Book Title: Jain Sadhu Samstha ane Shikshan
Author(s): Punyavijay
Publisher: Punyavijayji
Catalog link: https://jainqq.org/explore/230125/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAdhusasthA ane zikSaNa vartamAna jaina sAdhusamudAyanI jJAnanA viSayamAM ati maMda athavA ati daridra samAjanA anekAaneka hitaiSI samaju manuSyeAnA hRdayamAM Aje e vicAra sphurI sAdhuonI jJAnanA kSetramAM kevI ane keTalI yAgyatA hAvI jeI e ? arthAt jaina kayA dhAraNe ane kaI jAtanuM hovu joI e ? uparyuMkta praznane aMge svataMtra vicAro pragaTa karavA karatAM ApaNe ApaNI prAcIna jaina sAdhusaMsthAnA zikSaNa tarapha sahaja daSTipAta karI laIe, jethI vamAna jaina zramaNusaMsthAnA zikSaNane Adarzo kevA have joI e e praznanA UhApeAha agara ukela ApeAApa ja thaI jAya. dazA joI te jaina rahyo che ke, jaina zramaNAnu zikSaNa Aje ja nahi paraMtu ati prAcIna kALathI paNa vaidika ane bauddha dharmAvalaMbI karatAM apa saMkhyAmAM rahela jainadharme Aja sudhI jagata samakSa peAtAnuM vyaktitva tema ja astitva jALavI rAkhela che e kAnA ane zAnA prabhAvathI ? ene jo ApaNe sthira citte vicAra karIzuM teA uttara e ja maLaze ke, sAdhuthvI jaina zramaNusaMsthA ane tenA vizALa zikSaNanA prabhAvathI je dhame, je zramaNusa sthA ane tenA je udAtta zikSaNanA dheAraNathI, Aja paryaMta peAtAnuM prabhAvazALIpaNu TakAvI rAkhyuM che, eTalu ja nahi, paNa te sAthe jagatabharanA dharmAMne peAtAnA viziSTa saMskArAne vArasAya arpaNa karyAM che e ja dharma, Aje ApaNe cAmera najara nAMkhIzuM' teA, dina pratidina pratyekepratyeka bAbatamAM nisteja ane prabhAvahIna thatA najare Ave che. A uparathI ApaNe e vicAravuM ati Avazyaka che ke, ApaNI prAcIna zramaNasaMsthAnA zikSaNamAM evI kaI vizeSatA hatI ? ane Aje emAM kayAM UNapa AvI che ? tema ja e UNapa dUra karavA mATe ApaNe zu karavu joI e ? jagata tarapha najara karIzu teA jaNAze ke, je dharma, je samAja, je prajA ke je rASTramAM jeTalA vidyAnA vizALa Adaza haze, teTaluM ja tenuM vyaktitva jagata samakSa vadhAre pramANamAM jhaLakI UThaze. ane jeTalI enA vidyAnA AdarzomAM saMkucitatA ke echAza haze eTalI enA vyaktitvamAM UNapa ja AvavAnI. eka kALe jaina zramaNasaMsthAnu darekedareka bAbatamAM keTaluM vyaktitva hatuM? Aje e vyaktitva kayA pAtALamAM jaI rahyuM che? e samajavAnI ke vicAravAnI zakti paNa ApaNe sau gumAvI kheDA chIe. astu. have ApaNe mukhya viSaya tarapha AvIe. ApaNI samakSa vidyamAna pUrvAcAryAMnA jIvatA jIvana samA prAcIna graMthAnuM ApaNe sakSama rIte Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ] jJAnAMjali avalokana karIzuM te jaNAze ke e jamAnAne Adarza keTalo vizALa tema ja vastusparzI hatA ? ane Ajano ApaNo zikSaNano Adarza ke nirjIva che ? AcArya zrI siddhasena divAkara, AcArya zrI haribhadra, tarka,paMcAnana AcArya zrI abhayadeva, AcArya zrI hemacaMdra, zrImAna yazovijayopAdhyAya Adi tema ja bhASyakAra, cUrNikAro, AcArya zrI zIlAMka, zrI zAtyAcArya, mAladhArI zrI hemacaMdra, navAMgI TIkAkAra abhayadevasUri, AcArya zrI malayagiri, zrI kSemakIrti sUri Adi seMkaDo AcAryonI kRtiomAM dArzanika, sAMpradAyika, vyAkaraNa, chaMda, alaMkAra, tiSa, nimitta, lakSaNa, AyurvedAdi viSayaka saMkhyAbaMdha graMcenAM uddharela pramANe arthAta sAkSIo jotAM ApaNane e vAtane sAkSAtkAra thAya che ke, e pUrvapuruSomAM