Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdhyAya zibira : 2008 (pravacanonA mukhya muddAonI noMdha) :: pravacanakAra :: pUjyazrI jinacaMdrajI mahArAja (baMdhutripuTI) :: viSaya : jaina dharmamAM karmanuM tattvajJAna :: sthaLa :: zAMtidhAma ArAdhanA kendra - tIthala :: Ayojaka :: preraNA prakAzana TrasTa jinakRpA mitra maMDaLa,tithala SHIBIR-2008 :: Subject :: Karma Vignayan (Karmic Theory in Jainism) :: Venue :: Cameron Highlands, Malaysia : Organized by : Shantiniketan Foundation, Malaysia
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zibiranA pravacanonI bhUmikAnA mukhya maddAo H tIrthaMkaro kevaLajJAna thayA pachI dharmatIrthanI sthApanA kare.temAM be kArya thAya. (1) tattvanuM nirUpaNa (ra) caturvidha saMghanI sthApanA. tIrthaMkaro prathama upadezamAM gaNadharone tattvajJAnanA nicoDarUpe 'tripadI' Ape. gaNadharo tenA AdhAre jJAnano vistAra kare. dvAdazAMgInI racanA kare. A dvAdazAMgI, caudapUrvake AgamagraMtho e jainadharmanA mULabhUta dharmazAstro kahevAya. 14 pUrvamAMthI 1 pUrva che karmapravAda pUrva. vizvanuM vizALa tattvanirUpaNa je 14 pUrvamAM karavAmAM AvyuM. temAMthI 1 pUrva Akhu karma vijJAna mATe phALavavAmAM AvyuM che. A zibiramAM ApaNe ' karma' vizenI mAtra prAthamika ane chatAM mahattvanI thoDI vAto upara vicAraNA karIzuM. jaina darzananuM karma vijJAna samajavA mATe, pahelAM jaina tattvajJAnanA bIjA mahattvanA be traNa viSayonuM sAmAnya jJAna hovuM jarUrI che ane te che.(1)Sadravya (2) navatattva ane (3) AtmAnA SaDthAna A traNanuM sAmAnya jJAna meLavyA vinA karmanuM tattvajJAna samajAvuM muzkela che. // // jaina dharmamAM karmanuM tatvajJAna // navatattvamAMnA jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mokSa A nave ya tattvo karmavAdanA siddhAMta sAthe eka yA bIjI rIte joDAyelAM che. jaina darzana jagatanA kartA tarIke Izvarane ke tevI koi vyaktinI mAnyatAne svIkAratuM nathI. kAraNake temAM aneka navA prazno ane Apattio Ave tema che. IzvaratattvanuM anaMta zaktimaya ane karUNAmaya svarUpa paNa temAM khaMDita thAya che tethI jaina darzane saMsAranA saMcAlanamAM jIva ane karmanA saMbaMdhone tathA karmanA prabhAvone te vadhu mahattva ApyuM che. ane tenA vize sUkSmatAbharyuM ciMtana karyuM che. teja rIte SaDvavyamAMthI jIvadravya ane tenA SaDthAna 1. AtmA che, ra. te nitya che, 3. karmano kartA che, 4. karmano bhokatA che. 5. mokSa che ane 6. mokSanA upAya che) svIkAryA vinA karma vijJAna AgaLa cAlI zake tema nathI. O jaina tattvajJAna jIvanasparzI tattvajJAna che. jIvanane sAcI rIte jIvI javuM e jaina tattvajJAnanI lazruti che. A mATe jIvanane UMDANathI samajavuM, jIvanamAM banatI ghaTanAo pAchaLa kayA tattvo kAma karI rahyA che tene samajavA ane te badhAnA AdhAre jAgRti keLavIne jIvananA Adarzo nakkI karavA te AdhyAtmika vikAsanuM paheluM pagathiyuM che. jIvana be prakAre jIvAya che.(1) dehayukta jIvana(ra) dehamukta jIvana dehamukta jIvana eTale janmamaraNathI mukta thayelA mokSagAmI AtmAonuM jIvana. e jIvana anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta AnaMda ane anaMta zaktimaya che. * dehayukta jIvana eTale vizvamAM janmamaraNanA cakramAM aTavAyelA dehadhArI AtmAonuM jIvana. A dehadhArI AtmAo karmanA baMdhanathI baMdhAyelA che. ane teo saMsArI jIvo tarIke oLakhAya che. (2)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ A dehadhArI saMsArI jIvonA deha (zarIra) nuM varNana karatAM jaina zAstromAM zarIranA pAMca prakAra batAvavAmAM AvyA che. (1) dArika zarIra (ra) vaikriya zarIra (3) AhAraka zarIra (4) tejas zarIra (5) kArpaNa zarIra. A pAMcamAMthI