Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ krAntadarzI zalAkApuruSa : bhagavAn mahAvIra bhagavAn mahAvIra pragatizIla vaijJAnika cetanA se sampanna krAntadarzI puruSa the| ve jJAna, darzana aura caritra ke samyaktva kI upalabdhi se saMvalita prasiddha puruSa hone ke kAraNa dhanyatama tiresaTha zalAkApuruSoM meM anyatama mAne jAte the| mahAvIra zalAkA puruSa the, isalie ve IryA (zarIragati) kI vilakSaNatA aura UrjA (manogati) kI vicakSaNatA se vibhUSita the| ve uttama zarIra ke dhAraka the| unakA zarIra vajra - RSabha nArAca saMhanana se yukta thaa| arthAt unakA zarIrabaMdha vajra kI taraha atizaya kaThora, vRSabha kI taraha atyadhika balazAlI aura lauhamaya bANa kI taraha atizaya sudRr3ha thaa| sampUrNa sulakSaNoM se saMpanna unakA zarIrasaMsthAna yA zArIrika saMghaTana samacaturasra arthAt suDaula thA jo apanI zreSTha tapta svarNa jaisI camaka se A~khoM ko cakamakA dene vAlA thaa| yatrAkRtistatra guNA vasanti ke anusAra mahAvIra ke rUpa meM guNoM kA maNikAMcana saMyoga huA thaa| ve rUpa ke AgAra aura guNoM ke nidhAna the| mahAvIra kA caritra parama adbhuta hai| ve kisI nizcita yA pUrva paramparita sAdhya kI pUrti ke lie nahIM janme the| janma lenA cU~ki saMsAracakra kI anivAryatA hai, isalie sAmAnya mAnava kI taraha unhoMne bhI isa anivAryatA ko mUlya diyA thaa| saMsAra rUpa jue ko janma aura maraNa rUpa do baila khIMcate haiN| isa saMsAra kA dUsarA pahalU mukti hai, jahA~ janma aura maraNa donoM nahIM haiN| mukti amRtattva kI sAdhanA kA sAdhya hai| jisa manuSya kA jaisA viveka hotA hai, usakA vaisA hI sAdhya hotA hai aura vaisI hI sAdhanA bhI hotI hai| pratyeka manuSya apanI yogyatA ke anukUla apanA sAdhya nirdhArita karatA hai| mahAvIra janmanA tato'dhika vivekI the / isalie unhoMne mukti ko apanI amRtattva - sAdhanA kA sAdhya nizcita kiyA thA mahAvIra duHSama- suSamAkAla, arthAt avasarpiNIkAla kI chaha sthitiyoM meM cauthI sthiti aura isI prakAra chaha sthitiyoM vAle utsarpiNI kAla kI tIsarI sthiti meM utpanna hue the| vastutaH yaha duHkha aura sukha kA sandhikAla thaa| brAhmaNoM meM kisI yugapuruSa janma-grahaNako avatAra kahane kI paramparA hai, kintu zramaNadRSTi For Private avatAra zabda kA prayoga na karake janmakalyANaka zabda kA vyavahAra karatI hai| isalie ki avatAra zabda meM mAnavetara alaukika sRSTi kA bhAva nihita hai, kintu mAnavavAdI jainadRSTi manuSya se itara kisI alaukika zakti ko mUlya dekara mAnava-asmitA ke avamUlyana kI pakSadhara nahIM hai| vidyAvAcaspati - DaoN. zrIraMjana sUrideva bhikhanA pahAr3I, paTanA... IsA pUrva chaThI zatI (599 varSa) meM caitra zuklA trayodazI kI AdhI rAta ko mahAvIra ne janma liyA thA / videha janapada kI vaizAlI meM kuNDapura nAma kA nagara thA, jisake do bhAga the| kSatriya kuNDagrAma aura brAhmaNa kuNDagrAma / mahAvIra kA janma brAhmaNa kuNDagrAma se garbhAntaraNa ke bAda kSatriya kuNDagrAma meM huA thA / zruti paramparA yaha bhI hai ki mahAvIra pahale brAhmaNI ke garbha meM pratiSThita hue the, kintu tIrthaMkaroM ke kSatriyA ke garbha se utpanna hone kI paramparA rahI thI, isalie mahAvIra ko bhI brAhmaNI ke garbha se nikAlakara kSatriyA ke garbha meM pratiSThita kiyA gayA thaa| garbhAharaNa kI isa ghaTanA ko ThANaM (sthAnAMgasUtra) meM dasa Azcaryaka pada (accheraga pada) meM parigaNita kiyA gayA hai (dra. sthAna. 