te prasaMganuM citra upasAvavAmAM kavinI citrAtmaka zailIno paricaya maLe che. 'sola-zRMgAra sajI karI, baiThI bhAmA nArI re, ArisA mAMhi mukha jovatI, rUpi karI susnArI re. 18 sI. vyagrapaNai kari tiNi samai, navi dIThauM muni rAyA re. 'iMdranA aMtaHpuramAM paNa mArI koI avagaNanA karatuM nathI paNa kRSNanI A mAnItI hovAthI mArI 'sanamukhai' -sAme paNa jotI nathI.' ema vicArI satyabhAmAe karelI upekSAthI kopAyamAna nAradaAkAzagAminI vidyA vaDe kuMDinapura Ave che te prasaMganuM kavi atyaMta saMkSiptatAthI nirUpaNa kare che te emanA lAdhavane sUcave che. iMdra taNI aMteurI na karai, mAharI hIlA re, kisaNa taNaI mAMnai karI, karatI bavauhalI lIlA re 20 sI. 225 'nava jovaI mujha sanamukhai, na karai vinaya vizeSo re, krodha karI ati pUrIyau, jeha karai te dekhau re. 21 sI. vidyA AkAzagAminI, samarI tiNi mana mohe re, tihAM thakI uDI gayau, kuMDinanayara agAhA re. 22 sI. rukmiNInA rUpavarNananuM kRSNe mAtra eka ja paMktimAM dorela citra kavinI citrAtmaka varNanazaktinuM uttama nirdezana che. 'rUpai kari jANe rati-raMbhA, tanu sukumAlai kadalI-thaMbhA.' 31. jo. rukmiNI pratye AkarSita thayela kRSNe nAradane te potAne meLavI ApavA karelI vinaMti-uktimAM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 kanubhAI dra. zeTha Nirgrantha kRSNanI hRdaya-jhaMkhanA-vyAkuLatAne kavie zabdanA sapramANa ane ucita prayoga dvArA madhuratAthI nirUpI che. 'ehavI nAri milai punya jogai, tumaDa prasAdi pAmuM varabhogai, 31 jo. eha manoratha merapha pUrau, tuccha tuThai surataru aMkUrauM, surataru purai mananI AsA, to tuThaI prabhu lIla-vilAsA 32 jo." rukmiNInI mAMgaNI arthe kuNo mokalela dUta ane rukSmI rAjAnA saMvAdane kavie coTadAra zabdo vaDe nATyAtmaka rIte rajU karyo che. kRSNa jevA "gopanI potAnI bahena mATenI ayogyatA ane "saba guNa kalA'nA bhaMDAra evA sarvathA yogya rAjA zizupAlanI yogyatA spaSTa karavA rukSmI eka daSTAMta alaMkAra prayoje che, temAM kavinI kAvyazaktinI sUjha jovA maLe che. sobhaI ratna sucaMga sovana mAMhi jayaurI, zobhaI nahIM lagAra pAtali mAMhi paDayaurI' 37 pUrve rUkmiNInI phoIe ApelA saMtAnusAra nAgamaMdiramAM rahelA kRSNanAM phoI sAthe pUjA nimitte Avela rukmiNInA prathama pratyakSa rUpadarzana samayanA hRdaya-udgAro lakSapAtra che. 'giridhara dekhI rUkamiNI, navajobana abhirAma, jaisI nArada mujha kahI, tiNithI rUpanI ThAMNa." 48 raMgI be. razmiNI ane kRSNanA milana prasaMge rukmiNI samIpa pote kevA vegathI dhasI AvyA che te bhAvane pragaTa karavA kRSNa eka upamA prayoje che, je emanA rukmiNI pratyenA hRdayabhAvane chato kare che. madhukara samarai mAlatI, AvaI vegi suyaMga, tima huM tuccha guNa smaratAM, Avyau mani ucharaMgi." 50 raMgI le. ane e saMdarbhamAM ene "vinA vilaMbe' rathamAM besI javA jaNAve che. bhUyAnA AdezathI rathamAM beThelI rukmiNI laI jatAM kRSNa bhUyAnI sUcanA mujaba pAMcajanya zaMkha vagADI te aMge sarvane jANa kare che. pariNAme rukSmI ane zizupAla "sababa kaTaka' laIne enI pAchaLa paDe che. A joIne bhaya pAmelI rukimaNI kahe che 'tulDi bi jaNA dIsala sAmI, keDai kaTaka ju tema. pa7 mohatI sAmI takhta bhaNI, dIsai apAya mahaMta. Akula bakula tiNi bhaNI, huM chuM guNavaMta.'58 bhayathI AkuLa-vyAkula thayelI rukmiNIno bhaya dUra karavA kRSNa kahe che. mAdhava bolaOM taba tihAM, ma kari ma kari bhaya citra, surapaNA hamakau dekhI, dhari ANaMda vicitra." 