chellA be (tejas ane kArmaNa) sUkSma zarIro che. te baMne cetanA uparanA sUma AvaraNo che. ane te saMsArI jIvone anAdikALathI vaLagelA hoya che. janma janmAMtara sudhI te jIvanI sAthe ja rahe che. jIva jyAre mokSa pAme tyAre ja te tejas ane kAzmaNa zarIrathI paNa mukta bane che. saMsAramAM jIva ane karma ekameka thaIne rahelA che. jIva du:khI che, parAdhIna che kAraNa ke tene karmano saMga che je te koI rIte karmathI aLago thaI jAya to teno mokSa thaI zake che. ane te paramAtmA banI jAya che. AdhyAtmika vikAsanI draSTie AtmAnI traNa avasthA che. (1) bahirAbhA (ra) aMtarAtmA (3) paramAtmA. adhyakAlIna jIvana ane mRtyunA cakramAMthI sadAne mATe mukta thaI, deha vinAnuM mAtra caitanyamaya astitva, anaMta jJAnamaya evuM zAzvata jIvana prApta karavuM e jaina sAdhanAno Adarza che. A Adarzane je jIvo samajatA nathI ke svIkAratA nathI te jIvo bahirAtmA che. A Adarzane je jIvo samaje che, svIkAre che ane te mujaba jIvavAno prayatna kare che te jIvo aMtarAtmA che. ane uparanA Adarza mujabanI parama avasthAne jeo pAmI cUkyA che ane karmanA baMdhanothI saMpUrNapaNe jeo mukta thaI gayA che te AtmAo paramAtmA kahevAya che. che. AtmA upara lAgelA karmanA saghaLA baMdhano tUTI jAya ane AtmA karmarahita thaI jAya tyAre te paramAtmA bane che. A mATe jaina darzanamAM karmavijJAnanuM sUkSma, vyApaka ane vyavasthita nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. cha karmagraMtha, kammapayaDI vigere tenA mukhya dharmagraMthomAM tenuM vistRta vivecana jovA maLe che. jaina darzananuM karma vijJAna - mukhya muddAo jaina dharma mAne che ke jIva anAdino che, teno saMsAra anAdino che ane te saMsAra anAdikALanA jIvI sAthenA karmasaMyoganA kAraNe cAlI rahyo che. AtmA ane kAmaNa zarIra anAdikALathI joDAyelA che.(suvarNa ane mATInuM draSTAMta) jIvanamAM banatI sArI-narasI pratyeka paristhitiomAM karmayugalono mukhya prabhAva rahelo che. jIva jevA karma kare tevuM phaLa maLe che. jIvane bIjuM koI sukha ke duHkha Apatu nathI. te pote ja teno kartA che ane bhoktA che. jema zarIramAM vijAtIya aNuo praveze tyAre zarIramAM vikRti thAya che tema AtmAmA vijAtIya evuM jaDa dravya praveza kare che tyAre AtmAmAM vikRtio ubhI thAya che. arthAt jas evA karma saMsAranI viSamatAonuM ane AtmAnA rogonuM mULa che. karmanA A cakravyuhamAMthI bahAra nIkaLavAnuM jIva mATe ati muzke che paNa te azakya nathI. je jIve karmanI cuMgAlamAMthI chUTI javuM hoya to teNe navA karmo na bAMdhavA joIe, saMvara karavo joIe ane AtmAnI upara karmano je jUno sToka che tene khAlI karatA rahevuM joIe, nirjarA karavI joIe. ApaNe navA AvatA karmane rokavA hoya to, karma kevI rIte baMdhAya che te vAta samajavI paDaze. jIva. potAnA rAga-dveSa AdinA kAraNe vAtAvaraNamAMthI evA paramANu satata grahaNa karato rahe che je jIvA sAthe otaprota thaIne karma banI jAya che. (3)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ // // jIva mana, vacana ke kAyAthI koIpaNa vRtti-pravRtti kare tyAre jIvane pratikSaNa karmapudgalo coMTe che. ( karma baMdhAya che.) jyAre karmanuM AtmA sAthe AvuM saMyojana thAya che te vakhate A cAra prakAranI noMdhaNI thAya che. karmanuM sukSma vibhAgIkaraNa svayaM thaI jAya che.