Book Title: Jain Samaj ane Hindu Samaj
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249167/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena samAja: hiMdu samAja priya paMDitajI, gujarAtImAM lakhuM chuM, mApha karaze. arthamAM viparyAsa zrI. dalasukhabhAI hovAthI nahi thAya. mAre thoDA vakhatamAM vadhAre patAvavuM che. sAmAnya rIte bhAre vicAra nIce pramANe che. hiMdu samAja e mAtra vaidika samAja nathI; ene khare artha ati vizALa che. hiMdustAnamAM jenAM mULa zAstro racAyAM, mULa puruSa thayA ane tIrtho paNa che te badhA ja hiMdu samAjamAM Ave; eTale hiMdustAnanA je jUnA nivAsI hoya te badhAya nivAsI hindu samAjamAM Ave. jaina samAjanAM ke nAnAmoTA saMdhanAM mULe pUrvavedika che, kadAca pUrvadraviDiyana paNa che. game tema che, chatAM e laghumatI hovA chatAM vaidikothI, khAsa karI brAhmaNothI, arvAcIna nathI ja. evI sthitimAM jaina samAja hiMdu samAja nahi te bIjuM zuM che? jaina sivAyanA bIjA samAje hiMdu samAjamAM Ave che ane te kaI kaI sthAnika bahumatImAM paNa che. teTalAmAtrathI jaina samAja hiMdu samAjanuM aMga kema maTI zake ? hiMdu samAja zarIrasthAne che. tene je aMgo che te paikI eka aMga jaina samAja paNa che. vaLI khAnapAna, vyApAra ane keTalIka vAra lagnavyavahAra e badhuM to moTebhAge samAna ane paraspara saMbaddha che. eTale sAmAjika daSTie jaina samAja hiMdu samAjathI judo che ema kahevuM e te hiMdu samAjane vaidika samAja evo saMkucita artha ja mAnI cAlavA barAbara che. alabatta, vyavahAramAM hiMdu samAjane vaidika samAja evo artha ghaNAkharA samaje ane kare che, paNa tethI mULa artha beTa che agara visAre paDevo joIe ema koI paNa kahI nahi zake. jema ghaNuMkharA rUDhicusto "jaina" e sAmAnya zabda mAtra digaMbara paraMparA mATe ja vApare che ane vizeSa mATe zvetAMbara jaina ItyAdi je che, te jema sAcuM nathI tema hiMdu samAja e sAmAnya zabdane mAtra vaidika samAja arthamAM vApara ke samajavA barAbara nathI. dizA jJAna ane satyanI hoya te jyAM ajJAna ane asatya dekhAya tyAM paNa bIjA sudhArAonI peThe sudhAre ja karavo rahyo. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAja: hiMdu samAja { 109 jaina samAja hiMdu samAjathI nokhA che e vicAranuM prabaLa ugama bhayamAMthI che. hiMdu samAjane sparza karavA kAyadA thavA mAMDe ane rUDha jainene rUDha dha viruddha lAge tyAre teo rUDha dharmane bacAvavA dhama ane samAja bannenuM ekIkaraNa pharI potAnA samAjane navA kAyadAnI cuMgalamAMthI chUTA rAkhavA AvI hilacAla kare che. dhArmi`ka dravya ane harijana maMdirapravezane lagatA kAyadAmAMthA TakavAnI bhAvanAmAMthI atyAranI judApaNAnI prakhaLa hilacAla zarU thaI che. jo dhArmika dravya ane harijana maMdirapraveza bAbata jaitA pote ja kAyadA karatAM ApameLe vadhAre udAra dRSTibiMdu vApare ane potAnA samAjane AgaLa vadhAre tA AvA bhayamUlaka judApaNAne savAla na Ave; e AvavAnA hAya. te bIjI rIte Ave. vaLI, jyAre