59 ahIM ravAnukArI zabdo ane dvirukti dvArA kavie kRSNanA bhAvane sacoTa abhivyakti arpe che. te noMdhapAtra che. vaLI enAmAM rahelA bhayane dUra karavA ane potAnI tAkAtanuM nidarzana karavA mATe kuSNa eka bANa vaDe ghaNAM tAlavRkSo chedI nAMkhe che ane eka vIrane chAje evI vANI uccAre che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vol. III-1997-2002 vAcaka labriratnakRta.. 227 mujha Agali e bApaDA, rAMka samAna vicAri, mAdhava rUkmaNi prati bhAi, tuM bhaya ma kari makara lagAri. 61 ravAnukArI zabda racanA vaDe kavie bhAvane saghanatA arpe che. balabhadranA parAkramathI prabhAvita thayelI rukmiNI bhaya pAmIne "hari dvArA balabhadrane evI vinaMti karAve che ke "rAjA rakSmI dUra che, te chatAM tene haNavo nahIM.' ahIM kavie rukmiNIno nArI sahaja potAnA bhAI pratyenA premabhAvane madhura abhivyakti ApI che. rakamiNi bolaI harinaI harakharuMjI, sAhiba suNi morI vAta, kahijayo jeTha bhaNI. tuNDi ehavAujI, prItama guNi avadAta. 66. rUkamiNi. raksI rAjA mUra achaI ghaNuMjI, tapiNi haNivI nAMhi, eka vacana merapha pratipAlijayojI, dayA karInaI AgAda--' 67. rUkamiNi. sasainya rakSmI ane zizupAla sAthenA ekalavIra masaLadhArI balabhadra-valoNAthI jema dahIMne mathavAmAM Ave che tema "vaharI dala'no cUro karI nAMkhe che. te parAkrama-varNanamAM kavie sacoTa zabdanI yojanA karI balabhadranA vyaktitvane pUrNapaNe vyakta karyuM che. vArI taNI dala Avyau dekhinaijI, hala hathiyAra julAi, dahI jema mathiyaI maMthANasjI, tima vacharI dala te bhaI. 69 rUkamiNi mUsala prahAraI kari savi hAthIyAjI, bhAMji kIdhA dahavaTTa, azva taNA tihAM paDiyA sAthirAjI, subhaTa taNA bahu thaTTa. 70 rUkamiNi. DarI gayelo zizupAla sasainya nAsI jAya che jenuM varNana karatAM kavi sarasa upamA prayoje che. apaNI sainya sahita ati bIhataujI, nAsi gayau zizupAla, zRMgAla taNI pari kAyara te thayaujI, dUri gayau mukha bAli." 72. rUkamiNi te samaye gaganamaMDalamAM tAlI daI' nAcatAM nAradanI nATyAtmaka ukti paNa noMdhapAtra che. "gaganamaMDali nArada tiNi avasaraijI, nAcai tAlI deI, bho sisupAla ju ima kima nAsIIjI, kAyara paNa re dharei." 73 rUkamiNi. sanmukha AvIne UbhelA rukSmIne balabhadra "khUra pramANaI bANa mUkIne enA "mastaka' ane "aDadhImUcha mUDI nAMkhe che te hAsyAspada citra kavinI citrAtmaka varNanazaktino paricaya karAvI jAya che. khara pramANaI je bANa achaI bhalajI, tehanI chedaI bANa, mastaka muMDarAu AdhI muMchamyujI, kIdhI e ahinAMNa" 7pa. rUkamiNi. vahu taNa-vahune Apela vacana pramANe balabhadra rUphamIne jIvato choDI mUke che te prasaMge balabhadra enI viDaMbanA karatAM kahe che. 'ma mari ma mari re kAyara tuM iMhajI, nAsI nija ghari jAuM rUphamI rAjA tihAM lAjavAu ghaNuMjI, na sakuM kuMDina jAuM." 77 rUkamiNi.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 kanubhAI tra. zeTha Nirgrantha lajjAvaza 2kamI rAjA nAsI jato nathI. paNa te tyAM rahIne "bhojakaMTaka' nAmanuM nagara vasAve che ane tyAM balabhadranA kIrtistaMbhanI sthApanA kare che. navI paraNIne lavAyelI 'bhAmA' aMge kRSNa ane satyabhAmA vacce thayelo saMvAda kavie nATyAtmaka rIte rajU karyo che. nagara pahutI tihAM re, jihAM bhAmAM varanArI re, dhUratarAja kahi mo bhaNIre, kihAM mUkI siNagArI re 89, hAre. kRSNa kahaI bhAmAM pratai re, lakhamI dhari te jANI re, eka vAta sAcI achai re, suNi suMdari sujANo re' 90. mahAre. vaLI kaNe rukmiNIne sarva rANImAM paTarANI tarIke sthApavA mATe prayojelI kapaTa-yukti chatI thaI jatAM kopAyamAna thayelI satyabhAmAnuM A zabdacitra kavinI manohara citrAtmaka varNana zaktino suMdara namUno che. 'bhAmAM bolai hari-naI hasi kari, e kapaTa taNI savi vAta tAharI kIdhI huM jANuM sahI, dhurata-guNa suvikhyAta. 