10 sUtra - 160 ) / 60 mahAvIra kI mAtA rAnI trizalA kSatriyANI thIM aura pitA rAjA siddhArtha kSatriya the| ve donoM pArzvanAtha kI paramparA ke zramaNopAsaka the| rAnI trizalA vaizAlI gaNarAjya ke pramukha ceTaka kI bahana thI / siddhArtha kSatriya kuNDagrAma ke adhipati the / AcAracUlA (15.20 ) tathA AvazyakacUrNi (pUrvabhAga ) ke anusAra mahAvIra ke AdaraNIya agraja kA nAma nandivardhana thA, jinakA vivAha ceTaka kI putrI jyeSThA ke sAtha huA thA, jo nandinavardhana kI mamerI bahana thii| usa samaya mamere bhAI- bahana meM vivAha kI prathita paramparA ko sAmAjika mUlya prApta thaa| mahAvIra ke kAkA kA nAma supArzva aura bar3I bahana kA nAma sudarzanA thA / mahAvIra jaba trizalA ke garbha meM Aye, taba kuNDagrAma kI sampadAoM meM vRddhi huI, isalie mAtA-pitA ne unakA nAma vardhamAna rkhaa| ve jJAta (jJAtR) nAmaka kSatriyavaMza meM utpanna hue isalie vaMza ke AdhAra para unheM jJAtRputra ( NAyaputta) bhI kahA gyaa| Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ - yatIndrasUri smAraka grantha : jaina-dharma - apanI sAdhanA ke dIrghakAla meM unhoMne aneka bhISaNa upasargoM mahAvIrassa bhajjA jasoyA koDiNNAgotteNaM (AcAracUlA (vighnoM)kA vIratA se sAmanA kiyA aura kabhI apane lakSya se 15.22) / unake priyadarzanA nAma kI eka kanyA huI, jisakA vicalita nahIM hue| isalie ve vIra aura mahAvIra kI saMjJA meM vivAha unakI bar3I bahana sudarzanA ke putra, bhAnaje jamAlI ke abhihita hue| AtmA bahuta durdama hotA hai (appA hu khalu duddamo- sAtha huaa| mahAvIra ke zeSavartI (aparanAma yazasvatI) nAma kI uttarAdhyayana suutr)| use koI mahAna vIra hI apane vaza meM kara dauhitrI (nAtina) huii| sakatA hai| durdama AtmA ko AtmAdhIna karane ke kAraNa hI unheM mahAvIra aTrAIsa varSa kI avasthA meM mAtapitavihIna ho mahAvIra kI sArthaka AkhyA prApta huii| avazya hI ve AtmajayI gye| unhoMne tatkAla zramaNa banane kI icchA jAhira kI para apane tIrthaMkara the| unake ukta sabhI nAmoM meM mahAvIra nAma hI pahale agraja nandivarddhana ke Agraha para ruka gye| antataH tIsaveM varSa meM janajihvA para, bAda meM itihAsa ke pRSThoM meM aMkita huaa| rAjA unhoMne mahAbhiniSkramaNa kiyaa| ve amRtatva kI sAdhanA ke lie siddhArtha kAzyapagotrIya kSatriya the| pitA ke gotrAnusAra hI mahAvIra nikala gye| makti unake jIvana kA sAdhya bana gyii| Atmika bhI kAzyapagotrIya kSatriya ke gaurava bne| zAMti aura vaicArika krAMti kI manobhAvanA ke sAtha unhoMne bAraha bAlakrIr3A kI avadhi meM mahAvIra ne apanI aneka adbhuta varSoM se bhI adhika dinoM taka kaThina tapasvI-jIvana bitAyA jo bAlalIlAoM se apane ko apUrva vIra bAlaka pramANita kiyA Apane Apa meM eka bemisAla itihAsa hai| eka vItarAga rAjakumAra aura yaha siddha kiyA ki honahAra biravAna ke hota cIkane paat| kA vairAgya zrRMgAra aura zAMta ke saMgharSa meM zAnta ke, yAki halAhala jainAgamama kI mAnyatA ke anusAra tIrthaMkara garbhakAla se hI avadhijJAnI aura amRta ke saMgharSa meM amRta ke vijaya kI amaragAthA bana gyaa| (bhUta-bhaviSya-vartamAna ke jAnakara