Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jene dhArmika saMdarbha ane madhyakAlIna gujarAtI sAhitya DaoN. kAntibhAI bI. zAha AraMbha : jaina prabhAva jaina darzanano AdhArasrota cheka 12mI sadIthI mAMDI 19mI sadInA pUrvArdhanA gALAnuM jaina darzana ane jaina dharmopadezanA mukhya AdhArarUpa graMtho te gujarAtI sAhitya madhyakAlIna paraMparAmAM sarjAyuM che. A 45 Agamo gaNAyAM che. A Agamo te 11 aMga (12muM aMga madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jaina sAhityanI vipulatA dhyAna daSTivAda' pAchaLathI lupta thayuM), 12 upAMgo, 4 mUlasUtro, 1 kheMce tevI che. sAmAnya aMdAja pramANe jaina kavionuM pramANa naMdIsUtra, 1 anuyogadvAra, 6 chedasUtro, 10 prakIrNa (pannA). lagabhaga 75 TakA jeTaluM jovA maLe che. emAMye prAgunarasiMhayuganA AjathI aDhI hajAra varSa agAu bhagavAna mahAvIre emanA gujarAtI sAhityamAM to keTalAka jUja apavAdo bAda karatAM tamAma jIvanakALa daramyAna lokabhASAmAM ApelA upadezane sudharmAsvAmI upalabdha sAhitya jaina sAhitya che. I.sa. 1185nuM racanAvarSa Adi emanA gaNadhara bhagavaMtoe dvAdazAMgI AgamasUtromAM gUMthI dharAvatI sauthI vahelI upalabdha gujarAtI kRti "bharatezvara bAhubali lIdho. zrutaparaMparAe pAchaLathI vIsarAvA AvelAM e sUtronI rAsa' (sAlisUrikRta) jaina racanA che - kartRtva ane kathAnaka bane jALavaNInuM kAma hAtha dharAyuM ane jude jude samaye bharAyelI saMdarbhe. pariSadomAM e sUtronI vAcanAo taiyAra thaI. jevI ke mAtharI A kRtinI bhASA apabhraMzamAMthI saMkrAMta thatI gujarAtI bhASA vAcanA, valabhI vAcanA. enA upara pAchaLathI niyukti, cUrNi, che. jeno aNasAra mahAna jainAcArya hemacaMdranA siddhahaima' bhASya ane TIkAnA aneka zAstragraMtho lakhAyA. vyAkaraNagraMthanA AThamA adhyAyamAM AvatA "apabhraMza duhA'mAM umAsvAtie jaina darzananA saMdohanarUpa "tattvArthAdhigamasUtra'nI sAMpaDe che. Ama gujarAtI bhASA ane gujarAtI sAhityanA racanA karI. to siddhasena divAkare "nyAyAvatAra' nAmaka saMskRta prAraMbhakALe saMvata 1145 (i.sa. 1088)nI kArtikI pUrNimAe graMtha dvArA jaina pramANano pAyo sthira karyo. ane prAkRtamAM "sanmati janmelA kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya gujarAtI bhASA-sAhityanA prakaraNa" racI anekAntavAdanuM sthApana karyuM. vikAsamAM moTuM prabhAvaka baLa banI rahyA. emaNe "siddhahaima' jevo. Azare vi.saM. 757thI 827nA gALAmAM vidyamAna evA zrI vyAkaraNagraMtha ane "dezInAmamAlA' jevo zabdakoza ApIne bhASA haribhadrasUrie saMskRta ane prAkRta bhASAmAM dharmavicAra ane dArzanika sAthe moTuM kAma pAra pADyuM. viSayanA aneka graMtho dvArA sAMkhya, yoga, nyAya, vaizeSika, advaita, cArvAka, bauddha, jaina Adi sarve darzano ane matonI aneka rIte siddharAja pachI gujarAtanI gAdIe AvelA rAjA kumArapALano AlocanA karI navo yuga sthApyo. temaNe 1400 graMtho racyAnuM hemacaMdra sAtheno saMbaMdha guruziSya jevo rahyo. A AcAryanA kahevAya che. emaNe prAkRtamAM racelI gadyakathA 'samarAicakahA' samAgamathI saM. 1216 (i.sa. 1160)mAM