Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
REGISTERED. No. 6. 150.
&
છે.
જેના દર્મ પ્રક. ૨
ક
'
!
*
*
,
છે
ઇ
* *
*
*
* *
1. (ઈ- ૪ -
પુસ્તક ૩૯ મું છે
अनुक्रमणिका. અંક ૧૧ મે. આ
૯. સંવત ૧૯૮૪ ૧ બહાચર્યની શ્રેષ્ઠતા. (પત્ર) ૨ પ્રસ્તાવિક ઉપદેશ (પ)
૩૩૦૩ સદુપદેશ-અંતરેલાપિકા. (મણીલાલ કરતુરચદ). ૪ સદગુરૂ પ્રાર્થનાષ્ટક. પ પ્રવીણતા. (ભીખાભાઈ છગનલાલ) ૬ સ્ત્રી કેળવણી. પાઠ. પ (સ. ક. વિ.) . ૭-૮ શ્રી ચિદાનંદજી કૃત બહેતેરીમાંથી પદ ૨૫-૨૬ મું.
- વ્યાખ્યાના લેખક ક. વિ. ૩૩૯ ૯ સં યાર.. (પ્રશ્નકાર ડાહ્યાભાઈ મોતીચંદ) ૧૦ પ્રશ્નોત્તર. (પ્રશ્નકાર જીવનલાલ અમરશી) ૧૩પ૦ ૨૧ ખરી જીવદયા કયાં છે ? (તંત્રી) ૧૨ વિચારણા અને અવલેકન. (મક્તિક)
ઉપ૩ ૧૩ એજ્યુકેશન બોર્ડ અને વિવાથી વ: (મહનલાલ, ડી.
- ચાકસી.) ૩૫૮ ૧૪ આપણે હવે પછીને માર્ગ ૧૫ તત્ત્વાર્થનું રહસ્ય વાર્તારૂપે (ચીમનલાલ. દ. શાહ) ૩૬૨ ૧૬ પુસ્તકો વિગેરેની પહોંચી ૧૭ શ્રી અંતરીક્ષજી મંદિરના કેસને ચુકા
પ્રગટ કર્તા. આ વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧-૮-૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા. સ્ટેજ ૯-૪-૦
છે ભાવનગર કે ૧૦ 1 વિ . માં શા. મલાલ લરકરભાઈએ કાણું.
!
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાર
FિirP ફ ાઈ, અચિન શુચિ માને, સદા દુર્ગધી કાયાને, અગર વિટા કે મૂતર માં, ધૃણાથી માં ચડાવીને, રકત ને માંસના લેચા, ઢાંકીને નાક ને મેં હું, હવે તું કામની આણું, ધૃણા તે હર્ષથી છેડી, ઉતારી કેફ આગામી, વિસારી વાત વિષયની,
"દ્ધિ માં કીધી. ૬ છ વિવેક થઈ માતો; ફરે છે રાત દિન હતો. ૭ પટેલે ચણ તું જો; ઘસીને ખુબ તું છે. ૮ જુએ તું લેમને જ્યારે; વમન કરી નાંખતે ત્યારે. ૮ અખંડ પાળે થઈ રાજી; રહ્યો છે તેમાં ગાજી. ૧૦ નરકનાં દુઃખને તું જો; સહુ મળ આમને તું છે. 11
૧.