trikAladarzI) hote haiN| mahAvIra sAdhanA kI siddhi ke bAda mahAvIra bhagavAna ho gye| bhagavAna bhI avadhijJAnI the| adhyApaka unheM jo par3hAnA cAhatA thA vaha kI paribhASA meM kahA gayA hai - unake lie pUrvajJAta thaa| anta meM adhyApaka ko kahanA par3A- 'Apa pravRttiM ca nivRttiM ca kAryAkArye bhyaabhye| svayaMsiddha haiN| Apako par3hane kI AvazyakatA nahIM hai| bhagavAna buddha bandhaM mokSaM ca yo vetti sa vAcyo bhgvaaniti| ke jJAna kI, vizeSataH gaNitajJAna kI apAratA dekha unake AcArya arthAt mana kI pravRtti aura nivRtti ko, karttavyAkarttavya arjuna gaNaka mahAmAtya ne bhI unase prAyaH yahI kahA thA - ko, bhaya se mukta hokara nirbhayatA prApta karane ke upAya ko aura IdRzI hyasya prajJeyaM buddhirjJAnaM smRtirmatiH phira bandha tathA mokSa ko jo jAnatA hai, use hI bhagavAn kahate haiN| adyApi zikSate cAyaM gaNitaM jnyaansaagrH| (lalitavistara) kahanA na hogA ki mahAvIra ne apanI tapassAdhanA se ukta dvaMdvoM arthAt jJAna ke samudrasvarUpa inakI (buddha kI) vismaya- ko samyaka rUpa se jAna liyA thA, isalie unheM bhagavAna kahA kAriNI prajJA, buddhi, jJAna, smRti (smaraNazakti) aura mati jAne lgaa| bhagavAna mahAvIra ne paramparAgata ahiMsA-dharma ko (mananazakti) hai, phira bhI Aja inheM gaNita sikhAyA jA rahA hai, sAmAjika saMdarbha meM sarvathA naye DhaMga se paribhASita kiyA aura yaha Azcarya hI hai| yuvA hone para mahAvIra kA vivAha huaa| sahaja use janajIvana kI naityika jIvanadhArA se joddaa| unhoMne ahiMsAvrata virakti ke kAraNa vivAhecchA na rahane para bhI mAtA-pitA ke ko isI ke anya cAra rUpa-pariNAmoM-satya, asteya, brahmacarya aramAna aura Agraha ko mUlya dene ke lie unhoMne vivAha kiyaa| aura aparigraha se sambaddhakara pA~ca vratoM ke rUpa meM upasthita kiyaa| digambara-paramparA ke anusAra, mahAvIra ne vivAha prastAva-ko bhagavAna mahAvIra dvArA pravartita dharma meM hita hai, ahita nahIM hai| yathArthavAda ThukarAkara avivAhita rahanA svIkAra kiyA thaa| zvetAmbara-paramparA hai, arthavAda nahIM hai (vizeSa dRSTavya : manana aura mImAMsA, muninathamala ke anusAra mahAvIra ne svadArasantoSitva rUpa brahmacarya kA pAlana yuvAcArya mhaaprjny)| zramaNa, brAhmaNa, gRhastha yA zrAvaka aura kiyA thaa| paravartI kAla meM svadArasantoSitvaM brahmacarya sUtra hI anyAnya dArzanika mahAvIra ke isa dharmasiddhAMta ko kutUhala ke| 'ekanArI brahmacArI' kahAvata ke rUpa meM lokapratiSTha ho gyaa| sAtha sanane-apanAne lge| mahAvIra ke dharma-darzana ke siddhAMta zvetAmbara-sAhitya ke anusAra mahAvIra kA vivAha kauNDinya adhikatara unake paTTadhara ziSya sudharmAsvAmI aura unake ziSya -gotrIya kSatriyakanyA yazodA se huA thA, samaNassa NaM bhagavao aMtima kevalI jambUsvAmI ke praznottara ke rUpa meM nibaddha hae haiN| tidndidadridadddddddresariwaririrani6 1/6droidminiidndidaidaddurindiamsimilarsvarodity
