Book Title: Kaccha na Rajkavi Kanakkushalji
Author(s): Dulerai Karani
Publisher: Z_Mahavir_Jain_Vidyalay_Suvarna_Mahotsav_Granth_Part_1_012002.pdf and Mahavir_Jain_Vidyalay_Suvarna_
Catalog link: https://jainqq.org/explore/230050/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanA rAja kavi yati zrI kanaka kuzaLajI dulerAya kArANI kacchamAM ghaNuM jUnA kALathI jaina yationuM prAbalya hatuM. AjathI mAtra ardhI sadI pahelAM paNa ja ahIM doDhaso pacheDIdhArI yatio hatA. have to bhAratanA anya pradezonI mAphaka kacchamAM paNa jaina yationI saMkhyA nahivata rahevA pAmI che. kacchanA rAvathI pahelA kheMgArajIne daivI sAMga ApIne emane sahAyabhUta thanAra yatizrI mANekamerajIne rAozrI saurASTranA carADavA gAmethI kacchamAM lAvyA, ane emane bhujanI pozALamAM niyukta karyA, tyArathI rAjadarabAramAM paNa jaina yatio ucca sthAnanA adhikArI banyA. kaccha rAjayanA pATavI kuMvaranuM vidyAdhyayana sauthI prathama pozALanA gAdIpati yati mahArAjathI zarU thatuM. A yuti rAjakaMvaranA kAnamAM || >> nama: siddha che no mahAmaMtra kuMkato ane tyArapachI tene pahelo akSara chaMTAvato. ATalI kriyA pachI kacachanA yuvarAjano vidyAbhyAsa AgaLa cAlato. Aje paNa A praNAlikA cAlu che. vikramanI sattaramI sadInI zarUAtathI rAo kheMgAranA rAjya-amalamAM yatithI mANekamerajI kAThiyAvADamAMthI kacchamAM AvyA ane tyArathI pozALamAM emanI paraMparAne AraMbha thayo. aDhAramI sadInA madhyamAM mahArAozrI lakhapatajIe bhujamAM vrajabhASA pAThazALAnI sthApanA karI. lakhapatajI mojIlA, vilAsI ane sAhityapremI hatA. lalita kalAonA e parama upAsaka ane sahAyaka hatA. sAhitya, saMgIta ane kalAnA cAhaka rAjavI tarIke kacchamAM e ajoDa hatA. A raMgIlA rAjavIe jayAre kacchano kArabhAra hAthamAM lIdho tyAre duniyAthI alaga paDelA evA kaccha pradezane kAvya-kaLA ane hunnara-kaLA vaDe bhAratabharamAM prakhyAta banAvI devAnA emanA aMtaramAM koDa jAgyA hatA. ane te ghaNe aMze saphaLa thayA che ema Aje spaSTa jovAmAM Ave che. kavi nAnAlAla jevA A sAMganuM Aje paNa vijayAdazamInA divase pUjana thAya che, Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karachanA rAjakavi patizrI kanakakuzaLajI H 125 gujarAtanA kavisamrATa kahI gayA che keH "bhujiyo e kacchanA mahArAonuM siMhAsana che, ane vrajabhASA pAThazALA eno kItimugaTa che." mahArAozrI lakhapatajIe eka tarapha jema hunnarakaLAno vikAsa sAdhyo, tema bIjI bAju kAvyakalAnuM eka navuM ja kSetra taiyAra karyuM. mahArAozrI kalApremI hatA tevA ja kAvyapremI paNa hatA. pote paNa kavi hatA-mahAkavi hatA. kacchane kalAnuM dhAma banAvavA sAthe emaNe kAvya-kalAnuM adhyApana maMdira paNa banAvI dIdhuM. "kavi janme che; ene ghaDI zakAto nathI." e kahevatane pheravIne emaNe kavio ghaDavAnI pAThazALA kacchamAM zarU karI. emanAmAM dezanAM ratnone cUMTI kADhavAnI khAsa