प्रस्ताविक उपदेश. સાકર સમ મીઠી લાગે, ખુશામર્દ કી બાત; હાલાલ જૂડી કહ, સુન વિકસત હૈ ગાત. સુન વિકસિત હૈ ગાત, બાત મેટાઈ ગાવે; અવગુણ ઢાંક હજાર, ગુણી જન આપ કહાવે. બડે બને હૈ સંત, જગતમેં ઘટમેં ઉનકે; ઈશ પુનીતકી બાત, ગાત વિકસત હૈ સુનકે. આપ આપ બડે બન પડે જે, ન કહ ઉનમેં બડપને હૈ, વિજ્ઞકા ગર્વ ધરી મન ભીતર, ઉત્પથ માગ ગહે જડપન હૈ; ભૂમ અને રણે ભીતર પીડ દે, કેન કહે ઉન ભડપન હિં, ચંચલ ચિત્ત ભળે નહીં થી તો, કોન કહે ઉનમે ઘડપન હે. ૨. જાકી બુદ્ધિ બાફી, દોરે દુનિયા બીચ વાકે દીયા ફસાય હૈ, મેહુરાયને ખીંગ. ૩. દુનિયાની બાજી સુની, ઝટ પીછે લગ જાય; સત્ય બાત જાને નહીં, કેરો સંત કહાય.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સદુપદેશ-અંતરલાપિકા. સંત મહિમા જગતમેં, મુખ કહી ન જાય; સુરપતિ નરપતિ મુનિપતિ, નિત ઉડ લાગત પાય. સંત વદન નિરખત સમે, તનમનકા સબ તાપ; ચરણ છુત સબ જત હૈ, કાટી નમકા પા. રાંત બડે પરમારથી, પરબ ધામ હેતુ; અભેદાન : પરમ સુખ, રાબ જીવન કે દેતુ.
सदुपदेश-अंतरलापिका.
( સવૈયા ) દેત દેખી દુનિયામાંહી, રાજી થાશે નહિ લગાર, સીધો મારગ પકડા ભાઈ, ભાવે ભજે જગદાધાર; મન મજબુતે આતમ રાખે, શુભ મારગમાં તમે હંમેશ, નિયમ પાળે સુધર્મ કેરા, ચડતી થાશે સદા વિશેષ. ૧ લાખેણું જગ લાજવધારો, મનુષ્ય જન્મ મળ્યો અમૂલ, લહ રપત્તિ સારી રાર, શાસે શાખે થશે કબૂલ કરવાં કૃત્યો જગમાં રૂડાં, કાળ ચકને ભય જાણી, સદા પ્રભુનું સમરણ કરવું, મન વચ કાયા વા આણી. ૨ તુરત તેનું ફળ સુમળશે, પ્રભુ દયાળુ જગદાધાર,
જ નહીં રાખે કેનું શ્રમ ફળ, એહ કૃપાળુ જગદરતાર; ચંદ્ર સૂર્ય પ્રકાશ સુતપશે, સાચી રાખે પ્રભુની પત્ય, દશે દિશામાં ધ્વજકરકે, ધર્મતનું મૂળ રૂડાં સત્ય. ૩ ઝીલે સમતા સાગરમાં શિસંસારે સુખિયા થાવા, ગુઠ કપટને છેડો અહિંસા, આદિ દુરગુણે ચાલે; વારંવાર કહું છું રાચે, મનુષ્ય ભવ માં જાણી, ડાહપણ રાખો ડાહ્યા થાવા, મણિલાલ કહે શુભવાણી. ૪
દેસી. મનિલાલ કસતુરચંદ ઝીઝુવાડા
( જૈન પાઠશાળા માસ્તર–થરા )
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
332
www.kobatirth.org
શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ,
सद्गुरु- प्रार्थनाष्टक
રાગ ગઝલ
મનવૃત્તિ લારી તે!, સીં જ્ઞાનબિંદુને તમે સત્તુના સ્વામી, ઉદારી દાસાગરથી. તમે ઉપકારની વૃત્તિ, કરી ઉપકાર દુનિયામાં, હૃદયમાં તીત્ર જીજ્ઞાસા, સદા સદ્ગુદ્ધિ અર્પીને, અમારા મિત્રડાને, ઉતારી ભવ સાગરથી, શાંતમૂર્ત્તિ ગુરૂરાયા, નથી છુટતી ગુરૂ માયા, સદા ગુરૂ પ્રેમની વૃષ્ટિ, કાપા ત્રિતાપની કૃષિ,
ભટકતી ન ધરે; ગુરુ તારા ાંરો, અમે તા દેના ગામી; ગુરૂજી તારને મ્હારા. ધરી છે ઢીલ આ પ્રેમે; ગુરૂજી તારને મ્હારા. ભલું કરવા બધાની છે; ગુરૂજી તારો ારા કરીને કાંઈ કૃપા દૃષ્ટિ; ગુરૂજી તારો મ્હારા, અને તસ શિષ્ય કહેવાયા; ગુરૂજી તારજે મ્હારા. કરા અમપર અમી દ્રષ્ટિ; ગુરૂજી તાએ મહારા, કારી તેત્ર આનંદ; ગુરૂજી પદમણી દે. અનિલાલ કસ્તુરચંદ–ઝીંઝુવાડાવાળા,
જૈન પાડગાળા માતર- ધરા
ચંદ્ર સન્મુખ્ય પેખીને, પરમ ઉપકારી રાહુ ગુના,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વાળતા,
(લે.-શાહ: ભીખાભાઇ છગનલાલ )
જી.