100 bhAmA bahani taNe pagale sakhi lAgatAM, kehavau doSa vicAra, e tuThI savi icchA tAharI, puraspaI yuu dAtAra. 101 bhAmA kopa karInaI tanu bhAmA, taNI kaMpaI vArovAra, tihAMthI cAlI gajagati, mAlvatI pahutI niya gharabAra' 102 bhAmAM kAvyane aMte kavie prastuta 'upanaya' zIlopadezamAlAmAMthI lIdho che, ema jaNAvI kAvyanuM samApana kare che : sIla viSayaI e upanaya, jima kahyau zIlopadeza majhAra, sugura taNAM upadesaI mai, lahyau jANyau tattva vicAra' 106 bhAmA saMvata 1676 (I. sa. 1620)mAM prastuta saMbaMdhanI racanA "navatara nagaramAM thaI che ema ullekha karI kavi potAnI guruparaMparA varNavI zIlano mahimA varNavI kAvya samApta kare che. kartAe potAnI guruparaMparAmAM gacchanuM nAma ApyuM nathI : paNa jinarAjasUri, ane jinasAgarasUri nAmo ApI pachI kSemakIrtizAkhAnA dharmasuMdara ane dharmane sarakhAM nAmo ApI potAne chellA muninA ziSya hovAnuM pragaTa karyuM che. uttara madhyakALanI upalabdha sAhityanI gurnAvalIo jotAM kartA labdhiratna kayA gacchamAM thaI gayA teno nizcaya thaI zakato nathI. (zuM teo e kALe bRhad tapAgacchamAM je labdhisAgara thaI gayA che te ja haze ?) racanA-sthAna "navaharanagarano nizcaya thavo bAkI che. TippaNo : 1. mohanalAla dalIcaMda desAI, jaina gUrjara kavio, bhAga-3, bIjI AvRtti (saM. jayaMta koThArI) muMbaI Isa. 1997 pR 196. 2. agaracaMda nahATA, pravIra vyA~ #ii -paraMpA, dhAratIya vidyAmaMdira zodha pratiSThAna, vIvAnera . sa. 1622, pR. 42. 3. atimukta kevalajJAnI hatA tevuM zatruMjaya paranAM kalpAdi sAdhanothI suvidita che. Jain Education international
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vol. ii.1997-2002 vAcaka labriratnakRta... vAcaka labdhiratnakRta kRSNa-rukimaNI saMbaMdha sarasa vacana mujha Apiyo, sArada kari supasAuM, sIla taNA guNa varaNavauM, mani dhari adhikau bhAuM. 1 gauDI-maMDaNa guNa nila, phalavadhipuri zrIpAsa, januM pratApa jagi paragaDauM, kahatA puraI Asa. 2 vIra niNaMda jagatraguru, gAtAM puraI koDa, carama tirthaMkara jANIyaI, vaMdau be kara joDi. 3 gautama sudharama Adi kari, zrIjinadattasuriMda, zrI jinakuzalasurIsanaIM, samaraNi huI ANaMda. 4 e savihuM naIM nami karI, samaraNa niyamani ANi, sIla suvidhi karI varaNa, vIra taNI vakhANi. 5 sIla taNA guNa anaMta hAM, koI na pAmai pAra, vAcaka labdhiratA kahaI, te suNijayo suvicAra. 6 DhAla 1 zrI jinavadana nivAsInI, e DhAla. nava nArada jagi jAMNIyAM, sIla karI suvikhyAto re, tihAM mAMhi navamau ati bhalauM, sIla karI avadAlo re. 7 sIla sunisIla pAlIpAM, salai navanidhi thAI re, siddhi buddhi AvI milaI, dharijyo te mani bhAI re. 8 sI. A sAvadha kAma karaI ghaNA, kalaha karAvaI bahilA re siddhi buddhi AvI milaI, varaI te mugati mahelAM 2. 9 sI. tiNi upari tumha sAMbhalI, rukSmaNI bhAMmA kerI re, ati disayaMta suhAmaNa, bhAI bhava-bhaya pherau re. 10 sI. soraTha deza suhAmaNa3, samudra taNAM varatIra re, bAra-joyaNa lAMbI bhalI, nava-joyaNa varahIro re. 11 sI. chapana-koDi jAdava tihAM, vasai sukhI supradhAno re, duvArikA nagarI jANIyAM, alakApurIya samAno re. 12 sITa vAsudeva navama tihAM, nAmaI kisana murArI re, balabhadra sahita sukhaI tihAM, rAja karaI sukhakArI re. 13 sI. anya divasi navama tihAM, nArada puSi-rato re, mahimaMDala bahu jovatI, karaMta koDi jatanno re. 14 sI.