kumArapALe pragaTapaNe (samarAdityakathA) atyaMta suprasiddha kathA banI che. A mahAna jaina dharma aMgIkAra karI "amAri-ghoSaNA,' jinAlayonI racanA, jainAcArya haribhadrasUri sudhImAM jaina darzanano pAyo sthira thaI cUkyo jIrNoddhAro, prajAkalyANanAM kAmo dvArA jainadharmanuM utkRSTatAthI pAlana hato ema kahI zakAya. karyuM. kumArapALane hAthe thayelI jaina zAsananI A prabhAvakatA upara nirdiSTa karelA zAstragraMthomAM rajUAta pAmelAM tattvadarzana, madhyakAlIna gujarAtamAM kumArapALa vize racAyelA rAsA-prabaMdhomAM bodha-upadeza ane kathAnako madhyakAlIna gujarAtI sAhityano eka jhilAyelI joI zakAze. mukhya AdhArasrota gaNI zakAya. jIva-ajIva Adi nava tattvo, Ama gujarAtI bhASA/sAhityano AraMbhakALa e jaina zAsananI karmabaMdha ane eno kSayopazama, karmanA prakAro, samyakta, bAra prabhAvaktAno kALa banI rahyo. te pachInA allAuddIna khIlajInA bhAvanA, sAdhu ane zrAvaka jIvananAM pAMca mahAvrato, cha Avazyako muslima saradAroe gujarAtamAM sarjelI pAyamAlInA kALamAM paNa vagerene nirUpatI vividha svarUpovALI ladhu-dIrgha racanAo virakata jaina sAdhuoe upAzrayomAM emanI sarasvatI-upAsanA madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM thaI che. jemake paMDita cAlu ja rAkhI jeno moTo lAbha gujarAtI sAhityane thayo. vIravijayajInI "45 AgamanI pUjA'mAM 45 Agamono saMkSepamAM
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dhArmika saMdarbha ane madhyakAlIna gujarAtI sAhitya paricaya maLe che. A ja kavinI 'causaTha prakArI pUjAmAM ATha prakAranA karmabaMdhonuM nirUpaNa karatI, pratyeka karmanI aSTaprakArI evI causaTha pUjAo che. emAM pratyeka karmanA daSTAMta rUpe AvatI pUrvabhavane AlekhatI saMkSipta kathAo paNa maLe che. upAdhyAya dhovijayajae vyaguNaparyAyano rAsa' ane 'samaktinA saDasaTha bolanI sajjhAma' jevI, jaina siddhAMtone nirUpatI racanAo karI che. mAganarasiMhayugamAM (saM. 1327) i.sa. 1271mAM racAyelA ajJAta kavinA "samakSatrirAsa'mAM jaina dharmamAM ati pavitra gakAyelAM jinamaMdira, jinapratimA, jJAna, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA e sAta puNyakSetronI upAsanAnuM nirUpaNa che. '34 atizaya stavana,''bAra vrata sajjhAya/rAsa,' 'bAra bhAvanA saMdhi,' 'siddhAMta copAI' jevI asaMkhya laghu racanAo uparAMta jaina siddhAMtonI saraLa samajUtI mATe asaMkhya bAlAvabodha pakSa racAyA che. jevA ke 'paDAvazyaka bAlA.,' 'navatattva bAlA,' 'jIvavicAragraMtha bAlA' jaina dhAnako madhyakAlIna gujarAtI sAhityano moTo bhAga to paralakSI kathanAtmaka kavitAe rokyo che. emAM jaina sAdhukavioe AlekhelAM jaina thAnakono matvano phALo che. A kathanAtmaka sAhityano vyApa ghaNo ja moTo che. ekalAM tIrthaMkaronAM kathAnakonI vAta karIe topaNa e 24 tIrthaMkaro sudhI vistarelAM che. vizeSe karIne jainonA prathama tIrthaMkara RSabhadeva ane emanA putro bharata ane bAhubila vizenAM, bAvIsamA tIrthaMkara neminAtha ane rAjimatI vizenAM, 23mA tIrthaMkara pArzvanAtha vizenAM ane chellA 24mA tIrthaMkara mahAvIra svAmInA 