Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..-.-.-.-. -.-.-. -.-. -. -.-.-.-.-.-.-. -. -.- -.. jodhapura ke jana vIroM jambandhI aitihAsika kAvya saubhAgyasiMha zekhAvata rAjasthAnI zodha saMsthAna, caupAsanI, jodhapura (rAjasthAna) rAjasthAna kI bhUtapUrva riyAsatoM, rajavAr3oM tathA ThikAnoM meM osavAla zAkhA ke vaizyoM kA bar3A varcasva rahA hai / rAjyoM ke dIvAna, pradhAna, senApati, prAMtapAla, tana dIvAna, mantrI, phaujavakSI, kAmadAra tathA rAjasva adhikArI evaM vakIla Adi prazAsanika, aprazAsanika padoM para rahakara osavAla jAti ke aneka logoM ne apanI kAryapaTutA, prabuddhatA evaM nIti-kauzala kA paricaya diyA hai| rAjasthAna kI rAjanIti, arthanIti tathA dharmanIti ko navIna dizA dene aura samAja meM saMtulana sthApita kiye rakhane meM bhI osavAla samAja kA mahanIya yogadAna rahA hai / prazAsanika aura vyAvasAyika kSetroM meM atyadhika vyasta rahate hue bhI isa samAja meM mohanota, naiNasI, ladharAja muhatA, rUdhA muhatA udayacandra bhaNDArI. uttamacaMda bhaNDArI, savAIrAma siMghavI, phatahacaMda bhaNDArI prabhRti katipaya aise vidvAn ho gae haiM jinakA kRtitva kabhI vismRta nahIM kiyA jA sktaa| sAhityika kSetra tathA mandira, maTha, devasthAna, upAzraya, kUpa, vApikA Adi sArvajanika hita ke kAryoM meM osavAla samAja kI paryApta ruci rahI hai| kintu ina pravRttiyoM ke atirikta isa samAja meM eka svabhAva, dharma aura saMskAra viruddha viziSTatA rahI hai aura vaha hai tarAjU pakar3ane vAle hAtha meM talavAra, kalama thAmane vAle kara meM kaTAra grahaNa kara yuddha meM zatruoM se lohA lenA tathA mAranA aura mrnaa| osavAla samAja ke aise aneka raNotsAhI vIroM kA prAcIna kAvyoM tatha. sphuTa chandoM meM citraNa milatA hai jinhoMne yuddha-bhUmi meM praveza kara vairiyoM se do-do hAtha kiye the| yahA~ isI koTi ke kevala jodhapura kSetra ke kucha aise yoddhAoM kA sodAharaNa ullekha karane kA prayAsa kiyA jA rahA hai jinakI yuddhavIratA kA vRttAMta prAcIna rAjasthAnI chandoM meM prApya hai| sAha tejA sahasamalota-jodhapura kSetra ke osavAla yoddhAoM meM pahalA ullekha jodhapura ke rAThaur3a zAsaka rAva mAladeva aura dillI ke sultAna zerazAhasUri ke 1600 vikramI ke girga sumela sthAna ke prasiddha yuddha meM rAva mAladeva kI ora se sAha sahasamala ke putra tejA (tejarAja) ke bhAga lene kA milA hai| eka samakAlIna gIta meM kavi ne tejA kI vIratA kA bar3A hI ojamayI bhASA meM varNana kiyA hai gIta sAha tejA sahasamalauta ro sUra patasAha nai mAlade saiphalau, ThAkure vaDabUDe chADiyA ThAla / giraMda jUjhAriyA~ tetha kiNa gAdiya, pratapiyau tejalau gar3ha rakha pAla / saMmare kema paradhAna sahasA sutana, virada patasAha rauM huvo bAthe / jodhapura mahAbhAratha kiyoM joravara, hemajo mAra jasa liyo hAthe // bhAramalahare mechAMNa dala bhAMjiyA, rAva re kAma akhiyAta raakhii| koTa nava acala rAThaur3a sAko kiyo, soma nai sUra saMsAra sAkhI // hAriyA asura ima hinduvai jasa huvau, vANIya isI karadAkha vaarau| thApiyo mAlade to tejA thirAM, thayau khaNDa mura khaMDai nAma thaarau|| uparyukta gIta itihAsasammata hai| isameM gItanAyaka tejA gAdahiyA (gadhaiyA) gotra kA vaizya aMkita hai| tejA ke pitA kA nAma sahasamala, pitAmaha kA bhAramala thaa| vaha rAva mAladeva kA pradhAnamantrI thaa| zAha tejarAja ke parAkrama
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : SaSTha khaNDa tathA matimattA kI puSTi rAva mAladeva ke pautra rAjA zUrasiMha ke eka paravAne se bhI hotI hai| isameM tejA ke putra zAha siMhamala kA vRtta hai / vaha mahattvapUrNa paravAnA prastuta hai| paravAnoM 1 mhArAja zrI surajasiMghajI ro sahI sUdho sAha siMhamala gAdahIyo lIkhAya lyAyA par3hIyAra bhIvAM UparAM tiNarI nakala / svarUpa zrI mahArAjAdhirAja mahArAja zrI surajasiMghajI mhArAjakuvAra zrI gajasibajI vacanAyatu par3hIyAra bhIMvA dIsa suparasAda vaaNcjo| aThAM rA samAcAra bhalA che thAMharA dejo| tathA sAha siMhamala gAdahIyo ro rAva zrI mAladejI dANA jagAta bagasIyo cha / tINA dIsAM dAMNI colaNa karai cha / tINa sU manai karajI / vIjoi iNa na kuna lAgai cha / saraba mApha chai / iNa ro Upara karajo / koI colaNa karaNa na pAvai / hakama ch| saM0 1671 jeTha vada 8 mukAma ajamera prabAnagI bhATI goiMdadAsajI pravAnI sAha siMhamala nu supajo / sAha tejo prathIrAja jaitAvata saM0 1610 rA cetra bada 2 kAma Ayau jaimala vIramadevota sAgarI veDhu meM, mer3ate kuMDala talAva / ataeva vIragIta tathA rAjakIya AjJA patra se spaSTa hai ki tejA ne do yuddhoM meM bhAga liyA aura dvitIya yuddha 1610 meM vaha pRthvIrAja jaitAvata bagAr3I ke svAmI tathA rAva mAladeva ke pradhAna senAnAyaka ke sAtha mer3atiyoM ke sAtha ke yuddha meM vIragati ko prApta huA thaa| patA urajanota--patA muhatA arjuna kA putra thaa| vaha sivAnA ke rAva kallA kA pradhAna mantrI thaa| patA para prApta gIta isa prakAra