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatIndrasUri smAraka grantha : jaina-dharma bhagavAn mahAvIra brahmAgni se dIpta RSikalpa mahAmAnava the| isalie unake cintana meM jJAna kI bAteM adhika hai| zAstra kI bAteM km| ve svayaM jJAnAvatAra the| jJAtA aura jJeya se pare / jJAna prajjvalita agni kI taraha hai aura zAstra jJAnAgni ke bujha jAne ke bAda avaziSTa rAkha kI taraha / jJAna kI agni sabhI koI saha nahIM paate| zAstra kI bAta to sabhI sa~bhAla lete haiN| bhagavAna mahAvIra ne zAstra kI bAteM nahIM kI haiN| jJAna kI bAteM kahI haiM, jinakA sambandha duHkhatapta prANiyoM ke ArttinAza se jur3A hai| jJAna ke aMgAra se jUjhanA jitanA asAdhAraNa hai, zAstra kI rAkha ko apanAnA utanA hI sAdhAraNa / zAstra kI rAkha ko mAnava badala sakatA hai, kintu jJAna kI Aga to usI ko badala degii| rUpAntarita kara ddaalegii| jJAna satya kA hI paryAya hai, isalie tIkhA hotA hai, cubhane vAlA / satya sadA aparAjita rahatA hai, kintu niyati yaha hai ki satya ke pakSadharoM ko AjIvana asatya ke virodha se jUjhanA par3atA hai / bhagavAn mahAvIra bhI yahI niyati rhii| bhagavAn mahAvIra aise apratima mahAprAjJa the, jinake hAtha meM jJAna thA, zAstra nhiiN| zAstra yadi kIcar3a ke samAna hai, to jJAna kIcar3a meM utpanna kamala kI trh| mahAvIra ne apane ko zAstra kI kIcar3a se nikAlakara kamala kI taraha rUpAntarita kiyA thaa| sAra grahaNa karane ke bAda bhUse kI taraha grantha kA tyAga kara vaha nirgrantha ho gaye the| isake atirikta ve bhAvavizuddha hone ke kAraNa mana se bhI nirgrantha ho gaye the aura bAhara se bhI nirgrantha yA acelaprAya ho gaye the / isa prakAra, ve zAstra, mana aura zarIra, tInoM hI staroM para aparigrahI ho gaye the| itanA hI nahIM, unakI jJAnAgni ke caturdika uThane-baiThane vAle bhI unase apane ko rUpAntarita karane kI preraNA prApta karate the / kintu hairAnI kI bAta yaha hai ki jisa prakAra dharma kA virodha adhArmika nahIM karate varan tathAkathita dhArmika karate haiN| usI prakAra mahAvIra kA virodha sacce jJAniyoM se nahIM, tathAkathita jJAniyoM, yAnI zAstra kI rAkha ke pUjakoM ne kiyaa| kintu vismaya kI bAta yaha hai ki bhagavAn mahAvIra kA virodha jyoM-jyoM bar3hatA gayA, unake dhArmika aura dArzanika siddhAnta vistAra pAte cale gye| bAIsa parISahoM ko sahana karane vAle bhagavAn mahAvIra prakRtivijetA ho gaye the| bAraha varSa aura sAr3he chaha mAsa taka kaThora caryA kA pAlana karate hue ve AtmasamAdhi meM lIna rhe| bhagavAn sAdhanAkAla meM samAhita ho gaye the, apane-Apa meM kevalI ekameka ho gaye the| ve ananta catuSTaya, anantajJAna, anantadarzana, ananta AnaMda aura ananta tIrtha ke dhAraka bana gaye the| unakA anta:karaNa satat kriyAzIla aura AtmAnveSI ho gayA thaa| For Private sAdhanA kI siddhi ke bAda bhagavAn mahAvIra sarvaloka aura sarvabhAva jAnane-dekhane lage the| unakA sAdhanAkAla samApta ho gayA thaa| aba ve siddhikAla kI maryAdA meM pahu~ca gaye the / tapojIvana ke terahaveM varSa ke sAtaveM dina ve kevalI bana gaye the| bhagavAn ne apanA pahalA pravacana deva-pariSad meM kiyA thaa| ati vilAsI tathA vrata-saMyama ke avamUlyanakArI devoM kI sabhA meM unakA pahalA pravacana niSphala ho gyaa| bhagavAn jRmbhaka grAma (jaMbhiyagAma) se vihAra kara madhyama pAvApurI pdhaare| vahA~ somila nAmaka brAhmaNa ne eka virAT yajJa kA Ayojana kiyA thaa| jisakI pUrti ke lie vahA~ iMdrabhUti pramukha gyAraha vedavid brAhmaNa Aye hue the| dharma ke navya vyAkhyAtA bhagavAn mahAvIra ke padhArane kI bAta sunakara una brAhmaNoM meM pANDitya kA bhAva