27 bhavone AvarI letAM kathAnako AlekhAyelAM che. A uparAMta gautamasvAmI Adi gaNadharonAM ('gautamasvAmIno rAsa'), abhayakumAra, zreNikakumAra jevA rAjapuruSonAM ('abhayakumAraprevikarAjAno Asa'), sudarzana, zAlibhadra Adi zreSThIonAM (sudarzana zreSThIno gama' 'dhanAzAlibhadra cakra') sthUlibhadra, jaMbusvAmI, metArthamuni, ilAcIkumAra Adi sAdhuono ('jaMbUsvAmIrAsa,' 'jaMbusvAmI phAga," "menAja RSi copAI,' 'sUlibhaddAgu,' 'gujAratnAkarachaMda, ' 'zrI sthUlibhadrajInI ziSaLavela, 'IlAcIkumAranI sajjhAya,'), sanI strInonAM (caMdanabALArasa, 'aMjanAsatI rAsa) vagerenAM thAnakonuM nizpaka kanuM bharapura sAhitya racAyu che. jaina sAdhuoe jaina kathAo ApavA uparAMta rAmAyaNa, mahAbhArata AdinAM jainetara kathAvastuone paNa upayogamAM lIdhAM che. ema karavAmAM A kathAnakonI jaina paraMparAo paNa vikasI che. jemake rAsa/prabaMdha caritra evI svarUpa saMjJAovALI judI judI racanAomAM jaina paraMparAnI naLa-damayaMtI nI kathAno vikAsa joI zakAya che. jaina sAdhukavio 'bRhatkathA'nI paraMparAnI lArkika kathAvastune paNa prayojI che. emaNe 'vikramacaritrakumAra rAsa.' 'vidyAvilAsa copAI,' 'ArAmazobhA rAsa, 'mAdhavAnala-kAmaAdalA rAsa' jaivI 13 laukika kathAo ApavA uparAMta tribhuvanadIpaprabaMdha' jevI madhyakAlIna gujarAtInI pahelI rUpakakathA paNa jaina sAdhuva pokharasUri pAsethI prApta thAya che. dastAvejI mUlya dharAvatI AmacI aitihAsika ghaTanAo ane aitihAsika vyaktivizeSonuM nirUpaNa karatuM sAhitya paNa jaina kavione hAthe racAyuM che jaina gujarAtI sAhityanI A eka vizeSatA rahI che. jainetara sAhityamAM kADade prabaMdha' ke 'bada' jevI aitihAsika ghaTanAnuM nirUpaNa karatI racanAo apavAda rUpe, ja maLe che. jyAre jaina sAhitya A bAbatamAM ekadama juduM tarI Ave che. vimalamaMtrI (vimalaprabaMdha',, AjA kumArapALa kumArapALa rAsa'), mahAmAtya vastupALa ane tejapALa (vastupALa-tejapALarAsa' jevA rAjapuruSonAM caritro, samrATa akabaranA khAsa nimaMtrathI phattehapura sikrI jaI akabarane prabhAvita karI amAri-ghoSaNA pravartanamAM mukhya bhAga bhajavanAra jainAcArya zrI hIravijayasUrinuM caritra ('hIravijayasUrirAsa'), zubhavijaya temaja paMDita vIravijaya jevA sAdhuonA nirvANaprasaMge emanA ja ziSyothI racAyelAM caritro (zubhaveli,''paM.nIravijayanirvANa rAsa'), krAMtivijaye raceluM upAdhyAya yazovijayajInuM caritra (gujasavaeNlibAsa') aitihAsika vyakti vizeSonuM nirUpaNa kare che. haThIsiMhanA dayAno raMjanAlAkA pratiSThA mahotsava, muMbaIbhAyakhalAmAM koTha motIzAe karAvelI pratiSThA, zeTha motIzAe zatruMjya upara baMdhAvelI TUMka ane caitya pratiSThA, amadAvAdanA zeTha premAbhAInImAbhAie kADhelo siddhAcala giranArano saMya, harakuMvara zeThANIe kADhelo saMgha vagere ghaTanAone nirUpatI kRtio anukrame "hIsiMhanI aMjanazalAkAmAM DhALiyo, 'motIzAnAM bhAyakhalAnAM DhALiyA,' 'motIzA zeThanI TUMkanI pratiSThAvarNana garbhita siddhAcala stavana,' 'siddhAcala-giranAra saMgha stavana hImAbhAI zeTha siddhAcala saMghavartana,' 'saMdhavala