ધણી મે આચરી હિંસા, કરી ચેરી ઘણી રીતે, નહિ કાપ્યા કાયાને, રહ્યા માયા · મહિં રાચી,
જીવન મેં તૃટમાં ગાયું વ્યભિચારે બધુ વિદાઓ નહિ વિષયાને; ગુમાી સાધ્ય તક
For Private And Personal Use Only
3
४
૫
८
ખાયુ. ૧
સાચી. ર
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સ્ત્રી કેળવણી.
રહ્યા દૂર દેવી સેવા,
ધરી આજ્ઞા ગુરૂની ના, રમ્યા સત્સંગના ગે, નિરંકુશ આવા જેવી, વિલાસે દિવ્સ ના ટ્રેમ્યા, વિલાસ્યા હા કીચક કીડા, ગુમાવી જીંદગી આખી, ગાવામાં ત્રીતા વ્હા !
LOKMATT
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
केळवणी
( શેઠ અમદ તલકચ દે તૈયાર કરાવેલ તેમાં સુધારા વધારા કરીને મેાકલનાર સગુણાનુરાગી મુ, ધ, વિ. ) પાઠ ૧ લે.
સ્મરણ પણ લેરાના કીધું; ત્રણ પાનું ના પીવું. ૩ કદાપિ નાં હું ાપી હા; સ્થિતિ આજે બાપી હા. ૪ વનિતા વિરતિ સો;
વનિતા વ્હાલની
સંગે. પ્
રટણ કામિની કંચનમાં, હીમે આત્મવચનમાં. દ્
333
કેળવણી એટલે સ્ત્રીઓને કેળવવી અથવા ભાવવી તે. સ્ત્રીકેળવણી એ મથાળું વાંચીને આપણા ધણુ! જૈન ભાઈએ તે આશ્ચર્ય પામશે, કાર” કે જૈન કેસના પુરૂષાજ કેળવણીમાં પછાત છે, તે તેએને ‘સ્ત્રીકેળવણીની કિંમત શું છે ? તેથી કેવી જાતના ફાયદા થઈ શકે છે ?' વિગેર સમજણુ કયાંથી હાય ? ભાગ્યવશાત્ જૈનકેમ વ્યાપારમાં ફાવેલી છે; એટલે તેને કેળવણીમાં પછાત ઢાવાથી જે નુકશાન થાય છે તેની ખબર પડતી નથી, પરંતુ વિના કેળવણી એ જે નુકશાન થવુ જોઇએ એ તે પક્ષ કે પ્રત્યક્ષ રીતે થાય છેજ. ઘણાં માણસે તે શ્રીને ભગુાપવી એ અકર્તવ્ય સમજે છે, કરીએને ભણવા મોકલનાર ઉપર ચીડાય છે, ભણેલી સ્ત્રીને દેખી તેના ઉપર કંટાળા આછું છે અને તેવીને કાંઈ અવગુણુ જણાયા હૈાય તે તે સંબ ંધી રજતુ. ગજ કરી મૂકે છે. કેટલાકને તે ભણેલી સ્ત્રી વધ્યા રહે છે, દુર્ગુણી થાય છે, વહેલી મરી તય છે, વહેલી રાંડે છે, એવા વહેમ હોય છે. તેા આપણે પ્રથમ એ તપાસીએ કે સ્ત્રીઓને ભણાવવી એ કવ્ય છે કે અકર્તવ્ય છે? શાસ્રકાર એમાં સંમત છે કે સમત છે? અને પૂર્વ એ રીતિ હતી કે નહિ ?