(1) prakRtibaMdhaH karmanI jAta - svabhAva (Quality) (2) sthitibaMdhaH karmanI AtmA upara rahevAnI sthiti - samaya (Time Limit) (3) rasabaMdha H karma udayamAM Ave tyArano phorsa - prabhAva (Capacity) (4) pradezabaMdha : karmapudgalono jaththo (Quantity) bAMdhelA badhA ja karmo bhogavavA paDe tevo niyama nathI.e mATe karmanA be bheda samajavA jarUrI che. (1) nikAcita karma eTale samucita puruSArtha karyA pachI paNa je tUTe nahIM tevA karma. (2) anikAcita karma eTale samucita puruSArtha karyA pachI je tUTe, vipAka ocho batAve tevA karma. azubha karma nikAcita thavAmAM kAraNabhUta pariNAma che : doSonI tIvra rUci ane pakSapAta. (rAjA zreNika: zikAra) zubha karma nikAcita thavAmAM kAraNabhUta pariNAma che : guNanI tIvra rUci ane anumodanA. (zAlIbhadra ) koIpaNa karma baMdhAyA pachI te tarata udayamAM AvatA nathI. amuka samaya sudhI te karmapudgalo koipaNa jAtano prabhAva batADyA vinA AtmA upara suSuptapaNe paDyAraheche. A samayane karmano abAdhAkALa kahevAya che. A abAdhAkALa daramyAna puruSArtha ane AtmajAgRti dvArA baMdhAI gayelA karmomAM paNa ghaNA badhA pheraphAro thaI zake che. abAdhAkALa daramyAna pUrve baMdhAI gayelA karmomAM thatA pheraphArone saMkramakaraNa, udIraNAkaraNa, urtanAkaraNa, apavartanAkAraNa vigere nAmothI oLakhavAmAM Ave che. karmane mukhyatve traNa vibhAgamAM vicAravAmAM Ave che.(1) badhyamAna karma-baMdhAtA karma (ra) prArabdha karma - udayamAM AvelA karma ane (3) saMcita karma-AtmA upara zAMtabhAve paDI rahelA sattAgata karma. m : AtmAnA mULabhUta ATha guNone DhAMkanAra ATha karma : AtmAnA DhaMkAtA guNo karmanuM nAma karmanuM nAma 1. jJAnAvaraNIya karma ra. darzanAvaraNIya karma 3. vedanIya karma anaMta 4. mohanIya karma anubaMdhanA prakAra 1. puNyAnubaMdhI puNya ra. pApAnubaMdhI puNya 3. puNyAnubaMdhI pApa 4. pApAnubaMdhI pApa jJAnazakti darzanAzakti 5. nAma karma 6. gotra karma anaMta sukha 7. AyuSya karma vItarAgatA-AnaMda | 8. aMtarAya karma karma be prakAranA gaNAya che. je karmanI asarathI jIvane sukhada saMvedanA rahe te puNya karma ane je karmanA prabhAvathI jIvane du:khanI anubhUti thAya te pApakarma. AvA puNya karma ane pApakarmanA paNa cAra prakAra karmanA baMdha ane anubaMdhanI vibhAvanA dvArA raju karavAmAM AvyA che. :: karmanA baMdha ane anubaMdhanA cAra prakAra : upamA khaDI sAkara upara beThelI mAkhI madha upara beThelI mAkhI paththara upara beThelI mAkhI zleSma upara beThelI mAkhI (4) AtmAnA DhaMkAtA guNo arUpIpaNuM anurUlaghupaNuM ajarAmarapaNuM anaMta vIrya-zakti dRSTAMta zAlIbhadra mammaNazeTha puNIyo zrAvaka kAlaukarIka kasAI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja mana-vacana-kAyAnI koIpaNa zubha ke azubha pravRttithI karmano baMdha paDe che. ane te vakhatanI ke te pachInI mananI zubha ke azubha vRttinA AdhAre karmanA anubaMdha paDe che. paraMparA cAle che. karmano baMdha thayA pachI te karma aMge jIvanA manamAM je bhAva thAya che tenI karmanA anubaMdha upara ghaNI asara paDe che. karma thayA pachI, teno baMdha paDyA pachI jIva AnaMdamAM AvI jAya ane te bhAva ghUMTyA kare to te karmanA baMdha gADha thaI jAya. ane karma baMdhAyA pachI jIva je pazcAttApa kare ane manamAM te bhAva tIvratAthI cUMTAyA kare to jIvano karmabaMdha zithila thaI jAya. mATe puNya karma-sArA karma karIne tenI anumodanA karavAnuM ane pApakarma - khoTA karma thaI gayA pachI pastAvo karavAnuM jaina dharmamAM vidhAna che. jaina dharmamAM to karmanA baMdha karatA paNa anubaMdhane ghaNo mahatvano gaNyo che. karmasattA karatA paNa caDhiyAtI che dharmasattA ane AtmasattA, karma e jaDa paramANu che ane jIva e caitanya sattA che. jaDa zaktizALI che paNa caitanya jo jAge to te jaDa evI karmasattAne haTAvI zake che. jo A vAta svIkAravAmAM na Ave to kyAreya koI jIvano mokSa thaI zake ja nahI. karmasattAnI bhayAnakatA jANIne kAyara thavAnuM nathI ke manane nabaLuM banAvavAnuM paNa nathI. paraMtu karmasattA karatAM paNa vadhu prabhAvazALI dharmasattAnuM baLa ubhuM karIne