zakti hatI. hunnara-kaLA mATe emaNe rAmasiMha mAlama jevA kalAdharane zodhI kADhyo, te ja rIte kAvya-kaLA mATe emaNe mAravADa-jodhapura bAjunA tapAgacchanA yati kanakakuzaLajI jevA kAvya-kohinUrane zodhIne temane kacchamAM kheMcI lIdhA ane vrajabhASA pAThazALAnA prathamAcArya tarIke temane ghaNuM ja mAnapAnathI bhaTTArkanI padavI sAthe sthApita karyA. A pAThazALAe AgaLa jatAM keTalo vikAsa sAdhyo tenI sAbitI gujarAtanA mahAkavi nAnAlAlanA nIcenA zabdo ApI jAya che : kAvya-kalA zIkhavAnI kaccha-bhujamAM pozALa hatI-Aje paNa che. kavio sRjavAnI e kAvya-zALA kadAca duniyAbharamAM aditIya haze. ghaNA kAvyarasiko tyAM bhaNI, rAjadarabAramAM kavirAja thayA che. e kAvyazALAmAM kAvyazAstro zIkhavAya che, ne rasopAsakone navarasanI vADIomAM ghumAvI, RtuonI taDakI-chAMyaDI prIchovI, bhasicane, uchera, phAlavANuNa, gUthaNa vagere bagIcAzAstrano zAstrI ucharatA bAgavAnane bhaNAve che ema tyAM bhaNAvAya che. kacchanA mahArAvanuM bhujiyo siMhAsana che, paNa bhujanI pozALa te karachanA mahArAvano kIrtimugaTa che." kavi nAnAlAlanA pitA gujarAtI bhASAnA lokapriya kavi dalapatarAma DAhyAbhAI paNa A pAThazALAno ullekha karatAM "buddhiprakAza'nA sana 1858nA julAI mAsanA aMkamAM jaNAve che ke : bhUjanI pAchalI keTalIye peDhIothI kavitA zIkhavavAnI pAThazALA calAvavAmAM Ave che. emAM zikSaNa ApanAra gorajI che. tene rAjya taraphathI varSAsana maLela che. Aje kavitA zIkhanArane khAnapAnanI sagavaDa rAjya taraphathI ApavAmAM Ave che. bhaNanAra vidyArthI jevI parIkSA Ape che tevuM tene inAma maLe che. A prakAranI kavitAnI pAThazALA samasta gujarAtamAM na to koI javAmAM AvI che na sAMbhaLavAmAM." | gujarAtI sAhityanA staMbha samA A be dhuraMdhara kavionA abhiprAyathI A pAThazALAnI mahattA saheje samajI zakAze. - vrajabhASAthI ajJAta evA kaccha jevA pradezamAM kAvyakaLAnA rasane relAvanAra kavivara kanakakuzaLajIe ahIM kAvyakaLAnA gaNezanuM koI evA zubha coghaDIe maMDANa karyuM ke tenI kIrti candranI khIlatI kaLAnI mAphaka dinapratidina vadhatI cAlI. kaccha, kAThiyAvADa, gujarAta tema ja mAravADa ane rAjasthAnamAMthI kavipada prApta karavAnA koDa sevanAra sarasvatI-putrI ahIM AvatA ane sarasvatInI ArAdhanA karI, kavinI chApa laIne ahIMthI vidAya thatA. evA keTalAye kavirAjoe aneka rAjayonA rAjakavi banIne A saMsthAnA nAmane ujavaLa karela che. kavi kanakakuzaLajIe "lakhapatamaMjarI nAmamALA" nAme eka uttama graMtha saMvata 1794mAM lakhela che. emAM 202 pado che. AraMbhanA 12 padomAM jADejA vaMzano itihAsa che ane tyAra pachI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 : zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava carthI A nAmamALAno AraMbha thAya che. 202 padamAM te samApta thAya che. enA chellA be pada nIce mujaba che: lakhapati jasa sumanasa lalita, Ika baranI