udgrIva huA / indrabhUti uThe aura parAjita karane kI bhAvanA se apane sabhI ziSyoM ke sAtha ve mahAvIra ke samavasaraNa meM aaye| iMdrabhUti ko jIva ke bAre meM saMdeha thA jise manaHparyAya - jJAnI bhagavAna ne unake samakSa rakhA gyaa| iMdrabhUti vismita raha gye| ve sahama gye| unheM apane sarvathA pracchanna vicAra ke bhagavAn dvArA prakAzita kiye jAne para ghora Azcarya huaa| unakI antarAtmA bhagavAn ke caraNoM meM jhuka gyii| jIva aura AtmA ko eka dUsare kA paryAya mAnane vAle bhagavAn ne unakA saMdeha - nivartana kiyA / iMdrabhUtipramukha (jinameM agnibhUti, vAyubhUti Adi vedavidoM ke nAma ullekhanIya haiM) gyArahoM brAhmaNavid uThe, bhagavAna ko namaskAra kiyA aura unake ziSya bana gye| bhagavAn ne unheM chaha jIvanikAya (pRthivI, apa, teja, vAyu, vanaspati, trasakAyika) pA~ca mahAvrata (ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya aura aparigraha ) tathA paccIsa bhAvanAoM ( paccIsa prakAra ke AtmaparyavekSaNa) kA upadeza diyaa| gautamagotrIya indrabhUti jainavAGmaya meM gautama nAma se pratiSThita hue| vahIM bhagavAn ke prathama gaNadhara aura jyeSTha ziSya bne| bhagavAn ke sAtha inake saMvAda aura praznottara inake isI nAma se upalabdha hote haiN| ma m[62 bhagavAn mahAvIra kI tapaHpUta vANI ne zramaNoM ko to AkRSTa kiyA hI aneka brAhmaNoM anyatIrthika saMnyAsiyoM aura parivrAjakoM ko bhI Avarjita kiyaa| ve bhagavAn pArzvanAtha kI cAturyAmika dharmaparamparA ke zramaNa, bhagavAn mahAvIra ke ziSya SEAR Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatIndrasUri smAraka grantha : jaina-dharma banakara unake pAJcayAmikatIrtha meM sammilita ho gye| mahAvIra huaa| vaizAlI gaNarAjya ke aTThAraha sadasya-rAjAoM meM nau malli the ne pArzvanAtha ke ahiMsA, satya asteya, aparigrahamUlaka cAturyAmika aura nau licchvi| ve sabhI mahAvIra-dharma ke upAsaka the| dharma meM brahmacarya ko jor3akara pAJcayAmika dharma kA pravartana kiyA usa yuga meM zAsaka-sammata dharma ko adhika mUlya milatA thaa| aparigraha ko svacchanda yaunAcAra se jor3akara usakI vyAkhyAna thaa| isalie rAjAoM kA dharma ke prati AkRSTa honA svAbhAvika karane vAle 'vakrajar3a' logoM se samAja ko bacAne ke lie thaa| jaina dharma ne samAja ko apanA anagAmI banAne ke yatna ke bhagavAn ne brahmacarya ko vrata ke rUpa meM svIkAra kiyaa| sAtha hI use vrataniSTha banAne para bhI bala diyaa| tatkAlIna jaina dharma ke saMghIya prayogoM ke tahata bhagavAn mahAvIra ne samyak zrAvaka satya kI ArAdhanA ke sAtha hI sAmAjika doSoM se bhI zraddhA para bala diyaa| unakI mAnyatA thI ki samyak zraddhA se bacane ke lie prayatnazIla rahate the| bhagavAn mahAvIra ne samAja samyak-asamyak sabhI prakAra ke tattva samyak ho jAte haiN| ke naitika, cAritrika aura mAnasika svarUpa ke utkarSa kI jo unhoMne striyoM ke sAdhvI hone aura mokSa pAne ke adhikAra kI AcArasaMhitA dI hai, usakA aitihAsika aura zAzvata mahattva hai| ghoSaNA karake apane viziSTa manobala kA paricaya diyA thaa| bhagavAna mahAvIra ne ahiMsA, aparigraha aura anekAnta kii| unake ziSyoM meM caudaha hajAra sAdhu aura chattIsa hajAra sAdhviyA~ tripaTI para apane dharma ko vinyasta karake nizcaya hI samanvayavAdI