tattvajJAnapipAsA keTalI sateja hatI ! temano abhyAsa ane avalokana kevAM sarvAdigUgAmI hatAM ! svaparadarzananA vividhaviSayaka thokabaMdha graMthanA adhyayanAdi mATe e puruSoe keTalI satata jAgRti ane tvarA rAkhI hatI ! jaina dharma upara thatA ayogya AkSepono kevI dhIrajathI ane keTalI gyatApUrvaka javAba vALatA ! anya darzanamAM rahela vAstavika tattavone kevI rIte apanAvI letA ! badhA karatAM Azcaryajanaka te e che ke, dArzanika athaDAmaNanA yugamAM bhAratavarSanA keI paNa khUNAmAM kaI navIna graMthanI racanA thAya ke tarata ja te graMthanI nakale tenA abhyAsI zramaNonA hAthamAM pahoMcADavAmAM AvatI. je jamAnAmAM AjanI jema relagADI, tAra ke TapAla jevuM eka paNa sAdhana na hoya te samaye A vastu zI rIte zakya thatI haze ? evI zaMkA sauneya saheje thAya; paraMtu vastusthiti e hatI ke, dezavidezamAM pAdavihAra dvArA paribhramaNa karato zramaNavarga A mATe sAvadha raheto. koI navIna graMtharacanA thaI sAMbhaLe ke tarata ja te tenI nakala tenA abhyAsI vidvAnone pahoMcADI de. A uparathI e paNa kalpI zakAya che ke teo kevA svadharmarakSaNanika hatA ! tema ja itara saMpradAya sAthe bhaLIne temanI kRtione kevI samajabharI rIte meLavI letA hatA ! prAcIna graMtho tarapha najara karIe tyAre khulluM joI zakAya che ke te graMthanA praNetA AcAryAdikoe pitAnA jamAnAnI vidyAnA koI paNa aMganA abhyAsane choDyo nathI, jyAre atyAranA ApaNuM zramaNavarganI dazA evI che ke pote je saMpradAyanA dhuraMdhara tarIke hovAno dAvo kare che, te saMpradAyanAM maulika zAstrono temano abhyAsa paNa ati chIcharo athavA nahi jevo ja hoya che. A sthitimAM ApaNe emanA pAsethI dareka viSayane lagatA UMDA abhyAsanI AzA zI rIte rAkhI zakIe ? paraMtu Aje AkhA jagatanI paristhitie eTale jabaradasta palaTe khAdhe che ke, kevaLa lUkhI sAMpradAyiktA dhAraNa karI, svadharmanuM-jenadharmanuM gaurava nahi TakAvI zakAya athavA tenI rakSA ke abhivRddhi paNa nahi sAdhI zakAya. Aje pazcimanuM vAtAvaraNa AkhA bhAratIya dharmone je rIte hacamacAvI rahyuM che, e samajavA mATe vijJa jaina dharmaguruoe jarUra sAvadha thavuM joIe ane AcArya haribhakAdinI jema tulanAtmaka dRSTie atyAranA samagra sAhityano UMDo abhyAsa-avalokana Adi karI judA judA viSayanA viziSTa sAhityanuM nirmANa karavuM joIe. jo tema nahi thAya to pUrvakALamAM jema jaina zramaNo ane jainadharma itara saMpradAyo ane itara dharmone mukAbale UbhA rahI zakyA che. tema atyAre UbhA rahI zakaze ke nahi, eTaluM ja nahi, paNa atyAre jaina zramaNanI vidyAnAM kSetromAM je ALasu sthiti najara sAme AvI rahI che, e jotAM jaina zramaNonuM guruvapada TakI zakaze ke kema e eka vicAraNIya bAbata che. eka samaya evo hato, jyAre jainAcAryo ane jainadharmanA astitvane samartha vidhAnothI gAjatI rAjasabhAomAM sthAna hatuM. Aje emano ja vAraso ane gaurava dharAvavAno dAvo karanAra jaina zramaNonuM Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana sAdhusaMsthA ane zikSaNa [ rAja vidyAnA keI paNa kSetramAM navuM sarakhuMya sthAna agara vyaktitva che kharuM? jenetara vidvAnonuM vidyAnA vividha vibhAgomAM je gauravabharyuM sthAna ApaNe joI rahyA chIe, temAMnuM ekazatAMza jeTaluMya Aje ApaNA jena zramaNanuM sthAna hoya ema mArI daSTie nathI lAgatuM. jyAM sudhI ApaNe vidyAnAM vivadhi kSetromAM gauravazAlI sthAna ke