karmane harAvavAnA che. AtmA ane karmano saMbaMdha anAdi che paNa anaMta nathI.puruSArtha dvArA A anAdikALathI cAlI rahelA karma saMbaMdhano aMta paNa karI zakAya che. ane te mATe karmanuM tattvajJAna jANavAnuM che. karma e jo bhAgya che to AtmAnI jAgRti e puruSArtha che. (pattAnI ramatanuM draSTAMta) ramatamAM pattA maLavA e bhAgyanI vAta che. ane maLelA pattAmAMthI bAjI jItavI ke hAravI e puruSArtha ane AvaDatanI vAta che. ATha karma ane jIvAtmAo upara thatI tenI asaro: jIvane saMsAranI rakhaDapaTTImAM je karmo mahattvano bhAga bhajave che tene sAdI bhASAmAM puNya ane pApa evA be nAma ApavAmAM AvyA che. puNyakarmathI AtmAne bhautika sukhanI sAmagrI tathA AdhyAtmika vikAsanA sAdhanonI prApti thAya che. jyAre pApakarma jIvane du:kho ane kaSTo apAve che ane AdhyAtmika samajaNanI durlabhatA ubhI kare che. AvA zubha-azubha karmanI asaronA kAryakSetra mukhyatve traNa che. 1. saMsAramAM rahelA tamAma jIvone sukha ane sukhanI sAmagrI ApavI. ra. tamAma jIvone duHkha ane duHkhanI sAmagrI ApavI. 3. AtmAnA mULabhUta guNo ane sahaja zaktione avarodhavA - dabAvavA. AvA karmanI mULa prakRti AThache. prakRti eTale svabhAva ane te A pramANe che. 1. jJAnAvaraNIya karma udayamAM AvavAthI AtmAno jJAna guNa DhaMkAya che tethI, jIva jANavA yogya viSayone jANI zakato nathI, jijJAsA hoyA chatAMya samaja na paDe. vyakita mUrkha ane maMdabuddhivALo bane, bahero mUMgo bane, yAdazakti alpa hoya vigere... ra. darzanAvaraNIya karma udayamAM AvavAthI AtmAno darzana guNa TaMkAya che tethI, jIva jovA yogya viSayane joI zakato nathI tenI draSTi ADe AvaraNa AvI jAya che. je vyakitane aMdhApo Ave che, najara nabaLI paDe che, AMkhanA roga thAya che. ka vyakita uMghaNazI bane che, uMghamAM cAle che, uMghamAM na karavAnA kAma karI Ave che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. vedanIyakarmaAtmAnA AtmAnA anaMtasukha guNane AvRtta kare che ane tenA be bheda che. (1) zAtA vedanIya (ra) azAtA vedanIya zAtA vedanIya karma udayamAM AvavAthI jIvane padagalika sukhanI prApti thAya che ane zarIra nirogI rahe che. ka azAtA vedanIya karma udayamAM AvavAthI jIva anekavidha du:khothI rIbAya che ane zarIramAM roga thAya che. anukuLa viSayonI aprApti tathA pratikULa viSayonI prApti thavAthI jIva duHkhI thAya che. 4. mohanIya karma AtmAnA AnaMdaguNane AvRtta kare che. ane tethI, jIva rAgAMdha bane che, IrSyALu bane che, vastu ane vyaktimAM Asakta rahe che, ane mana mUTa banI jAya che. sva svarUpane parakhavAnI buddhi ane te mujaba AcaraNa karavAnI zakti rahetI nathI. ane kaSAyo tIvra bane che. pa. nAmakarma AtmAnA arUpIpaNuM guNane AvRtta kare che, ane tenA mukhya be bheda che. (1) zubha nAmakarma (ra) azubha nAmakarmI zubhanAma karma nA udayathI jIvane suMdara zarIra, pAMca Indriyo, madhura avAja vigerenI prApti thAya che. samAjamAM yaza, sanmAna, gaurava tathA saubhAgya AdinI prApti thAya che. ane jIva tIrthakara paNa banI zake che. azubha nAma karmanA udayathI jIvane beDoLa zarIra, karkaza avAja ane mAMdaluM zarIra prApta thAya che. 6. gotra karma AtmAnA aguru laghu guNane AvRtta kare che.ane tenA mukhya be bheda che. (1) ucca gotra karma (ra)nIca gotra karma * ucca gotra karmanA udayathI jIva uMcI nAta-jAta ane ucca-saMskArI-sukhI kuLamAM janma pAme che. * nIca gotra karma udayamAM AvavAthI jIva halakI nAta-jAta ane nIca-daDukhI-daridra kuLamAM janma pAme che. che. AyuSya karma AtmAnA akSayasthiti-ajarAmarapaNuguNane AvRtta kare che ane tethI, jIva naraka, tiryaca, manuSya ane deva A cAra gatimAM paribhramaNa kare che, ane janma maraNa pAme che. ane