jyAre hiMdu samAjane samastapaNe lAbha Ape evA kAyadAe thavAnA haze tyAre jene e peAtAnA samAja mATe tevA lAbhavALA judA kAyadA racavAnI hilacAla UbhI karavI paDaze. dhArA ke AphrikA Adi dezomAM evA kAyado thAya ke hiMduone ATalA hakA ApavA ja, ke amerikAmAM hiMdune amuka chUTa ApavI ja, te te vakhate zuM jaine peAtAnA lAbha ane chUTa mATe tyAM judo prayatna karaze ? je bhUta brAhmaNAnuM ane khIjA vaherI temaja ajJAnInu hatuM te bhUta-aspRzyatA Adi-potAnu karI laI pachI tenA ja bacAva mATe, mULa bhUtavALA bhAgo sudhare tyAre paNu, pote tethI judA rahevuM e zuM jaina samAjanu baMdhAraNagata svarUpa hoI zake ? eTale tame ema kaho ke ame hiMdu chIe paNa jaina hiMdu chIe, teA cAle; paNa hiMdu nathI ema kahevuM e barAbara nathI. have hiMdu dharma ane jaina dharmAM viSe vAta karIe. bahumatI hAvAne kAraNe vaidika dharma hiMdu dharmanA paryAya tarIke samajAya athavA lAke e aaemAM hiMdu dharma zabda vApare che e vastu huM jANu chuM. paNa hidudhama enA kharA arthamAM mAtra vaidikadhama nathI, hiMdu dharmamAM vaidika avaidika aneka dharmo che. emAM jaina dharma paNa che. eTale jaina dharma te vaidika mAnavA-manAvavAnI huM atArkika, anaitihAsika vicAraNA karuM te mAruM magaja casakI gayuM che ema mAnavuM joIe. vaizvika ane avaidika vacce athavA ema kahA ke mULamAM brAhmaNa ane abrAhmaNu vacce dharma dRSTie pahelethI ja mATu aMtara rahyuM che ane te Aje paNa evuM ja che. musalamAno dhArmika adhatA bhUlI jAya evA eka samaya kalpIe, ane te suvaNaeNyuga Ave tyAre vaidika ane avaidika dhama vaccenA manAtA virodha agara dhArmika sauMkucitatA javAnA samaya pAkaze. atyAre te e Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] darzana ane ciMtana svapna ja che, eTale huM te vaidika ane jene dharmadraSTie judA mAnIne ja vicAra karuM chuM. vedikanA kahe ke brAhmaNonA kaho, prabhAva nIce, khAsa karI moTA prabhAva nIce, na AvavuM e ja jaina dharmane mudrAlekha che. eTale jyAM jyAM vaidika dharmanA mukhya puraskartA brAhmaNonI dharmamaryAdA ke vicAramaryAdA saMkucita ke bhrAMta tyAM hamezA jene dharmanA sAcA ciMtakee ane anuyAyIoe madhyasthabhAvathI, temanA prANApaMNathI paNa, gAMdhIjInI piThe virodha karavo ja rahyo. tethI huM sAcA jainane kadI vaidikanA prabhAvamAM na AvavAnI ja vAta karuM chuM. ane laghumatI chatAM bahumatI sAme jhajhUmavAnuM baLa Ave evI himAyata karuM chuM. dakSiNamAM ane bIje brAhmaNa, abrAhmaNanA kleza che. ghaNu bAbatamAM abrAhmaNa, jemAM jene paNa Ave che teo, brAhmaNe taraphathI bahu anyAya sahe che e sAcI vAta che, paNa jyAre eka sAmAnya chatra nIce besavuM hoya tyAre dabAvanAra sAme laDavAnI zakita hovA chatAM tenI sAthe besavAmAM saMkeca ho na joIe-bhaya ho na joIe. hiMdu dharma zaktA sAmAnya chatra nIce jene bese ane chatAMya pitAnA mULa dharmanA siddhAMtane samajapUrvaka vaphAdAra rahe to tethI teo vaidikene sudhAraze ane pitAnA