harakuMvara siddhakSetra stavana maLe che. A uparAMta dIrgha kRtiomAM jaina sAdhakavi potAnI paraMparA Ape, racanAnAM sthaLa-samaya jaNAve, nagaravarNana kare, samakAlIna preraka vyaktio vizenI mAhitI nirdeze. A badhI vIgato bharapUra dastAvejI mUlya dharAvatI banI rahe che. dhArmika prayojanavALuM sAhitya jaina sAhitya e mukhyatve dhArmika prayojanavALuM sAhitya che. ane kyAMka to A projanane abhinivezapUrvaka siddha kare che. dhammo maMgalamudghi ahiMsA saMjo tavo' - 'ahiMsA, saMyama, tapa e maMgala - utkRSTha dharma che.' jaina dharma ahiMsA, saMyama, tapa, vairAgya, karmabaMdhakSaya dvArA nirvANa - mokSaprAptinI mukhyatayA vAta kare che. eTale jaina sAhitya je kaI caritrakathAo, dharmakathAo. padyavArtAo Alekhe enI pradhAna sUra to vairAgya-saMyamamA'bhimukhatAno ja hoya che. nema-rAjimatInA kathAnakamAM lagnotsavanA bhojana mATe vadherAtAM pazupaMkhIno citkAra sAMbhaLIne
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zrI yatIndrasUri dIkSAzatAbdi graMtha nemanAtha lagnanA lIlA toraNethI pAchA pharI giranAra upara cAlyA tIrthaMkara pArzvanAthanI stutinA che A uparAMta mahAvIra, nemanAtha jAya che. potAnA ja bhAI bharatanI sAthe yuddha khelatA bAhubali, Adi tIrthakaro, viharamAna jinezvara sImaMdhara svAmI, mahAvIranA bhAIne mAravA ugAmelI mUThIthI vairAgya bhAva jAgrata thatAM ja mukhya gaNadhara gautamasvAmI, sarasvatI, padmAvatI Adi devIonI kezaloca karavA prerAya che. kozA-vezyAmAM potAnI mohAMdhatAne stutyAtmaka chaMdaracanAo thaI che. kAraNe pitAnA thayelA maraNane paNa pote jANI zakyA nahIM e sakjhAya, stavana, pUjA, thoya (stuti), caityavaMdana, covIzI pazcAttApano bhAva sthUlibhadrane rAjyanuM maMtrIpada ThukarAvIne vIzI, gahULI - e badhAM jaina saMdarbha dharAvatAM kAvyasvarUpo che. dIkSAjIvana aMgIkAra karavA tarapha vALe che. lagnanI prathama rAtrie - sajhAya eka laghu kAvyaprakAra che. Ama to sakjhAya eTale jaMbUsvAmInA brahmacaryano prabhAva prabhava nAmanA corane paNa svAdhyAya. e rIte dharmaciMtana ke adhyAtmaciMtana mATenI e racanA dIkSAsvIkAra mATe prere che. Ama asaMkhya jaina kathAomAM rAjavIo, che. mukhyatve emAM dhArmika AcAravicAronuM temaja e mATenI daSTAMta zreSThIo, gRhastho chevaTe saMyama-vairAgya-tapane mArge paLe che. kathAonuM emAM saMkSepamAM nirUpaNa hoya che. jemake "samyaktanA kAvyasvarUpo ane jaina saMdarbha 67 bolanI sajhAya,' 'sAmAyikanA kara doSanI sajjAya'; kAma- madhyakAlIna gujarAtI sAhityanAM keTalAka kAvyasvarUpo jaina krodha-moha-lobhanI sajhAya, temaja "zUlibhadra sajhAya,' 'hIravijayasUri sAdhukavione hAthe kheDAyAM ne vikasyAM che. dA.ta. rAsa/rAsA svarUpa nirvANa sakjhAya,' 'dazArNabhadranI sajhAya,' 'ilAcIkumAranI mULamAM rAsa e maMdiramAM vartuLAkAre samUhanRtya sAthe tAlabaddha sajhAya,' "ASADhabhUtinI sakjhAya.' rIte gAvA mATenI ladhu bhAvapradhAna racanA hatI. paNa dhIme dhIme stavana e paNa jinamaMdiramAM gAvA mATenuM bhaktibhAvasabhara emAM kathanatattva umerAIne