For Private And Personal Use Only
હવે ભાપણે પ્રથમ એ તપાસીએ કે શ્રીઓને ભણાવવી એ કત જ્ન્મ છે કે અકર્તવ્ય છે ? ઓ એ એક રને અનુપમ શૃંગાર છે અને તેનાથી
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અર: "ઘર છે તેમાં રહેનાર સર કરવા ની નીક એ , તો રે એના -વધ થી ૮ ઘને એટલી જ મળે છે, તે પછી તેનામાં વિદ્યારૂપી ર લ ના ભંડાર ભરેલો છે. તે તેની કે ભામાં શુ બારી રહે ? એનું
ને વળી સુધ હોય તે તેની કિંમત કેટલી બધી ઉમદા થાય ? લફાન્ અને વિક! હે. તે તેની કેટલી ? ગુગ અને વિદ્વાન હોય તે તનું કેટલું મૃ ય થાય ? વિગેરે અનેક યુવાડારિક દ્ર શી સિદ્ધ થાય છે કે સ્ત્રીને કેળવણી આપવાની ખાસ અને ખરેખર જરૂરીઆત છે. વળી એક વિદાન માલુમ લખે છે કે “ગૃત્તાનો મુખ્ય આધાર ની કેળવણી ઉપરજ છે.” તે કેવી રીતે ? ત્યાં તે સમજાવે છે કે-એક વખત તે એક વિદ્વાન રચી સાથે વાતો કરતા હતા, તેવામાં તેણે જણાવ્યું કે “શબનવવાની જુદી જુદી રીતમાં કાંઈ હમ નથી. તેથી તો તને પી જદી જાતની કેળવણું મળે પણ તેને શું કરવું બાકી છે? શી ખામી છે ? તે કહે.”
તે સ્ત્રીએ જવાબ આપ્યો કે “ જનાઓની તે વિદ્રાન ચુપ થઈ ગયે. તેણે કહ્યું કે હા, ખરું એકજ શબ્દમાં કેળવણીની બધી પદ્ધતી આવી ગઈ. માટે - દાચાર બાંધવાનું પ્રથમ અને અતી અગત્યનું સ્થળ તે ઘરની સ્ત્રી જ છે અને
વિદ્વાન -કેળવાયેલા હોય તે તેને અને તેની સંતતી તમામને જન્મ સફળ જાય છે, એ નિઃશંક છે.
સાર–સ્ત્રી ઉપર આખા ઘરને બહુધા આધાર હોવાથી તેને સર્વ રીતે કેળવી કુશળ કરવાની ભારે જરૂર છે. સારી રીતે કેળવાયેલી સ્ત્રી ઘરને શરૂપ બને છે અને તેનાથી ઘતી સઘળી વતી સહેજ સુધરવા પામે છે. અન્યથા સંતી સુધરવી મુશ્કેલ છે.
પાંડ ૨ જે - આ ગલા પાડમાં સ્ત્રીઓને કેળવણી આપવાથી શું લાભ થાય છે, અને બ આપવાથી શું નુકસાન થાય છે, તે વી સહેજ ઇગરે કરવામાં અાવ્યું છે, હવે આ પાઠમાં તે બાબતે વિશેપ વિવેચન કરવામાં આવશે.