vAstavika svarUpane prakaTa karavAnI taka paNa jatI nahi kare. dhAro ke jaina dharma hiMdu dharmathI judo che ema ApaNe kabUla karAvIe ane kAyadAmAM lakhAvIe, teTalAmAtrathI vaidika dharmanA prabhAvathI kevI rIte bacavAnA ? itihAsa juo, jainadharma e vaidika nathI, brAhmaNadharma nathI ema ApaNe te kahIe ja chIe ane brAhmaNe e paNa jaina dharmane avaidika ja kahyo che, chatAMya jaina dharma kahelI bAbatamAM vaidikanA, khAsa karI brAhmaNanA, prabhAvathI mukta che? ekavAra vicAra ane AcAranA nizcaya-vyavahAra draSTie mukhya mukhya muddAonI yAdI kare ane e pratyeka muddA paratve juo ke temAM brAhmANonI tejachAyA keTalI che? te tamane khAtarI thaze ke ApaNe kyAM chIe. eTale vaidike ke brAhmaNanA mithyA prabhAvathI bacavAnI vAta hoya te bacAva, mAtra hiMdu dharma ane jaina dharma judA che eTaluM kahevA ke mAnavA-manAvavAthI siddha thaI zake nahi. eka taraphathI dareka paMthanA rUDha jaine brAhmaNonI badhI vAta mAnyA kare, brAhmaNone guru mAnIne cAle ane bIjI tarapha hiMdu dharmathI ame judA dharmavALA chIe evI bhAvanA seve te e daMbha che, bhaya paNa che ane mUrkhatA paNa che. ethI mAnI lIdhela guruonI sArI vAta gaLe UtaratI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAja: hiMdu samAja [ 111 nathI ane khATI vAto ane rIte teA, emane guru mAnyA haiAvAthI, jIvanamAM Avyeja jAya che. A vastusthiti tame jaina padhanA je je kaTTara jainamAM joze temAM temAM maLI raheze. eTale jaina dhama vaidika dharmothI-brAhmaNdha thI sAva judo OM ema khuzIthI kaheA, lakhA; kAraNa ke, e vastu te enA baMdhAraNamAM che, kAThAmAM ja che; paNa hiMdu dharma zabdane ajJAnI lokeA mAtra vaidika dharma evA artha kare che tene vadhAvI lai, tenA ajJAnanA kheAja mAthe laI, ajJAnI sAthe ajJAnI na khatA, eTaluM ja mAruM kahevuM che. huM to brAhmaNonA apa evA paNa sadazane prathama mAna ApI pachI tenA hajAra deSAnI sAme thavAnuM kahu chuM. ane doSo ja vadhAre hoya che tema ApaNA potAnA asad zAne prathama dUra karI pachI ja khIjA sAme dharmanA saddo rajU karavAnI vAta kahuM chuM. je dhama ke je vyakti pahelAM potAnA doSa joze ane nivAraze te ja bIjA sAme sAce dAvA rajU karI zakaze ane temAM phAvaze. mahAvIra Adie e ja kareluM. ApaNe bhUlyA eTale teja gumAvyuM. A badhI carcAnA mArA uddeza eka ja che ke ApaNe pote AMtara-khAdya tejathI puSTa thavu ane khInnane anukaraNa karavAnI pharaja paDe eTaluM baLa keLavavuM. A vinA kevaLa dharmanI judAI mAnavAmanAvavAthI tamAruM mukhya prayeAjana nahi sare. dharmanA mukhya dhuraMdharA--tyAgIe ane paDatA, dhanavAnA ane amaladAraza--kayA evA che ke jeo vidyA ane vyavahAramAM brAhmaNAnI pagacaMpI na karatA hoya ? brAhmaNAe amuka vane aspRzya mAnyA eTale jainee paNa e mAnyuM. bIjI rIte jue. jUnA vakhatamAM brAhmaNo potAne A kahetA, potAnA dharmane A dhama ane dezane AryAvarta kahetA. jainAe ane baudyAe peAtAnA dhamane Aya kema kahyo ? peAtAnA