dIrghakRti mATe "rAsa/rAsA' saMjJA prayojAvA geya pada che. jemAM mukhyatve tIrthaMkaranA rUpaguNa, mUrtinI zobhA, lAgI. jaina sAdhuoe asaMkhya rAsAo lakhyA. ApaNe AgaLa ethI hRdayamAM jAgato ullAsa-AdinuM gAna karavAmAM Ave che. joyuM tema gujarAtI sAhityanI upalabdha kRtiomAM sauthI jUnAmAM paNa bhagavAnanI A stavanA uparAMta caityo, tIrtho, paryuSaNa Adi jUnI racanA 'bharatezvara bAhubalirAsa" e jaina sAdhu sAlisUrikRta dhArmika parvo vagerenI paNa stavana-racanAo vipula pramANamAM thaI racanA che. pachI to koI mahAnadanI jema e prakAra asmalita che "covIzI' e kramazaH vartamAna covIseya tIrthakaronI stavanAno vaheto ja rahyo che. joke e hakIkata svIkAravI joIe ke moTA padasamUha che. e ja rIte viharamAna vIsa jinezvaronI stavanAnA bhAganI AvI rAsaracanAo kAvyasauMdaryanA UMcA unmeSo siddha padasamUhane 'vIzI' kahe che. thoya (stuti) e paNa stavana jevo karatI nathI. laghu padaprakAra che je mukhyatve sAmAyika, pratikramaNa jevI kriyAvidhiomAM kAusagga (kAyotsarga) samApta karatI veLAe prakaTapaNe gavAya che. phAguprakAra paNa jaina sAdhu kavioe ja kheDyo che. prAgunarasiMhayugamAM caityavaMdana'e devavaMdananI vidhi veLAe gAvA mATenI laghu racanA che. sirilibhaddhaphAga' jevI jinapadmasUrinI racelI AraMbhanI phAguracanA prApta thAya che. pachI to jaina-jainetara kavioe A 'pUjA' saMjJA eka cokkasa jaina saMdarbha dharAve che. jaina prakArane paNa khUba kheDyo-vikasAvyo che. "bAramAsA" e baMne daherAsaromAM avAranavAra trigaDA uparanA siMhAsane prabhujInI paraMparAmAM vikaselo prakAra che. paNa emAMye narasiMha pUrvenI dhAtunI mUrti padharAvIne, puSpa, phaLa, akSata, jaLa, caMdana, dhUpa, dIpa ane naivedya - e ATha prakAre kramazaH pUjanavidhi karatA jaIne neminAtha catuSkaTikA' jevI racanA jaina kavi vinayacaMdranI prApta je pUjA bhaNAvavAmAM Ave che te samaye gAvA mATenI je racanA thAya che. e ja rIte madhyakAlIna gujarAtInuM jUnAmAM jUnuM rUpakakAvya tene "pUjA' kahevAmAM Ave che. vidhavidha dezIomAM ane vividha 'tribhuvanadIpakaprabaMdha' paNa jaina sAdhukavi jayazekharasUrinuM maLe che. layachaTAomAM vAjiMtronI sUrAvalinA sathavAre A 'pUjA'onuM 'vivAhalo' svarUpavALI jaina kavionI racanAmAM eka cokkasa sAmudAyika gAna bhakti occhavano eka anero mAhola Ubho kare dhArmika saMdarbha prApta thAya che. kRtinuM nAma hoya 'jinacaMdravivAhalo.' che. AvI pUjA-racanAomAM paMDita vIravijayajInI pUjA sauthI to ahIM prazna thAya ke sAdhu ane vivAha ? paNa ahIM kAvyanAyaka vizeSa pracalita banI che. - sAdhu saMyamasuMdarI ke mokSasuMdarIne varyA ema nirUpaNa hoya. 'velI' svarUpasaMjJA ghaNuM kharuM caritrAtmaka kAvya mATe jaina dIkSA prasaMga nimitte kRti samagra caritralakSI paNa bane. sAhityamAM prayojAyelI jaNAya che. dA.ta. 