Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 11 kavivara samayasundara. (lekhakaH rA. ra. mehanalAla dalIcaMda desAI) jaina sAdhuo bhAratanI eka dhArmika saMsthA che ane pitAnA AcAra-niyama pramANe bramaNazIla-parivrAjaka che. eka varSamAM ekI sAthe cAturmAsa eka sthaLe gALavuM temane aparihArya che; jyAre bAkInA ATha mAsamAM eka gAmathI bIjA gAma apratihata vihAra karI dareka sthale upadeza ApatA rahI vihAra karyo jAya che. lagabhaga pacIsaso varSa pahelAM thayelA dharma saMsthApaka zrI mahAvIranA anuyAyI jaina zramaNonI sarakRti samayadharma pramANe aneka udaya ane astanA hiMDele hIMcIne haju sudhI paNa akhaMDapaNe cAlI AvI che. te zramaNa-5the sthApelA dayA dharmanI asarathI bhAratamAM hiMsaka yajJayAga baMdha paDayA eTaluM ja nahi paNa jAtibhedanA julamane ghaNuM saikAo sudhI vizeSa avakAza maLyo nahi. vizeSamAM kAvya, nATaka, kathA-bhASA vagere sAhitya pradezamAM paNa te zramaNae dareka zatakamAM dareka yugamAM anya paMthanI sAthe sAthe prabaLa phALo Apyo che, ane e satyanI pratIti tenA sAhityano ItihAsa lakhAze tyAre ati spaSTa rIte ane jarUra thaze. saMsAranI upAdhionA baMdhanathI mukta evA nibaMdha paMkhIo peThe vicaratA mAtra dharmaparAyaNa jIvana gALavA nirmAelA sAdhuonA sUra vizvabaMdhu -bhAvanAM, prabhubhaktinAM, ane nItinA upadezanAM gIto gAvAmAM ja nIkaLI zake. tipitAnA jamAnAnI bhAvanAone vyakta karavI, pitAnA samayanA judA judA Adarzone ane khA khA vahetA lAgaNIpravAhane ekatra karI payagambarI vANImAM tenuM udhana karavuM e kavionuM kartavya che. sAmAnya lokonA dilamAM je sundara bhAva jAge-paNa je samajavAnI ke samAvavAnI temanAmAM tAkAta nathI-temane bhASA ApavI, temane amara vANumAM vyakta karavA e kavienuM kArya che. nibaMdha paMkhIomAM kekilA jevuM bhramaNazAlI paMkhI bhAgye ja jovAmAM Avaze. AvA kaviparabhUto jaina sAdhuoe prAnta prAta ane dezadeza vihAra karI pitAnA kAvyane TahUko lokone saMbhaLAvyo che. A paikI eka kaviparabhUtano paricaya karAvavAnI A nibaMdhanI umeda che. temanuM nAma kavivara samayasundara. temane kALa vikramane sattarama zatAbdhi che. temane saMvata 1949 mAM vAcanAcArya-upAdhyAya pada lAhoramAM maLyuM hatuM. emane prathama graMtha bhAvazataka' saM. 1641 mAM racela maLI Ave che, tethI te vakhate temanI umara 21 varSanI gaNIe te temane janma saM. 1620 mAM mUkI zakAya ke je vakhate temanA dIkSAguru salacaMdra upAdhyAyanA dIkSAguru jinacaMdrasUrine sUripada (17 varSanI vaye, saMvata 1612 mAM) maLyAne ATha varSa thaI gayAM hatAM. temano chelle graMtha saM. 1697 lagabhagano maLI Ave che tethI teo saM. 1620 thI 1700 sudhI-80 varSa jeTaluM jIvana gALI. zakyA hatA e prAyaH nizcita thAya che. * * *. * * * vi. 6 17,
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 jainavibhAga tatkAlIna sthiti, kharatara gaccha ane tapAgaccha vacce lAMbA vakhatathI spardhA ane vikhavAda cAlyA AvatA. e vikhavAda sattaramA zatakanA pUrvArdhamAM vadhI paDyo hato. tAmbare ane digaMbare vasene virodha te bahu jA hatA paNa saM. 1176 mAM siddharAjanA darabAramAM vAdideva nAmanA vetAmbara sUrie kumudacaMdra nAmanA digambarAcAryane zAstrArthamAM harAvI digambarene gujarAtanA rAjyanI hadapAra karAvyA te pachI e baMnenAM kArya karavAnAM kSetre bahudhA jUdAM paDI gayAM hatAM ne tethI emanA vacce virodha paNa meLo paDI gaye hato. paNa bIjI bAjue zvetAmbara mUrti pUjakamAMthI judA paDI laMkAmata ane bIjA mata nIka LyA pachI temanI sAthe virodha prabaLa thaI paDyo hato. vetAmbara matanA kharatara ane tapagaccha vaccenI bhalAmatI paNa prabaLa thaI paDI hatI ane temAM dharma sAgara upAdhyAyajI nAmanA tapagacchIya vidvAna-paNa-ugrasvabhAvI sAdhue kumatikadamuddAla (yAne pravacana parIkSA) nAmane graMtha banAvI tapagaccha sivAyanA anya sarva gaccha ane mata sAme aneka AkSepa mUkyA. AthI te sarva mate khaLabhaLI uThayA; ane tenuM je samAdhAna na thAya te AkhA jainasamAjamAM dAvAnaLa agni prakaTe. A vakhate jokhamadAra AcAryothI vacce paDyA vagara rahI zakAya nahi, tethI tapagacchAcArya zrI vijayadAnasUrie uparokta graMtha pANImAM boLAvI dIdho ane tene apramANa TheravyuM. temaNe jAheranAmuM kADhI "sAta bela" nI AjJA kADhI eka bIjA matavALAne vAda-vivAdanI athaDAmaNa karatA aTakAvyA, paNa ATalAthI virodha joIe tevo na zame tethI vijayadAnasUri pachI AcArya hIravijayasUrie ukta "sAta bela" e nAmanI bAra AjJAo jAhera karI hatI. (saM. 1646.) AthI jaina samAjamAM ghaNI zAnti AvI, ane kharataragacchanA ane tapagacchanA AcAryo eka bIjAnI nindAmAM na utaratAM jaina dharmano prabhAva anya samAjamAM ane rAjadvAramAM pADavA mATe prathatnazIla thayA. vikramane sattaramo saike jene mATe ghaNA pratApI hato. te sadImAM mahAna mogala samrATa akabara, jahAMgIra ane zAhajahAM (saM. 16 12 thI saM. 1764) e traNa zahenazAhae samagra bhAratavarSamAM rAjyasattA jamAvI rAkhI lokamAM AbAdI ane zAntinI sthiratA karI. akabare saM0 1624 mAM citaDa, 1625 mAM raNathaMbhera ane kalaMjaranA killA jItI lIdhA ane saM0 1628 mAM amadAvAdamAM pitAno vAvaTA pharakAvya. pachI vaDodarA, cAMpAnera, surata e saghaLA mirjhAoe kabaje karelo mulaka teone hAMkI melI, pitAnA rAjya taLe mUkI akabara Agre Avyo. tyArapachInA traNa varSamAM bihAra ane baMgAlA hAtha kayo. sAmAnya sava sthaLe zAMti prasarI. A sakAmAM zvetAmbara jaina sAdhu saMskRta prAkRta ane svabhASA-lekabhASAmAM sAhitya vizeSa vizeSa utpanna karavA lAgyA. tapagacchIya prabhAvaka mahApura1 hIravijyasUrie tathA temanA ziSya upAdhyAya zAMticaMdra Adie; kharatara gIya jinacaMdrasUrie; ane nAgapura tapagacchIya padmasuMdara upAdhyAye akabara bAdazAhane jaina dharmanuM svarUpa samajAvI tenI tenA pratye sabhAvanA kheMcI aneka jaina tIrtha saMbaMdhI pharamAna, jIva-vadha-baMdhanI AzAo ane pustake, sthAna vagerenAM nAme prApta karyo. jahAMgIre tapagacchI vijayasenasUri ane khAnagI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 143 jinasiMharine meTAM dhArmika birUda ApyAM, ane zahAjahAMe paNa sahAnubhUti dAkhavI. A sAmAnya rIte zAMtinI zatavarSamAM anya dharmomAM paNa ghaNI jAgRti AvI ane sAhityavRddhi thaI. saM. 1600 mAM taLa amadAvAdamAM janmanAra dAdujIe tyAgI phakIra banI jayapura mAMnA rAjayamAM ghaNe jIvana-kALa kADhI 1642 mAM akabara sAthe dharmAlApa karyo. vedAntajJAna sAmAnya manuSyone gaLe utAravA sarala rItithI lokagamya bhASAmAM upadeza karyo mukhya vAta e hatI ke. ApA maTe, hari bhaje, tana mana taje vikAra, nirverI saba jIva, dAdu yahu mata sAra. eka paramezvara jagata sAra che. te parabrahma ISTadeva te "rAma" che. tenI upAsanAthI sukhanI prApti thAya che. jagatanAM sukho tenI pAse niHsAra che. te parama AnaMdamaya sukha prApta karavA dAdu dayAle bIjA sAdhana mAgaeNmAM jaNAtA bAhya ADaMbarI prapaMca ( jevA ke rAmAnuja, vallabhAdi saguNa pUjAomAM ), korI baMdagI Adine tuccha batAvyAM. sarva sAthe deSa tajI haLI maLI rahevuM ane sarva jIvapara dayA daSTi rAkhavAnI teNe AjJA karI. A pramANe evAM sAdhane teNe batAvyAM ke bhinna matavALA hindu musalamAna Adi avirodhe AcarI zake. te saM. 1660 mAM nArAyaNa gAmamAM (nArANe ) svargastha thayA. tenA ziSya sundaradAse (janma saM. 1653, dAdujI pAse dIkSA saM0 1659, maraNa 1746) vedAnta jJAnane sumadhura sarala ane ucca hidI kAvyamAM vividha prakAranI racanA karI. temaNe advaita brahmavidyAno pracAra karavAthI ane teo ati kuzala vidvAna hovAthI temane dAdupaMthIo "bIjA zaMkarAcArya' kahe che. 1 gosvAmI tulasIdAsaH-(janma saM. 1600; maraNa saM0 1680) A hindI sAhityanA apratima mahAkavi che. temaNe rAmAyaNa racI te eTalI badhI AjasudhI prasiddha che ke, tenuM vAcana dareka hindI kuTumbamAM thAya che. temaja temaNe aneka hindI kAvyo racyAM che. te akabaranA prasiddha kavi gaMganA tathA anya hindI prasiddha kavi vihArI tathA kezavadAsanA samakAlIna che. mahArASTramAM aDhAra parvanA mahAbhAratane marAThImAM pahelavahelAM avatAranAra kavi viSNu dAsa, ane mukatezvara (janma 1656, svarga. 1706) temaja prasiddha saMtakavio eka 1 rAghavIya bhaktamAlamAM jaNAvyuM che ke "zaMkarAcArya dUsare, dAdu ke suMdara bharyo." A sundaradAsajIe saM. 1663-1682 kAzImAM rahI vidhA laI lekane ApI. pachI bahu paryaTana karyuM. gujarAtamAM paNa te ghaNe kALa rahyA hatA ane gujarAtI bhASA pite zIkhI lIdhI hatI. tenA aprasiddha "daze dizAke saMye ' mAM gujarAta saMbaMdhI lakhyuM che ke - AbhaDachAta atIta sau kIjiye, bilAi rU kUkara cATata hAMDI " A parathI jaNAya che ke vaiSNava saMpradAyanI asarathI gujarAtamAM AbhaDacheTa para lokonuM ghaNuM dhyAna rahetuM haze.