AcAryone ajja kema kahyA ? potAnA dharmane sADIpacIsa A dezamAM sImita kema rAkhyA ? A tA khIjA zabdamAM vaidika dharma ne potAnA karavA barAbara thayuM. je dhama mlecchAne A pharavA nIkaLelo teNe mleccho ane pAtA vacce evuM aMtara UbhuM karyuM ke kadI A janmamAM glene te apanAvI zake nahi ! jo jainadhama AvA ja rahevAnA hoya ane tene ja samana karavAnuM hoya teA khuzIthI vaidika dharmathI potAne judo manAvIne paNa te ema karI zake. A badhu kahyA pachI paNa huM eka vAta te kahuM ja chuM ke hiMdu mahAsabhA ke khI" tevI ghaNI saMsthAe je hiMdu zabdane nAme bane teTalA vadhAre lokAne potAnA vADAmAM laI temane sAtha meLavI kAMI paNa karavA mAge temAM huM kAI paNa jainane sabhya thavA sudhdhAMnI salAha nathI ApatA. phALA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112] ciMtana ane na ApavAnI te nahi ja, kema ke AvI saMsthAe pahelethI ja bhALa, ajJAnI ane vANiyAvRttivALA lokAnI madada laI chevaTe brAhmaNA dvArA ja ane brAhmaNAnA hitamAM ja saMcAlita thAya che. ekavAra brAhmaNa sivAyanA khIjA vane hiMdupaNAnuM bhUta vaLagyuM, enu abhimAna poSAyu eTale enA lAbha bhUta vaLagADanAra vidyAztrI varga ja le che. tethI jenoe kahevu joI e ke ame hiMdu dharma te hiMdu samAjanuM eka aMga hovA chatAM AvI saMsthAonI jAtivAdI nItimAM nathI mAnatA, UlaTu enI sAme chIe. hiMdu mahAsabhA jevI saMsthAemAM pahelethI ja mevaDI brAhmaNa ane te paNa jAtivAdI brAhmaNo rahyA che. ApaNe hiMdu yunivarsiTIne joI e. emAM kharI rIte hiMdune nAme maLatA lAbhothI mukhyapaNe brAhmaNavarga ane brAhmaNadhama poSAya temaja sakArAya che. jo enI pAchaLa brAhmaNavRtti nahAtA DaoN. bhagavAnadAsa, nareMdradevajI, saMpUrNAnajI jevA kayAreka te vAisacensara thayAMja hAta; ane emaNe bIjA kAI paNa karatAM kadAca vadhAre sAruM kAma karyuM` hota. eTale huM jainadhama mATe eTaluM ja kahuM chuM ke te potAne hiMdu dharmAMnA eka aMga lekhe hiMdu dharma ke Adhama kahe tApaNa chevaTe tene viveka rAkhavA ja joIe ke kayAM teNe pAtAnuM vyaktitva sAcavavuM ane dIpAvavuM. atyAre badhA ja rUDha jaino dhArmika bAbate paratve je je himAyata AgrahapUrvaka kare che te moTebhAge brAhmaNadhama ke vaidika dharmanI ja himAyata che ane tame sudhArA je je sudhArAnI vAta kaza che te badhI temane jaina dhama viruddha lAge che. ema na heAta tA harijana-madira-pravezanI sAme annatyAganI kAgAroLa na thAta; arthAt harijano jaina maMdiramAM praveze tenI viruddha kaI annatyAga kare tyAre ane rUdra pakSa sakAre ane sudhArakA vAve, evI sthiti na Avata. eka vicAravA jevI navI bAbata paNa kahuM. hiMdu saMskRtinA pracArakA hiMdu dharma ane hiMdu samAjane Azraya laI keTalIka evI bAbatonA pracAra hamezAM karatA AvyA che ke je khAkhatA hiMdu sa MskRtinA meTAbhAgane mAnya nathI. itihAsa ane tenA siddhAMte paNa tevI bAbatothI viruddha che, brAhmaNAne je AkhatA para mukhya bhAra che. te vedanI mukhyatA, saMskRtanuM