hai: __ gIta patA urajanota muhatA ro paragaha ke mastaki keika hAtha paga, ke tu.........."Na ke naiNa tima / ajaNa taNA mrata huvI aNakhalau, jIva pakhaM vapa huvI jima / / ThAkara paMcasayaMcabhUta thiti, rahai sakai tana nIta rakhai / saba sArIkhau huvI samIyANo. pAtala joti svarUpa pakhai // nADi mato bala khamaNa na hAla, vithakA aMga sahU variyAmi / kheta kalodhara haMsa kheliyau, kor3i sarIra sara koI kAma / / nAr3i nAr3i nita bhuraja bhurajanita, thUraMto jAya ari cA thATa / haMsa pato bhugaloka hAlIyo, dehI duraMga huo dahavATa / -durasA Ar3hA uparyukta gIta meM prasiddha kavi durasA ADhA ne patA dvArA sivAnA durga kI rakSA meM jUjhate hue vIragati prApta karane kA varNana kiyA hai| patA osavAloM kI vaida zAkhA ke urajana (arjuna) kA putra thaa| vaha saM0 1644 vi0 meM zAhI AjJA se moTerAjA udayasiMha ke sivAnA durga para AkramaNa karane para vIratApUrvaka lar3ate hue mArA gayA thaa| nArAyaNa evaM sAMvaladAsa patAuta-patA kA putra nArAyaNa aura sAMvaladAsa bhI bar3e vIra yoddhA the| nArAyaNa kI vIratA para sajita eka gIta meM kavi ne nArAyaNa ke yuddha-kauzala kA luhAra ke sAtha rUpaka bAMdhA hai gIta nArAyaNa patAuta muMhatA rA ahiriNa riNakheta hathaur3I Avadha, sAMsa dhamaNa tama rosa sahAya / AThe pauhara athAkita Umau, dhaDa dala rayaNa ghar3e ghaNa ghaay|| kara sAusI jar3aNa koyAnala, dhaDa dhar3achai bhar3a dhUya dhdd'e| bainANI pAtAvata ari bapa, jar3AM Uber3e bhijar3a jar3e //
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jodhapura ke jaina vIroM sambandhI aitihAsika kAvya -.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.. AraNate AhuTi, agana te Atasi, aMta kArIgara ghATa anapa / dhAvar3iyA~ nAreNa trividha dhar3a, bhA~ji ghar3e dhar3a bhAMje bhUpa / gAlaNi cAr3hi baja graha gAla, gaja mudagara kari taMga grahi / sAradhAra lohAra asaMkita, satra saMkele jaMga sahi / / prokta gIta meM kavi ne luhAra ke yaMtra aharana, hathaur3A, dhamanI, saMDAsI aura usakI bhaTTI ke sAtha gItanAyaka kI raNabhUmi, hathiyAra, zvAsa, topoM kI agni, talavAra Adi kriyAoM se samatA prakaTa kI hai| sAMvaladAsa para racita gIta meM sAMvaladAsa dvArA musalamAnoM kI senA para AkramaNa kara vijaya prApta karane kA varNana hai| itihAsa meM yaha sUtra upalabdha nahIM hai ki kisa sthAna ke yuddha meM gItanAyaka ne musalamAnoM ko parAjita kara vijaya prApta kI thii| gIta kI paMktiyA~ haiM gota sAMvaladAsa patAuta muhatA ro maMgA cyAra phaujAM lagI jaMgA bIrANa meM, caMgA hailI sagata cyAra cahakai / bagAM raNa bAra sUdhA lagai bAr3hiyA, muhaMtA ra khagA kasaboha mahakai // sAhulI kAhulI phauja sira sAMvalA, jhIka par3a bA~valA ropa jhaMDA / arI gaMjA bUDa bADha banA AMvalA, khulebA sAMvalA teNa khaMDA / / arAvA~ dharara jhAle nayara phatAuta, prasada hada ana duniyA patIjA / maicha mIne atara samara vina mUMcha rai, vAha khaga Ahar3e agara vIjA // dhadhar3e phatai pAI parama dhAriyA~, thAriyAM hou kiMNa hIna thA / mIrajA huA kitA divasa mAriyA~, ajai taravAriyAM bAsa Avai / / mohanota jayamala-jaimala apane samaya ke gaNamAnya sainAnAyakoM meM thaa| vaha samAna rUpa se kalama aura kRpANa kI karAmAta kA dhanI thA / yuddha vijaya usake karatala thI / rAjasthAna ke sukhyAta kavi durasA Ar3hA ne jaimala kI prabuddhatA aura yauddhikatA kA eka gIta meM abhirAma citraNa kiyA hai| gIta meM use jodhapura ke rAjA gajasiMha kA mAnya senApati ghoSita kiyA hai| gIta jagi bhala pani vaSanta tuDAlau jaimali, nava sahasI siNagAra niDAra / asamarahathA sako to Age, lekhaNi hathA sako to lAra // 1 // mahaNa kalodhara gajINa mAniyo, ekaja sAMmidhrama dekhi sadhIra / revaMta muhari hAliyA rAuta, vAMsa hoI hAliyA vajIra // 2 // judhi mAMjhiyA~ mera jaisAuta, gar3hi upAvaNa garatha / sohar3A sAMmi jIA~ samajattiyAM, avar3oM neM sArai aratha // 3 // mAla bhuje paha nyAai mAniyA, sArI dharA taNA saha sUta / tU hujadAra vaDo hekANavi, tU rimarAha baDau rajapUta / / 4 / / jayamala ke putra naiNasI aura sundaradAsa bhI yathApitA tathAputra hue| rAjasthAna meM apane samasAmayikoM meM donoM bhrAtA vicakSaNa puruSa ke rUpa meM pahicAne gaye / ___mohanota naiNasI-osavAloM kI mohanota zAkhA meM aneka kula-gaurava utpanna hue haiN| mohanota zAkhA ke jayamala ke putra naiNasI aura sundarasI bar3e smaraNIya vyakti hue haiN| naiNasI jodhapura ke mahArAjA jasavaMtasiMha ke dIvAna the / ve kalama aura talavAra ke donoM ke dhanI the| naiNasI ne eka ora jahA~ zastra grahaNa kara zatruoM kA damana kiyA,