thiiN| sAdhviyoM kA netRtva mahAsatI caMdanabAlA ko sauMpA gayA thaa| yA varga-varNabheda se rahita samatAvAdI samAja kI sthApanA para digambara sampradAya vAle striyoM ko mokSa kI adhikAriNI nahIM bala diyA thaa| unhoMne ahiMsA ke dvArA sAmAjika krAMti, aparigraha maante| puruSa-yoni meM Ane para hI unakA mokSa pAnA saMbhava hai| ke dvArA Arthika krAMti evaM anekAnta ke dvArA vaicArika krAMti bhagavAna mahAvIra dharma aura cAritra ke jIvita pratirUpa the| kA udghoSa kiyA thaa| avazya hI ye unake sAmAjika tathyAnveSaNa unake anuttara saMyama ko dekhakara magadha-samrATa zreNika (bimbisAra) ke yugAntarakArI pariNAma haiN| koI bhI AtmasAdhaka yugapuruSa unakA upAsaka bana gyaa| samrATa apane jIvana ke pUrvakAla meM sAmAjika vyavasthA ke AdhArabhUta tathyoM kI upekSA nahIM kara bhagavAn buddha kA upAsaka thaa| usakI paTTamahiSI celanA bhI sktaa| mahAvIra ne padadalita logoM ko sAmAjika sammAna dekara mahAvIra kI upAsikA bana gyii| samrATa ne rAnI ko bauddha aura unameM AtmabhimAna kI bhAvanA ko ubuddha kiyaa| unhoMne harikezI rAnI ne samrATa ko jaina banAne ke prayatna kiye| para donoM apane jaise cANDAla ko gale lagAyA, to striyoM ko puruSoM ke samakakSa siddhAnta para avicala rhe| anta meM samrATa ko jhukanA pdd'aa| ve pratiSThA kI adhikAriNI ghoSita kiyaa| jaina bana gaye (uttraadhyyn-20)| bhagavAna mahAvIra ne apane vicAroM kI abhivyakti ke vaizAlI aTThAraha dezoM yA janapadoM kA samekita gaNarAjya lie tatkAlIna janabhASA prAkRta kA mAdhyama svIkAra kiyaa| thI, jisake pramukha mahArAjA ceTaka the| ve bhagavAn mahAvIra ke yaha unakI janatAMtrika dRSTi ke vikAsa kA prabala paricAyaka pakSa mAmA the| jaina-zrAvakoM meM unakA viziSTa sthAna thaa| ve bAraha hai| bhagavAn mahAvIra kA yuga kriyAkANDoM kA yuga thaa| mahAbhArata vratoM (pA~ca aNuvrata ekadezIya ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya kI vinAzalIlA kA prabhAva abhI janamAnasa para banA huA thaa| aura aparigrahavrata; tIna guNavrata aura cAra zikSAvrata) kA anupAlana janatA trANa khoja rahI thii| aneka dArzanika use paramAtmA kI karane vAle zrAvaka the| unake sAta kanyAe~ thii| ve jainazrAvaka ke zaraNa meM le jA rahe the| samarpa sivA kisI anya ke sAtha apanI kanyAoM kA vivAha nahIM bala pakar3a rahA thaa| zramaNa-paramparA isakA virodha kara rahI thii| karate the| rAjA zreNika ne celanA ke sAtha kUTanItika DhaMga se bhagavAn pArzvanAtha ke nirvANa ke bAda kisI zakti-zAlI netAvivAha kiyA thaa| ceTaka ke sabhI jAmAtA prAraMbha se hI jaina the| puruSa kA abhAva banA rahA, isalie usakA svara janajIvana kA zreNika bhI bAda meM jaina bana gyaa| dhyAnAkarSaNa nahIM kara skaa| krAMtadarzI zalAkApuruSa bhagavAn apane dauhitra kaNika (ajAtazatra) ke sAtha ceTaka kA bhISaNa mahAvIra ne usa svara ko punaH tIvratA pradAna kara use tato'dhika yaddha haA thaa| saMgrAmabhUmi meM bhI ceTaka apane vratoM kA pAlana karate janasampreSaNIya bnaayaa| isalie Aja unake sadiyI siddhAnta the| unake samaya vaizAlI gaNarAjya meM jainadharma kA prabhata pracAra rASTrakalyANa kI dRSTi se adhika prAsaMgika ho gaye haiN| tamansamanariramidddddrianarsidasar63-diriduniramidnidadidasriramidaiaasantansard