zreSThatva, peAtAnuM gurupada ane jAtimUlaka varNa vyavasthA. A bAbatone vidha mudda-mahAvIra pahelAMthI hajAro va thayA thatA AvyA che. e virodhamAM mAtra jainA ja na hatA; drAviDA, vaiSNuvA, zAkto, zaivA, avadhUta vedAntI ane bIjA aneka jUthe brAhmaNIya smAta mAnyatAnA viredha karatA ja rahyA che. virodha karanAra ATalA badhA pathA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAja: hiMdu samAja [ 113 ane bahumatI chatAM buddhiprAga9bhya ane ekadhArI vaphAdArIne pariNAme brAhmaNoe virodhIo upara UlaTe prabhAva pADo. eTaluM ja nahi, paNa ghaNA paMthane brAhmaNAyamAna-vaidika banAvI dIdhA. atyAre e jANavuM paNa agharuM che ke vaiSNa, za vagere AgamavAdIo badhA mULe vedavidhI che. have jenoe e jovuM rahyuM ke temanA keTalAka maulika siddhAMto, temanA koI prayatna vinA, kevA saphaLa thayA che? dAkhalA tarIke lekabhASAne siddhAMta, Atmaupamya ane mAnava samAnatAne siddhAMta, ahiMsA ane aparigrahane siddhAMta. ardhamAgadhI ke prAkRta saMskRta pAse namatuM ApyuM paNa enI pAchaLa lokabhASAne je mUddo hato te chevaTe madhyastha sarakAre moTI bahumatIthI satkAryo ane hiMdIne rASTrabhASA mAnI. A lekabhASAnA buddha-mahAvIranA siddhAMtano ja vijaya che. alabatta, e ja rIte aspRzyatAnivAraNane prayatna saphaLa thaye che, ane mAnava samAnatAno siddhAMta vijayI thayA che. asAMpradAyika rAjyakArabhAranI mAnyatA svIkAra pAmI emAM AtmaupajyanA siddhAMtane pUre vijaya che. anekAMtavAdane vijaya navA yugamAM navI rIte thayo che. je vAta asalamAM satya hoya te kyAreka ne kayAreka te phAve ja che. - have jainee A vastu samajI, hiMdu dharmanA ane hiMdu samAjanA nAme thatI brAhmaNIya hilacAlane pUrNa baLathI virodha karavA khAtara, bIjA pitAne paDakhe rahI zake evA vaiSNava Adi aneka panA baLa ekatra karavA joIe ane jyAM jyAM vedika ke brAhmaNIya hilacAla mULamAM asatya agara mAnavatAghAtaka hoya tyAM tyAM badhAM saMgaThita baLoe tene sAmane karI puruSArtha batAvavo joIe. hajI paNa samajadAra jeno jJAna ane asmitAsaMpanna thaI, pUrA aitihAsika jJAna ane viveka sAthe, taiyAra thaze te ghaNuM drAviDa, vaiSNava, ziva, tAMtrika Adi pathane amuka viSayamAM pitAnA samAnataMtrI banAvI virodhamAM phAvI zakaze. Ama karavAne badale jene judA paDe to jainamAM pAchA phirakAo judA paDe. phirakAomAM sAdhuo, go ane gRhastha judA paDe. pariNAme zunyavAda temanI pAse rahe---je ke Aja sudhI rahyo che. tethI hiMdu saMskRtine nAme cAlatA dhatigene aTakAvavAnI dRSTie paNa hiMdunA eka bhAga tarIke ane bIjA samAna bhAgenA sAthIdAra ke mevaDI banavAne nAte paNa jene potAne hiMdathI judA gaNe emAM mane sAra dekhAto nathI. atyAre ATaluM ja. lAMbu te che ja. A patrano upayoga thazeSTa karI zake, paNa emAM kAMI viparyAsa na thAya ke koI dharma, jAtisUcaka vAkya hoya to tenuM parimArjana thAya eTaluM dhyAnamAM rahe. 1. paMDita zrI mahendrakumAra nyAyAcArya upara lakhela patra; tA. 18-9-49.