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : SaSTha khaNDa sainika abhiyAnoM meM netRtva grahaNa kiyA, vahA~ dUsarI ora "naiNasI rI khyAta" aura "mAravAr3a ke paraganoM kI vigata" jaisI khyAtoM kA saMkalana karavAkara prAcIna itihAsa aura sAhitya kI surakSA kA bahuta bar3A kArya kiyaa| naiNasI kI yaha sevA kabhI vismRta nahIM kI jA sktii| naiNasI itihAsa aura sAhitya kA anurAgI hone ke sAtha hI svayaM bhI uccakoTi kA kavi thaa| naiNasI dvArA racita kucha bhakti gIta niHsandeha naiNasI ko sukavi ke rUpa meM pratiSThita karate haiN| naiNasI kI vIratA se sambaddha sphuTa gIta, kavitta tathA dohoM meM se yahA~ eka kavitta diyA jA rahA hai : kavitta thaha sUtau bhara nihara ghora karatau saaduulau| onI dau UThiyo vaDA rAvatAM sa jhUlau / / pauMhato tIjI phAla bhajar3a hAthala toltaa| mecha dalA~ mUgalAM ghAta sIkAra ramaMtA // mAriyo sirohI mugala mila, khaDaga DasaNa dhar3aca khalai / gaDar3iyau sIha jaimAla ro, naiNasIMha bhariyoM nalai // mohanota sundaraso-naiNasI kI bhA~ti hI sundarasI bhI vIra aura sAhitya premI thaa| vaha mahArAjA jasavaMtasiMha kA tana dIvAna (nijI saciva) thaa| sundarasI dvArA kaMvalAM ke siMghala rAThaur3oM ko parAjita karane kA varNana mohanotoM para racita eka nizAnI chaMda meM isa prakAra prApta hai :--- nisANI mohaNota osavAlAM rI mohaNa subhaTa mahesa mana Acha avtaarii| sAkhAM teharoM ro siMdhau dhIMgau paNadhArI / / cA~de sAdula saMcahai na Acai aacaarii| devai khete amarasI dIThau daataarii|| nagau sapaggI niDara nara dhIraja vaMta dhaarii| bhA~jo kAlUsI bhalama, agavAta udhaarii|| sA~ma kA~ma samaratha sadA nita kalaha bihArI / sAMvata jisaDA sA~cavaTa kara khaga kraarii|| nagai taNau sUjau nimala acalau avatArI / acalAvata avacala jaisI jar3adhArI // jaimala rAjA gajana re sauve dhara saarii| sundara devAsA avinI sAjhe lI sArI // kaMvalA siMghala sara kiyA A sATai trvaarii| teNa gharAMNa tejasI vaMsa rIta vdhaarii|| toura tejai rai tisau rAvaNa ahkaarii| kaMbara tikai rau sahasakara sobhA priya sArI / / mohaNotAM meM mukuTa miNa bAneta bihaarii| ullekhita nizAnI meM sundarasI ke pUrvajoM tathA uttarAdhikAriyoM tejasI, toDaramala, bihArIdAsa kA bhI varNana hai| mohanota suratarAma-mohanota naiNasI kI saMtati meM karamasI, saMgrAmasI, bhagavatasI aura suratarAma hue| suratarAma ko rAjAdhirAja bakhtasiMha ne saM 1804 meM siMghavI phatahacanda ke sthAna para phaujabakSI ke pada para niyukta
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiyA / usane jodhapura meM apane putra ke vivAha meM bar3A dravya vyaya kiyA thA / mohanota suratarAma ke putroM kA vivAha rUpaka meM daulatarAma sevaga ne mohanota kI udAratA, vIratA aura dhanADhyatA kA varNana kiyA hai| yahA~ udAharaNArtha eka dohA prastuta hai : jodhapura ke jaina vIroM sambandhI aitihAsika kAvya suratarAma ne jodhapura ke phaujabakSI ke pada para kArya karate hue aneka yuddhoM kA saMcAlana kara yaza arjita kiyA thaa| mahArAjA vijayasiMha ne suratarAma ko rAva kI padavI pradAna kara sammAnita kiyA thA / suratasAha jodhAsahara, jiMga jItI bala jema kyAvara jodhApura kiyo, jaimala neNA jema // mohanota sAMcalasI- mahArAjA ajitasiMha ne bhaNDArI sI aura raghunAtha ke Agraha para barasI ke putra sAMvatasiMha ko kizanagar3ha se jodhapura bulAkara vizvAsapUrvaka rAjakIya sevA meM niyata kiyaa| ina para racita gIta dekhiye : (1) gIta sAMvatasI mohaNota ro sata jugarA sahaja liyAM sata Asata, vIratadata kIrata baDavAra / maradAM marada sonagira sohai, sAMvata sAMvataMsI saradAra || krata pohareM poharAyata kAraNa, akala avala upagAra apAra / narapura nAma karaNa jasanAmI, vairasIyota vijai visatAra // Ada anAda rIta ujavAlaNa, vimala kamala viradaM viradaita / hImata hAtha samaya hAthAlI neNAra nAhara navartata / / satata sukrita subhAva sAhiyAM khAga tyAga nikalaMka kharau / mohaNa vaMsa baDau madha nAmaka vAdhai dina dina sujasa varI // kavi ne sAMsI ke sAhasa, vIratva aura vadAnyatA kA gIta meM varNana kiyA hai| ahamadAbAda puDha aura bhaNDArI parivAra mahArAjA ajitasiMha ne raghunAthasiMha bhaNDArI ko rAvarAyAna kI padavI aura deza dIvAnagI pradAna kI thI / ratanasiMha aura usake bhAI giradhArI dvArA mahArAjA abhayasiMha ke netRtva meM ahamadAbAda meM gujarAta ke vidrohI prAMtapAla sarabulaMdakhoM ke viruddha lar3e gae yuddha meM parAkrama pradakSita karane kA kavirAja karaNIdAna kaviyA ne bar3A phar3akatA huA varNana kiyA hai| karaNIdAna ke anusAra ahamadAbAda ke yuddha meM bhaNDArI giradhArI, bhaNDArI ratanasiMha putra bhaNDArI udayarAja aura dalapata tathA dhanarAja ( dhanarUpa) evaM kalyANadAsa ke putra magha Adi ne bhAga liyA thaa| isa sandarbha meM nimna tIna kavitta draSTavya haiN| :-- (2) 116 kavita giradhArI ratanasI bihAM melIyA vajIrAM / karAM tega kADhIyAM sIsa vAhatA amIrAM // gajAM dhajAM gAhatA, urar3a ThelatA aThelA / dhIra ApatA bolIyA, khela khelatA akhelA || paNa soha cAta paNa loha voha sIdhA subhe / mahArAja kAja jUTA mahara, uderAja vAlA ubhe // , kara tAtA melIyA kheMga UparAM khaMdhArAM / vahai dhAra bIMjalAM uDe taMDalAM ApArAM // .