AyuSya karma pramANe te te prakAranuM sukhamaya ke duHkhamaya jIvana tene jIvavuM paDe che. aMtarAya karma AtmAnA anaMtavIrya-anaMtazaktiguNane AvRtta kare che ane tethI, jIva dAna thaI zakato nathI, dhana ane sukhanI prApti karI zakato nathI, lAbha meLavI zakato nathI, bhoganI ke upabhoganI sAmagrI bhogavI zakato nathI ane dharma sAdhanAno puruSArtha paNa karI zakato nathI. (6)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ :: jIvane ATha karma baMdhAvAnA kAraNo : jenA thakI AtmA upara karma vargaNAnA pudgalo coMTe che ane karma baMdhAya che te karma baMdhanA mukhya kAraNo cAra che ane tene jaina dharmanI paribhASAmAM Azrava kahevAmAM Ave che. 1. mithyAtva : sudeva, sugurU ane sudharma pratye azraddhA ane arUci, pariNAme AtmA ke AtmAnI mukta avasthA (mokSa) mAM sukha hoya te vAtano asvIkAra karavAnI buddhi. je sarvajJa hoya, vItarAga hoya, karUNAmUrti hoya ane anaMta zakti sampanna hoya tevA mahApuruSo - tIrthakara bhagavaMtoe batADelA mokSamArga pratye zraddhA ane ruci sthApita thavI ja joIe te na thAya tenuM nAma mithyAtva. 2. avirati : pAMca Indriyo ane 6ThuM mana.e 6 ne pApa pravRttiomAM jatI na rokavI te. 3. kaSAya : krodha - mAna - mAyA - lobha vigere manane kaluSita karatA cittanA pariNAma. 4. yoga : zubha-azubha pravRttiomAM mana - vacana - kAyAnuM thatuM pravartana. A cAra karmabaMdhanA mukhya kAraNone (Avyavone) rokavA tenuM nAma saMvara kahevAya ane te che. (1) samyakt (ra) virati (3) upazama ane (4) mana-vacana-kAyAnI samiti tathA gupti. (rojIMdA jIvanamAM zuM karavAthI kayA karma baMdhAya che tenI samajUtI) 1. jJAnAvaraNIya karmabaMdhAvAnA kAraNo: (1) jJAna ane jJAnInI niMdA karavAthI (ra) jJAnIno upakAra bhUlI javAthI (3) bIjAne bhaNavAmAM avarodha ubho karavAthI (4) jJAnInI IrSA, dveSa ane apamAna karavAthI (5) jJAna ane jJAnanA sAdhanonI AzAtanA karavAthI jJAnAvaraNIya karma baMdhAya che. 2. darzanAvaraNIya karma baMdhAvAnA kAraNo: (1) guNIjanonI niMdA, tiraskAra ane apamAna karavAthI (ra) jinavANImAM ane dharmanA prabhAvamAM zaMkA-kuzaMkA karavAthI (3) sAdhu sAdhvInI niMdA karavAthI (4) AMkhano durupayoga karavAthI . (5) dhArmika saMpattino durupayoga karavAthI ke tenuM bhakSaNa karavAthI darzanAvaraNIya karma baMdhAya che. 3. vedanIya karmabaMdhAvAnA kAraNo: zAtA vedanIya : (1) mAtA-pitA tathA gurujanonI sevA karavAthI temaja temanI AMtaraDI hAravAthI (ra) bIjA jIvone sukha ApavAthI (3) jIvadayAnA kAryo karavAthI zAtA vedanIya baMdhAya che. azAtA vedanIya: (1) koIpaNa jIva upara trAsa gujAravAthI (ra) bIjAnI AMtaraDI kakaDAvavAthI (3) bIjA jIvonI hiMsA karavAthI (4) raDAvavAthI (5) potAnA cittamAM saMtApa ane zoka karavAthI tathA (6)bIjAnA cittamAM paNa saMtApa janmAvavAthI azAtA vedanIya karma baMdhAya che. 4. mohanIya karmabaMdhAvAnA kAraNoH (1) adharmanuM sevana karavAthI (ra) viSaya vAsanAmAM Asakta banAvathI (3) krodha, abhimAna, mAyA ane lobha karavAthI (4) vadhu paDatuM hAsya ke zoka karavAthI (5) devagurU ane dharmamAM arUci, aNagamo ke azraddhA karavAthI mohanIya karma baMdhAya che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. nAma karmabaMdhAvAnA kAraNoH (1) mana vacana kAyAnI saraLatA rAkhavAthI (ra) kaleza kaMkAza na karavAthI (3) viveka ane namratApUrvaka jIvana jIvavAthI (4) karUNAbharyA haiye sahunuM sukha IcchavAthI zubhanAma karma baMdhAya che. (1) jIvanamAM kaThoratA ane vakratA rAkhavAthI (ra) maLela zubha zaktionuM abhimAna karavAthI (3) muMgA, baherA, AMdhaLA vyakitaonI mazkarI karavAthI (4) bIjAnuM azubha IcchavAthI azubhanAma karma baMdhAya che. 6. gotra