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 janavibhAga nAtha (janma saM. 1605, sva. 1656); tukArAma (janma saM. 1634 yA 1664sva0 1708), samartha rAmadAsa (janma saM. 16 65 sva. 1738) Adi thayA che. gUrjara bhASAnA A yuga mATe ema kahevAmAM Ave che ke "je bhASAnA prathama yugamAM sAhityanA prabhAtamAM-narasiMha mahetA jevA bhakta kavinAM prabhAtiyAM gAjI rahyAM hatAM tenA madhya yugamA-soLamA ane sattaramA zatakamAM-pitAnAM svargIya gAnano dhvani cheka manda paDI gayo -A vAta satya nathI. jainetara gUrjara kavio A yugamAM vadhu saMkhyAmAM maLI nathI AvyA tethI tevI vAta mUkavAmAM Ave te svAbhAvika che, paNa mane khAtrI che ke A unnatinA ane jAgRtinA yugamAM aneka jainetara gUrjara kavio thayA hevA joIe; ane te zodhakhoLa karatAM sAMpaDI zakaze. jyAre madhya yugamAM jaina kavio mATe te nirvivAda rIte spaSTa kahI zakAya tema che ke temaNe sAhityanI dhArA akhaMDa nirAvaraNa ane nirmala rAkhI, tenAmAM ejavALuM payaH siMcI tene balavatI, vegavatI ane ujavala banAvI hatI. A sattaramA zatakamAM jema aMgrejImAM, rANI elijhAbethane samaya (sa. 1615166) ukta bhASA mATe eka mahAna unnatine che, tevo ja akabarano rAjavakAla (saM. 1613-1662 ) sarva dezI bhASAo mATe vRddhi ane gauravane yuga thayo che. baMne dezomAM A samRddhizAlI samayamAM atizaya saMtoSajanaka unnati thaI che ane sArA sArA kavi ane lekhaka pAkyA che. urdU bhASAnI sthApanA-pratiSThA mukhyapaNe A samayamAM thaI. hiMdI bhASAnA samayavIra-mukhya nAyaka gosvAmI tulasIdAsa A yugamAM thayA ke jemane kavitAkAla (saM. 1631-saM. 1680 ) che. te mahAnubhAva-mahAbhAe rAmAyaNa Adi racI hindI para jeTalo upakAra karyo che tevo keIe karyo nathI; kavipriyA ane rasikapriyAnA kartA hindI kavi kezavadAsa ( kavitAkAla saM0 1648-1668) eka pratiSThita nAmI kavi thayA; A uparAMta akabaranA darabAramAMnA gaMgakavi, bIrabala ("brahma' upanAmathI) Adi, temaja senApati, dAdu dayAla, sundaradAsa, banArasIdAsa prabhUti kavio ubhavyA. A bahakAlamAM AnI pahelAM suradAsa Adie vrajabhASA ArA kRSNa kavitA para adhika dhyAna ApyuM hatuM, jyAre tulasIdAsanA kAlathI rAmabhaktinI dhArA vahI ane pachI rAmabhakatoe kRSNanI peThe rAmanuM paNa gaMgArapUrNa varNana karyuM. (AnI asara jaina sAhityamAM neminAtha-rAjulA ane sthUlabhadra ne kezyAnA prasaMgo laI zRMgArapara maryAdIta svarUpe utarI vairAgya pariNAma para lAvavA jana kavio prerAyA hoya evuM saMbhave che ) mahArASTramAM mahAbhArata marAThImAM avagata thayuM ane tattvajJAna abhaMga-dAsabedha jevA tArika upadezo bhASAmAM utaravA lAgyA. AvA pratApI-utsA bharyA zatakamAM gUjarAtI sAhityamAM gAnane dhvani maMda paDe e mAnavAne AMcake Ave. madhyayuga bhASA gUrjara prAcIna sAhityanA traNa yuga nAme apabhraMza yA prAcIna gujarAtI yuga, madhya kAlIna yuga ane arvAcIna yuga ema pADIe, to apabhraMza yugamAM "apabhraMza' kiMvA prAcIna gujarAtInAM vyAkaraNa Adipravartaka ane prAkRta bolIonA pANinI -hemAcArya
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 145 (vi sa'0 1145 thI 1229), prabaMdhaciMtAmaNinA kartA mejIMga ( vi. sa0 1361), kavi dhanapAla ( bhaviSyadatta kathAnA kartA ) Adi aneka jaina graMthakAree prabala sAhityasevA karI che. jaina bhaMDArAmAM apabhraMzanAM aneka pustakA maLI zake tema che. e siddha vAta che ke saMvata paMdaramA saikA sudhI saurASTra, gujarAta ane rAjasthAna e sarva pradezAmAM apabhraMza bhASA ja vyApaka bhASA tarIke pravartatI hatI. saMvat 13 mA saikAthI sa0 1550 sudhInI bhASAne antima apabhraMza bhASA gaNI zakIe. Ane DA. TesITerI jAnI pazcima rAjasthAnI bhASA kahe che. madhyakAlIna yuga vikrama paMdaramA zatakathI sattaramA zatakanA gaNIe tA temAM padamA zatakamAM gheADA, paNu seALamA zatakamAM ghaNA vadhu, ane sattaramAmAM te aMta vipula pramANamAM jaitakavio ane graMthakArA maLI Ave tema che. madhyakAlIna ke arvAcIna yugamAM eka paNa zataka jaitAnI gUrjara sAhityasevA vagaranuM rahyuM nathI. jaina sAdhuee bhaMDAradvArA A sa sAcavI rAkhyuM che, te mATe temane dhanyavAda dhaTe che, ane tethI te sarvAM sAhityanA itihAsa akhaMDa lakhI zakAze. tema thayuM vizeSa prabhAnAM darzana thaze. . rA. narisaMharAve AMdreza gUjarAtI bhASAnA vikAsakramanI samayarekhAmAM sa0 1650 thI 1750 sudhInI bhASAne ' madhya gujarAtI ' kahI che. A madhya gujarAtI ke upara nirdezela madhyakAlIna yugamAM prastuta kavi ( vikrama sattaramA saiA) thayela che. te saikAmAM aneka suMdara kRtio racI peAtAne siddhahasta AkhyAna-kathA kavi tarIke siddha karanAra janavie nAme kuzalalAbha ( kRti sa0 1617 thI 1624), seAvimalasUri ( kRti saM. 1615 thI 1633 ), nayasuMdara ( kavitAkAla sa. 1932 thI 1669), prastuta kavi samayasuMdara ( saM0 1658 thI 1700), ane zrAvaka kavi RSabhadAsa ( kavitAkAla saM0 1662 thI 1687) e pAMca agrabhAga le che. A paikI RSabhadAsa saMbaMdhI lekha pAMcamI gUra sAhitya pariSadmAM meM jarA vistArathI lakhI meAkalyeA hatA te tenA rIpeTamAM temaja anyatra chapAi gayA che, ane nayasundara sabaMdhI mArI nibadha AnaMda kAvya maheAdadhinA chaThThA mauktikanI prastAvanAmAM prakaTa thayA che. A lekhadrArA kavivara samayasundara saMbaMdhI kaMika hakIkta jaNAvavA meM prayatna karyo che. madhyayuganu kathAsAhitya sa. sattaramA saikAnA prAraMbhathI lAkakathAone kAvyamAM mukavAnA suMdara prayAse| jaina sAdhuonA hAthathI thai rahyA hatA. bhAtra potAnA dhArmika kathA sAhityamAMthI ja vastu lai jaina sAdhuoe peAtAnuM-jaina kAvya sAhitya akhaMDapaNe utpanna karyuM che. ( jema premAnaMdAdie karyuM che tema ), eTaluMja nahi, paNa te uparAMta leAkakathAone paNa kAvyamAM ( zAmaLadAsAdinI mAka) utArI che; vizeSamAM teoe, e baMne kavie-premAnaMda ane zAmaLabhaTTa -nI agAunA saikAmAM eTale savaMta sattaramA saikAmAM-tenA prAraMbhathI bhASAmAM avatAryuM che. AnA samanamAM kahIzuM ke saM0 1560 mAM siMhakuzale nakhatrIzI racI, udayabhAnue visaM. 6565 mAM vikramasena cepAi racI ke jenA mATe rA.maNibhAi bakArabhAie
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 jainavibhAga neMdha karI che ke pAMcase chAsaTha TuMkano A prabaMdha che. dareka rIte te zAmaLabhaTanI vAta sAthe harIphAI kare tevo che. A prabaMdhanI racanA keI paNa rIte zAmaLabhaTTanI vAtothI utaratA prakAranI nathI'; tyArapachI kuzalalAbhe saM. 1616mAM mAdhava-kAmakaMDalA para rAsa, ane saM. 1617 mAM bhAlA para copAI devazIle saM. 1619 mAM vetAla pacavIzI ane hemAnaMde te ja nAmane graMtha saM. 1646 mAM; guNamesUriziSya ratnasuMdara upAdhyAye paMcapAkhyAna (paMcataMtra) catupadI saM. 1622 mAM sANaMdamAM ane zukabahetarI urphe rasamaMjarI saM. 1608 mAM khaMbhAtamAM, devaccharAje nItizAstra paMcAkhyAna (paMcataMtra) cepaI saM. 1648 mAM; AhIrakalaze siMhAsanabatrIzI saM. 1636 mAM maMgala mANeka vikramAditya ane khAparA cerano rAsa saM. 1638 mAM narapati kavie vikramAditya cepaI saM. 1648 mAM ane naMdabatrIzI; hemarane gorAvAdala padamaNI kathA epAI saM0 1660 mAM: sAraMge bhejaprabaMdha pAi saM. 1651 mAM; ane bilDiNa paMcAzikA; ane kanakasuMdare saM. 1667 mAM sagALazA rAsa; ema aneka kavioe aneka kRtio racI che. janetaramAM mAtra ekAda jemake saM. 1574 mAM Amrapada (Ameda)nA kAyastha kavi narasAsuta gaNapatie mAdhavAnaLanI kathA gujarAtImAM banAvelI lokakathI maLI AvI che ane zodha karatAM bIjI paNa thoDI ghaNuM maLI Ave. jo ke sattaramA zatakanA ghaNAkharA maLelA graMtha dhArmika che, paNa temAM A lekakathAnA graMtha maLavAthI temAMthI laukika bAbate ghaNI prApta thai zake tema che. - 2 kuzalalAbha-kharatara gacchanA abhayadharma upAdhyAyanA ziSya. temaNe ukta be kathAo uparAMta tejasAra rAsa, viramagAmamAM saM. 1624 mAM agAdattarAsa, navakAra chaMda, geDI pArzvanAtha jIMdAdi racela che. 3 devazIla-tapAgacchanA saubhAgyasuri zi0 semavimalasUri ziva lakSmIbhadra zi. udayazIla zi. cAritrazIla zi0 medazIlanA ziSya. tenI A kRti re. jagajIvanadAsa dayAlajI modIe vaDodarAmAM prasiddha karI che 4 vaccharAja-pArdhacaMdrasurisamaracaMdari-ratnacAritra ziva tenI anya kRtio saM. 1642 mAM khaMbhAtamAM zAMtinAtha caritra. 5 hIrakalaza-kharatara devatilaka zi. harSaprabha zi0 anyakRtio ramyakatva kaumudI saM. 1624, kumati vidhvaMsa copAI saM. 1607. 6 maMgala mANeka-AMcalika ga9nA biDAlaMba gaccha, muniratnasUri AnaMdarasUri jJAnara udayasAgara-bhAnubhaTTa zi0 teNe vizeSamAM akhaMDa kathAnaka copAI saM. 1638 jeTha zuda 15 gue zarU karI saM. 1638 mAM kArtika suda 13 ujeNImAM nijhAmanAM rAjyamAM pUrI karI che. 7 hemaratna-paumika gaccha devatika suri-jJAnatilakari-padyarAja gaNi ziSya. anya kRti zIlavatI kathA saM. 1673 pAlImAM banAvI. A badhA jana vitAmbara sAdhuo che. gujarAtanA vetAmbara sAdhuoe kathAsAhitya mATe kevI sevA bajAvI che te mATe jamana DaoNkaTara halakRta " ana dhI liTarecara pha dhI bhavetAMbaram eNka gujarA." e nAmanuM copAnIyuM avalekavuM.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 147 keTalAke ema mAnatA hatA ane mAne che ke gujarAtImAM vArtAo lakhanAra mULa kavi zAmaLabhaTTa Adi che; paraMtu temanI pahelAMnA jaina rAsAomAMthI aneka rAsAe vArtAo rUpe banAvelA maLI Ave che upara e vAta kartAo ane temanI kRtione nAma nirdeza karI jaNAvI che, te parathI zAmaLabhaTTane vArtAonA AdiracayitA nahi kahI zakAya. vizeSamAM e paNa saMbhava che ke 18 mA zatakamAM thayelA zAmaLabhadde pitAnI vArtAonAM mULa-vastu paNa prAcIna jaina kavionA vArtArUpe lakhAyela rAsAe parathI prAyaH lAdhelAM heya. saM. 157ra mAM siMhakuzale naMdabatrIzI racI che ke je TuMkI che, tenI sAthe sarakhA zAmaLa bhaTTanI naMdabatrIzI ke je vistAravALI thayelI che. uparokata kuzalalAbhanI mAdhavAnaLa ane kAkuMDalAnI kathA sAthe sarakhA zAmaLabhadde racelI batrIza putaLInI vArtAmAMnI 26 mI mAdhavAnaLanI vArtA, ke je keTalIka cheDI bAbatamAM jUdI paDe che, paNa te zAmaLa bhaTTanI kathA bahu saMkSepamAM che ane jhAjhA mAla vagaranI che. tema vaitALa pacIsI, siMhAsana batrIzI, suDAbahoterI vagere jevI kRtio sAthe zAmaLabhaTTanI te nAmanI kRtio sarakhAvI zakAya. vakhate jaina kavioe jema lokamAM pracalita kathAone ekatrita AkAramAM goThavI saMgraha karI yA keI anya bhASAnA graMthamAMthI sva bhASAmAM utArI hoya, tevI rIte zAmaLabhadde paNa karyuM hoya. lokakathAnA sAgara rUpa kathAsaritsAgara, kSemaMkara kRta siMhAsana dhAtrizikA ane saMskRta vetAla paMcaviMzati jUnI-prAcIna kRtio che. keTalAka ema kahetA hoya ke jaina sAdhue zRMgArarasathI yukta kAvyane te race yA racavAno dAvo kare che te jaina dharmano dIkSita yati ja na kahevAya to AnA uttaramAM jaNavavAnuM ke uparokta kuzalAbhanI mAdhavAnaLanI kathA gArarasathI bharelI uttamapratinI vArtA che, e rA. haragovindadAsa kAMTAvALAe svIkAryuM che. jene kavio alabata ughADe amaryadita zRMgAra nahi mUke, ke jethI jema zAmaLa bhaTTane mATe narmada kavine kahevuM paDyuM ke: zAmaLabhade keTalIka vArtAo na lakhI hota to sArUM" tema ja kavio mATe kahevuM nahi ja paDe. " vizeSamAM jaina sAdhuo jema amuka saguNanuM pratipAdana kare che, tema A (mAdhavAnaLanI kathAnA ) graMthamAM zILano mahimA batAvyo che, eTale te bAbatamAM te (jaina kavi) zAmaLa bhaTTa karatAM caDhe che...A kRti zAmaLa bhaTTanI pUrvenA zatakamAM racAI hatI." (rA. haragovindadAsa kAMTAvALA) A kathA tema ja mArU DholAnI baMne jesalameramAM tyAMnA mahArAjA rAvaLa mAladevajInA pATavI kumAra zrI hararAjajI (ke jemaNe vi. saM. 1618 thI 1634 sudhI jesalameranuM rAjya karyuM ) nA kutuhala ane vinoda arthe banAvela che. mAruM TAlAnI pAI saMbaMdhI evI vAta che ke hararAjajIe saM0 16 17 mAM akabaranuM vAmItva svIkArI 8 sva. cimanalAle DAhyAbhAI dalAlane mAdhavAnaLa kAmakuMDalAnI loka kathApara sAhitya mAM Avela lekha. 