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana prastha : SaSTha khaNDa khalAM sIsa khIjIyA, dhAra bAr3haNa khNddaarii| chAta rAr3i chAjIyA, bhalA bAjIyA bhaNDArI / / bhUratau dalau mulathAMna rau caula khAga rata cuuNpiiyau| karatau virUpa kilamANaM ghaNAM, rADa bIca dhanarUpIyau / / dharama syAMma dhArIyA sarama vITIyAM sighAlai / bihAM bhAyAM melIyA ver3ha vairIyAM vicAlai // jhile bIra bhairavAM vIra kilakila bhavAnI / girai turAM UparAM khavA bADhIyA khavAnI // madhukarau anai gopAlamala sadA jikai gar3ha sArarA / kalIyAMNadAsa bAlA kile, muMhatA jUTA mArakA // bhaNDArI manarUpa-bhaNDArI manarUpa apane samaya kA bar3A prabhAvazAlI dIvAna thaa| yaha pomasI bhaNDArI kA jyeSTha putra thaa| vi0 saM0 1782 meM ise mer3ate kA hAkima niyukta kiyA gyaa| jaba 1782 meM marAThoM ne mer3ate para hamalA kiyA to bhaNDArI manarUpa ne isa avasara para bar3I bahAdurI btaaii| vi0 saM0 1804 meM ise jodhapura ke dIvAna pada para AsIna kiyA gyaa| mahArAjA rAmasiMha aura bakhtasiMha ke vaimanasya ke samaya yaha rAmasiMha ke sAtha antima samaya taka rahA / vi0 saM0 1807 meM isakA dehAnta huaa| prasiddha cAraNa kavi karaNIdAna kaviyA ne manarUpa bhaNDArI ke vyaktitva kA citraNa eka gIta meM isa prakAra kiyA hai-- gIta manarUpa bhaNDArI ro| lAkhAM IrAMna tUrAMna tarAM AsurAM UpAr3a lInAM, augAMna bhayAna cakhAM AsaMgai na Ana / lAgA sIsa AsamAna masatAMna khUno lAyau, malhAra amAna hAthI DAkadAra mAna / / malIdAM nivAlA cahu cakAM jImai mAlAM, bhAlAM dAMnUsalA kilAM kapATAM bhaMjAra / jiko lAgo DA~NAM kAlIghaTAM megha AMNI jAMNa, AMNa phIla dikhkhaNI cAbakI assavAra / / caMbalI kachUbAtAM mAro sanIde kAlA cItA, AkhatAM barAlA jhAlAM lomaNAM abIha / maimaMtA Aviyo sUDAMDaMDA khADAM jhATa mAra, sATamAra lAviyau pomasI taNau sIha // rAsAharai AMNiyau satArA taNAM gAr3herAva, ___ nIjharaila chUTA paTTAM bImaraila naag| jaTI nainAM khasI amau hukammA UcArai jaThI, vidhUsa nAMkhasI vairIharAM taNAM bAga // -karaNIdAna kaviyA siMghavI bhImarAja--yaha mahArAjA vijayasiMha kA samakAlIna thaa| ise vi0 saM0 1824 meM mahArAjA ne phaujabakSI ke pada para niyukta kiyaa| yaha bar3A raNakuzala va bahAdura thaa| isane aneka lar3AiyA~ ldd'ii| isake vIratApUrNa kAryoM se prasanna hokara mahArAjo ne ise cAra gA~va inAyata kiye| vi0 saM0 1837 meM jaba marahaThoM kI phaujeM jayapura para car3ha AI thIM, usa samaya isane jodhapura kI ora se jayapura kI rakSA meM bahuta yogadAna diyaa| isake parAkrama sambandhI nimna gIta ullekhanIya hai : - 0
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ jodhapura ke jaina vIroM sambandhI aitihAsika kAvya 121.. gIta siMghavI bhImarAja jodhapura ro| thUrai khAmA dahU~ rAhAM dilesa vhai tAbIna thAyau, mahI khehAM DamarA milAyau AsamAna / AMbera UthApavA paTela dalAM sAja Ayo, jorAvara dekha manAM abhAyau jihAMna // 1 // mahAbAhu UmarA sakajjA maMtra dhArA mila, rAjA likhe pratApa arajjAM aha rIti / ajItasAha AgaihI jaisIMgha nai Ubeliyau, jyU abahI Ubela kIjai bijAI ajIta // 2 // prabhU cai pratApa bijaisAha hiMdavAMNA pattI, taI battI suNatAM Usasai siratAja / kurammANa dharatI rAkhivA tattI jaita kAja, raiNArUpa ma dIThau bhejiyau bhIvarAja // 3 // bAje DAka traMbAlA sAlulai mahAbIra baMkA, dhaidhIMga AsaMkA bhuI maMDe sUradhIra / iMda rau pAraMbha lIdhA kurammANa bela Ayau, bakhatesa naMda rau dIvAMNa mahAbIra // 4 // hai qharAM dhamassA bAgI macaulAM bhUgola halle, garadAM jhabolA cautaraphphAM jhalle gaNa / aThI mAdhavesa prathI jaita ANa AvAjiyau, nahAbAha . bhIma jaiNa gAjIyau bhImeNa // 5 // tasAM phiraMgANa terai hajAra dhubakkI topAM, kar3akkI bIjalAM rUdra topAM pralaikAla / UjAlavA navAM koTAM satAbAM haraula Agai, rAliyA jA arAbAM Upara bAjarAja // 6 // mAravAr3A vIra cautaraphA mAra mAra macce, taI jaMga jobA bhANa khacce sapatAsa / khAgAM jhIMka devA kAja bhIma meliyA josa khAthai, bAMkar3A ganImAM mAthai meliyA brahAsa // 7 // bIrahAka jogaNI hajArAM khAgAM dhArAM bAgI, camU gaMjA bhir3ajjAM dusArAM cUra cUra / athAgo bhArAtha sU dIvANa vijaisAha vAlo, satArAnAtha sUM khAga bAgo mahAsUra // 8 // kuMta bANa kabAMNa bedhake vaMkA bIra keI, lauTaNAM parava jyU luTai keI rITha ler| dhaidhIMga UpaTai keI athAM vago birahAM dhArU, bAgA mArU mArahaThI kaTTA jaiNa bera // 6 // mANa mAgAM garaddAM kAyarAM bhANa pANa bhAgA, bhIDe rUkAM UnAgAM bIrAMNa bANa mITha /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ .122 karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : SaSTha khaNDa lohA jhATa detai bhujAM DaMDA AsamAMNa lAgA, rUghAharau siMghIrAMNa bAgA AkArITha // 10 // vidhUsai khAga hU~ phiraMgANa rA caubar3A bAr3A, ghetalA Uber3a jADA jor3a josa ghaTela / jorAvara athAyau AghAta rau dekhatAM jUjha, mAMNa chaDe bhAgo AdhIrAta rau paTela // 11 // lAkhAM mAla gayaMdAM saheta DerA lUTa lIdhA / sa bola dhaNI rA kIdhA likkhayAM sujAva / jItau desa desa ne dilesa nai gAMjiyo jeNa, taiNa mAdhavesa nai bhAMjiyau rUkAM tAva / / 12 // hindU pAtasAha bijaisAha rI tapasyA hU~tA, rADAjIta dUnI sAla meM diyau areha / rAjA pratApa co dhire jihAMna bhAkhiyau sAre, aMbAnera vAlI rAja rAjA rAkhiyau abIha // 13 // bajAvai jaitarA jAMgI milAve accharAM varAM, rUkAM dhArAM dhapAve ghetalAM cau vIra rIti / ajjamera kIlo accheharI dharA lIdhI ahI, jaitavAdI sIMdhavI teharI rADAMjIta // 14 // kUramANa pratApa cau sAro roga kATa Ayau, tai sena lohAM lATa Ayau saratAja / khAvaMda cA sa bola bAlA sArI dharA khATa Ayau, rADAjIta thATa pATa Ayo bhImarAja // 15 // bhaNDArI sivacanda-yaha vi0 saM0 1851 meM 1855 taka jodhapura rAjya kA phauja bakhzI rhaa| isake sambandha meM nimna gIta milA hai| gIta sivacanda bhaNDArI ro mana sugha mhaiM tUjha phAyadA mA~gAM, juga juga avicala rahe jasa / dai kAika sivacanda harakha dila, jaipurarI AchI jinasa / / paikhai khAga pUche paripATI, karai jAsa tArIpha kavI / te AMNI AMbera talAsa, nADUlA de TUma navI / / jagapata rI sevA kara jor3I, maratha jor3aNA garaba gaye / dIjai isI paumasI dUjA, hara ika caukhI cIja hamaiM / / somAcaMda taNA sata sonana, bilasai vimau bajAve vAra / bhAmAM rA vaTuA rau bhAI, dai muhagau vaTaau dAtAra / / siMghavI iMdrarAja-yaha vikrama kI unnIsavIM zatAbdI kA eka mahAna aura pratApI jaina yoddhA thaa| jodhapura ke mahArAjA bhImasiMha ke antima dinoM meM upadravI saradAroM kA damana karane, jAlora para jodhapura kA adhikAra jamAne, bhImasiMha ke bAda mAnasiMha ko jodhapura kI gaddI dilAne tathA use sthAyitva pradAna karAne meM isa siMghavI indrarAja ne jisa vIratA, dUradarzitA aura raNakuzalatA kA paricaya diyA tathA anta meM apane prANoM kA bhI utsarga kara diyA,
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ jodhapura ke jaina vIroM sambandhI aitihAsika kAvya 123 ............................................................-.-.-.-.-.-.-. usake udAharaNa bahuta kama milate haiN| mahArAjA ne indrarAja ko vi0 saM0 1864 meM jodhapura kA dIvAna banAyA aura vi0 saM0 1872 taka vaha isa pada para kArya karatA rahA / mahArAjA ne isakI sevAoM se prasanna hokara ise aneka rUkke Adi pradAna kiye tathA amIra khAM piNDArI dvArA vi0 saM01882 meM inakI hatyA karavA dene para unake putra phataharAja ko paccIsa hajAra kI jAgIra pradAna kii| svayaM mahArAjA mAnasiMha ne, jo acchA kavi bhI thA, indrarAja dvArA kI gaI sevAoM kI smRti meM nimna soraThe va dohe race / inake alAvA anya kavi kA eka gIta bhI likhA milatA hai| dohe, soraThe aura gIta draSTavya haiM soraThA geha chuTo kara ger3a, siMha juTo phUTo samada / apanI bhUpa aror3a, ar3iyA tInU indar3A / / 1 / / geha sAMkala gajarAja, ghahai rahyau sAdula dhIra / prakaTI bAjI bAja, akala pramANe inddd'| // 2 // dohA par3ato ghero jodhapura, ar3atA dalA arthabha / Apa DIMgatA indar3A, the dIyoM bhuja thaMbha // 3 // indA ve asavAriyA~, uNa cohaTe Amera / ghiNa mantrI jodhANa rA, jaipara kInI jera // 4 // poDiyo kiNa pozAka sU, jaMga keDI joya / geha kaTe hai jAvatAM, hoDa na maratA hoya // 5 // berI mAraNa mIrakhAM, rAjakAja indrarAja / maiM to saraNe nAtha ke, nAtha sudhAre kAja // 6 // gIta indrarAja siMghavI ro dala aTakai kamaNa UbANoM dujar3e, karasI kamaNa gharA rau kaaj| siMghavI rAva maraNa to suNatAM, rAjAM soca kiyau indrarAja // 1 // mela dalAM para dalAM maror3aNa, chava varaNAM AdhAra chto| akala nidhAna bhImasuta UbhA, hindasthAna na cIta hutau // 2 // jaNa AsAna udaipura jayapura, sabala narAM sara aMka shii| moTA sAha tujha milava rI, rAjAM rANAM hUMsa rahI // 3 // siMghavI gularAja-yaha siMghavI indrarAja kA choTA bhAI aura mahArAjA mAnasiMha kA samakAlIna thaa| isane mahArAjA mAnasiMha ko jAlora ke ghere meM lAkara jodhapura kI rAjagaddI para baiThAne meM bar3I sevA kii| isase prasanna hokara mahArAjA ne ise eka khAsa rUkkA pradAna kiyA thaa| vi0 saM0 1872 meM jaba amIra khA~ piNDArI ne apanA kharca prApta karane sambandhI bakher3A uThAyA tathA Ayasa devanAtha aura siMghavI indrarAja ko isane maravA DAlA, usa samaya gularAja ne bar3I dUradarzitA se kAma lekara amIra khA~ ko jodhapura se ravAnA kiyA aura mahArAjA kI AjJA se gularAja tathA isakA bhatIjA phatairAja donoM rAjyoM kA prabandha dekhane lge| anta meM yaha bhI SaDyantra kA zikAra huA tathA vi0 saM0 1874 meM kaida kara ise maravA diyaa| gularAja kI prazaMsA meM kahe gaye nimna do dohe upalabdha hote haiM