'zubhavelI,' 'zrI yUli'chaMda' saMjJAvALI je nAnImoTI racanAo madhyakAlIna bhadranI ziyaLavelI,' 'sujasaveli bhAsa' vagere "gahULI' eTale gujarAtImAM maLe che temAMnI moTA bhAganI to jaina racanAo che. pATalA ke bAjaTha para ghauM (ke akSata)nI svastika Adi maMgala raNamalla chaMda' jevI jUja jainetara racanAonI tulanAmAM cAraNI AkRti racIne sAdhubhagavaMtanA sAmaiyA TANe emanuM svAgata karatI vaparAzanA chaMdolayanI chaTAmAM gAna karatI "raMgaratnAkara neminAtha vakhate gAvAnI racanA. paM. vIravijayajIe racIne keTalIka gahULIo chaMda' (lAvaNyasamayakRta), 'guNaratnAkara chaMda' (sahajasuMdarakRta) Adi jaina samAjamAM pracalita thaI che. chaMda svarUpanI bahusaMkhya racanAo jaina kavionI che. sauthI vadhAre madhyakALamAM bAlAvabodha, stabaka, Tabo, auktika, bolI vagere chaMdo stuti-prazastinA racAyA che emAMye sauthI vizeSa trevIsamAM gadyaprakAro che. A prakAro paNa jaina sAdhuone hAthe ja mukhyatayA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dhArmika saMdarbha ane madhyakAlIna gujarAtI sAhitya 15 kheDAyelA jovA maLe che. aneka purogAmI graMtho upara jaina sAdhuoe hoI asaMkhya hastaprato jaina jJAnabhaMDAromAM jaLavAI che. enI sAmAnya janone avabodha mATe bAlAvabodho racyA che. emAM tulanAmAM jainetaro jJAnabhaMDAronI AvI vyavasthA ke hastapratonuM madhyakAlIna gujarAtI bhASAnuM zabdabhaMDoLa, bolacAlanI laDhaNanuM jatana karI zakyA nathI. judAjudA samayagALAnI asaMkhya hastaprato gadya vagere prApta thatuM hoI tatkAlIna gujarAtI bhASAnA svarUpane upalabdha hovAne kAraNe bhASA-sAhityanA vikAsano itihAsa paNa vadhu yathArtharUpe samajavA mATe A gadyaracanAo vadhu agatyanI banI supere upalabdha banI zakyo che. jaina gUrjara kavio'mAM zrI rahe che. mohanalAla dalIcaMda desAIe zatakavAra ApelI jaina kavionI jaina paribhASA kRtionI varNanAtmaka hastapratasUci upara najara nAkhI javAthI Aje paNa jaino sAmAyika, pratikramaNa, caityavaMdana, guruvaMdana paNa A vAtanI pratIti thAya ema che. Adi rojiMdI dhArmika kriyAvidhimAM prAkRta-ardhamAgadhI bhASAmAM madhyakALanuM amudrita sAhitya vadhAre ne mudrita ochuM, chatAM e racAyelAM sUtrone upayogamAM le che. pariNAme e purogAmI sAhityano itihAsa racavAmAM A jJAnabhaMDAromAM sacavAyelI bhASAonAM zabdabhaMDoLa-vAkyaracanA-vAkyakhaMDono jainonA rojiMdA hastapratonI yAdIono phALo ghaNo moTo che.' dhArmika vyavahAro veLAnI arasaparasa bolAtI bhASAmAM paNa upayoga ati mahattvanI tathA anyatra anupalabdha evI keTalIka jainetara thato sAMbhaLavA maLe che jemake "kSamA karo' ema bolavAnI jagAe kRtio paNa jaina bhaMDAromAMthI maLI AvI che. jevI ke bhImakRta jaino paraspara 'micchA mi dukkaDam' kahe, sAdhubhagavaMtone vaMdana sadayavatsacaritra, vIrasiMhakRta 'uSAharaNa, padmanAbhakRta karatI vakhate matyaeNa vaMdAmi' ema ja bole, guruno Adeza 'kAnhaDadeprabaMdha,' ajJAta kavikRta 'vasaMtavilAsa'nI laghu ane vistRta jhIlatI veLA ziSya "tahatti' kahe, jinAlayamAM pravezatI veLA zrAvaka vAcanAo, caturbhujanI "bhramaragItA" va. nisihI' (naivikI = pApasahitanA vyApArano niSedha) kahe. samApana e ja rIte sAdhusAdhvIo mATenAM, zrAvako mATenAM, jinAlayomAM sAhitya rasiko tarIke ApaNane kevaLa kRtimAMnA 