9 lakhapati zagAra e mathALAne lekha. sva. kavi chavarAma ajarAmara gora, gujarAtI dIvALI aMka saM. 1997.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 janavibhAga dilhI darabAramAM javA AvavA mAMDayuM hatuM. emaNe pRthvIrAjanI karela "veli' (kRSNa rukimaNInI velI) 10nAM vakhANa sAMbhaLI pite yuvarAja hatA tyAre ane paTTAbhiSeka thayA pachI jesalameranA sarve kavi ane vidvAnone ekaThA karI "mArUDhelAnI vArtAnA prAcIna dehA ekaThA karI tene vArtAnA AkAramAM yathAkrame goThavI je uttama graMtha banAvaze tene huM InAma ApIza" ema kahI keTalAka graMtha racAvelA. pitA pAse taiyAra hatA temAMthI sarvottama je graMtha banyuM hatuM te bAdazAhane bheTa dharyo. A vAtane mArUDhelAnI vArtA para jeTalA graMtho banyA che te hararAjajInI AjJAthI banyA che evuM che sAta graMthonI prazasti parathI jaNAtAM Teke maLe che. (vArya saM. 1973 mArgazIrSane aMka). A rIte ApaNe A madhyayuganA-sattaramA saikAnA khAsa viziSTa guNo joyA. jaina kRtio aprakaTa hovAnA kAraNe ya te para alakSa hevAnA kAraNe mAtra jainetara kRtio laI yugonAM lakSaNo jainetara bAMdhe ane te mATe temaja amukanA amuka jainetara utpAdaka ema siddhAnta (theories ) ghaDe e svAbhAvika che. paNa je atre bhArapUrvaka nanne vaktavya che te e che ke jaina kRtio para lakSa rAkhavAthI te siddhAMto khaMDita banI caitanyazanya thAya tema che. gUrjara vAjhevInAM baMne saMtAne-jetara temaja jaina-samAnadaSTie nirakhavAM ghaTe. baMnene phALe saMyukta avibhakta puMcha che. keI e cho, keI vadhu phALo Ape, paNa ekreyane anAdara na ghaTe. jenetaromAM saMskRta bhASA pratyenA mohane lIdhe, yA musalamAnonA AkramaNathI thayelI hindu rAjyanI pAyamAlIne kAraNe bhASAsAhitya mukhyapaNe na khavyuM hoya te te saMbhavita che, temaja jainemAM mukhyapaNe tyAgI ane paribhramaNazIla sAdhuo brahmacarya sevI vidyAvyAsaMgI rahI bhASAsAhityapratyenA mehane lIdhe te vizeSa khIlavI zakyA hoya te taddana saMbhavita che: svaraNajItarAma vAvAbhAI mahetAe satya rIte ane AgaLa vadhIne jaNAvyuM che ke - "alAuddIna khIlajInA saradArae gujarAtanA hiMdu rAjyane pAyamAla kIdhuM tyAra pachI cAlelI aMdhAdhUdhImAM nAsabhAga karatA brAhmaNoe zAradAsevana tyajI dIdhuM, paNa maMdira-pratimA AdinI Aza tanA thavA chatAM jinsAdhuo pitAnA abhyAsamAM Asakta rahyA ane zAradA devIne apUja na thavA dIdhI. AvA dharmaparAyaNa ane vidvAna sAdhuone pATe, amadAvAdanI salatanata tUTI tyAre, zrI hIravijayasUri nAme sAdhu hatA. Agre jaI IbAdatakhAnAmAM akabara bAdazAha ane anya dharmIone temaNe jainadharmane mahimA batAvyo hate. 10 juo gujarAtIno dIvALI aMka saM. 1877 pR. 61. "rAThoDa pRthvIrAja ane velI krisane rUkamaNIrI" e nAmane lekha. temAM tene racA saM0 1634 Apela che ne bhATa cAraNo AgaLa parIkSA mATe sa. 1644 mAM mUkela hoya ema tenI chellI be kaDIo parathI jaNAya che. je A kaDIo pAchaLathI umerI na hoya te pRthvIrAjanI svaracita hoya, to pachI hararAjajI te kRtinI sAme mUkavA bIjI kRti saM. 1617 mAM utpanna karAvavA mAge e baMdhaberatuM nathI. bAkI hararAjajIne AnaMda mATe te kRti thaI. : ane banavarAvI e kathana siddha che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 149 "A ItihAsa zuM kahe che? gujarAtanA agragaNya nAgarika jainene sUrya gujarAtanA hindu sAmrAjya daramyAna madhyAhnamAM hato ane hemacaMdranI mAphaka amAsane divase prakAzajajavala pUrNimA ANavA samartha hato. teo mahinAonA mahinA sudhI dariyo kheDI lAMbI saphara karI dezadezAvaranI lakSmI lAvI gujarAtamAM DhaLatA; pitAnAM vIratva ane vaphAdArIthI rAjA prajA ubhayane saMkaTa ane saubhAgyanA samayamAM madada karatA, aNahilapuranI gAdInuM gaurava jALavatA-vadhAratA; bIjA devonAM maMdiro khaMDiyara thaI jatAM hatAM, chatAM sarasvatI devInAM maMdiro jana sAdhuonA bhISma parizramane lIdhe ghaMTanAdathI gAjI rahyAM hatAM. delavaDAparanAM vimaLazAhanAM daherAM jevAM aneka sauMdaryathI gUjarAta vibhUSita thatuM hatuM: rAjyanI - uthalapAthalo, aMdhAdhUdhI, ane bInasalAmatI vAraMvAra naDatI chatAM pitAnA utkRSTa vaizya guNone lIdhe gujarAtane vepAra paDI bhAMgavA na dIdho ane Aja paryata vepAra kheDavAnI lAyakAta ane zakti teja rAkhyAM." (jainadharma prakAzane jyubilI aMka). ATaluM kahI have ApaNe prastuta kavi paricaya karavA pratye vaLIzuM. kavi paricaya kavi pitAnA jUdA jUdA graMthamAM nAnI moTI prazasti ApI pitAne kaMika paricaya karAvatA gayA che. te parathI samajAya che ke potAne gaccha jaina vetAmbara mUrtipUjaka saMpradAya paikI kharataragaccha hato. te gacchanA utpAdaka saMbaMdhI e ullekha kare che ke - jainonA chellA tIrthakara zrI mahAvIra svAmInI paTTaparaMparAe devAcArya thayA, temanA paTTadhara nemiyaMka, tenA pachI utanasuri thayA. temaNe AbugirinA eka zikhara para aSTama tapa AdarI sarimaMtra ArA. tyAra pachI vardhamAnasUri thayA. tenA ziSya jinezvare gUjarAtanA rAjA durlabharAja (saM. 1066 thI 1078) nI rAjyasabhAmAM zrI aNahilapura (pATaNa) nagare vetapaTa (caityavAsI) sAthe vAda karI teono parAbhava karyo ane vasatine mane tArI mArga prakaTa karyo. te sUrinA paTTadhara saMvegaraMgazAlA nAmanI graMthanA racanAra jinacaMdrasUri thayo ane tenA pachI paTTadhara, kharataragaNanAyaka, jana siddhAMta zAstro paikI nave aMga-Agamapara saMskRtamAM vRtti-TIkA racanAra abhayadevasUri thayA. 11 11. vikramanI sattaramI zatAbdimAM (saM. 1617) abhayadevasUri kharatara hatA ke nahi te saMbaMdhI pATaNamAM ja tapAgacchanA dharmasAgara upAdhyAya ane kharatara gacchanA dhanarAja upAdhyAyane jabare jhaghaDo thayo hato. dharmasAgare evuM pratipAdana karavA mAgyuM hatuM ke kharatara gacchanI utpatti jinezvarasUrithI nahi, paNa jinadattasUrithI thaI che. abhayadevasUri kharatara gacchamAM thaI zakatA nathI; jinavallabhasUrie zAstra viruddha prarUpaNa karI che.-vagere carcAnA viSayo pitAnA oNNika matabhUgadIpikA nAmanA graMthamAM mukyA ( saM0 16 17.) A graMthanuM bIjuM nAma pravacana parIkSA che tyA baMne jUdA hoya-baMnemAM viSayo sarakhA che. temAMnA ekanuM bIjuM nAma kumatikaMdakuddAla che. AthI bahu hAhAkAra thaze. be gaccha vacce athaDAmaNuM ane aMte prabaLa vikhavAda utpanna thatAM te kayAM aTakaze e vicAravAnuM rahyuM. vi. 6. 20.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa0 janavibhAge tyAra pachI temanA ziSya jinavallabhasUri thayA, temanA pachI 64 jogaNIne vaza karanAra jinadattasUri thayA. tenA jinacaMdrasUri, tenA pachI anukrame jinapatisUri, jinezvarasUri, jinaprabedhari ane jinacaMdrasUri thayA. jinacaMdrasUrinA AdezathI teja:pAle zAMtinAthanuM biMba banAvyuM, tenA pachI jinakuzalasUri (kharataragacchanI paTTAvalimAM 43 mA.) tyAra pachI jinapadma, jinalabdhi, jinacaMda, jinadaya, jinarAja, jinabhadra anukrame thayA. A pa6 mA jinabhadrasUrie jesalamera, jAbAlipura (jAhera), devagiri, ahipura (nAgapura nAgara ), ane pATaNamAM pustaka bhaMDAro karAvyA. (paTTadhara pada saM. 1475 ane maraNa saM. 1514 ). tyAra pachI krame jinacaMdra, jinasamuda, jinamANijya thayA. jinamANikyanA jinacaMdrasUri thayA ke je hAla vidyamAna che. te jinacaMdrasUrine akabara bAdazAhe AnaMdathI "yugapradhAna" pada ApyuM." ukta (62 mAM) jinacaMdrasUrinAra hastadIkSita mukhya ziSya sakalacaMdra jokhamadAra AcAryone vacce paDyA vagara cAle nahi, tethI tapAgacchanA vijayadAnasUrie ukA kumatinaMdakuMdAla graMtha sabhAsamakSa pANImAM boLAvI dIdho hato ane te graMthanI nakala kAInI paNa pAse hoya te, te apramANa graMtha che mATe temAMnuM kathana keIe pramANabhUta mAnavuM nahi, evuM jAhera karyuM hatuM. kharataragacchavALAe pitAnA matanuM pratipAdana karAvavA bhagiratha prayatna sevyo hato e vAtanA pramANamAM jaNAvavAnuM ke ApaNuM nAyaka samayasuMdara upAdhyAyajInA saM. 1672 mAM racelA sAmAcArI zatakamAM saM. 167 mAM pATaNamAM thayelA eka pramANapatranI nakala ApelI che ke jemAM evI hakIkta che ke abhayadevasUri kharataragacchamAM thayelA che e vAta pATaNanA 84 gAvALA mAne che, ane e pramANapatra sAcuM jaNAya che, ane tene hetu uparane kalaha-vAda zamAvavA arthe hatA. 12. jinacaMdari-gotra rIDa, pitA zrIvaMta, mAtA thiyAdevI. jJAti vaNika, timarI (tIvarI-jodhapura rAjya) nI pAse AvelA valI gAmamAM saM. 1585 mAM janma. mAtra nava varSanI umare saM0 1604 mAM jana sAdhunI dIkSA. 17 varSanI vaye saM0 16 12 bhAdapada sudi navamI guruvAre jesalameramAM sUripada. temaNe akabara bAdazAhane jaina dharmane bodha Apyo hato ane bAdazAhe yugamAM pradhAna puruSa sucaka "yugapradhAna" pada ApyuM hatuM. ema kahevAya che ke bAdazAhane jainadharma-jainadharma prazaMsaka banAvyo hato (prApitA na DhA DhavAca: patinAdi mudI-jinalAbhasUrinA saM. 1833nA AtmaprabodhanI prazasti ). temane sakalacaMdra upAdhyAya uparAnta 95 ziSyo hatA-temAM mukhya samayarAja, mahimArAja, dharma, nidhAna, ratnanidhAna, jJAnavimala vigere hatA. temane svargavAsa venAta (bilADA-mAravADa) saM. 1970 nA azvina vadi bIjanA dine thaze. (juo iDiyana eNTivarImAM Apela kharatara gacchanI pAvali-mAruM bhASAtara, sanAtana jananA 1907 nA julAInA aMkamAM. vadhu mATe juo ratnasAgara bhAga 2 je pR. 125) temaNe pitAnI pAse gelI nAmanI zrAvikAe saM. 1633 phAvada 5 ne dine bAra vrata svecchA pramANe grahaNa karyA te saMbaMdhI "icchA pariNAma Tippanaka' yA bAra vratanA rAsa bhASAmAM