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 Nirgrantha kanubhAI va. zeTha kisaNa taNaI vara maMdaraiM, Avyau harakhaI caMgaI re, kisaNa anaI balabhadra tihAM, vinaya karai bahuraMgaI re. 15 sI. siMhAsana baisaNa ThavI, pAI lAgai ANaMdo re, kusala-vAta pUchaI tihAM, munivara muni nirade do re. 16 sI. khika Ika tihAM eisI karI, rAmati karavA kAjai re, satyabhAmAnAM ghara bhaNI cAlyau vegi samAjai re, 17 sITa sola-zaMgAra sajI karI, baiDI bhAmA nArI re, ArisA mAMhi mukha jovatI, rUpi karI sura nArI re. 18 sI. vyagrahapaNaI kari tiNi samaI, navi dITha muni rayA re, mana mAMhi kopa karaI ghauM, vicAra mani mAyA re. 19 sI. iMdra taNI aMteurI na karaI, mAharI hIlA re, kisaNa taNAM mAMnaI karI, karatI bavIhalI lIlA re. 20 sI. navi jovaI mujha sanamukhai, na karaI vinaya vizeSo re, krodha karI ati pUrIyauM, jeha karAI te dekhau re. 21 sI. vidhA AkAzagAminI, samarI tiNi mana mAMhe re, tihAM thakI uDI gayauM, kuMDinanayari agAha re. 22 sI. DhAla 2 rAga kedAra gauDI suguNa sanehI re mere lAlA. ehanI DhAla tiNi nagarInI rUkamI rAjA, rAja karaI su bahuta dirivAjA, tehanI lahuDI bihAni kahajaI, rUkamiNi nAmaI guNa salahIjai 23 jovau jovI punya taNA supramANA, punAi saba guNa vegi kahANA 24 jo nArada rUkamiNi mahala sucaMgai, pahutI te nArada muni raMgai, vinaya karI bahu Adara kIdhA, Asana mAMDI bahu jasa lIdhA. 25 jo, te badhasI rUkamaNinaI Agai, hari guNa bolai adhika sobhAgai, kRSNa taNA guNa nAradi kahiyA, te saMbhali rUkamiNi gahagahiyAM. 26 jo ehavau puraSaratana sobhAgI, pati pAmuM tala huM vaDabhAgI, rAgini rUkamiNi kari sasanehA, paTa upara likhi rUpanI rehA. 27 jo. tihAMthI uDi gagani mani raMgai, gayau brArikA teha sucagai, kRSNa bhaNI te rUpa dikhAlai, bhAmAnI avinayamani sAlai28 jo. kahiNaI munIsara kuNa A devI, rUpaI adhika suguNa jaNa sevI, muni bolaI suNi tuM mahA-rAyA, guNa adhika bahurUpi suhAyA. 29 jo,
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vol.I-1997-2002 vAcaka labiratnakRta... 231 2kamI rAya taNI ladhu bhaganI, rUkamiNI nAmai bahu guNagaharI, dekhI rUpa bahu guNa saMbhaliyA, kaSNa taNau mana raMjaya raliyA. 30 joi rUpaI kari jANe rati-raMbhA, tanuM sukamAla kadalI-thaMbhA, ehavI nAri milai punya jogai, tuNDa prasAdi pAmuM vara bhogai. 31 jo. eha manoratha mera pura, tuNDa tUThaI surata, aMkUrauM, surataru purai mananI AsA, to tuThaI prabhu lIla-vilAsA. 32 jo, kheda ma karijyo tuhi mahA-rAyA, e tumhanaI varasyAM sukha dAyA, tima huM karisa manaha ucharaMgai, jima e savi vidhi milarUi gai. 33 jo.. dUta paThAvaMu vegai sAcala, rUkamI rAja pratai te jAyauM, nArada bhaNI dei sanamAnA, dUta paThAvyau guNihi pradhAnA. 34 je. dUta gayau kuMDinapuri mAMhe, TUMkamI Agali kahaI uchAhe, tuha kI bhaganI kRSNa maMgAvai, Apa tu jima bahu sukha thAya che. 35 jo, DhAla 3 rAga AsA kAma kelI rati hAsa nAda vinoda karaIrI (ehanI DhAla). rakamI bolaI tAma suNi re dUta bhalaharI, gopa bhaNI e sArA nArI na milairI, vara pAmyau suvilAsa ehanaI kAji bhalaurI, nAma zrI zizupAla saba guNa kalA nilaurI. 36 sobhai ratana sucaMga sovana mAMhi jaDyaurI, sobhaI nahIM lagAra pItali mAMhi dhaDyaurI e savi vacana-vilAsa dUtai Avi kahyArI, kRSNa bhaNI savi vAta jujUA jima ladyArI. 37 kRSNa taNau je dUta rUkamiNi teha suNIrI, bhUyA pAsaI Avi te savi vacana bhaNIrI, bhUyA bolai tAma aimattaI ju kahyaurI, hari gharaNI hasya e sAcuM jJAni lahyaurI. 38 rUkamaNi bolaI tAma bhUyA vacana suNaurI, mo varivA-naI kAjii IhaI kRSNa ghaNaurI, bhAI bahu dhari rIsa mujha zizupAla bhaNerI, ApI mananaiM raMgi e mai vAta suNIrI. 