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : SaSTha khaNDa duhA gularAja bhIvarAjota siMghavI jo guNa dharama jihAja, bhUle jAvAM bhIma taNa / to piNa mhai kahiyA tikai, guNa jAya na gularAja // 1 // iNa juga mAhai Aja, jAhara guNa tretA jisA / gADhe mana gularAja, rAma isaTa mana rAciyau // 2 // siMghavI kuzalarAja-yaha mahArAjA mAnasiMha kA samakAlIna thA aura mahArAjA mAnasiMha ko jodhapura ke ghere meM jodhapura lAkara gaddI para baiThAne meM isakA pramukha hAtha thaa| isa upalakSa meM mahArAjA ne ise eka rUkkA bhI pradAna kiyA thaa| mAnasiMha ke gaddI para baiThane ke bAda bhI usake rAjya meM usa samaya paidA hue vibhinna bakher3oM meM isane mahArAjA mAnasiMha kI bar3I madada kI / usane bagar3I ke ThAkura zivanAthasiMha kI bagAvata ko bar3I bahAdurI se dbaayaa| aMgreja poliTikala ejenTa ne jaba 1860 meM jodhapura para senA bhejane kI dhamakI dI, usa samaya bhI isane mahArAjA kI bar3I madada kii| yaha vIra prakRti kA puruSa thaa| isake vyaktitva ko prakaTa karane vAlA nimna gIta dRSTavya hai| gIta kusalarAja banarAjota siMghavI pragaTa meliyA garaTa peMgAM jhapaTa pASarAM, sumara naTa nacAvana bijar3a sele / kusala raja car3hAve vikaTa trimakI kavaTa, muDe jhaTa visaNathaTa maraTa mele // kapaTAM bajarA hUMta chAtI kaTaNa, jhAla tAtI bhabhaka khAga jhATAM / banAvata turATAM pITha Ave birar3a, bairiyA~ calAve ATha bArAM / / camU har3ahar3a vahai pITha kUrama car3ar3a, khita ghaDar3a nAcatA munaMdra khelaa| upADai ghATiyA~ bAga siMghavI urar3a, base tar3a anar3a rima visama belA / / sUrapaNa pUra bhUgola syAbAsiyau, tola asamANa bhuja nUra tAle / sAra dariyA majha bola asahAM samara, bhImahara vAhur3e caula bhAle / muhatA sUrajamala-mahArAjA mAnasiMha ke samaya meM sojata nivAsI kocara. muhatA khuzAlacanda kA putra muhatA sUrajamala bar3A prabhAvazAlI vyakti thaa| vi0 saM01862 meM ise jodhapura rAjya kI dIvAnagI kA pada milaa| jAlora kI lar3AI meM yaha mahArAjA mAnasiMha ke sAtha ghere meM zAmila thaa| mahArAjA. ne isako aneka rUkke dekara sammAnita kiyaa| isake bAre meM do DiMgala gIta nimnAnusAra likhe milate haiM: gota sUrajamala muhatA ro kala jugiyA cugala naha lAgai kAna, badala nahIM boliyA vaiNa / hUtala rahaNa dhAraNA hai kai, sUrajamala sArAM rau saiMNa // para upagAra karai sata pUrata, pAlai puSata prajAMsU prIta / navakoTAM patarau nija nAyaba, matarau samaMda jagatarau mIta / / suta khusiyAla khATavAM susabada, vaiNA jema caDhe cita bela / mAna mahIpa phAyadai muhato, muhatA rai sagalA sU mela / / vidha vidha khoTA pavana bAjiyA, aDaga bhalo rahiyo akala / pUraNamAla harA re paga paga, subha ciMtaka dosata sakala // (2) lahara sumati phaile hiye uvAraNA lIjiya, dIjiye barAbara kisau duujau| dhurA sU dAma rai lobha naha dhAviyau, sAMma re kAma hamagIra sUjau // gaMgajala sahaja biradaita kAmeta guru, Ikha chaka sAjanAM huAM ANaMda / bhalala tAlA prabhA bhalA bar3iyAM bhujAM, neta muradhara taNA khusAlAnaMda / /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ theTa sUM sAMmadhamI tisI thATiyo, pracaMDa darajai tisai bhalAM pahuMtau / jasataNI bAka bhAkhai saraba jodhapura, maMtriyA~ tilaka subhiyAMNa muhatau // jora jabarI nathI raita sira jamAne kamAye mAna mahArAja rA kAma / pravAdAnIta pUraNa tI potaro navakoTA maMhI uvAreM nAma // jodhapura ke jaina vIroM sambandhI aitihAsika kAvya sAhibarAma savAIrAmota:-- savAIrAma kA putra sAhibarAma bar3A dUradarzI aura svAmibhakta thA / mahArAjA mAnasiMha ke zAsanakAla meM isakI sevAe~ kAphI prazaMsanIya rhiiN| eka gIta dRSTavya hai gIta sahibarAma savAIrAmota ro (1). (2) 1 megharAja siMghavI - akherAja siMghavI kA dattaka putra megharAja jodhapura rAjya kA vi0 saM0 1857 se 1882 taka phojabakhzI rahA aura isane aneka lar3AiyoM meM bar3I bahAdurI ke sAtha bhAga liyaa| isakA svargavAsa vi0 saM0 1902 meM huA / megharAja siMghavI kI svAmibhakti prasiddha thI / cAra gIta draSTavya haiM : (3) prathInAtha chala vaDA mevAsiyA pajAvai, vajAvI Udharma Atha bArA / tabaMdha sAhiyA para hajadAra naha sAhiyA para hujadAra sArA // paravidhUmaNa hajUrA parAkrama chola mahArANa sama gudata chiijo| muradharA mahIM tuliyo na ko musAhiba, barAbara sAra AcAra bIjo || karana ra pauhara dasa desa siva RpA sU. kusalahara AparI jasa kahAve / dAna baga pachAr3I rahe musaddI huA, tagAr3I dAna khaga nako Ave || sAjanA thiye supa meM dUdha sA gumaradhara paMcamukha prema gAje UjalA kAma kara nAma rAkhe ilA, savAIrAma suta dIha sAjai // 125 gIta megharAja siMghavI rA kara muMhagA ghaNA varatiyA kaviyaNa, bhIma akhaM iMde dhara bhAva / jai bagasiyAM taNa ghara jANAM, navamI misala dharama cI nAva // guNa grAhaka pAlaka gar3havAr3AM, kila siMghavI acar3AM karaNa / bolai virada rAkhar3I bAMdhe, bilakula cita cAraNa varaNa / / vIr3iyA lar3iyAM naha viracai pAlai nita jhAliyA~ palau / baihala vrana mana sudha vAMcheM, bhIma taNA kula taNo bhalo // kIrata davA liye kIdhaudhara, navanidha diye caDhai mukha nUra / dAdA pita kAkA jima bhAkhe pAtAM sUM maighI hita pUra // satata sukulINa guNAM meM samajhe, sArau jagata kahe syAbAsa / megharAja kavirAjA mukha cI, phere naha pAchI phuramAsa // jasamA lAja Udhara cetana, bar3au mahodaya jaima varI mAMgaNa jasa haMDI likha mehara se bhImaharI // para upagAra karaNa gahapUrata, vaDama vizeSata lAkha barIsa / hukama supAtAM jIha huvor3o, siMghavI liye caDhAva sIsa // mAna taNe bagasI kula maMDaNa, asara viMDaNa raNa anar3a / tyAga paga grahiyAM aravaI taNa, vehalAM taNau prayAga bar3a // to sArakhA huA akhA taNa tyAgI, Akhara jyAMrA varNa uDhaMga / acaraja kisau UmadA AveM, rUr3A pausa UparAM raMga // A .0 .
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : SaSTha khaNDa -. -. -. -. -.-.-. -. -.-.-. -... -.-.-. . . -.-.-.-.-.-. .. -.-. jur3e jor3atA tUjha visArA, siMghavI jasa kAyaba sarasa / Apa hUMta kila bhalo Udhar3e, kanaka bhalor3A taNau kasa / / varaNavatA dAtAra tUjha var3a gaurava sahata racIjai gIta / megha bhIMta atokhI mAthai, cokhA ghaNA maMDIja cIta / / janamai nahIM bAta jaga jAhara, vimala sAradA desa vihINa / kesara jima te bhIma kalodhara, sata kAyaba mAna sukalINa / / (4) para dhara ari jikai phailiyA pagapaga, haivara nakU kharIda huve / mAna pratApa koTa nava mAhai, sahUM prajA sukha nIMda suvai / / odhA disa kulavATa ujAlA, bhAlA sagaha dUjA bhImeNa / tU yaha bagasI tUjhata bola, turaMga hajAra khaTAve teNa / / megharAja dhajarAja mAMharau, vAla baMdhAva badhAraNa vAla / mana meM Avai jitA melaNAM, rupiyA bAMdha palai rumAla // kara hANaNATa ThAMNa paga kUTa, ghor3o mAMga thoka ghaNA / Ugai dina rUpiyA AdhArI, talaba maiTa akhamAla taNA // muhatA sAhibacandra-yaha mahArAjA mAnasiMha kA atyanta vizvAsapAtra aura parAkramI purupa thaa| isane vibhinna lar3AiyoM meM bhAga lekara jodhapura rAjya kI acchI sevA kI thii| isane vi0 saM0 1861 meM mahArAjA kI AjJA se ghANerAva para car3hAI kara use jodhapura ke adhikAra meM kara liyaa| vi0 saM0 1873 meM isane sirohI se car3he hue daNDa ke rupaye vasUla karane ke lie car3hAI kI aura bhItaroTa kSetra ko luuttaa| vi0 saM0 1874 meM sAhibacanda ne puna: sirohI para car3hAI kii| mahArAva udayabhANa zahara chor3a kara bhAga gayA aura sAhibacanda ne yahA~ ke daphtara Adi jalA kara dasa dina taka nagara ko lUTA, tatsambandhI eka gIta tathA eka anya gIta isa prakAra haiM gIta sAhibacanda muhatA ro AbU leliyau alAvadIna paiDa hI na Ayau uThI, deliyau jalAbadIna uThI nU na dauTa / meliyau tai bhalo mela ghATa tor3avA rau maMtrI, meliyau ta sAhibA ThikANe bhItarauTa // valA andhakAra rA meM lAkha jyU jhaukiyA bAja, keharI gyA bhAja chaMDai thAharAM karAla / kIdhau hAtha sivArA tai devar3A lagAI kAlau, ___ AbU ADAdalA vAlau auDhI aMtarAla / kolI mAMNa maMdA thAne vAghelA bAraDAM kNpai| nAherAM bhADerAM haMdAM duA sUnA sesa / Dohiyo tai mAna rA kaoNmeta siMdhU roDa DaMkA, donU vaMkA girindrA bicAla vaMko desa // sUbo dApa dAhai lIdhA phaujAM rA habaulA saath| beliyAM nivAhai bola caMDInAtha bela / sAhibA te caDI coTa lIdhau bhItaroTa sArI, baidhai lAga kATa leNAM thArai hAso khela // 0