karmabaMdhAvAnA kAraNo: (1) jAti, kuLa, rupa, baLa, tapa, jJAna, lAbha, aizvarya vigerenuM abhimAna karavAthI nIca gotra karma baMdhAya che, ane tenuM abhimAna na karavAthI ucca gotra karma baMdhAya che. che. AyuSya karma baMdhAvAnA kAraNo: (1) naraka gatinA kAraNo : paMcendriyajIvonI hiMsA karavAthI, raudra dhyAna karavAthI, moTA pAye saMgrahakhorI karavAthI, mAMsAhAra karavAthI tathA moTA pApo karavAthI jIva nArakInuM AyuSya bAMdhe che. (2) tiryaMga gatinA kAraNo H kapaTa rAkhI haDahaDatuM juThuM bolavAthI, vizvAsaghAta karavAthI, khoTA tolamApa rAkhI bIjAne ThagavAthI tathA mAyA prapaMca karavAthI jIva tiryaMga gatinuM AyuSya bAMdhe che. (3) manuSyagati ane devagati nA kAraNo saMyama pALavAthI, zrAvakanA vratonuM pAlana karavAthI, tapa, karavAthI, dukhanA samaye samabhAva rAkhavAthI tathA prabhu bhakti karavAthI jIva manuSyagati athavA devagatinuM AyuSya bAMdhe che. 8. aMtarAya karmabaMdhAvAnA kAraNo: (1) dAna ApavAmAM vighna ubhA karavAthI (ra) koIne maLato lAbha na levA devAthI (3) khAvA pIvAmAM harakato ubhI karavAthI (4) suMdara vastuono upabhoga karatAM aTakAvavAthI (5) dharmanI ArAdhanA ane satkAryo karavAmAM ADakhIlIrUpa banavAthI jIva aMtarAya karma bAMdhe che. ghAtI karma ane aghAtI karma ATha karmamAMthI (1) jJAnAvaraNIya karma (ra)darzanA varaNIya karma (3) mohanIya karma ane (4) aMtarAya karma A cAra 'ghAtakarma' tarIke oLakhAya che. AtmAnA svabhAvarUpa mukhyaguNono nAza karavAnI ghAtaka zakti A karmomAM hovAnA kAraNe te "ghAtI karma kahevAya che. che (1) vedanIya karma (ra) nAma karma (3) gotra karma ane (4) AyuSya karma e cAra karmone aghAtI karma kahevAmAM Ave che. A karmo AtmAnA mukhya guNono ghAta nathI karatA paraMtu jIvanI gatinuM niyamana kare che. AtmA kayA kSetramAM jaze? pazuno deha dhAraNa karaze ke manuSya dehadhArI banaze? janma kaMgALa ane nIca kuLamAM thaze ke ucca kuLamAM ? AtmAne sukhanA ane du:khanA kevA kevA anubhavo thaze ? vigere bAbato A cAra karmo dvArA niyaMtrita thAya che. AtmAnA svabhAva ke mukhya guNonA bAdhaka ke ghAtaka A karmo nathI eTale emane aghAtI karma kahevAya che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ // nimitto HH karmano udayo ane temAM kAraNabhUta jagatanI koIpaNa ghaTanA bane che tenI pAchaLa cokkasa kAraNo rahelA che. te kAraNonA be vibhAga che. (1) upAdAna kAraNa - jemAMthI vastu bane che te.(ra) nimitta kAraNa - jenAthI vastu bane che te. dA.ta. mATImAMthI ghaDo bane che mATe mATI e upAdAna kAraNa kahevAya paraMtu cAkaDo, daMDa, kuMbhAra vigerenI sahAyathI ghaDo bane che mATe te badhA nimitta kAraNa kahevAya. eja rIte AtmAno mokSa thavAno che mATe AtmA e upAdana kAraNa kahevAya ane jIvano mokSa thavAmAM jarUrI vikAsanI ke sAdhanAnI bAhya sAmagrI te nimitta kAraNa kahevAya.je ekalA upAdAnane ke ephalA nimittane ja mAne te ekAMgI che, mithyAtvI che. AtmAnI lAyakAta na hoya to paNa mokSa na thAya ane AtmAnI lAyakAta hoya paraMtu anu kULa saMyogo, dharmasAmagrI ane tenA kAraNabhUta puNyodaya vigere na hoya to paNa jIvano mokSa na thAya. jIve bAMdhelA karmo paNa koIne koI nimitta lIdhA vinA udayamAM nathI AvatA.karmanA udaya mATenA mukhya pAMca nimitta zAstromAM batADelA che ane te che : dravya-kSetra-kALa-bhAva ane bhava. dravya - kSetra ane kALa karatA paNa bhAva ane bhavanI asara karmanA udayamAM vizeSa jovA maLe che. 1. dravyavipAkI karma vipAka eTale udaya. karmanA udayamAM dravya eTale ke vastu paNa asara kare che. jemake koi vakhata dArU na pInArA mANasane dArU pAI devAmAM Ave to te dArUnI asara nIce gAMDA jevA cenacALA ke lavArA karato jaI jAya - tenI mati mUMjhAI jAya. Ama dArU rUpI dravya te AtmAnA jJAnAvaraNIya karmanA udayamAM nimitta banyuM. ra. 3. 