39 tehanI rUpakI vAta nArada pAsi laharI, AmaNa dhUmaNi Aja tevuM vacana gIrI, bhUyA bhAkhaI tAMma suNi vacana bhalaurI, nyAnInI vANi sujANi ne huvaikuDa nilaurI 40 te supri bhUyA vacana rakamiNI raMga dharIrI, giridhara upara neha kIdhau raMga kharIrI. taba bhUyAu dUta apaNa teDi bhalaurI, mUkyau kRSNa na pAsi saba guNakalA nilakarI. 41 rUkamaNi paraNaNa kAki jala tuha citta cailarI, gupati vRtti kari vegi Avijayo tumha pachairI, aSTami aMdhArI mANanAganI pUja misaiMrI, le AvuM vana mAMhi ima mana mujha sairI. 42 e savi vAta vizeSa dUtai jAI kahIrI, kRSNa bhaNI mani raMgi savite vAta praharI, sakala sajAI tAma kRSNadaM vegi karIrI, haladhara leI hAthi cAlyau raMgi dharIrI. 43
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kanubhAI dra. zeTha Nirgrantha DhAla 4 rAga velAula DhAla : jhUbakaDAnI INi avasari kuMDanapurai, vAjyA guhira nisANa, rUkamaNi vivAha thAyIyauM, suMdara atihi sujANa. 44 raMgI le mohana sisupAla jANa kari AvyayauM, suMdara bahu parivAra, Agama tehanau jANInaIM, nArada mukhathI sAra. 45 raMgI le. rathi baisI beuM tihAM, balabhadra sAraMgapANi, AvyA kuMDinapura varai, pUrva saMketita ThAMNa. 46 raMgI le. tiNi avasari bhUyA tihAM, rUkamaNi naI le sAthi, nAga taNaI te dehurai, AvI bhagati sanAtha. 47 raMgI le. giridhara dekhI rUkamiNI, navajobana abhirAma, jaIsI nArada mujha kahI, tiNithI rUpanI ThAMNa 48 raMgI le. isau vicArI giridharai, bolai madhurI-vANi, rAga-taNAM vasi suMdari, Avyau dUrathI jANi 49 raMgI le. madhukara samaraeN mAlatI, Avai vegi suyaga tima huM tumya guNa samaratAM, Avyau mani ucharaMgi 50 raMgI le. tiNi kAraNi avilaMbita, rathi bAMsau tulDi Avi, AdesaI bhUyA taNai, rathi baiThI mana bhAvi. 51 apaNa doSa utArivA, bhUyA bolai tAM, karaI pukAra atihi ghaNI, dhAvau vIra sudhAma. pa2 kamiNinai lei karI, cAlyau giridhara raMgi, eha vacana nisuNI karI, sisupAla rUkamI caMga. pa3 sIdhau kArija ApaNauM, jANI teha uchAha, pAMcajanya zaMkha ApaNad, pUraka guNahi agAha. 54 hira saMgrAma taNAM tihAM, vAjayA Dhola nIsANa, tiNi nAraIM kari gAjIya, savi aMbara asamAna, 2pa rUkamiNi nai vAlaNa bhaNI, rUkamI ne sisupAla, sabala kaTaka leI karI, AvyA pUThi rasAla. pa6 rUkamiNi bhaya kari kaMpatI, bola hari-naI ema, tuNDi bi jaNA dasau sAmI, keDa kaTaka ju tema. pa7
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ vol. ii.1997-2002 233 vAcaka labdhiratnakRta.... mohatI sAmI tuha bhaNI, dIsaI apAya mahaMta, Akula vyAkula tiNi bhaNI, huM huI guNavaMta. 58 mAdhava bolai taba tihAM, ma kari ma kari bhaya citta. sUra paNa hamaDala dekhI, dhari ANaMda vicitta. 19 dUrikaraNa bhapa tehanau, sAraMgapANika bANa, tAlavRkSa bahu chediyA, ekaNi bANa sujANa 60 mujha Agali e bApaDA, rAMka samAna vicAri, mAdhava rUkamaNi prati bhaNai, tuM bhaya ma karima kari lagAri. 61 hIrau sAhI hastamaya, cUraNa kIdhauM nAma, bhImasena kapUra jima, e bala mujha abhirAma. 62 kopa thakI mAdhava tihAM, yuddha bhaNI hUyau sajja, balabhadra bolad hari bhaNI, Agraha karI akasja. 63 vahUnaI lei karI bhAi, pahuca dhAmi, vegau huMi paNi AviSNu, tuccha keDai abhirAma. 64 balabhadra tihAM UbhI rahyauM, hala-musala hathiyAra, hAthi mAMhi lei karI, suravIra suvicAra. 65 DhAla-5 rAga : mA vAlu re savAyuM huM vadhare mAharuM re, e DhAla. rUkamiNi bolai harinaI harakhasjI, sAhiba suNi morI vAta, kahijayo jeTha bhaNI tuNDi ehavAujI, prItama guNi avadAta. 66 rUkamiNa kamI rAjA dUra achai ghaNuMjI, taka piNi harivala nAMhi, ahe vacana merau pratipAlijayojI, dayA karInai AgAha. 67 rUkamiNi kamiNinai lei harajI cAliyAjI, suMdara guNe nidhAna, balabhadra tihAM ubhA rahyaujI, dekhI dala asamAna, 68 rUkamiNi vairI taNI dala Avyau dekhinaijI, hala hathiyAra ju lai, dahIM jema mathiyaI maMthANasaMjI, tima vacharI dala te bhei. 69 rUkaminiTa mUsala prahAraI kari savi hAthIyAjI, bhoji kIdhA kahevaTTa, azva taNA tihAM paDiyA sAthirAjI, subhaTa taNA bahu thaTTa. 70 rUkamiNi rathi baIThA bahu subhaTa hakAratAjI, te nAsi gayA savi dUri, raNabhUmi dasai bIhAmaNIjI, nAcaI kabaMdha hajUri. 71 rUkamiNi