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 151 upAdhyAya 13 thayA ane tenA ziSya tarIke huM, samayasuMdara vAcaka-upAdhyAya thayo. (juo saM. 1676 mAM racelI artharatnAvalI athavA aTalakSInI prazasti pITarsana caturtha rIporTa. naM. 1174-pR0 68.) A rIte potAnI guruparaMparA pite ApI che te atre jaNAvI. pite pitAnA gacchanuM nAma hatuM kharatara gaccha ApeluM che kAraNa ke kharatara gacchamAM potAnA samaya sudhImAM aneka zAkhAo mULa vRkSamAMthI nIkaLI hatI ane pitAnuM mULa vRkSamAMthI cAlI Avela thaDa batAvavA bahata" zabda yojela che. sa. 1949 nA phAgaNa suda 2 ne dine yugapradhAna jinacaMdrasUrie akabara bAda zAhanA kahevAthI lAhoramAM (lAmapuramAM) mAnasiMhane AcAryapada ApI temanuM nAma jinasiMhasUri14rAkhyuM, te samaye teja jinacaMdrasUrie svahaste kavi samayasuMdara tathA guNasaM. 1633 mAM banAvyo che. vaLI meDatAmAM jene hAla "loDhAra maMdira' kahevAmAM Ave che temAM ciMtAmaNI pArzvanAthanI pratimAnI temaNe saM. 1668 nA mAgha zudi 5 zukravAre mahArAjA sUryasiMhanA rAjyamAM pratiSThA karI che (prAcIna lekha saMgraha bhA. 2 pR0 307). temanA ja samayamAM temanA anuyAyI bhakta, prakhyAta karmacaMdra maMtrIe saM. 1635 ne bhayaMkara dukALanA vakhatamAM savA karoDa rUpIA khacIM satrAkAre baMdhAvI bahu janene bacAvyA hatA ane te karmacaMdra temano yugapraghAna mahotsava-temanA ziSya jinasiMharine AcArya pada mahatsava ati dravya khacI saM. 1648 mAM ujavyo hato. vaLI temanA samayamAM samajI ane zivajI e be prasiddha zrAvake e rANakapura, giranAra, Abu, geDI pArzvanAtha ane zatruMjaya e pAMca jana tIrthoe saMdha kADhI laI gayA hatA. (jue samayasaMdaranI kalpasUtra TIkAnI prazasti). A karmacaMdra maMtrIe sadhara nagaramAM jinakuzalasUrino mATe sthabha saM. 1655 mahA suda 10 me karAvyo. te sivAya bIjA sthaLoe temanA aneka sthabha karAvyA hatA. 13 sakalacaMdra gaNa-teo vidvAna paMDita ane zilpazAstramAM kuzala hatA. pratikAkalpa zloka 11000, jinavallabha sUrikRta dharmazakSA para vRtti (pata 128), ane prAkRtamAM hitAcaraNa nAmanA aupadezika graMtha para vRtti 12439 thakamAM saM. 1630 mAM racela che. 14. jinasiMha suri-pitA cAMpasI, mAtA caturaMgAdevI, gotra gaNadhara copaDA, vaNika jJAti. janma khesara (khetAsara) gAmamAM saM. 1615 nA mAgazara sudi pUrNimAne dine, temanuM mUla nAma mAnasiMha. dIkSA bIkAneramAM saM. 1623 nA mAgazara vadi 5 ne dine; vAcaka upAdhyAya pada jesalameramAM saM 1640 nA mAgha zudi 5 ne dine; sUripada lAhoramAM saM. 1648 nA phAlgana sudi 2 ne dine. akabara bAdazAhane maLavA mATe kAzmIramAM kaThina vihAra (musApharI) karyo hato, vAra, siMdUra ane gajaNa (gijhanI) Adi dezamAM paNa temaNe amAri eTale jIvadayA-ahiMsA pravartAvarAvI hatI. akabara bAdazAhe pitAnA rAjavahivaTanA chellA varSamAM (saM. 1660 mAM) dastAveja karI pharamAna karI ApyuM hatuM ke bhAdaravA suda 9 thI bhAdaravA suda 15 sudhI pitAnA saMpUrNa rAjyamAM jIvahiMsA baMdha rAkhavI. tyAra pachI jahAMgIra bAdazAhe temane "yugapradhAna" pada ApyuM
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 jainavibhAga vinaya e be sAdhuone upAdhyAya pada ApyuM. A vAta ukta guNavinaya 15 upAdhyAye ja saM. 1655 mAM racelA karmacaMdra maMtrivaMza prabaMdha-karmacaMdravaMzAvali prabaMdhamAM ApelI che. ke je karmacaMdra maMtrIe A AcArya mahotsava karelo. A samaye ja jinacaMdrasUrine yugapradhAnapada maLeluM jaNAya che. vAcaka pada guNa vinayanaI, samayasuMdaranaI dIdhau re yuga pradhAnajInaI karaI, jANi rasAyaNa sIdhau re -zrI jina zAsana cira jayau. A utsavanA zubha kAryanA upalakSamAM bAdazAha akambare khaMbhAtanA baMdara upara eka varSa sudhI keI magara ke mAchalIo na mAre evo hukama bahAra pADyo hato. tema lAheramAM paNa eka divasa keIe paNa jIvanI hiMsA nahi karavAnI AjJA pheravI dIdhI hatI. (juo ukta prabaMdha aitihAsika rAsamALA bhAva 3; jaina aitihAsika gUrjara kAvya saMcaya.) juo 50 jayasama kRta saMskRtamAM karmacaMdra maMtrI prabaMdha. ukta jinasiMha sUrie bAdazAha para pitAne prabhAva pADI tenI pAsethI ASADha zudi 8 thI ASADha zudi 15 sudhInA sAta divasamAM bIlakula jIvavadha na thAya evuM pharamAna meLavyuM hatuM. A asalI pharamAna patra hAtha AvyuM che ne te hindI "sarasvatI' mAsikanA jUna, sane 1412 nA aMkamAM chapAyuM che. AmAM hIravijaya sUrinA upadezathI paryuSaNanA ATha ane bIjA cAra ema bAra divaso sudhImAM jIvavadhanA nibaMdha mATe pharamAna ApyuM che teno paNa ullekha karyo che. jinacaMdrasUri eka prabhAvaka mahApuruSa hatA. temanAM jJAna ane AcAranI khyAti akambara bAdazAhe ukta karmacaMdra bachAvata pAsethI sAMbhaLI pitAnI kalama vaDe pharamAna (vinati) paMjAbanA lAhora nagarathI lakhI ane pitAnA khAsa marajI dAna umarAvo te hatuM. paTTadhara jinacaMdra sUri svargastha thatAM venAtaTamAM (bilADA mAravADamAM ) gacchanAyaka pada saM. 1670 ne pauSa vadi 13 ne dine meDatAmAM thayo. (juo uparokta kharatara ga7 paTTAvali; sanAtana jaina, julAI 197, ratnasAgara bhAga 2 pR 127; jJAnavimalakRta saM. 1654 nI zabdaprada vRttimAMnI gurupaTTAvali, pITarsane rIporTa bIje pR0 65). temanI pATe jinarAja sUri (bIjA) AvyA. 15. guNavinaya vAcaka-temaNe bhASAmAM A prabaMdha uparAnta aMjanAsuMdarI prabaMdha saM. 1662 nA caitra suda 13 budhe; guNasuMdarI ceI; aMcalamata svarUpa varNana rAsa saM. 1674 mAgha zuda 6 ravivAre mAlapuramAM racela che. kharatara ga7nI kSema zAkhAmAM kSemarAja upAdhyAyanA prabaMdhamANijya ziSya, tenA jayasoma, ane tenA teo ziSya thAya. A kavie saMskRtamAM paNa aneka graMtho racyA che te paikI khaMDa prazasti kAvya TIkA saM0 164, damayaMtI caMpU TIkA saM0 1646, radhuvaMza TIkA saM. 1646, vairAgyazataka TIkA saM0 1647, Idriya parAjayazataka vRtti saM. 1664, usUtrena kulaka khaMDana saM0 1665 ke jemAM uparakta dharmasAgara upAdhyAyanA matanuM khaMDana kareluM jaNAya che, saMbodhasattarI TIkA, laghu ajitazAMti stotra TIkA che. A uparathI teo sattaramA saikAmAM eka vidvAna TIkAkAra ane sAkSara hatA e vAta nirvivAda sthApita che. (vadhu mATe juo e rAsasaMgraha bhAga 3 jo)
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 153 gusane bolAvavA mATe mokalyA. te vakhate te gurunA 84 ziSyamAM mukhya sakalacaMdra upAdhyAyanA ziSya paMDita samayasuMdarajI paNa vihAramAM sAthe hatA. te vihAra kyAMthI kyAM karyo ane lAheramAM AvyA pachI uparokata mahendra kema thayo e saMbaMdhI samayasuMdare ja guru guNa chaMda aSTaka" hindImAM banAvela che te atre jaNAvIzuM. saMtanakI mukha vANi suNI jinacaMda muNiMda mahaMta jatI, tapajaba kare guru gujajarameM pratibaMdhita hai bhavi6 sumatI, tabahI citacAhana cUpa bhaI samayasuMdarake gurU gacchapatI, bheje patasAha akabarI chApa belAye gurU gajarAja gatI. ejI gujajara gururAja cale vicameM comAsa jAlora rahe, medanITameM maMDANa kiyo guru nAgora AdaramAna lahe, mAravADariNI gurUvaMdana tarase sarasai vica vega vahai, harakhyo saMgha lAhora Aye gurU pAsAha akabbara pAMva gahe. 2 ejI sAha akabUrI vambara, gurU sUrata dekhata hI harakhe, hama jegI jatI siddha sAdha vatI sabahI khaTa darasana nirakhe, TopI basamAvAsa caMda udaya aja tIna batAya kalA paramai, tapa jaba dayA darma dhAraNake jaga keI nahIM inake sara. 3 gurU amRtavANi suNI sulatAna esA patasAha hukamma kiyA, saba Alama mAMhi amAra pavAya belAya gurU pharamANa diyA, jagajIva dayA dharma dAkSaNateM jina sAsanamaiM ju bhAga liyA, samayasuMdara kahe guNavaMta gurU daLa dekhata harakhata bhavya hiyA. 4 ejI zrIjI gurU dharma dhyAna mile sulatAna salema arajja karI, gurU jIva dayA nita prema dhare cita aMdara prIti pratIti dharI, karmacaMda bulAya diyo pharamANuM choDAya khaMbhAyatakI macharI, samayasuMdara ke saba lekanameM nita kharatara gacchakI khyAti kharI. 5 ejI zrI jinadatta caritra suNI patasAha bhaye gurU rAjiye re, umarAva sa kara jeDa kha pabhaNe apaNe mukha hAjiye re, 16. 2. medanITa-meDatA; mAravADariNI-mAravADanI strIo. 3. TepIharakheAno artha barAbara samajAto nathI, paNa emAM ema havAne saMbhava che ke TopI uDADI adhara rAkhI hoya, amAvAsane dine caMdrano udaya batAvyA hoya ane traNa bakarAM batAvI camatkAra batAvyA hatA, 4. bhavya-pAThAMtara hota. macharI-mAchalI pakaDavAnuM khaMbhAtamAM thatuM hatuM te pharamAnathI dUra karAvyuM. 6-cAmara chatra...jiyaMre-pAThAMtara-jugapradhAnakAe gurU gigaDadu gigaDa6 dhuMdhuM bAre samayasuMdara ke gurU mAna gurU, patisaha akambara gAjIyere. (jaina saMpradAya zikSA pR. 649 )
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jaina vibhAga cAmara chatra murA taba bheTa gigaDa dhaMdhU bAjiye re, samayasuMdara tUhI jagatra gurU patasAha akabara gAjiye re. 6 hejI jJAna vijJAna kalA guNa dekha merA mana sadagurU rIjhIyejI, humAyuke naMdana ema arba, aba siMdha (mAnasiMdha) paTedhara kIjIyejI, patasAha hajUra tha saMgha sUri maMDANa maMtrIzvara vIMjhIyejI, jiNacaMda paTe jisiMha suri caMda sUraja jU pratapIjIyejI. 7 hejI rIhaDavaMsa vibhUSaNa haMsa kharataragaccha samudra zazI, prato jina mANikya sUri ke pATa prabhAkara n praNam ulasI, mana zuddha akambara mAMnata hai jaga jANata hai paratIta esI, jinacaMda muNada cira prata samayasuMdara deta AzIza esI-4 8 A parathI ema anumAna thAya che ke jinacaMdrasUri, akabara bAdazAhe bolAvavAthI gUjarAtamAM hatA tyAMthI aneka ziSyo sAthe laI gayA temAM samayasuMdara hatA. gujarAtamAMthI vihAra karatAM pahelAM jAlora, tyAMthI medinItaTa meDatA, nAgara ema mAravADamAMthI pasAra thaIne lAhora AvyA. saM. 1649 pahelAM to samayasuMdara gUjarAtamAM ja rahyA hatA ane saM. 1648 mAM lAhora AvI upAdhyAya pada meLavI pachI te bAju ne vizeSamAM mevADa-mAravADamAM pravAsa karyo che, ane tethI temanI mukhya gUjarAtI bhASAmAM aneka dezonA prAntIya zabda, mAravADI zabdo, phArasI zabda jovAmAM Ave che. A vAta temaNe je graMtha racyA tenA nirdiSTa sthalaparathI-te graMtho parathI jaNAI Ave che. saM1658 amadAvAda, saM. 1659 khaMbhAta, saM0 1662 sAMgAnera, saM. 1665 AgrA, saM. 1667 bhareTa, saM0 1668 mulatAna, saM. 1672 ane 1673 meDatA. saM A aSTaka "mahAjana vaMza muktAvali"--u rAmalAla gaNI. rAMghakI vidyAzAlA bIkAneramAMthI tenI prastAvanA pR0 5-6 parathI utAreluM che. temAM vizeSa jaNAvyuM che ke "A vakhate nikAsa (citArA) e tasavIra bAdazAha ane gurumahArAjanI utArI te bIkAneranA kharatara bhaTTAraka zrI pUpajI pAse mejUda che. citArAe bAdazAha akabaranI sabhAmAMthI bAdazAhanI pAchaLa mukhya 3 tasabIra vakhI che. birabala, karamacaMda bachAvata, tathA kAjI khAnakhA; ane zrI guru mahArAjanA sarva sAdhu samudAyamAMthI 3 traNa sAdhu nAma lakhyAM cheH-veSaharSa (kharuM nAma vivekaharSa) paramAnaMda, tathA samayasuMdara." A chabI prakaTa thAya to ghaNo prakAza paDe ane kavi samayasuMdaranI tasabIra maLI Ave. AvI ja chabI tapAgacchIya hIravijaya sUrinI te vakhatanI prakaTa thaI che (juo sAkSara zrI jinavijayajIe pArasakezanI lakhelI bhUmikA sAthe prakaTa karela chabI, temAM paNa akabara sAthe traNa amIrAdi, ane hIravijaya sAthe traNa jaina sAdhuo che. A ane uparanI chabI baMne eka te nathI ema zaMkA rahe che. vaLI A aSTaka jaina saMpradAya zikSA (yati zrI pAlacaMdranI) mAM pR. 649 nI TippaNImAM prakaTa thayuM che.