vyaktitva prApta nahi karIe, tyAM sudhI jetetara vidvAno dvArA jainadharma upara thatA anekAneka agya AkSepane ApaNe prAmANika radiye nahi ApI zakIe. keI paNa jAtane vicAra karyA sivAya ke dhIraja rAkhyA sivAya agaDabagaDe game tema Apela radiyAothI jainadharmanuM gaurava vadhavAne badale vadhAre ne vadhAre ghaTatuM ja jaze-jAya che. A jAtane anubhava Aja sudhImAM ApaNe aneka vakhata karI cUkyA chIe ane karI paNa rahyA chIe. Aje ApaNI jJAnaviSayaka maMdatAne pariNAme je kArya sahajamAM sAdhya hoya, tene mATe keTalIye vAra moTI sabhAo karI nakAmo hAhA macAvavo paDe che, ane enuMya phaLa pAchuM zunyamAM Ave che. A prakAranI daridratAo pheDavA mATe ApaNe-ApaNuM zramaNavage-sarvatomukhI vidyAbhyAsa ane zAstrAvalekana karavuM Avazyaka che.. Aje ApaNe zramaNavarganI sthiti jeTalI sAdhanasaMpanna che, teTalI ja Aje emanI jJAnaviSayaka dazA saMkucita tema ja sukha, matta ane mUchita che. A sthiti dUra karavA mATe ApaNe yogya prayatno karavA joIe. . Aje ApaNe zramaNasamudAya aMdara aMdaranA najIvA praznonI carcAmAM je buddhi ane kImatI samayano durvyaya karI rahela che, tene badale e buddhi ane samayane upayoga koI vidyAnA viziSTa kSetra mATe kare e ja vadhAre iSTa che. jyAre eka eka mukhya ane avAMtara viSaya upara moTAM zAstronAM nAM hoya teve vakhate ApaNe phakta jIvavicArAdi prakaraNanI gAthAo gAkhIne, amuka zAstro vAMcIne phelAtA pharIe e koI paNa rIte cAlI zake tema nathI. A kahevAno Azaya e nathI ke jIvavicAra Adi prakaraNo ke anya zAstrone abhyAsa nirupayogI che, paraMtu jema ApaNuM pUrvapue pitAnA jamAnA sudhInA samagra sAhityanuM avalokana karIne navIna zAstronI racanA dvArA pitAnA yugane anukULa paddhattie dharmata pragaTa karyA che, tema atyAre ApaNe paNa ApaNu samakSa je pratyeka viSayanAM vividha zAstro racAyAM hoya, tene saMkucita manovRtti ke sAMpradAyika bhAvanAne dUra rAkhIne tulanAtmaka dRSTie abhyAsa Adi karavAM joIe. pUrvakALamAM thaI janAra AcAryAdi karatAM pAchaLanA samayamAM thanAra AcAryAdi jaina zramaNa mATe, sAhityanA abhyAsanI daSTie, javAbadArI ati paNa vadhI jAya che, kAraNa ke pAchaLa thanArane potAnA yuga sudhImAM nirmANa thayela samagra sAhityarAzinI sUkSma samAlocanA abhyAsa Adi karavAnAM hoya che. Aje ApaNe zramaNavarganI jJAnaviSayaka bedarakArInuM, ane je udAra paddhatie zAstrAbhyAsa karavo joIe te rIte nahi karI zakavAnuM phaLa e AvyuM che ke dharmadhuraMdhara tarIke AjanA yugane anukULa navIna dharma sAhityanA nirmANanI potAnI pharajane teo adA karI zakyA nathI ke, je pharajane ApaNuM pUrvapuruSa avicchinnapaNe bajAvatA AvyA che. mane kahetAM khare ja zarama lAge che ke AjanI skUlomAM jainadharmanA abhyAsane lagatI pustikAonA nirmANano yaza, DhagalAbaMdha AcAryo, upAdhyAya, pravartake, anugAcAryo ane vidvattAno dha karanAra bIjA aneka zramaNonI vidyamAnatA chatAM, eka gRhastha phesara bhAIzrI hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA khATI jAya che. che keI atyAranA jaina sAdhumAM evI gyatA che ke je A daSTie kAMI karI zake? AjanA sAdhusamUhane e kalpanA sarakhA nathI, (haze te bahu ochAne ja haze) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 ] jJAnAMjali ke Aje ApaNI zI pharaja che? Aje ApaNe kayAM dhasaDAI rahyA chIe ? jJAnAgAra ane dharmAMgAra tarIkenAM ApaNAM