abhirAma, sukavi kanaka kInI sarasa, nAma dAma guNa dhAma. sunata jAsu hai sarasa phala, kalmasa rahe na koya, mana japi lakhapati maMjarI, hari darzana jyoM hoya. dilhInA mogala bAdazAha zAhajahAMnA darabAranA suprasiddha kavi "suMdara nA "suMdara zRMgAra' pustakanI bhASA TIkA paNa kavi kanakakuzaLajIe mahArAvazrI lakhapatajInA nAma para lakhI che. A pustakano AraMbha nIcenI paMktithI thAya che : yaha suMdara saMgAra kI, rasa dIpikA suraMga, racI dezapati rAu suta, lakhapati lahi rasa aMga. kavizrI kanakuzaLajInI mahattA emanA ziSya racelI nIcenI be kRtio parathI samajI zakAzeH kavita paMDita prabIna paramAratha ke bAta pAuM, gurutA gaMbhIra, guru jJAna hu ke jJAtA he; pAMcau vrata pAle, rAgadveSa dou dUra Tale, A nara pAsa vA kuM, jJAna dAna dAtA hai, paMca sumati tIna, gupati ke saMgI sAdhu, pIhara cha kAya ke, suhAya jIva trAtA he; suguru pratApa ke, pratApa pada bhaTTAraka, kanakakuzaLasUri, vizva meM vikhyAtA hai. savaiyA Anana sohata bAnI sadA, puni buddhi ghanI tihuM lokani jAnI, piMgala bhASA purAtani saMskRta, to rasanA pe Iti ThaharAnI; sAhiba zrI kanakeza bhaTAraka, * to vapu rAje sadA rajadhAnI, jai la hai suraja candra rU aMbara, ta la hai tere sahAya bhavAnI. aMtamAM kavizrI kanakakuzaLajI racita devI mahimAne eka chaMda atre ApavAmAM Ave che. chaMda jAti bhujaMgI vaDI jayota brahmAMDa, aMbA vikhyAtA, tumhIM AzapUrA, sadA kaccha mAtA; raMgyA raMga lAlI, kiyA pAya rAtA, bho zrI bhavAnI, sadA sukhadAtA. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanA rAjakavi thatizrI kanakakuzaLajI H 127 vaDA ghUgharA, naparAM nAda bAje, ghaNuM duMdubhi, vAdaLAM zabda gAje; rahe pAya ramala, tAle surAje, | bhajyAthI bhavAnI sakala du:kha bhAje. 2 bhalI pIMDIyuM, UpamA tIrabhaththI, bihu jaMgha raMbhA, baNI suMDa haththI; nitaMbA pralaMbA, racyA caka rasthI, vase hoya meM, jIva jayo vIsa haththI. 3 lakhI laMka sUrAM taNI, saMka ADI, vaNAvI sukesI, mukesIya vADI; laheMgA muraMgA taNI, lAla nADI, mahaMmAya moja, dharyA Apa ADI ! - 4 vaLI mekhalA, lakavALI vizALI, suhAlI, rUpAlI, sukAlI, rasAlI; kasI hatI ke raMga kAlI, bhaje zrI bhavAnI, bhujA vasavAlI bhujA vIsa meM cUDa zrovanI bhALI, baNI aMgulI, vIMTIyAM naMgavALI; uda aMba, nakSatra Abha mahA mAya mAtu, bhaje jyotavALI. 6 sajotI gaLe zobhatI, motI mALA, vaNI kaMTha kaMThI, trirekhA vizALA; racI aMbe aMbA, suThoDIra rasAlA, vakhANuM pramANI, mahemAya bAlA. 7 raMgyA o taMbola, biMba suraMgA, jhage jota daMtAna, bAhIra naMga, bhaNe chabharyuM, cAra vedA abhaMgA, umA isarANI, vakhANI utaMga. kahyA hema pAtrA, jasA do kapolA, jhaLaka nathe, nAka motI jhakolA, cakhe raMga rAtI, suhAtI kacolA, bhavAM AMkha mohe, bhavannAtha bhoLA. 9 1 suvarNa. 2 haDapacI. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 : zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahotsava grantha sudhaTTI bhrakuTI, kakhANuM sudhArI, bharyAM naMga moTA, akoTA sudhArI; navA veDhalA, khIMTalA jyota nyArI, kaI kahyuM, AbharyuM kIdhA kumArI. ude bhAla caMda, anaMtlR unnarsa, pagI madhya TIkI, sunIkI prakAsa; khulyo mAMga4 siMdUra, kaMdUra pAsa, vadhI tA timi, kAMti motI vikAsa, 3 sumeLathI zobhatI. zire zIzakUla, amUlaM sudhArTa, lase divya lAlI, sulAtaM lalATuM, vaNI keza veNI, triveNI virATa, umA dhyAna dhyAve, sujAve ucATa. lasepa dAH tridhAma chApuM lagADI, suraMgI duraMgI guhAtI ju sADI, bahu phUla phUlI, amUlI ju vADI, mahIM maMDikA, caMDikA muja mADI. sahu deva iMdrAdi, caMdrAdi Ave, ghaNIyuM maNIyuM, ghaNAM ratna lAve; bharyA thALa muktA, ru phule vadhAve, gale gIta saMgIta, nAce ru gAve. dhare haththa mAthe, lagAve dharattI. vade sukha, dukhAM taNI e vinaMtI; surAMnAtha--sannAtha kIje sakattI, mahIyAM kare, caMDa muMDAM masattI, suNe deva vANI, kahe isarANI, niciMtA raho IMdra au IMdrarANI; ghaNA deta ne preta dhAluM ja dhANI, vaDAlA traMbAlA, tame nAda vAje, suMDAlA daMtAlA, utAlA susAje, caDhI digdha siMhe, calI juddha kAje, dharA otarA, zeSa pAtALa dhrUje. 4 sudhI, 5 jhaLake. 10 11 12 13 kRpANI mRDANI, tame hAtha tANI. 16 14 15 16 6 hAra. 7 rAkSaso. 8 pArvatI. 9 moTA. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacchanA rAjakavi yatizrI kanakuzaLajIH 129 thA baththa jaTA, biTA laDAkA, khalAMrA dalAM, khela khammA khaDakA; daDA sA uDe, aMDa muMDA daDAkA, bhare Dagya digdhA, karaMtA bhaDAkA. ghamaghamma ghoce, barachI ghoDA, dhamAdhamma dhIMgA, pharassI dhamoDA, muDatAM paDatAM, laMDatAM sujoDA, - khammAM sulagAM, pagAM kaMdha khoDA. Damaka Damake, baje rudra DArka, haNyA caMDIe, caMDa muMDAM suhAke, huvA suMbha nizuMbha, mahiSAM halArka, kharI ya karI, bhUta pretAM khurAke. grasaMtA palAMrA, DalA mukha prAsa, mahamaMta atra, karaMta tamAruM; bha0 bhUta pretAM, kare Aga trAsa, vaDA muMDa khaMDa, kare mukha vAse. 21 pIye bhUtaNI, pretaNI rakata prayAsa grase zriddhaNI, yogaNI maMsa grAsaM; hue DAkaNI sANI, hI hulAsa, uDe sADI, AMtaDI le akAruM. ruke huM muMDIya, mAlA racAI Iso juddha, kuddha, kiyo Apa AI surAM o narAM, zeSa saMpe suhAI, vadhAI vadhAI sugAve vadhAI brahmammA visanuM vRSAkaM vakhANe, yatI o satI, pAra yogI na jANe, Thavyo pAya kelAsa, vAsA DikANe, mahAdeva sevA kare, sukha mANe. prathI5ta mAMhIM, vadhAvo pramANe, aunI phare, samudra taMta ANuM, tumhI mAhabhAI, mahI kucha bhANe, thayo AsapUrI, sahI succha thANuM. 25 dIya saMpadA, sukha zAnti sadAI mahI sukha mANe, yoM kIje subhAI bharo kaccha meM saMpadA mana bhAI lahe kroDa kroDani loko lugAI 26 vaDAI laDAI tu mAtu vaDAI! 10 bhakSa kare. 11 zaMkara. 12 avanimAM samudrapAra lagI tamArI ANa pharatI raheje. su0 graha 9