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 kavivara samayasundara 1674 mAM jinacaMdrasuri meDatAmAM svargastha thayA ne jinarAjarine 16 * temanI gAdI tyAM maLI. saM. 1676 mAgazara mAsamAM rANakapura (sAdaDI pAse ) nI jAtrA karI. [ te rANapuranI jAtrA vakhate karelA stavanamAM tenA maMdiranuM varNana ApyuM che ke cAre dizAnA 24 maMDapa, cAra caturmukha (comukha) pratimA, te deharAnuM nAma tribhuvana dIpaka 84 derI, bhoMyarAM mevADa dezamAM 98 lAkha khacI paravADa dharaNake baMdhAvyuM. tyAM kharatara vasati che ne te uparAMta bIjA prAsAda che. ] ane te varSamAM lAhora gayA, saM. 1681 jesalameramAM hatA. AnI pachI saM0 1682 mAM jesalamera pAsenA pAMca gAu paranA-asala rAjadhAnI loDhavapuramAM rahetA ghera bhaNazAlIe jesalamerathI zatruMjaya para javAne saMgha kADhaye. 16. jinarAjari-(bIjA) pitA zA dharmasI, mAtA dhAralade, gotra bahityare janma saM. 1647 2. zuda. 7, dIkSA bIkAneramAM saM. 1656 nA mArgazIrSa zudi. 3, dIkSAnAma rAjasamudra, vAcaka ( upAdhyAya) pada saM. 1668, ane sUripada meDatAmAM saM. 1674 nA phAgaNa suda 7 ne dine thayuM. te mahotsava tyAMnA cepaDA getriyasahi AsakaraNe karyo. temaNe ghaNuM pratiSThA karI-dAkhalA tarIke saM. 1675 nA vaizAkha zudi 13 zake zatraja upara aSTama uddhArakAraka amadAvAdanA saMghavI samajI zivajIe RSama ane bIjA jinenI 501 mUrtio banAvarAvI tenI pratiSThA karI. bhANavaDamAM pArzvanAthanI pratimAnI sthApanA karI hatI. saM. 1677 jeTha vadi 5 guruvAre jahAMgIranA rAjyamAM ane zAhajAdA zAhajahAnA samayamAM ukta AsakaraNe banAvelA bhammANa (saMgemara) nA paththaranA suMdara vihAra (maMdira) mAM meDatAmAM zAMtinAthanI mUrtinI pratiSThA karI. evuM kahevAya che ke temane aMbikA devIe vara ApyuM hatuM. teo pATaNamAM saM. 1699 nA ASADha zudi 9 ne dine svargastha thayA. temaNe naiSadhIya kAvyapara jainarAjI nAmanI vRtti racI che ane bIjA graMtho racyA che. temanA kahevAthI atibhAre dhanya zAlibhadrane rAsa saM0 168 Ase vadi 6 ne dine khaMbhAtamAM racyo che. 17. therU bhaNazAlI saMbaMdhI evuM kahevAya che ke te dravapura (hAlanuM ledhara) mAM dhIne vepAra karato hato. eka ghInuM pAtra laI bhaDavAraNa vecavA AvI, tenI nIce harIvela hatI. AthI te pAtra nIcenI IDhANa sAthe hatI, te IMDhoNI laIne rUzAhe pheMkI dIdhI, pachI temAMthI te vela laI tenA pratApe akhUTa dhIthI aDhaLaka saMpatti teNe prApta karI. A vAta teNe jinasiMharine kahI. gurue sukRtArtha karavA kahyuM tyAre rUe tyAM thaI gayelA dhIrarAjA (dhIrajI bhATI) e saM. 1196 pachI baMdhAvelA ladharAmAMnA sahastraphaNuM pArzvanAthanA maMdirano jIrNoddhAra karyo, temAM vizAlapratimA sthApana karI ane potAnI be patnI tathA be putranA kalyANArthe cAra bAjue cAra devakulikAo baMdhAvI AnI pratiSThA naiSadhakAvya upara jainarAjI nAmanI TIkAnA kartA mahA vidvAna AcArya jinarAjasUrie saM. 1675 mAM karelI che. vizeSamAM zerazAhe jJAnabhaMDAra karAvyA ane navarananAM jinabiMba karAvyAM. koDa rUpIA kharcA. tyAra pachI zatruMjayano saMgha saM. 1682 mAM kADhaye. AnI pahelAM bAdazAha akabare thazAhane dilhI belAvI ghaNuM bhAna ApyuM. zerazAhe nava hAthI pAMcase ghoDA nejara ryA tyAre bAdazAhe "rAyajAdA " no khitAba bA. AthI AnI olAda * rAyabhaNazAlI" kahevAya che. AgrAmAM moTuM jinamaMdira karAvyuM ke
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 jaivibhAga AmAM zrI jinarAjasUprimukha aneka AcArya sAthe hatA ane samayasuMdara upAdhyAya paNa A saMdhamAM gayA hatA. A sadha zatruMjayanI yAtrA karI AvyA-sa0 1682. pachI samayasuMdara 1682 mAM nAgAra AvyA, ke jyAM zatruMjaya rAsa racyA. tyAMthI sa0 1683 meDatAmAM, sa'0 1685 lUNuka sara, sa0 1687 pATaNu. A varSomAM bhAre dukALa paDayA hatA ke jenuM varNana temaNe capaka cepamAM karyuM che. sa. 1691 khaMbhAta, saM0 1694 ane 1695 jAlera, saM 1696 amadAvAda, saM0 1698 ahamadapura ( amadAvAda ); e rIte e sthaleAe ApaNA kavie acUka nivAsa karyAM hatA. A uparAMta sametizakhara ( jene hAla keTalAka pArzvanAthasi kahe che), caMpA, pAvA purI, pleAdhI ( mAravADa ), nAdAla, vIkAnera, ANu, za Mkhezvara, jIrAvalA, gADI, varakANA, aMtarIkSa pArzvanAtha, tema ja giranAra vagere aneka jaina tIrthonI jAtrA karI hatI. 17 jesalameramAM pote ghaNAM varSoM gALyAM lAge che. je hAla meAbUda che. bhaNuzAlI e mULa nAma e rIte paDayu` ke leAdhapuranA yavazI dhIrAjI bhATI rAjAnA putra sagaranI mAtAne brahmarAkSasa lAgyA hateA tene sa0 1196 mAM kharatara gacchanA camatkArI AcAya jinadattasurIe kADhyA tethI rAjA kuTuMba sahita jaina thayA ane tenA para AcAyaeN jainatvanI kriyArUpe bhaDazAlamAM vAsakSepa karyAM tethI tenuM geAtra bhaDazAlI ( bhaNazAlI ) sthApita thayuM, ane tenA A vaMzaja therUzAha thayA. A rIte mUla bhaNuzAlI jaina hatA. jIe mahAjana vaMza muktAvala 29-30. 17 jesalamera-AnA killA rAjasthAnamAM prasiddha che. yaduvaMzI bhaTTI mahArAulAe lodhapurathI AvI saM0 1212mAM bAMdhyA. kharatara gacchanA zvetAmbarI sAdhuonA A praznala nivAsarUpa hatA. jinarAja, jinavana, jinabhadra Adi mUriyAe aneka jaina devA layAnI pratiSThA karI che. killA para ATha jana madira che; te paikI mukhya ciMtAmaNI pArzvanAthanuM che-saM0 1458 mAM jinarAjasUrinA AdezathI tenAM garbhagRhamAM sAgaracaMdrasUrIe pratimA sthApita karI, ane saM 1473 mAM rAula lamasiMhanA samaye sapR thayuM. te rAjAnA nAmaparathI tenuM nAma lakSmaNavihAra rAkhyuM ne temAM jinavanarie pratiSThA karI. temAMnI ciMtAmaNI pArzvanAthanI smRti bhaTTIenI prAcIna rAjadhAnI leAtrapurathI ANelI velunI hAi prAcIna che. bIjuM maMdira saMbhavanAthanuM saM0 1494 mAM jinabhadrasUrinA upadezathI Ara'bhAyeluM te 1497 mAM pUrUM thayuM te temAM sarie pratiSThA karI. te vakhate 300 mUrtinI pratiSThA thai. A maMdiranI nIce jJAnabhaMDAra vAste bhoMyarUM baMdhAvyuM. temAM bhaMDAra rAkhyA, je haju vidhamAna che. temAM 10 mIthI 15 vikrama sadInAM lakhAyelAM tADapatranAM prAcIna durlabha pustakA meALuda che. khIjAM madirA-AdIzvara, zAMti, caMdraprabha, mahAvIra vagerenAM vikramanA seALamA zatakanA pUrvArdhamAM najIka najIka tyAM aMdhAvelAM che. A tathA sa khIjA maMdizamAM kula maLI Azare 7000 jinabiMkhe che. vaLI badhAM maLI 6 jJAnabhaDArA che. tyAMnA bhaMDArAnI pustakasRci sadgata sAkSara cimanalAla DAhyAbhAi dalAle mahA zrama lai karelI te gAyakavADa sarakAre hamaNAM bahAra pADI che. jodhapura bikAnera relvemAM bADhamerI sTezanathI jesalamera 92 mAla che. tapAgacce 19 mI sadImAM praveza karyo ne
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasuMdara 157 jenAM bhAratavarSamAM temanA tIcekaronI janmabhUmi, dAkSAbhUmi, kevalajJAnabhUmi, nirvaNabhUmi tarIkenAM tIrtho aneka che. temAM mukhya zatrujya, giranAra, sametazikharAdi che. te sarvanI yAtrA dareka custa jainane mATe Avazyaka gaNAya. A kavie racela "tIrthamAlA stavana" parathI jaNAya che ke temAM lakhela aSTApada ane naMdIzvara e zAstrokta tIrtha sivAya badhAMya tIrthanI yAtrA temaNe karI hatI. te stavana nIce pramANe che:18 zatruje RSabha samesaryA bhalA guNa bharyAre, siddhA sAdhu anaMta, tIratha te namure, tIna kalyANaka tihAM rayAM, muga gayA, nemidhara giranAra, tIratha te namaMre 1 aSTApada eka deharo, girihare, bharate bharAvyAM biMba--tI. Abu caumukha ati bhale, tribhuvanatire, vimala vasaI vastupAla. sametazikhara sohAmaNo, raliyAmaNere, siddhA tIrthakara zi, nayarI caMpA nirakhI, haiye harakhAyere, siddhA zrI vAsupUjaya. pUrva dize pAvApurI, Rddhi bharI re, mukta gayA mahAvIra jesalamera juhArIye, duHkha vArIyere, arihaMta biMba aneka vikAnera ja vaMdI, cira naMdIyere, arihaMta dehanuM Aka. serisare saMkhezvara, paMcAsarere, phalethI thaMbhaNa pAma. aMtarika aMjAvara, amIjharare, jIrAvale e jaganAtha. kailokya dIpaka' dehare, jAtrA karare, rANapure risahe. zrI nAlAI jAdavo, geDI stare, zrI varakA pAse, naMdIzvaranAM dehAM, bAvana bhalAre, rUcakaDale cAra cAra. zAzvatI AzAzvatI, pratimA chatIre, svarga mRtyu pAtAla tIratha yAtrA phala tihAM, je mujha iTAMre, samayasuMdara kahe ema. mahAkaSTa 1869 mAM koTanI nAce temanA taraphathI zikharabaMdha daheruM baMdhAyuM. daherA saMbaMdhI vigata jinasukharie jesalamera caitya paripATI banAvela che temAM maLe che. (juo prAcIna tIrthamAlA saMgraha pR0 146.) 18. zatruMjaya-pAlItANA kAThIyAvADamAM-Avela pavitra giri. giranAra-junAgaDhamAM Abu ke jyAM vimala maMtrIo ane vastupAla maMtrIe mahAna kArIgarInAM addabhuta jaina devAlaya baMdhAvelAM che. sametazikhara ke jyAM 24 tIrthaMkara paikI 20 mukti pAmyA chekalakattAthI javAya che. caMpA e vAsupUjyanI nirvANabhUmi. "pAvApurI--mahAvIranI nirvANabhUmi. jesalameravikAnera prasiddha che. serIsara, serikA-kalola pAse. A tIrthane hamaNAM ja uddhAra karavAmAM Avyo che. zaMkhezvara pArzvanAtha-pATaNathI 20 gAu dUra. paMcAsaro pArzvanAtha pATaNamAM vanarAja cAvaDAe sthApela. phodhI-meDatAroDa sTezanathI pA gAu. sa. 1181 mAM pArzvanAthanI pratimA rathapAelI che. vi. 6, 21.