આ જગતમાં પ્રાણીમાત્રમાં તન્ય ભાવ સરખે છે, તો પણ પશુપક્ષી વિગેરે પ્રાણીઓથી મનુષ્ય પ્રાણી ઉત્ત, ગણાય છે. એનું કારણ મનુષ્ય જ્ઞાન મેળ
છે અને એથી ખરૂં ખેપારી છે , તજ ખરૂં આદરવા લાયક છે એમ સમજે છે. એ સિવાય બીજું કાર જણાશે નહિ. જ્ઞાન એટલે સમજણ. જેનામાં જેટલી સમાણ વધારે તેટલી માનવજાતમાં તે ઉંચી પદવી ધરાવે છે. આપણે સર્વે વગડામાં સવા ગામડામાં રહેનાર માણસ કરતાં શહેરના માણસને ઉત્તમ ગણીએ છીએ
કારણ તેનું બળ વધારે જ છે. શરીરમાં વગડાના અને
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ કેળવા. ગામડાના રહેનારાઓ પરના મનુષ્ય કસ્તાં ચઢે છે તો પણ તેઓ શહેરી મનુ
ના જ્ઞાન બળને લીધે તેને વશ રહે છે. દરેક માણમાં ઓછું વધતું જ્ઞાન હોય છે, તેથી તેઓ પોતાના દરેક કાર્ય ઉપરથી અનુભવ લઈ પિતાના સુખ દુઃખની વાત એક બીજાને કરે છે અને તે ઉપરથી જે તે વધારે સુખ મળે તે રસ્તે પ્રવર્તાવા વધારે જ્ઞાનવાળી મતિથી પ્રયત્ન કરે છે. ઉમર પરત્વે જોઈએ તે બાળકને આપણે પણ બરાબર કહીએ છીએ, તેનું કારણ એટલું જ કે તે સમયે તેનામાં કાંઈ જ્ઞાન હોતું નથી. જેમ જેમ તે મોટું થતું જાય છે અને તેનું જ્ઞાન વધતું જાય છે તેમ તેમ તે માણસમાં ગણતું જાય છે. ધર્મ, દયા, શૌચ, દાન, પૂજા, તપ, પુષ્ય, પાપ, ક્રોધ, માન, માયા, લેબ વિગેરે શબ્દોના સ્વરૂપ માણસ પિતાની ઓછી વધતી જ્ઞાનશકિતના પ્રમાણમાં સમજે છે અને તે ઉપરથી જે આદરવાનાં કાર્ય હોય, તેમાં પિતાનું આચરણ કરે છે અને બીજા છેડી દે છે. ખુન, ચેરી, મારામારી વિગેરે ગુહાનાં કૃત્યો ઘણું કરી અજ્ઞાન માણસો જ કરનાર નીકળશે, કારણકે જ્ઞાનવાને તે તેથી રાજાને આ ભવમાં અને પાપને દંડ પરભવમાં ભગવો પડશે એમ જાણી શકે છે. પશુરોનિમાં જન્મ પામનાર પણ જ્ઞાનના યોગથી ઉંચ ગતિમાં જવા પામે છે; તો માણસ જાતને જ્ઞાનપ્રાપ્તિથી વધારે ઉત્તમતા પ્રાપ્ત થાય એમાં શી નવાઇ ! પોપટાદિપશુઓને કઈ શ્રમ લઈ જરા પણ છે તો તેઓ ર્માશિ ભરેલું છેલતાં શીખે છે અને તે સાંભળી ને ખુશી થાય છે. તેના ઉપર એક વિદ્વાન માણસે
ત્રિા જ િવતા, વાર | ગુમાવવાના નિ, માવાની ના ?