upAzraya, jainamaMdira Adi jevAM dharmAlayeA kevAM klezanA sthAnarUpa banI rahyAM che? ApaNI vidyAviSayaka ane cAritraviSayaka kevI daridra sthiti che? Aje jaina tarIke eLakhAtI prajA jainadharmathI kevI ane keTalI vimukha thatI jAya che enAM kAraNeA ane upAye kayAM ? ityAdi. A jAtanA vicAro karavA teA dUra rahyA, paNa UlaTI AjanA ApaNA jaina sAdhusamudAyanI dazA tA evI thaI che ke koI manuSya kAMI navIna vicAra ke vastu rajU kare teA tene dhIrajathI samajIne ke vicArIne tenA sAme prAmANika, zAstrIya ke bauddhika dalIlA rajU karavAne badale tee pAtAnI sAdhutAte na chAje tevA mArgo le che. jo ApaNA munivara saveLA cetIne peAtAnA kAryakSetrane ke dRSTibiMdune ekadama nahi badale, te havenI duniyAmAM temanu sthAna kayA prakAranu raheze, athavA raheze ke nahi, e eka mahAna prazna ja che. upara je kAMI kahevAmAM AvyuM che, te AjanI duniyAnA samagra sAhityane lakSIne kahevAmAM AvyuM che. have ApaNe ApaNA sAmAnya abhyAsa tarapha AvIe jaina sAdhue saMskRta, prAkRta, vyAkaraNAdine abhyAsa karavA pahelAM jIvavicAra Adi pUrvAcAkRta prakaraNAne jema bane tema sArA pramANamAM mukhapATha karI yAda karI levAM joI e. vyAkaraNAdi bhaNI gayA pachI prakaraNA mukhapATha karavAM azakaya ja thaI jAya che. ane enu phaLa e Ave che ke zAstronu vAcana karatI vakhate ghaNI ja muzkelI paDe che. jemane prakaraNa thAnA abhyAsa hoya che, temane jaina Agama AdinA adhyayana vAcanamAM kaMTALA na AvatAM sugamatA sAthe rasa Ave che. jaina AgamAnA abhyAsane aMge anubhava uparathI ema jaNAyuM che ke AjakAla sAdhue mATe bhAge koI paNa saTIka prakaraNazAstra ke Agamane vAMce tyAre mULa gAthAnA ke mUtrane, pATha tarIke uccAra karI tarata ja TIkA vAMcIte AgaLa cAlatA thAya che. paraMtu e sUtrane arthazA? mULa sUtra ane TIkAne paraspara barAbara meLa maLyA che ke nahi? e saMbadhI khyAla ghaNA ja ochA rakhAya che. Anu phaLa e Ave che ke koI ThekANe e sUtrane pramANu tarIke ullekha Ave, tyAre tene zabdA karavA mATe paNa gUcavAvu paDe che. A kahevAtA artha eTalo ja che ke pratyeka mULa graMthane TIkAnI mardAthI barAbara spaSTa karI levA joI e. A sivAya e graMthAnA bhinna bhinna daSTie abhyAsa karavA joI e, jethI e zAstronu gaurava ane tenA praNetA mahApuruSanI sarvadezIyatAnA khyAla AvI zake. AjanA A TUMkA lekhamAM ApaNI sAdhusaMsthAnA zikSaNane aMge je sAmAnya vicAra-sphuraNA thaI e noMdhavAmAM AvI che. kharekharI rIte te AjanI sAdhusaMsthAnA zikSaNu ane tenA kramane mATe huM kAMI paNa lakhu e karatAM zikSaNanA vAstavika rahasyane samajanAra vidvAne lakhe e ja vadhAre iSTa che. prastuta lekhamAM je kAMI lakhyu che, tene TUMka sAra e ja che ke ApaNA zikSaNanA Adarza ati vizALa hAvA joI e. ApaNe dareka bhale e Adarza na paheAMcI zakIe, tema chatAM ApaNe ApaNI anabhijJatAne kAraNe vidyAnA viziSTa abhyAsathI vaMcita na rahI jaI e. aMtamAM huM darekane vinaMti karuM chuM ke mArA A lekhamAM keAInAya upara AkSepa thAya, tevu kazuMya lakhyuM nathI, tema chatAM sAmAnya rIte dorelI rUparekhAmAM evA bhAsa thateA lAge te| te badala aMta:karaNathI kSamA mAguM chuM. A lekhane samApta karatAM pahelAM huM bhAIzrI dhIrajalAlane aneka vAr dhanyavAda ApuM chuM ke jemaNe prastuta "zikSaNAMka"nA prakAzana mATe atula zrama sevye che. ['jaina jyoti,' zikSaNAMka, AsA-kArataka, sa', 1990]