4. dravyanI karmanA udaya para asara kare che mATe jainadharmamAM sAttvika AhAranI vyavasthA batADI che. tAmasI AhAra vihAra azubha-karmanA udayane lAvavAmAM nimitta bane che ane te karmodayane tIvra banAvavAmAM paNa kAraNa bane che. kSetra vipAkI karma dravyanI jema kSetra paNa zubha ke azubha karmano udaya thavAmAM nimitta bane che. jo yogya kSetra maLe to puNyakarma udayamAM AvIne vipAka batADe che ane pratikULa kSetra maLe to puNyakarma sattAmAM hovA chatAM udayamAM AvatuM nathI pApano ja udaya rahe che. kSetranI karmanA udaya para asara che mATe ja tIrthabhUmimAM javAnI, tIrthayAtrA karavAnI mahattA che. karmane khapAvavAmAM temaja zubha azubha pariNAmonA udayamAM kSetra paNa mahattvano bhAga bhajave che. kALa vipAkI karma zubha azubha karmanA udayamAM temaja karmane khapAvavAmAM kALa paNa kAraNa bane ja che. AthI ja dIkSApratiSThA mahotsava AdimAM zubha muhUrta (yogya samaya) jovAnuM vidhAna che. cothA ArAmAM jIva mokSe jaI zake che, pAMcamAM ArAmAM ahIMthI jIvano mokSa nathI thato. mahAvideha kSetramAMthI atyAre paNa mokSe javAya che. paNa bharatakSetramAM hAla mokSagamana baMdha che. A badhI vAto karmanA udayomAM kSetra ane kALanI mahattA samajAve che. bhAva vipAkI karma dravya-kSetra ane kALa karatAM paNa bhAvanI asara karmanA udaya upara prabaLa che. hRdayanA zubha ke azubha bhAvonI asara potAnA karmanA udayo upara paNa thAya che ane bIjAnA karmonA udaya upara paNa thAya che. (9)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe ja ApaNe tyAM vaDilonA, mAtA-pitAnA ke devagurUnA AzIrvAda levAnI ane koInI paNa hAya nahi levAnI preraNA ApavAmAM Ave che. ArzIvAda ke hAya e zuM che ? bIjI vyaktinA hRdayamAMthI uThatA ApaNA mATenA zubha ke azubha pariNAmo - bhAva ja che ne ! tIrthakaronI utkRSTa karUNA ane zuddhabhAvathI aneka jIvonA ghAtI - aghAtI karmomAM pheraphAra thAya che. nahi to kSaNavAramAM tripadImAMthI dvAdazAMgInI racanA gaNadharo kema karI zake ? caMDakauzika ke gozALAnA bhAvomAM AmUlacUla parivartana kevI rIte zakya bane ? 5. bhavavipAkI karma bhava e bAkInA cAreya nimitta karatAM atyaMta prabaLa nimitta che. bhava dvArA karmonA udayamAM jabarajasta palaTo Ave che. bhava badalAtAM ja karmonA udayamAM moTI halacala thAya che. mATe azubha bhavamAM (durgatimAM) pheMkAI na javAya te mATe sAdhake sAvadhAna rahevAnuM che. devagatimAM jIvane avadhijJAna hoya paraMtu tyAMthI cyavana thAya ane jIva manuSya ke tiryaMca gatimAM jAya eTale janmathI ja avadhijJAna jatuM rahe che. A jJAnAvaraNIya karmanA udaya bhava badalAvAthI ja thayA ne ! eja rIte manuSyabhavamAMthI jIva deva gatimAM jAya ane tyAM janmathI ja avadhijJAna pragaTa thaI jAya che te paNa bhavane lIdhe ja jJAnAvaraNIya karmanAM pheraphAro thayA ne ! puNyakarmanI upAdeyatA ane puNyabaMdhanA kAraNo : sAmAnya rIte loko pApakarmane to choDavA jevuM gaNe che paNa jainadharme eka viziSTa vAta karI ke puNyakarma paNa chevaTe to choDavA jevuM ja che. pApakarmathI chUTavA mATe zarUAtamAM to jIvane puNya karmanI paNa jarUrarahe che. (paNa pachI Akhare to puNyakarmanI paNa nirjarA karavI paDe che. pApakarma e loDhAnI beDI jevuM che to puNyakarma e sonAnI beDI jevuM che. paNa baMdhana to che ja. Ama puNya ane pApa banne baMdhanakartA hovA chatAM, sAdhaka avasthAmAM to hAla puNya paNa jarUrI che ke jethI AdhyAtmika vikAsanA saMyogo ane sAdhano sulabha banI rahe. AvuM zubha puNyakarma baMdhAya kevI rIte ? te mATe zAstromAM puNyabaMdhanA