અર્થ-જે સદવિદ્યા હોય તો નાનું સરખું પેટ ભરવાની શી ચિંતા છે? પિપટ પણ ભગવંત એટલે શબ્દ બોલે છે તો ખાવાનું મુખેથી પ્રાપ્ત કરે છે. માટે કેળવણી લેવાથી સર્વને લાભ જ છે એમ જાણ સ્ત્રીઓને અવશ્ય કેળવણી આપવી જોઈએ.
સાર–જડ જેવી વસ્તુને પણ યથાવિધિ કેળવવાથી તે ઉત્તમતા પામે છે, તે પછી સચેતન-આમાને યથાર્થ કેળવણી મળવાથી તેનામાં ઉત્તમ ગુણનો વિકાસ થવા પામે એમાં આશ્ચર્ય જેવું શું છે?
પાઠ ૩ જે, વળી સ્ત્રી જાતને કેળવણી આપવાનું ઘણું અગત્યનું કારણ એ છે કે જે ઘની તે ગૃહિણી હોય છે તે ઘરના તમામ અંગભૂતોને રાત્રી દિવસ તે સ્ત્રીની છાયા તળે રહેવાને પ્રસંગ આવે છે અને તેથી તે સર્વ કુટુંબીઓને આખી
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધમ કા...
4
પર જે લોના સંસ્કાર જડીભૂત થાય છે, અને તેઓના મતની સાથેજ ધુ પડે છે, તે લક્ષણાના જન્મ જે ઘરમાં તેએ ઉછરે છે ત્યાંજ થાય છે. એવી એક સાધારણ કહેવત ચાલે છે કે વિદ્યાશી વધતો વિવેક છે. ' ૮ વિવેક દનો નોંધે છે.’ અને મન ઉપરથી માણુસ થાય છે.' પણ એ ત્રણ નીતિચા કરતાં એક વધારે મજબૂત નીતિવચન એછે કે ‘ ઘર નરને બનાવે છે. તેનુ કારણ એ છે કે ઘરની કેળવણીથી માણુસની રીતભાત અને મન બંને ઘડાય છે, એટલુ ંજ નહિ પણ તેના લક્ષણુ પણ ત્યાંજ બને છે, હૃદયકમલ પ્રવ્રુલ્લિત થાય છે, દેવાનું અધારણ થાય છે, બુદ્ધિના અંકુર ફુટે છે, અને ભલા કે ભુંડાને વાસ્તે આચરણ રચાય છે. મુખ્યત્વે કરીને બાળક જ્યાં છે તે ઘરમાંજ જનમડળને કાબુમાં રાખનારાં ધેરણા અને નીતિવચને ગૃહગિરિના મૂળમાંથી નીકળે છે. પછી તે મૂળ નિ હેા વા મિલન હા. સરકારના કાયદા કાનુને પશુ ગૃહસૂના પ્રતિખિંબ છે. બચપણમાં આપણે હાઇએ, તે વેળાએ આપણા ખાનગી સંસારમાં આપણા મન ઉપર જે જે વિચારાના સૂમ અકુરા માત્ર ઉગ્યા હાય, તે પછીથી દુનિયામાં દેખા દે છે. તે પછીજગતના જાહેર મત કેળવાય છે. કારણ દે બાળગૃહમાંથી પ્રજાને પાક ઉતરે છે અને જેમના હાથમાં બાળકને ચાલતાં શીખવવાની દોરી હોય છે, તેઓ તા રાજ્યની ખાસી વગામ ઝાલનારા કરતાં પણ વધારે સત્તા ચલાવી શકે છે.
મે
અહા હા ! ! ! જનેતાએને ઉમદા કેળવણી આપવાનાં કેવાં ફળ છે ? મનુષ્યની રહેણી કહેણી ઉપર તેએ કેવી મજબુત છાપ પાડી શકે છે? માટે વાંચકે સ્ત્રીકેળવણીની અવશ્ય હુ જરૂર છે.