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 kanubhAI vra. zeTha Nirgrantha apaNI sainya sahita ati bIhataujI, nAsi gayau zizupAla, zRMgAla taNI pari kAyara te thayaujI, dUri gayau mukhe bAli. 7ra rUkamiNi gaganamaMDali nArada tiNi avasaraijI, nAcaI tAlI dai, bho sisupAlA juima kima nAsIyaIjI, kAyApaNI re dhare 73 rUkamiNi TUMkamI rAjA sUrapaNa dharajI, kuMDala kRta kodaMDa, balabhadra Agali Avi ubha3, rahyaujI mUkaI bANaaMkhaDa. 74 rUkamiNi khura pramAI je bANa achaI bhalaujI, tehanI chedaI bANa, mastaka muMDaya AdhI muMcha spaMjI, kIdhau e ahinANa. 75 kamiNi vahU taNe vacane maiM to bhaNIjI, jIvata mUkaya jANi, bhIkha mAMginaI ApaNajI, pAle tuMhi ajANa. 76 rUkamiNi me mari ma mari re kAyara tuM iMhAMjI, nAsI nija ghari jAuM, rakamI rAjA tihAM lAjyAu ghaNuMjI, na saE kuMDina jAu. 77 rUkamiNi. navale nagara tihAM thApya ati bhalaujI, bhojaka ehavaI nAmajI, kIti-thaMbha tihAM thira thApiyaujI, balabhadra guNi abhirAma. 78 rUkamiTi balabhadra te apaNI kArija karIuM, dvArikA nagara majhAri sukha samAdhaI tihAM pahuMtala, yAdavakula ziNagAra. 79 rUkamiNi dvArikA nagarI pAsaI AvIyaujI, mohana rUpi murAri, 2kamiNinaiM raMgai hari bolIyaujI, suNi suMdari sukumAra. 80 rUkamiNi DhAla 6 DhAla dhoraNI re e nagarI dvArAvatI re, e mahela merA dIsaI re, nIpajAvI suragaNa milI re, dekhatA mana hIMsaI re. 81 mahAre kADaDe ho rUkamiNi, le hari AvIya ho, jANi ki apachara lAvIyauho.. kRSNa kahaI vana mAhirA re, ramIyAM mana ANaMdaI re, saphala huI vana mAharala re, mananai paramANuM daI re. 83 mahAre tava prastAva lahI karI re, rUkamiNi harinaI bolai re, dAsi taNI pari leinai re, taIM ANI raMgarelAM re 84 mhAre. sauki taNI hAsau valI re, kima sahisyAM guNavaMto re, kRSNa kahaI sagalyAM dhurai, karirUMu harakha hasaMto re. 85 mhAre. gaMdharva vivAhaI kari sahI re, paraNI rUkamiNI rANI re, rAtri tihAM sukha bhogavai, hari kamiNi guNa-khANI re. 86 hAre
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vol. IIT- 1997-2002 235 vAcaka labdhiratnakRta.... rAmati naI kAjai tihAM re, prabhAta samaI mani bhAvaI re, lakhamI taNau jihAM daherauM, tihAM vegaI hari Avai re 87 mhAre upADI lakhamI taNI re, murati avara ThAI re, mUkInaI rUkamiNi tihAM re, sIkha dei suvicAro re. 88 mhAre AMkhi taNI miTakAIvaure, na kare kiMpi lagAro re. satyabhAmAnoM AgamatuM re, sIkha deI suvicAro re. 89 mahAre nagara pahutau tihAM re, jihAM bhAmA varanArI re, pUratarAja kahi mo bhaNI re, kihAM mUkI siNagArI re. 90 mhAre. kRSNa kahaI bhAmAM prataI re, lakhamI dhari te jANa re, e vAta sAcI achaI re, suNi suMdari sujANo re. 91 hAre DhAla 7 rAga malhAra nArI hiva hamakuM mokala hiva bhAmAM vegai karI, sauki taNI chaMda mAMhere, cAlI rUkamiNi joIvA, kautiga kAji uchAhe re. 92 diva jovata jovata tihAM sahI, pahatI lakhamInai ThAMmo re, paratikha tihAM lakhamI sahI, baIThI guNi abhirAmo re. 93 divA citrahArAnI ati bhalI, citrakalA jaga sAro re, kara joDI te harakha cuM, pAya lAgI. karaI juhAro re. 94 hivaTa hari ANI je abhinavI, nArI rUpi pradhAno re. tehathI rUpa ju ati ghaNau, kariyo ati bahumAno re. 95 hivaTa pUja kareDhuM tAharI, vaMchita pUrau kAmo re, ama kahI vali vali tihAM, pAya lAgai abhirAmo re. 96 hivaTa urahau paraha jovatI, bhAmAM bolaI tAmo re, kihAM mUkI dhurata tumha, dikhAla mujha ThAmo re. 97 hivaTa kRSNa kahaI AdhA calauM, dikakhAlu tuccha raMge re, daherA mAMhi achAM tihAM, Avyau ucharaMgaI re. 98 hivata Avata dekhI mAdhava, rUkamiNi uThI tAmo re. hasI karI kRSNa ja kahai, ehanaI kIdha pramANo re. 99 hivaTa