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 jainavibhAga ziSyaparaMparA. harSanaMdana nAmanA eka vidvAna ziSya temane hatA. te ziSya saM. 1673 mAM madhyAhana vyAkhyAna paddhati" tathA bIje graMtha nAme "RSimaMDala stava' (maharSi stava) gAthA 271 nuM tenA para 4200 zlokanI TIkA racela hatI. kharataragacchamAM lakhvAcAthaya nAmano AThame gucchabheda ba0 jinasAgarasUrie saM. 1686 mAM karyo hato te gacchane harSanaMdane ghaNe vadhAryo. vizeSamAM harSanaMdane, tathA kha0 sumatikallola e baMnee maLIne tRtIya jaina Agama nAme sthAnAMga paranI vRttimAMnI gAthAo para loka 136 04 nI vRtti racI hatI. samayasuMdaranA ziSyanA ziSya nAme harSakuzala gaNi (upAdhyAya) hatA ke jeNe samayasuMdaranI bhASAkRti nAme dhanadattanI paI pote saMzodhita karI hatI. samayasuMdaranI ziSya paraMparA akhaMDapaNe saM. 1822 sudhI te cAlI AvelI hatI e vAta siddha che. saM. 1822 nA mAgazara zudi 4 nA divase temanI ziSya paraMparAmAMnA AlamacaMde "samyakatva kaumudI catuH5dI'e nAmanI padyakRti maNuMdAbAdamAM banAvela che temAM pitAnI prazasti ApatAM jaNAve che ke - yugavara zrI jinacaMda surIMdA, kharatara ga7 dizRMdAjI. rIDa gotra prasiddha kaheMdA sadgara sujasa lahaMdAjI. prathama ziSya tasu mahA verAgI jiNa mamatA sahu tyAgIjI. sakalacaMdajI sakala sahabhAgI samatA cittanuM jAgIcha. tAsu sasa paragaTa jagamAMhI sa6 kaI citta cAjI. pAThaka padavIghara ucchA samayasuMdarajI karaMjI. tAruM paraMparame suvicArI bhaye vAcaka pada dhArI. kuzalacaMdajI ba hitakArI tAsa ziSya sukhakArI che. sadgama AsakarajI suhAyA jagame sujasa upAyAjI, tAru ziSya AlamacaMda kAyA e adhikAra baNAyA. A rIte samayasuMdaranI ziSya paraMparAmAM kuzalacaMda upAdhyAya thayA, tenA ziSya AsakaraNajI ane tenA ziSya AlamacaMda. thaMbhaNa-rathaMbhIka pArzvanAtha. hAla khaMbhAtamAM. tenI pratimA abhayadevarinA samayamAM prakaTelI. aMtarikSa pArzvanAtha-AkelAthI lagabhaga 20 gAu dUra. ajAvara (ajAhare) pArzvanAtha-kAThiyAvADanA unA gAma pAse. amIjhare pArzvanAtha-duAmAM (pAlaNapura tAluko.) jIrAvalA pArzvanAtha (mAravADa). nAdulAI-mAravADamAM. goDI pArzvanAtha-pArakaramAM. varakANu pArzvanAtha-mAravADamAM.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 159 saMskRta bhASAmAM kRtio. kavi eka samartha vidvAna , TIkAkAra, saMgrahakAra, zabdazAstra, chaMdazAstrI ane aneka graMthanA avalokanakAra ane avagAhanAra hatA e temanA nIcenA graMtho parathI jaNAI Ave che. A graMtha gurjara bhASA sivAyanA che bhAvazataka-zloka 101 saM. 1641. rUpamAlA para vRtti- 400, saM. 1663 A vRtti kavinA praguru ukta jinacaMdra sUrinA ziSya ratnanidhAna gaNIe zeAdhI hatI. kAlikAcArya kathA (saMskRta) saM. 1666. sAmAcArI zataka saM. 1672 metAmAM. vizeSa zataka (patra 67) saM. 1672 meDatAmAM, Ane ullekha kartAe pitAnI gAthAsahastrImAM karyo che. racya dina pArzva janma dine. vicAra zataka (patra 45) saM- 1674. 19aSTalakSI saM. 1646 (rasa jaladhirAga gesamete) lAhora, A rAjhane te saujana-e rItanA vAkayanA ATha lAkha arthevALo graMtha che. AnuM bIjuM nAma atharanAvali che. te lAbhapura (lAhora) mAM pUrNa karyo. (pI. rI. 4 che. pR. 68-73). A aSTalakSI graMtha kavie saM. 1649 pahelAM zarU karI te varSamAM eka pustakanA pramANane karI nAMkhyo hovo joIe ema jaNAya che. eTaluM ja nahi paNa te varSamAM zrI akabara bAdazAhe khuda rAjasabhAmAM vAMcI sAMbhaLI A pustaka svahaste laI kavinA hAthamAM ApI te rIte pramANabhUta karyo evuM te A graMthamAM ja jaNAve che - saMvati 1649 pramite zrAvaNa zukla 13 dine sandhyAyAM kazmIradezavijayamuddizya zrI rAjazrI rAmadAsavATikAyAM kRtaprathamaprayANena zrI akabbara pAtarAdinA jAphIne tijJAta sAhijhAre zrI nija murajhAI sAmata DalikarAjarAjivirAjitarAjasabhAyAM anekavaiyAkaraNatArkikavidvattamabhaTTasamakSaM asmad guruvarAna. yugapradhAnakharatara-bhaTTArakazrIjinacandrasUrIzvarAn AcArya 19 AmAM pahelA eka zlokamAM sUryadevanI stuti karI che. te khAsa dhyAna kheMce che. tyArapachI bIjA lekamAM brAhmI-sarasvatInI stuti karI jaNAve che ke "rAjAne dadate saukhyama' e zlekanA eka pAdana meM nijabuddhinI vRddhi nimitte arthe karyA che temAM te pAdamAMnA "rAjA" ne artha sUrya paNa thAya che ema jaNAvI sUryadevanAM nAma Ape che - sAvitrI bhavitA rAjA visRjo vighRNo virATa / saptaciH saptaturagaH saptAlokanamaskRtaH // ema kaMdapurANamAM zrI sUryasahastra nAmamAM jaNAvyuM che tethI rAjA eTale zrI sUrya, naH eTale amane saukhya Ape che. Ama jUdA jUdA artho dareka zabdonA mUkI AkhA vAkyano artha karI, sarva maLI ATha lAkha artha karyA che te jaNAvI chevaTe pitAnI prazakti Ape che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ janavibhAga zrIjinamihasUripramukhakRtamukhasumukhaziSyavrAtaparikarAn asamAnasanmAnabahudAnapUrva samAhRyAyamaSTalakSArthI granthA matpArdhvAda vAcayAMcakre'vakreNa cetasA / tatastadarthazravaNasamutpannaprabhUtanatanapramAdAtirekeNa saMjAtacittacamatkAreNa huprakAreNa zrIsAhinA bahuprazaMsAparva 'paDhayatAM sarvatra vistAryatAM siddhirastu' ityuktvA ca svahastena gRhItvA etat pustakaM mama haste datvA pramANIkRto'yaM granthaH / ataH seopayogitvAtU zrImAhinApi samuddizyArthamAha-rAjA zrI akabbaraH nA'smabhyaM sauravyaM sukhaM dadate prajAnAmiti / eTale--saMvat 163 nA zrAvaNa suda 13 dine sAMje kAzmira dezapara vijaya karyo te nimitte zrIrAja zrI rAmadAsa (A rAmadAsa te jaNAya che ke jeNe saM0 165ra mAM setubaMdha (rAvaNava ) nI TIkA racI che ane jene mATe prAjyabhaTTanI (rAjataraMgiNamAM vizeSa ullekha maLI Ave che ke vADImAM zrI akabara bAdazAha-jalAladIne prathama prayANa karI ati khAnadAna zAhajAdA thI salAma (pAchaLathI jahAMgIra bAdazAha) sulatAna sAmaMta maMDalika rAjAothI virAjita rAjasabhAmAM aneka vyAkaraNa tArkika vittama bhaTTa-paMDita samakSa amArA guruvara yugapradhAna kharatara bhaTTAraka zrI jinacaMdra surIzvarane AcArya zrI janasiMhari vagere AgelA ziSyasamudAya sahitane atizaya sanmAna ApIne bolAvI A aSTalakSAthI graMtha mArI pAse muha cittathI vaMcAvyo, tyAra pachI tenA zravaNathI tene ati navIna pramodane atireka thatAM cittamAM camatkRti thatAM bahu prakAre zrI bAdazAhe bahu prazaMsA karI ane "sarva vAMcI A vistAra karo" ema kahI svahaste tene laIne A pustaka mArA hAthamAM ApI A graMtha pramANabhUta karyo. pachI pote jene artha karavA cAhe che te pada laI rAjA eTale bAdazAha akabara te naH eTale ApaNane prajAne saukhya Ape che. A graMthanI ane kavie akabara guNa varNana aSTaka' mUkela che te khAsa avagAhavA gya che. visaMvAdaka zaka saMva 1685. AmAM sUtroAdimAM paraspara je virodha bhAse che te batAvyo che. sUtra prakaraNa TIkA prabaMdha saMbaMdha cAru cariteSu / / reDa vaparAtA dag u tA suda te | pI. pI. 3 pR. 290. vizeSa saMga ( ba 1 85 luguNasaramA. gAthAsahastro sa8 168 6 (pI. rI. 3 pR. 288). AmAM jamali Adi ninhonI Avazyaka cUrNimAMthI 16 gAthA TAMkI kahela che ke AnI vyAkhyA saMbaMdha sahita mArA racela vizeSa saMgrahamAMthI vidita thaze." AmAMnI aneka gAthAo jana ItihAsa ane sAhitya mATe upayogI thAya tevI che. gAthA: jiyacaH pratA: vicAH skora vyAni jiyaMti naMti . nAnAvidha graMtha vilokana zramAdekIkRtA atra mayA prayatnAtU // jayatihuyaNa nAmanA stotrapara vRtti saM 0 1687 pATaNamAM. A racavAmAM zrI jinasiMha sUrinA ziSya upAdhyAya samayarAja gaNie (mavika guru-ke je mArA vidhAgurunAja ziSya thAya) mArA para anugraha kare che ema pote svIkAre che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 20 dazavaikAlika sUtrapara zabdArtha vRtti. TIkA lA. 3350 saM. 1691 khaMbhAtamAM. vRttaratnAkara vRtti saM. 1694 jAheramAM 21 kalpasUtrapara kalpakalpalatA nAmanI vRtti lo. 700 navatattvapara vRtti. vIra caritra stava nAmanA jinavalabhari kRta ratavana para 800 lokanI TIkA vIratava vRtti (kuriyaraya samIra vRtti) saMvAdasuMdara 333 0 cAturmAsika vyAkhyAna. radhuvaMza vRtti ( patra 145 ). kavi kAlidAsakRta raghuvaMza nAmane graMtha janamAM sAhitya arthe paDhAvavAmAM AvatA ane tethI tenA para vRttio paNa jaina sAdhuoe aneka karelI jovAmAM Ave che. A rIte saMskRta bhASAmAM kRtio temaNe karI che. vRtti-TIkA uparAMta aneka graMtho sUtro vAMcI te sarvenuM digdarzana karAvI temAM rahelA visaMvAda zedhI pitAnuM bahuzrutapaNuM dAkhavyuM che. gUrjara bhASAnI padyakRtio. 1 covIzI (24 tIrthakaranAM stavana) saM0 1658 vijayAdazamI amadAvAdamAM. Ane kavie "caturvizaMti tIkaragItAni e nAma ApyuM che. AnI zuddha prata ANaMdajI kalyA. hajI hastakanA pAlItANAnA bhaMDAramAM che. 2 zAMbapradyuma prabaMdha racyA-saM. 16pa vijayAdazamI. khaMbhAtamAM staMbhana prArthanAthanA pasAyathI. bhASAmAM moTo graMtha racavAne A temano prayAsa che ema te jaNAve che. 2. dazavaikAlika-sUtra e prAcIna sayaMbhava sUrikRta janAgama che te para prasiddha haribhadra sUrie TIkA karI che. kartA kahe che tethI ziSyone arthe zIghadha thAya te hetuthI sugama karI che. (mudrita saM. 1875). 21. kalpasUtrae paNa prAcIna, bhadrabAhukRta jainAgama che. A paranI kartAnI TIkA 0 jekobI (ke jeNe aMgrejImAM A sUtrane anuvAda karelo che. juo sekreDa bukasa opha dha IsTa) nA kahevA pramANe jinaprabhamunie kalpasUtra para racelI saMdehaviSaSadhi nAmanI TIkAno mAtra saMkSita sAra-abstractche. A jinarAjari (ke jenuM sUripada saM. 1674thI maraNa saM0 1686 sudhI rahyuM )nA rAjyamAM ne jinasAgara sUrinA yauvarAjyamAM lUNukarNasara gAmamAM AraMbha karIne te ja varSamAM auSAriNI puramAM pUrNa karela che. tethI A racanA saM0 1674 thI 1686 nI vacamAM karI che ke te daramyAnamAM lUNakarNasaramAMja saM. 1685 mAM pite hatA te vizeSa saMgrahanAM racanAkAla ane sthala parathI jaNAya che. tethI A racanA saM0 1685 mAM ja pUrNa thayelI che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 jenavibhAga zakti nahI mujha tevI buddhi nahI suprakAza vacanavilAsa nahI tiraya e paNi prathama abhyAsa. kRSNanA kuMvara zAMba ane pradhune Akhare mIzvara pAse dIkSA lIdhI ane vimalagiri para saMlekhanA karI mokSe gayA. A baMnene adhikAra AThamA aMgamAMthI (aMtakRta dazAMga-aMtakRta eTale tabhava mukta thanAra-caramabhavI mahAtmAo saMbaMdhInuM sutra) laI A prabaMdha be khaMDamAM rahe che. gAthA 535, DhAla 21, ka 800 che ane te jesalameranA vatanI nAnAvidhazAstra vicAra rasika leDhA sA. zivarAjanI abhyarthanAthI racele che evuM eka jUnI pratamAM lakheluM che. saM. 1600 thI lakhelI sArI ane junI prata lIMbaDInA bhaMDAramAM mojuda che. 3 dAna zIla tapa bhAvanA saMvAda. P (athavA saMvAda zataka)22 saM. 166ra sAMgAneramAM 'padmaprabhu supasAule'- jainanA dharmanA cAra prakAra nAme dAna, zIla, tapa ane bhAvanA jaNAvyA che-te dareka pitapotAne vaDe mAne che ane e rIte cAre potapotAnA guNa gAI pitatAthI keTalA sukhI ane siddha thayA te jaNAvI takarAra karI ApavaDAI, vIranI pariSadamAM, vIra prabhu pAse kahe che tyAre chevaTe vIra samAdhAna karI jaNAve che ke - ke kehanI ma karI tuhe niMdA ne ahaMkAra A ApaNe ThAme rahe sahuke bhale saMsAra topaNu adhako bhAva che, ekAkI samaratya dAna zIla tapa triNe bhalA, paNa bhAva vinA akyatva. aMjana AMkhe AMjatA, adhike aNu rekha rajamAMhe taja kADhatAM, adhike bhAva vizeSa. 