nava prakAro batADavAmAM AvyA che. | nava prakAranuM puNya (1) anna puNya : bhUkhyAne bhojana ApavAthI baMdhAtuM puNyA (ra) jalapuNya : tarasyAne pANI ApavAthI baMdhAtuM puNya (3) vastrapuNya : jarUriyAtavALAne vastra ApavAthI baMdhAtuM puNya (4) sthAna puNya : bIjAne sthAna , jagyA, makAna vigere ApavAthI baMdhAtuM puNya (5) zayana puNya : bIjAne palaMga, gAdaluM vigere ApavAthI baMdhAtuM puNyA (6) mana puNya : bIjAnA sukha mATe sArA vicAro karavAthI baMdhAtuM puNya (0) vacana puNya : bIjAne sukha thAya tevI sArI vANI bolavAthI baMdhAtuM puNya (8) kAyapuNya : bIjAne sukha ane kalyANa mATe zarIranI zubha pravRtti karavAthI baMdhAtuM puNya (9) namaskAra puNya deva-gurUne, mAtA-pitAne tathA upakArIjanone temaja guNIjanone bhAvapUrvaka vaMdana kenamaskAra karavAthI baMdhAtuM puNya. (10)
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ = = - - - - - - - = karmanI nirjara = koI paNa AtmAne karmanA baMdhanamAMthI mukta thaIne mokSa pAmavA mATe, AtmA sAthe joDAyelA ATheya karmono kSaya thavo anivArya gaNAya che. te pachI ja AtmA siddhatvane prApta kare che. A mATe saMcita karmonI nirjarA thavI jarUrI che. AtmA uparathI karmapudgalonuM kharI paDavuM - chUTA paDI javuM tenuM nAma nirjarA. ja karma be rIte jIvano saMga choDe che. eka to karma jyAre udayamAM Ave tyAre teno sAro-mATho prabhAva batADIne te karma paramANuo jIvathI alaga thaI jAya che. tene karmanI paribhASAmAM vipAkodaya kahevAmAM Ave che. bIja jemAM karma potAno prabhAva na batAvI zake paraMtu zAMta rIte te te karmapudgalo udayamAM AvIne, anAyAse bhogavAI jAya ane AtmAthI alaga thatAM rahe tene pradezodaya kahevAmAM Ave che. jIva jAte sabhAnatA pUrvaka kAMI na kare to paNa te te karmanI sthiti pramANe samayasara aneka karma pudgalo udayamAM AvatAM jAya ane AtmAthI chUTatAM jAya tene akAma nirjarA kahe che. che. paraMtu jyAre sabhAnatApUrvaka karmone khapAvavA mATe jIva kAMI prayAsa kare, tapa anuSThAna ke koI sAdhanA kare ane tenA pariNAme thokabaMdha karmo AtmA uparathI kharI paDe tene sakAma nirjarA kahe che. ja A sakAma nirjarA 1raprakAre thAya che jene 6 bAhyatA ane 6 AtyaMtara tapanA nAme oLakhavAmAM Ave che. chaprakArano bAhyatapaH (nirjarAnA cha bAhya prakAra) (1) anazana (ra) uNodarI (3)dravyasaMkSepa (4) rasatyAga(5) kAyakaleza ane (6) saMlInatA. chaprakArano AtyaMtara tapaH (nirjarAnA cha AtyaMtara prakAra) (1) prAyazcita (ra) vinaya(3) vaiyAvacca(4) svAdhyAya (5) kAusagga (6) dhyAna, karma paramANuo pudgala dravya che karma e AtmAnI sAthe joDAtAM eka viziSTa prakAranA paramANuo che, pudgalo che. A pudgala zabdano sIdho sAdo artha karavo hoya to ema kahI zakAya ke, je pUraNa ane galana svabhAvano hoya eTale ke je bhegAM thaI zake ane chUTAM paDI zake. tathA jenAmAM rUpa, rasa, gaMdha ane sparza vigagere guNo hoya te pudgala kahevAya. samagra vizvanI racanAnA AdhArarUpa je cha dravyo jena tatvajJAnamAM batAvyAM che temAM pula paNa eka dravya - padArtha che. atyaMta sUkSma evA aNu-paramANuono samUha A pudgala dravyamAM AvI jAya che. A dravya paNa paraspara virodhI evA aneka guNadharma dharAve che. A karma paNa ati sUkSma paramANuono eka samUha che. jene kAzmaNa vargaNAnA pudgalo kahevAmAM Ave che. - uparokta bAra prakAranA tapa dvArA ke pazcAtApa vigere hRdayanA utkRSTa bhAvo dvArA karma vagaNAnA A pudgalone AtmAthI vikhUTA karavA tenuM ja nAma nirjarA che. AvI nirjarA thavAthI jIva dravya ane pudgalA dravyanA anAdi kALanA saMbaMdhano aMta Ave che. ane jIva potAnA mULabhUta svarUpane pragaTa karI le che. - mukta avasthAne prApta kare che. (11)