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jodhapura ke jana vIroM sambandhI aitihAsika kAvya 127 -.-. -. ___ gIta sAhibacanda mahatA ro susabada rijhavAra sAhibA sAMmala, upajI cintA rUpa upAdha / napata naNau dIdAra huvai naha, avar3au kI mau meM aparAdha / / bhAlI najara amIrI bhUpata, dujAM soha cAkarAM dimii| biyau vijau naha ajai bulAvai, amAM nahIM takasIra isI / / mAna mahIpa hUMta kara mAlama, sahI savAI taNA ma sAMka / diye nahIM anadAtAM darasaNa, vAMkA rI prApata meM bAMka // mujarA gaya arajakara muhatA, hava mana taNau sandeha hara / kai tau dhaNI bulAvai kadamAM, kai phuramAvai sIkhakara // bhaNDArI catrabhuja (caturbhuja)-yaha bhaNDArI sukharAma kA putra thA aura mahArAjA mAnasiMha ke zAsanakAla meM bar3A prabhAvazAlI phaujabakhzI thaa| isakI kIti nimna gIta se spaSTa hai gota caturbhuja bhaNDArI ro mana sudha suNa vayaNa caturabhuja mhArI, lekhava matI khusAmada lesa / jasa rA kAja sudhAraNa jauMgau, tara tUhija nADUla naresa / araja karai nRpa hUMta amINI, raliyAyata karita 'ramaNa / tUjha viNA sukharAma taNo bhrama, kAmetI dujau kamaNa / / kula ujavAla aMgoTo kAyama, jaga upagAra karaNa dhaNa jANa / musaddI kisau jodhapura mahai, tUjha sarIkhI U~cI tANa / / budha sU sUta rAjarA vAMdhaNA, dIdhau mAna mahIpa duau| lUNAharA Aja kasa lobhI, hujadArAM siratAja huau|| bhaNDArI lakhamIcanda- yaha vi0 saM0 1864 meM kevala tIna mAsa taka jodhapura rAjya kA dIvAna rhaa| isake pitA kA nAma kastUracanda bhaNDArI thaa| isakI prazaMsA meM nimna gIta milA hai gIta bhaNDArI likhamIcanda ro thira jitarA gAma tAlake thAra, narAharA nADUla naresa / turata ma~gAya hama de tyAMrAM, lAyAM rA rUpiyA lakhamesa / / bhelapa jANaNahAra bhaNDArI, cita to cAha ubAraNa cauja / tUM ghara suchala jAgai tikhar3o, nAM dAkhai lAgAM rau nauja // kahiyo kAja jeja naha karasI, lAja loyaNAM sujasa liyau / bhAla tUne dUjA bhImAjala, hImAjala jisau hiyo / ITagarA iNa vAra anarAM, gharavaTa dInI chor3a ghaNAM / tonU to kisatUra taNau bhrama, gorA vAdhA jisau giNAM / / muhatA likhamIcanda-yaha lakhamIcandra muhatA akhecanda kA putra thA aura jodhapura rAjya kA do bAra vi0 saM0 1600 se 1602 tathA vi0 saM0 1603 se 1907 taka dIvAna ke pada para rhaa| isakI prazaMsA meM nimna kavitta upalabdha hai kavitta likhamIcanda muhatA ro kara eko kADhiyau surAM asurAM matha sAgara sole pAyo surAM hU~ mohaNI danu jahara /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : SaSTha khaNDa B. . . .. ..-.-.-.-.-.-.-.-.-......................... ............. .. maMDala kiraNAM maMhI kalAnidhi thApita kiidhau| ___amarApura sU ANi garUDa jaNaNI nUM dIdhau / likhamIcanda svarUpa rA roga haraNa badhatI rtii|| vara zrI jinendra vAle vasa hAtha thArai atI // siMghavI phaujarAja-yaha siMghavI gularAja kA putra thA aura mahArAjA mAnasiMha ke samaya meM bahuta prabhAvazAlI thaa| mahArAjA ne ise vi0 saM0 1863 meM jodhapura kA phauja bakhzI kAyama kiyA aura isa pada para yaha vi0 saM0 1912 taka kAyama rahA / vi0 saM0 1602 meM yaha khAlase kA kAma bhI dekhatA thaa| mAroTha va khetar3I ke jhagar3e meM usane phauja lejAkara bIca-bacAva kiyA thaa| vi0 saM0 1867 meM sivAnA paraganA ke AsotarA ThAkura ke yahA~ para upadrava huaa| use bhI usane jAkara dbaayaa| eka gIta draSTavya hai : gIta phaujarAja siMghavI ro bAMkArA saiNa jikA mana vikasai, dokhI vAMkA taNA dabai / IndA jima kara krIta uvAraNa, IndANI subha najara aba / / Indai bhUpata hU~ta amAMcI, ATha bAra kInI araja / miliyA IndA taNI mAraphata, gAMma kuraba sukhapAla gaja // ADo jhagar3o karAM Apa sUM, dina Ugai AsIsa diyAM / hamhAharI nikhAha bhImahara, krapA bhIma suta jema kiyAM / / paDhU diyA rUpayAM rA paihalA, pacha kiyA tophAna palA / siMghavI o mau kAja sudhAraNa, gAja sIha jiya rAya galAM / / nija kahiyA vAyaka niravAhai. mana nahacala Aparai mata / du rAha dila khola dASiyau, phatau madata jyAM huvai phatai // muhatA harakhacanda-harakhacanda muhatA ke bAre meM bhI eka gIta milA hai| yaha jodhapura kA parAkramI yoddhA, sAtha hI dhArmika ruci sampanna vyakti thA / nimna gIta draSTavya hai ___ gIta harakhacanda muhatA ro pada upAdhyAya dina indra pAviyau, jaga jAhara tUM madata jada / gurU adhaka badhAyau gaurava, haradavA kIdhau kAma hada / / phaija bagasa jasa khATa phAbiyau, dhana tUM rahyA mIDhagara dhUja / vinai karI zrIpUja bar3A jhU, svagura kiyau choTo zrIpUja / / rAje tUM medhA ratanAgara, cauja ubAraNa Ace cAva / caurAsI gacha kIdhau cAvI, sAgara naM utamesa sujAva / / jAMNa joga dinendra jatI na, udai maMdirAM taNa ujIra / muda kiyau tai tapagacha mAhai. nija kula bhalo caDhAyau nIra //