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 kanubhAI dra. zeTha DhAla 8 rAga dhanyAsI zrI sImaMdhara vaMda bhagata, e DhAla bhAmA bolai hiranai hiMsa karI, e kapaTa taNI vi vAta, tAharI kIdhI huM jANuM sahI, dharata-guNa suvikhyAta. 100 bhAmA ehanai ginai lAi sahI, mAyA kari mahArAja, kRSNa hasInai bhAmAnai kahai, kisau hrayau akAja, 101 bhAmA bahina taNe pagale khi lagatAM, kehavau doSa vicAra, e tuThI savi icchA tAharI, purasyai jyuu dAtAra. 102 bhAmA kopa karInai tanu bhAmA, taNau kaMpai vArovAra, tihAMthI cAlI gajagati, mAlhata pahutI niya gharabAra. 103 bhAmA AThe kRSNa taNI rANI sahI, tiyAM mAMhi rUkakiMmaNi sAra. kRSNai thApI paTarANI karI, punya hi karIya udAra. 104 bhAmA kalaha karAvai nArada ima sahI, sIla taNai supramANi, siddha-taNA sukha te lai, sAcI jinavara vANi. 105 bhAmA sIla viSayai e upanaya, jina kahyau zIlopadeza majhAra, suguru taNai upadesai maiM, lahyau jANyau tattvavicAra. 106 bhAmA saMvata solaha saya hotarai phAgu mAsa udAra, navahara nagarai e saMbaMdha, racyau guNe karI suvicAra. 107 bhAmA vattamAna guru jaga mAMhi jANIyai, zrI jinarAjasUriMda, zrI jinasAgarasUri sarI sarUM, AcAri ja ANaMda. 108 bhAmA khemakIti sAkhAI ati bhaluMu, zrI dharmasuMdara gururAya, dharmamerlR vANIri saguNa nilau, tAsu sIsa mina bhAya. 109 bhAmA vAcaka labadhiratanagaNi ima kahai, munisuvrata suprasAdi, e saMbaMdha supara kakara vAcatAM, dUri jAi vikhavAda. 110 bhAmA sIla taNA guNa suvidhai gAvatAM, riddhi vRddhi ANaMda, avicala kamalA te lahaI, varai pAmai paramAnaMda. 111 bhAmA itizrI zIla viSaye phAga samAsaM paM harSa lIpIkRtam Nirgrantha
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcaka vayyiranakRta.... pAdAntaro noMdha : prathama aMka ThaMDI kramAMka ane te pachIno eka kaDInA caraNano 1,2,3,4 kramAMka sUcave che. ane pachI prata ma ane va aMge sUcana che.] Vol. III . 1997-2002 1. 31, varNavuM. 2. 1.6. nila, 2. phalapura 4. 14 karI, 4.6. samaraNa hoi. 5. 1.4. nIdhamina, 35. varNavuM. 6. 3.2 ladhi. zrI jinavana prata mAM nivAsanI nathI. che. 2.5. suvikhyAtA re, tra timAM, rU. navo; sva. bhalo. 8. 1.2. sunizcala 4.6 rijo. . mana. 9. 2. bahulA, 10. 1,2 upara tumhe 3.va. dRSTAMta suhAmaNo 4.2 bhAgai. 12. 36 dhvArikA. 13. 26 kRSNa. 14. 16 divasa navamo 36 sahu 4.6 yatnora, 15. 65 ra.5 rikha susaMgarha 3.5. kRSNa, 17. 16 kSiNa e eka rUma satyabhAmAnA ghara. 4. vega. 19. 14 tiNa 36 mahi. 20, 3 kRSNa 46 e karatI hulIyA. 21. 41 je. 22. 26 tiNa 36 gayA 44 kuDinanayara va. DhAla-rAga kedArA gaDI' nathI. li . suraMgai, 26. 36 nArida kahIyA. 4.6 rUkamaNa. 25. 1 27. 16 puruSaratna 3.6. rAgaNi. 28. 1.2, gamina 2.6. gayao. 30.42 manaraMjau 31, 14 rUpi 32. 2. va tuoI 46mAM A caraNa nathI. 33. 1,6 mAM caraNa nathI. ratramAM A caraNa nathI. 3mAM caraNa nathI. 34. 2.6 jAcau 36. nAraNanai, va. sanamAna 46 pAu 35. 2.4 karai 36. tumha 46. thAi va. rAmacaMda kara vAgiA. 37. 26. nahIya ligAra, 46 jema, 237