4 cAra pratyeka buddhane rAsa. | mArU saM0 166pa jeTha zu. 15 AgrAmAM. pratyeka buddha thaI siddha thayela jana kahelA karakaMDu, durmukha, nemirAja ane nirgati (nimnaI) e cAra saMbaMdhI cAra khaMDamAM A rAsa vibhakta che. pratyeka khaMDa saM. 1664 mAM pUrNa karyo che paNa darekanI tIthi judI judI che. 1 karakaTu parano saM. 1664 phAgaNa siddhiga budhavAre. DhAla 10, gAthA 187, leka 25. 2 dumuhapara citra vada 13 zukra. DhAla 8. 3 mirAja para-tIthi nathI jaNAvI DhAla 17. 4 nigai parane mArU saMvata 1665 jeTha suda 15 AgrAmAM 'vimalanAtha pasAule" sAnnidhya kuzalasurIda; DhALa 9. A cAre A P cinha mudrita thayela graMtha sUcave che. 22. keIka pratamAM pAThAMtara bAsaTha ne badale chAsaTha che. paNa ghaNI pratamAM bAsaTha che tethI te ja pATha yogya lAge che. A saMvAdane "saMvAdazataka, kartAe pite eka ThekANe kahela che. pitAnI sItArAma copAimAM eka DhAlane rAga mUkatAM jaNAvyuM che ke "rAga dhanyAsirIsIla kahe jagi huM vaDuM, mujha vAta suNe eka mIThIre (ke je A saMvAdamAM bIjI DhAlamAM zIla kahe che) e saMvAda zatakanI bIjI DhAla." kula 5 DhAla che ane 50 kaDI che. A saMvAda sajhAyamALA ane ratnasamuccayamAM mudrita thayela che.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 163 khaMDa nAgaDa gAtranA sadhanAyaka sUrazAhanA AgrahathI racyA che. AkhA rAsa ati suMdara ane rasamaya che. manarekhA ( bhayaNurehA ) sabaMdhI AkhyAna trIjA khaMDamAM aMta ta thAya che. muMbainA zrAvaka bhImasI mANeke A mudrita kareleA che. cAra pratyeka buddha par tilakAcA kRta 215 patramAM, 1138 kSeAkamAM, 600 kSeAka ane 350 gleAkamAM racAyelI ema cAra pustakarUpe kathA jaina graMthAvalImAM nAMdhAi che. 5 pASavidhi stavana. ( eka nAnI kavitA ) saM 1667 mAgazara zuda 10 guru. maraiTamAM. 6 mRgAvatI citra rAsa-cApai . sa0 1668 mulatAnamAM. vadezanI rAjadhAnI kauzAmbInA rAjA zatAnIkanI rANI ane udAyananI mAtA mRgAvatI pati potAnA putrane sagIra mUkI svastha thatAM peAte rAjya calAve che te vakhate tenA para Asakta khanI avaMtInA rAjA caDapradyota AkramaNa kare che, paNa tene samajAvI rAjyane duAdithI prakhala karI Akhare mahAvIra bhagavAna pAse pAte dIkSA le che. A pramANe zIla sAcavI putrahitArthe rAjyavyavahAra karI dharma vairAgya pAmI mukti meLave che; te na satI para A suMdara AkhyAna che. judI judI gujarAtI, madharanI, siMdhI, pRnI navI navI DhALAmAM traNa khaMDAmAM A 'meAhanavelI 'ceAi racelI che. prathama khaMDamAM 13 DhALa, gAthA 266 ane khIjAmAM paNa DhALa 13, gAthA 266, trIjAmAM DhAla 12, gAthA 211 che. mULa jesalamera nivAsIne mulatAnavasatA rIhaDa gAtranA karamacaMda zravaka vagere mATe mulatAnamAM ke jyAM siMdhu zrAvaka sadA seAbhAgI gurugaccha kerA bahurAgI ' si`dhI zrAvakrA vasatA hatA tyAM racela che. . ' A racanAnI pahelAM pote sAMpradyumnanI ceApai racI hatI evuM AnA maMgalAcaraNamAM ja jaNAvyuM che. cha kurmI chatrIzI-1' saM 1668 mA zuda 6 mulatAnamAM 36 kaDhInuM kavaze sava jIva che ema jaNAvI te mATenAM dRSTAMta ApyAM che, (50 vaMdana stuti stavanAdi ma'graha punA. ) 8-10 puNya chatrIzI ( sa0 1668 siMhapura) zIla chatrIzI. ane sASa chatrIzI 11 kSamA chatrIzI P nAgAramAM. ( bhAdarana kSamA guNa Adara ethI zarU thatuM 36 kaDInuM prasiddha kAvya ) 12 sila suta priyamelaka rAsa. 27sa0 1672 mahetAmAM. 23 AmAM prAcIna subhASita mUkela che keH-- sa0969 1 darekamAM 36 kaDI yataH-dhira dheADe! nai pAle! jAya, dhari dheNu ne lUpau SAya, ghara palpakane dharatI ", tiSThurI khayari jIvatAne I. AnI prata mArI pAse che. patra 11. pakti 13. khIjI prato dheArAjanA sana mahuAvIra bhaDAra, temaja gArIyAdharanA, pAlaNapuranA bhaDArAmAM che.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 jenavibhAga dAna viSaya upara A AkhyAna che. sAdhune dAna devAthI siMhalasuta siMhalasiMha kevAM sukha pAme che te ane temAM priyamelaka nAmanA tIrthanuM mAhAtmya jaNAvI te uttama zrAvaka tarIke dharmanA rUDAM kAma kare che ane samAdhI mRtyu pAmI sarapadavI kahe che e batAvyuM che. DhAla 10 che. A pitAnI svakalpita kathA lAge che. 13 naladamayaMtI rAsa. saM. 1673 vasaMta mAsamAM meDatAmAM. kavi premAnaMde lAkhyAna racyuM che, tenI pahelAnA saikAmAM kavi samayasuMdare jaina kathAmAM nirUpeluM naladamayaMtI caritra parathI bhASAmAM A rasamaya rAsa racyo che. 24tilakAcArya kRta dazavaikAlika vRtti ane pAMDava nemi caritamAMthI adhikAra udharI "kiviyaNa kerI kihAM kaNi cAturI' keLavI cha khaMDamAM, sarva gAthA 913, loka saMkhyA 1350, ane DhAla 38 mAM racanA karI che, AnI prata muMbaInI mehanalAlajI seMTrala lAyabrerImAM; ANaMdajI kalyANajInA pAlItANAnA bhaMDAramAM, lIMbaDInA bhaMDAra vagere sthaLe vidyamAna che. 14. puNyasAra caritra. saM. 1673 AnI prata mane prApta thayela nathI. 15. rANapura stavana saM. 1676 mAgazara, rANakapuramAM. mAravADamAM sAdaDI pAse rANapuramAM semasuMdarasUrithI pratiSThita thayeluM haTa lAkha kharca dhanAzA poravADe saM. 1461 mAM baMdhAveluM ati uttama ane zilpakArIgarIthI bharapUra aneka staMbhevALuM 'tribhuvanadIpaka" nAmanuM maMdira virAje che. tenI kavie jAtrA karI tenA TuMka varNana rUpe A stavana racyuM che. cAre dizAnA 24 maMDapa, cAra catumukha (mukha) pratimA, 84 derI, bheyara, tyAM kharatara vasati-deharU che. 16. valkalacIrI rAsa. saM. 1681 jesalameramAM. upakA jesalamerI karmacaMda mulatAnamAM vasato hato tenA AgrahathI A paNa rAsa racyo che. AnI prata pravartaka zrI kAntivijayajInA vaDodarAnA bhaMDAramAM che ane lIMbaDInA bhaMDAramAM che. 1 a. ekAdazI (mauna ekAdazI) nuM vRddha (meTuM) stavana.P saM0 1681 jesalamera pra. ratnasamuccaya pR. 172-3, 17. vastupAla tejapAlane rAsa. saM. 1682 (pAThAM 1686) tiyarI puramAM. A eka bahu TUMkI kRti che. AmAM vastupAla ane tejapAla je gUrjararAja viradhava 24. tilakAcArya-zrI caMdraprabha-dharmaSa-cakrezvarasUri zivaprabhasUri ane tenA ziSya. temaNe Avazyaka sUtra ladhuvRtti 10650 thakamAM saM. 1296 mAM, caityavaMdanA vaMdanaka pratyAkhyAnavRtti . 550, zrAvakapratikramaNa sUtravRtti che. 200, sAdhupratikramaNavRtti le. 296, ukta daza vaikAlika sUtravRtti ka 70 00, saM. 1346 mAM jatakalpavRtti zlo. 1700, saM. 1274 mAM, zrAddhatakalpa mULagAthA 36 ane tenA para svopavRtti zlo. 115, pirNa. mika sAmAcArI le. 2500, neminAtha caritra le. 3500 ane pratyeka buddha catuTya kathA racela che. A paikI chelle graMtha paNa kavie cAra pratyeka buddhane rAsa racatAM kadAca joyo hoya.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 165 lanA prakhyAta zUravIra jaina maMtrIo thayA temaNe je devaLa kayA tenA tathA khIjAM dharmakArya karyAM tenA TuMka ahevAla che. AnI prata meM lakhI lIdhelI che. eka prata phA.sa sabhA pAse che. 18. zatruMjaya rAsa. IP, saM. saM0 1682 (pAThAM 1686)panAgAramAM zrAvaNa vadamAM. A rAsa TUMkA che. temAM lakhyuM che ke sa0 477 mAM dhanezvarasUrie zatruMjayamAhAtmya nAmane graMtha zilAditya pAse hannura karyAM ( A eka daMtakathA che) tenA kaMika AdhAra AmAM lIdhe che. AmAM pahelI DhAlamAM zatruMjayanAM 21 nAma, pachI tenuM pramANu; bIjI DhAlamAM tyAM siddha thayelAnAM nAma, trIjI tathA ceAthI DhAlamAM udhdhAra varNavelAM che. pachI mAhAtmya batAvI pAMcamI DhAlamAM tyAM pApanuM AleAyaNa ( AlAyanA) karatAM chuTakA thAya che e batAvI chaDI DhAlamAM tyAMnA devaLeAnuM TuMka varNana karI-caitya pravADi vaNvI jaNAve che ke~~ caitya pravADi Nu para karIe, sIdhAM vachita kAma. jAtrA karI zetruMja taNIe, sala kriyA avatAra kuzala kSemathuM AviyAe, saMdha sad parivAra~ A rIte sadha sAthe pAte jAtrA karI kuzalakSema AvyA ne tyAra pachI sa. 1682 mAM nAgAramAM A rAsanI racanA karI. te A saMdha kayA . te aMdara jaNAvela sAmajIzAhavaMza pAravADe paragaDeA e sAmasI sAhu malAra rUpajI sadhavI karAvIe e, caumukha phula uddAra nA sadha kadAca hAya evI panA thavAsabhava che. kAraNa ke te amadAvAdanA zeTha sAmajI savAIe sa'1675 mAM A caumukhanI TAMka baMdhAvI. temAMnA bahAranA bhAgane kharataravasaddhi ane RnA bhAgane caumukha-vahi kahe che. mIrAte-ahamadI kahe che ke A maMdira aMdhArAmAM pa8 lAkha rUpIA lAgyA hatA. ( ratnasamuccayamAM pR. 270 thI 280 ne pAne prasiddha thayela che. chellI prazasti AmAM che tethI vadhAre 19 mI kaDI pachI traNa kaDI bIjI pratamAM vizeSa che. temAM jaNAvela che ke A rAsa zatrujaya mAhAtmya sAMbhaLI te anusAra racce che ane te jesalamerathI bhaNazAlI thire zatruMjayanA sadha kAvyeA hateA, te| A thiranA sadhaja upara jaNAvela kuzalakSemathI Avela saMdha kahevAnuM spaSTa pratIta thAya che. ) 19 sItArAma prabaMdha ceApai. sa0 1683 meDatAmAM. A rAsa ghaNA merA che ane jaina rAmAyaNa AkhI temAM mUkI che. amAM prathama ja pote AnI agAu cAra rAsa racyA che temAM * huM sarasvati teM madada karI hatI tema AmAM paNa madada kare rovuM jaNAve che:-- samaM sarasati sAmiNI, eka karUM aradAsa mAtA de je mujhane karU vacana vilAsa; 25. khAsI ane chAsIH ema tema bAsaTha ane chAsa ...ema pAThAMtara kha ane chA ekakhIjAne badale lakhAi javAnA hastadoSathI saMbhave che. A ane rAsA mATe jIe fArbasa gujarAtI sabhAnA hastalikhita pustakonI savistara nAmAvalI pR. 47 ane pR. 7. vi. 6 22.