'sAhityapadAratha' vaparAzamAM levAtAM keTalAMka upakaraNone paNa cokkasa nAmothI sAthe ja nisabata hoya e samajI zakAya. paNa jema zabdane oLakhavAmAM Ave che. Ama eka cokkasa jaina paribhASA vikaselI che. arthabodhano, tema kRtine saMskArano saMdarbha vaLagelo che. koIpaNa madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhityamAM AvI jaina paribhASAnuM kRtine saMskArasaMdarbhathI UtaraDIne kevaLa kAvyatattvane pAmavAnuM muzkela zabdabhaMDoLa ThIkaThIka che jene cokkasa jaina dhArmika saMdarbhamAM ja che. chatAM A badhA dhArmika/sAMpradAyika saMdarbhonI vacce kevaLa enA samajI zakAya. A paribhASAnA keTalAka zabdo joIe : sAmAyika, kAvyasauMdaryathI dhyAnAkarSaka bane evuM paNa keTaluMka jaina gujarAtI pratikramaNa, paccakakhANa, kAusagga, jayaNA, vaiyAvacca, parISaha, sAhityamAM acUka maLI Ave. upasarga, navakAra, paMcaparameSThI, samavasaraNa, dezanA, gocarI, jinapadmasUrinuM zrI sthUlibhadrasAgu, jasavaMtasUrinI "zRMgAramaMjarI,' covihAra, aticAra, dharmalAbha, khAmaNAM, vAMdaNAM, muhapatI, sahajasuMdarakRta 'guNaratnAkarachaMda," upAdhyAya yazovijayajI racita odho, paDavo, paDAvazyaka, samakti vagere. covIzI," anya stavano ane "samudra vahANa saMvAda, AnaMdaghanajInAM padabaMdho dezIbaMdhono pracura prayoga ane nirdeza pado, lAvaNyasamayanI bAramAsA Adi racanAo, kuzaLalAbhanI jaina kavioe rAsAomAM ane stavanAdi laghu racanAomAM mAdhavAnala copAI,' nayasuMdaranI "DholA-mAru copAI,' samayasuMdarano pracalita dezIbaMdhono bharapUra upayoga karyo che. jaina kavionI naladavadaMtI rAsa,' zrAvaka kavi RSabhadAsano "hIravijayasUrirAsa,' khAsiyata e che ke pote je dezIbaMdhane upayogamAM lIdho hoya teno jinaharSanI keTalIka rAsAracanAo, paMDita vIravijayajInI katine mathALe nirdeza kare che. AvA 2400 uparAMta dezIbaMdho bhaktibhAvasabhara sugeya layAtmaka pUjAo ane stavanasakjhAyAdi upayogamAM levAyA hovAnI yAdI "jaina gUrjara kavio'mAM zrI keTalIka laghukRtio, udayaratnanI keTalIka laghu racanAo - vageremAM mohanalAla da. desAIe karI che. je kRtione A kavioe kAvyatatve sabhara evAM keTalAMka rasasthAno sAhityarasikone niHzaMkapaNe chaMda' saMjJAthI oLakhAvI che emAM emaNe cAraNI vaparAzavALA AsvAdya banavAnAM. akSarameLa ke mAtrAmeLa chaMdomAM ke pUrako dvArA te-te chaMdonI cAla saMdarbha-sAhitya cAlimAM chaMdogAna karyuM che. 1, "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa," le. mohanalAla dalIcaMda jJAnabhaMDArohastapratonI jALavaNI desAI, prakA. zrI jaina je. konpharansa ophisa, muMbaI, AvRtti e to suvidita che ke madhyakAlIna gujarAtI sAhitya kAM kaMThastha 1, I.sa. 1933. svarUpe kAM hastaprato dvArA sacavAyu, jaLavAyuM ne prasAra pAmatuM 2. "madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jainonuM pradAna," le. jayaMta rahyuM. jainoe jJAnabhaMDAronI eka cokkasa vyavasthA nipajAvI hoI koThArI, prakA. zabdamaMgala, amadAvAda, AvRtti 1, I.sa. ane hastapratonI jALavaNInI eka viziSTa prakAranI kuneha dharAvatA 1985.