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 kanubhAI va. zeTha Nirgrantha 38. 23 bhaNerI 4.mAM A paMkti nathI. 39, 24 hajI 40. 12 rUpaka, 3. tAma, 41 huI 41. prata vamAM caraNa 2, 3, 4 nathI. 43. 4va sAthi. 'rAgaHvelAula' e zabda nathI. 44. gohira, vamAM atre "raMgI le mohana.' zabdo vadhArAnA che. 34 vIvAha thAyIo 45. 13 ApIpala. 47. 3 deharaI. 49. 15 giridhara. 50. 24 bhUyaMga. 51. noMdha. prata mAM kaDI 51 thI 58- 21mI kaDImAM caraNa be ane traNa nathI. caraNa bene sthAne caraNa cAra che. caraNa traNa ane cArane sthAne kaDI "para'nA caraNa eka ane be che. A pachI. kaDI paramAM caraNa eka ane bene sthAne te ja kaDInA caraNa traNa ane cAra che ane caraNa traNa ane cAranA sthAne pachI kaDI 53nA caraNa eka ane be che. A rIte A kramAnusAra kaDI 58 sudhI cAle che. kaDI 59mAM mAtra caraNa traNa ane cAra ja che. 53. 12 rukmaNi. 54. ra0 veNu 46 pUryauM. 55. 1tra tihAM. 58. 2.4 apA. 60. 14 dUra ve temanahatad. 61. rasa vicAra 43 lagAra. 63. 4va sakaja. 64. 35 huM AvIrUM. rAga siMdhu AsAprItaDI na kIjai nAri, e DhAla. 68. 30 ubhau. 69, 1.2 Avyo. 34 dadhi. * maMthANasya 4 'bheI' zabda nathI. 70, 2ma bhaMja, 2 kIyA 3ya sAtharA. 71. 10 subha 24 'te' zabda nathI. 3.2 atihi. 72. 46 boli. 73. 35 je hi mana 74. 32. UbhI kva rahyojI. 75. 15 anAmaI ve bhalaIjI. 31 maMDayo, suMjI. 76, 24 mUkayo jAMNI. 77. ra3 naI 33 lAjayo 4. na sakai. 78. 12 thApyo.va. bhalojI 33 thApIpaujI 46 guNe. bhaoN. rAma khaMbhAI vaso hasAnI jAti.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vol. IIT-1997-2002 vAcaka labdhiratnakRta.... 239 82, 12 koDa re. 2. ghari 3. jANe 35 apachara bhAva. 84. ra4 hari bola i. 85. 32. saMgalA. 87. 2.2 samaya. 34 likhamI. 88, 3.sIkha dei kimiNi taNI re, 4% huM jAvuM chuM kAmai re. 89. prata mAM A kaDI nathI. 90. 13 nagaramAMhi. 91. ra3 hari. 2. vAta ma kaho vrata taNI, e DhAla, 92. ra3. ThAMmAM. 3 harakhatuM. 97. ra3. nAmo re. 3. tuhe. 98. 30 dikhAlu. 4. caraNa karaNadhara munivara vaMdIyai, e DhAla, 101. 1. pAenaI. 102, 40 ju dAra. 106, 22 majhAri 46 vicAri. 107. 134 chottara ra3 phAgaNa mAsa. 110. 15 "Ima' zabda nathI. 111, 1.8, tehelAM 4. iti sIla viSaye kRSNa rukamiNi caupaI samAsA, paMDita mahimAkumAra gaNi.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 Nirgrantha dharDa ardhamattAI akAja agAha apachare avadAto ahinANa AmaNadumaNi ucharaMgI upanaya uraha parahala kadaMlIthabhA kabaMdha gupati guhira caMgai juhAro ThAM tha dahevaTTa disayaMta dhAva paThAvau pati bhaNerI bhUyA misairI raliyA rAmati lahuDI vibhAgI vAlaNa saudI sAvadya supasAu surataH hIlA kanubhAI dra. zeTha kaThina zabdArtha siM=saMta, pra=prAkRta, prA.zu=prAcIna gujarAtI, sekaTezya 383 eka muni 101/4 akArya, na karavA jevuM kAma 22/4 agAdha 82/3 esarA 3/4 yazasvI 75/4 nizAna. siMha ajJAna) 402 ciMtAtura, udAsa (saM. amanadurgA) 504 utsAhathI, AnaMdathI (saM3) 106/1 dRSTAMta, vastuno upasaMhAra karIne kahevuM che. najIka dUra 312 keLano staMbha 71/4 42/2 guptapaNe ( guH) : 442 gaMbhIra (avAja) 142, 53/4 suMdara, sarasa (0) 944 namaskAra, praNAma. (re. godAra) 466 sthAna, ThekANe 704 ThaTha, samudAya (TreDa thaI 702 jaLamULathI nAza 102 daSTAMta para 4 doDyA (saM. dhArvati) 34/1 mokalyo (laMDa prasthApita) 933 pratyakSa 393 bole, kahe. (martti) 38/2 42/3 bAne (laMDa pas) 304 AnaMda 87/1 ramata, krIDA (saM. ram parathI) 234 ladhu vayaska, nAnI (saM. napu) 27/2 baDabhAgI, bahu bhAgyazALI para pAchuM vALavA (saM. vatiya) 922 sapanI, zaka (saMsapatI) 91 pApakarmo, niMdakarmo (a0) 1/2 suprasAda, kRpA (saM. susa) 322 kalpavRkSa (saM. surata) 202 avahelA, tiraskAra