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina vibhAga saMba pajUna kathA sarasa (1), pratyeka buddha prabaMdha (2) nala davadaMtI (3) mRgAvatI (4), caupaI cAra saMbaMdha. AI tuM AvI tihAM sama dIdho sAda, sItArAma saMbaMdha paNi sarasati kare prasAda A pA caritra (pauma cariyama)-sItAcaritanA AdhAre racela che. hindu rAmAyaNa mAMthI aneka AkhyAne jUdA jUdA hindu kavie lakhelAM che. kavi kahe che ke jinazAsana zivazAsane sitArAma caritra suNI jere bhinnabhinna zAsana bhaNuM che ke vArtA bhinna kahie. A nava khaMDamAM lagabhaga 3700 gAthAne A rAsa, gelachA gAtrIya prasiddha rAyamalanA putraratna amIpAla ane netasI, tathA bhatrIjA rAjasInA Agrahe racelo che. temAM kavie gUjarAtI, siMdhI, mAravADI, mevADI, DhuMDhArI, dilhI vagere aneka sthaLomAM gIto tathA dezIo laI tenI layamAM pitAnI dezIo banAvI kAvyacAturI evI kuzalatAthI rasane khIlavI batAvI che ke na pUcho vAta. A kRti te kavinI adbhuta thaI che ane te gUrjara kavi ziremaNI premAnaMdathI anekadhA Takkara mArI keTalIka bAbatamAM caDI jAya che. kavi pate A kRtine mATe magarUra che ema te chelle je jaNAve che te parathI spaSTa thaze sItArAmanI copAI je huM te vAco re. rAga ratana javAhara taNe, kuNa bheda lahe nara kAre navarasa paDyA ihAM, te sughaDe samajI lejo re, je je rasa paDyA hatAM, te ThAma dekhADi de reke ke DhAla viSama kahi te, duSaNa mata de kei re, svAda sAbUNI je have te liMga hade kade na hoI reje darabAre gayo haze TuMDhAki mevAki ne dillI re, gujarAta mA ADime te kahie kAla e bhalI re - mA kahe kAM naDI, vAMcatA vAda lahesA re, navanavA rasa navanavI kathA, sAlatAM zAbAza dezaA rasa khAsa prakaTa karavA yogya che. devacaMda lAlabhAI pustakedAra phaMDavALA pAsethI AnI prata mane jovA maLI hatI. teo prakaTa karavA IcchatA hoya ema jaNAtuM hatuM, paNa Ane traNa cAra varSa thayAM chatAM kaMIpaNa te mATe prayAsa thayo nathI jaNAto te zocanIya che. A rAsanI kavisvahastalikhita prata AgrAbhaMDAramAM che. 20 bAvaravatarAsA saM. 1685 21 gautamapRcchA sa, 1686 22 thAvasthA copAI saM. 1681 [ thAvayA putra kathA lokabaddha patra 11nI janagraMthAvalImAM noMdhAyelI che. ] 23 caMpaka zreNInI copAI saM. 165 jAleramAM.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara 127 A anukaMpAdAna upara kathAnaka che. peAtAnA adhika snehI ziSyanA AgrahathI, khe khaMDa kula gAthA 506. graMthAtha zlA. 700. prata AdajI kalyANajInA tathA dheArAjInA bhaMDAramAM che. AmAM e paNa batAvyuM che ke sarajata upara AdhAra rAkhanAra hAya che paNa udhama ane bhAvI atene bhAvI karatAM udhama adhika che. " sahu krA leAka lahaI che' saravuM, te khela ketA vAMsu', udhama i Ima paNi bhAvI adhi, samayasuMdara kahai sAcuM. [ ca'pakatreSTi kathA e nAmathI (1) 355 kSeAkamAM, (2) jayaseAma ( kavi samayasuMdara sAthe jeNe upAdhyAya pada lIdhuM te guNavanayanA guru ) kRta, (3) vimalagaNikRta, ema traNa jaina graMthAvalimAM noMdhAela che. ] 24 dhanadatta ceApAi sa0 1696 AsA mAsa. amadAvAdamAM. A vyavahArazuddhi para kathAnaka che. zrAvake vyavahAramAM kevI rIte vartavuM e Ane uddeza che. zuddha vyavahAra-ceAkhavaTabharyo vyavahAra karyA te kavi batAve che. zrAvakanA 21 guNa gaNAve che. viSNuja karata vANIyau, sAhajI, AchuM nApai TAMka, adhika piNa teAla' nahI, sAhajI, manamAMhi ANui sAMka suNuu re bhavikajana, zrAvaka guNa ikavIsa Ni paraIsakhara vacana na kahaqha nikhara, sA. nikhara sakhara na kahe jiSNu velA devuM karyuM, sA. ti ivelA te deha-su. guru" kadi khelai nahi, sA. sAcuM phrui nitameva, pahilau vyavahAra zuddhi guNa, sA. ma kahyu ahiM tadeva. su0 lagabhaga dADhasA TuMkane A rAsa che. AnI prata amadAvAdamAM, dheArAjI ane pATaNunA bhaMDAramAM che. pATaNanA hAlAbhAinA bhaMDAranA DAbaDA 82 mAM patra 9 nI A rAsanI eka prata che tenI aMte lakhyuM che ke sa gAthA 161 zrI samayasuMdara mahApAdhyAyAnAM pautraNa 5. hu kuzala gaNanA saMzodhitA. sA. hajI dhanajI suzrAvikAgrahe. ' patra 9. A parathI jaNAya che ke kavinI ziSyaparaMparA hatI ane te paikI tenA ziSyanA ziSyanuM nAma pati kuzala hatuM. [ dhanadatta kathA ( 1 ) zlAkadda patra 24, (2) gadyamAM patra 10, (3) patra 17 mANikyasuMdara kRta, ( 4) 330 zlAkanI, ema cAra ane sauthI prAcIna tADapatramAM lakhelI amaracaMdra kUta ema pAMca jaina graMthAvalimAM noMdhAyela che. ] 25 sAdhuvaMdanA sa'0 1697 ( lIM. bhIMDAra ) 26 pApa chatrIzI sa0 1698 ahimadapuramAM. ( pUracaMdajI nahAra pAse prata che ). 27 susaDha rAsa-A prApta thayela nathI. [ mULa A kathA prAkRtamAM devedrasUri kRta 537 gAthAmAM ane khIjI prAkRtamAM 350 gAthA, jaina graMthAvalimAM noMdhAyela che. ] 28 puNyAya rAsa ( rahelAneA apAsarA tathA ratnavijayajInA bhAra. amaddAvAda )
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 janavibhAga 29 pujA RSino rAsa. nAgapurIya tapAgacchanI paTTAvalimAM thaelA eka muninA tapanuM varNana karavA samayasuMdara upAdhyAye A rAsa karelo jaNAvyo che. pArdhacaMdrasuri saMtAnIya vimalacaMdrasUri thayA tenI pAse pujA munie rAjanagaramAM vi. saM. 1670 mAM aSADha zudi 9 ne dine dIkSA lIdhI, ane tyAra pachI ugra tapa kriyA karI 12322 (?) upavAsa karyA ane bIjA aneka tapa karyA. A sarva tapanI saMkhyA vagere ukta rAsamAM ApI che. A sivAya kavie aneka svAdhyAya (sajha ), stavano, pada vagere TuMkI kavitAo racelI che - sajhAyo-mahAsatI yA mahApuruSe para lakhelI, ane bIjI vairAgyapadezaka sajhAya ema be prakAre che, (1) rAjulanI sajhAya. (prathama caraNa-rAjula cAlI raMgazuM re ) gajasukumAla sa0 (nayarI dvArAmati jANijI ) anAthI muni sa (zreNika rayavAhI caDyo) bAhubali saha (rAjataNA ati lobhiyAvIrA mahArA gajathakI utare). celaNuM sa0 (vIra vAdI valatAM thakAMjIvare vakhANI rANuM celAjI ) araNaka muni sava-(araNika munivara cAlyo gecarI) karakaMDa sava-(caMpA nagarI ati bhalI, huM vArI lAla ) namirAjarSi sa. prasannacaMda rAjarSi sasthUlabhadra sa0 megharatha rAya sava-dazame bhave zrI zAMtijI, megharatha jIvaDo rAya-raDArAjadhanya dhanya megharatha rAyajI, jIvadayA guNakhANa) zAlibhadra saha (prathama gavALiyA taNe bhajI, dIdhuM munivara dAna. ) bhUdeva-nAgilAnI sa0 (ardha maMDita gerI nAgalA re-A dezI vinaya vijaya ane yazovijaya kRta zrIpALarAsamAM levAI che) apragaTa. dhanAnI sajhAya-(jagi jIvana vIrajI, kavaNa tamAre zISa)-aprakaTa. (2) niMdA para-(niMdA bha karajo keInI pArakI re) mAyA para-( mAyA kAramIre mAyA makara catura sujANa.) dAnazIla tapa bhAva para- ( re jIva jina dharma kIjIe. ) bIDA para-(bebIDA tuM dhoje mananuM dhotIyuM re). paMcamaArApara (zrAvakanA) ekavIsa guNe sara (puraNacaMdajI nahAra-kalakattA pAse prata che)-A kadAca vyavahAra zuddhi rAsano bhAga hoya. stavane (1) munisuvrata svAmI sta... (pakhavAsAnuM stava)-15 divasanA upavAsa karavAnA te upara-(jaMbuMdIpa sahAmaNa, dakSiNa bharata udAra)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavivara samayasundara RSabhadeva stavana. tIrthamAlA stavana (zatruMjaye RSabha samasya) rANakapura ta saM 1676 (rANapura raLiyAmaNuM re...zrI AdIzvara deva mana moyuM re aSTApada giri stava (manaDe aSTApada me mAharAjI, nAma japuM nizidAsajI ) sImaMdhara sta0 (dhana dhana kSetra mahAvidehache.). zatruMjaya maMDaLa zrI AdinAtha stavana-saM. 1699 mAM kavinA hAthanuM lakhAyeluM paMDita lAvacaMda pAse che. "saMvata sela 99 varSe bhAdavA sudi 13 dine liSitaM . svayameva ema chelle ullekha che. temAMnI 22 mI kaDI caMcala jIva rahe nahIMcha rAcaI ramaNa rUpa: kAma viTaMbaNu sI kahujI tuM jeNu te sarUpa te jinahAM pitAnA "Adijina vinati" stavanamAM thoDA pheraphAra sAthe lIdhI jaNAya che, (2) paMcamI tapa para laghu stara-(paMcamI tapa tame kare re prANI.) paMcamI tapa para vRddha (moTuM) stava-DhAla 3 nuM (praNamI zrI gurupAya, nirmala jJAna upAya) jJAna paMcamI e jainamAM jJAna vRddhi arthe eka dhArmika parva che. AmAM jaNAvyuM che ke jJAna vaDe saMsAra, jJAna mugati dAtAra, jJAna dI kahyo e, sAco sava e. jJAna locana suvikAza, lokAloka prakAza, jJAna vinA pazu e, nara jANe kiryuM . ekAdazI vRddha stara 13 kaDInuM. (samavasaraNa beThA bhagavaMta, dharama prakAze zrI arihaMta). mauna ekAdazI nAmanA dhArmika parva para jesalameramAM saM0 1681 upadhAna tapa sta-(zrI mahAvIra dharama paragAse, beDI paraSada bAra ) piSadhavidhi sta- (3) vinati eTale saMbodhana rUpe ApavIti- svadoSa jaNAvI prabhunI karuNuM ane dayA bhAMgavA mATe jemAM Arjava pUrvaka vinati karavAmAM AvI che tevA vinati stavane. mahAvIra vinati stara (vIra suNe mArI vinati, karajoDI huM kahuM mananI vAta ) A jesalameramAM vAcanAcArya pote hatA tyAre banAvyuM che. amarasarapura maMDana zItalanAtha vinati sta (merA sAheba he, zrI zItalanAtha ki, vinati suNe eka meraDI) AyaNa (AlecanA) rUpe vinati stava (4) chaMdapArzvanAtha chaMda (ApaNu ghara beThAM lIla kare.) (5) dAdAjI sta(kharataragacchamAM pitAnI guruparaMparAmAM thayela jina kuzala sUrajI "dAdAjI" tarIke oLakhAya che, ghaNuM camatkArI heI temaNe samaratAM
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 jainavibhAga ghaNAne paracA ApyA che ema manAya che. e paraco kavine maLyuM hatuM tevuM A stavanamAM jaNAvela che, temaja pitAnI kRtimAM paNa stuti rUpe tema sAMnidhya laIne avyAhana kareluM che. (Adi caraNa-Ayo AyejI samarata dAdajI A.) stutio, prabhu stuti. vimalAcala RSabha stuti. 21 keTalAMka padA, vairAgya-upadeza bedhaka TuMkAM kAvyone "pada' e nAma apAya che. je maLelAM te A nibaMdhamAM uddhata karyo che. badhAM hindI bhASAmAM che. anya kRtio-uparakta sivAya kavinI anya kRtio havAne saMbhava che. e paikI RSimaMDaLa para pitAnI TIkA ke stavana-kaMI paNa hovuM jAIe, 27 26 upara sajhAye, stavano, pada vagere sarva mudrita thayAM che. juo jainaprabedha sajhAyamALA, ratnasAgara, ratanasamuccaya, janakAvyasaMgraha caityavaMdana stutistavanAdi saMgraha. 27 kAraNa ke kha0 zivacaMda pAThake 24 jina prajA saM. 1779 (naMda muni nAgadharaNI) varSamAM Azo suda 2 ne zanine dine jayapuramAM racela che temAM samayasuMdaranI A kRtine pite AdhAra lIdhelo jaNAvyo che - samayasaMdara anugrahI RSimaMDala, jinakI zobha savAyA, pUjA racI pAThaka zivacaMde AnaMda saMdha vadhAyA ratnasAgara bhAga 1 le pR. 288.