સાર આ રીતે સ્ત્રીકેળવણી કેટલી બધી મહત્વની છે તેને પ્ણ લ વાંચનારા ભાઇšનાને સારી રીતે આવી શકે તે તેએ સ્ત્રીકેળવણીના હીમાયતી ખની કેળવણીને પુષ્ટિ આપવા પાછી પાની કેમજ કરે ? પાઠ ૪ છે.
આ જગતમાં દરેક પુરૂષને તેમજ ોને કેળવણી લેવાને હક છે અને તે પ્રમાણે તેએ લે છે, પણ વિશેષે કરીને પુરૂષકેળવણીથી જે જે લાભે થાય છે તેના કરતાં શ્રીકેળવણીથી ઘણું દરજે ીન્ત મોટા લાભ થાય છે અને પુરૂષને મોટા અશ્વપદને પ્રાપ્ત કરાવનાર મૂળ કારણુ સ્રીજ છે, કારણ કે પુરૂષ જે ઘરમાં જન્મ લે છે તે ઘરમાં તે નાનપણથી પાતાની માતાના હાથતળે ઉછરે છે અને તેની તેરાવર અસર તેની કેળવણી ઉપર થયા વિના રહેતી નથી. તે દુનિયામાં નિરાધાર હાલતમાં દાખલ થાય છે અને કેળવણી યા પાને માટે તેને તમામ આધાર તેની આસપાસ જે મવુ હોય તેના ઉપર
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સી કેળવણી.
૩૩૩
રહેલો હોય છે, અને આપણને એ માં પિતાની જનનીની હાજરી પ્રથમ હોય છે. તેથી ખરેખરી પ્રથમ વાર તેની માતાની તેને થાય છે અને તેની માનામાં જે જે ગુણે હોય છે તેને ખરેખરો ચિતાર તેના બાલવયના પુત્રમાં પડે છે. તેમાં જરાએ આર્ય નથી, કારણ કે આ સૃષ્ટિમાં દરેક વસ્તુનું બંધારણ અને સ્વભાવ ઘણું કરીને જે વસ્તુ તેની પાસે અને હમેશાં સહવાસમાં આવતી હોય તેના જેવાં જ થાય છે, અને એથી ઉલટા થતા હોય તે તે અપવાદરૂપ છે. વળી બાળક જ્યારે અણસમજી સ્થિતિમાં હોય છે ત્યારે તેને બલવાની કે સમજાવવાની શક્તિ નથી હોતી. તે વખતે તો તે ફક્ત પિતાની નજીક જે પદાર્થ આવે છે તેનાજ ગુણ કે અવગુણને ગ્રહણ કરે છે, અને કીટભ્રમરના ” ત્યારે તે પદાર્થ જેજ બની રહે છે. તેમાં કાંઈ આશ્ચર્ય નથી. જ્યારે આવું છે ત્યારે નાના બાળક અને બાળકીઓને વિદ્વાન અને દેશના શૃંગાર બનાવવાને માટે પ્રથમ તેઓની માતાને સંગીન કેળવણી આપવાની ખાસ જરૂર છે; અને જ્યારે સંખ્યાબંધ માતાઓ કેળવણી પામેલી અને વિદ્વાન થશે ત્યારે તેઓના હાથ તળે ઉછરનાર છેકરાં પણ વિદ્વાન અને ડાહ્યા થશે. તેમાં જરાએ શંકા જેવું નથી, એટલા માટે ગમે તે ઉપાયો યોજી સ્ત્રીઓને કેળવણી આપે.
સાર-સહદય ભાઈબહેનોને હવે દીવાજેવું સ્પષ્ટ સમજવું જોઈએ કે યથાર્થ રીતે સ્ત્રીઓને કેળવવાનો પ્રયત્ન કર્યા વગર સમાજને ઉ.દ્વાર સંભવિત નથી. કહ્યું છે કે “શાણી માતા ને શિક્ષકોની ગરજ સારે છે. ' એ વાત હવે હૃદયમાં ડસા.
શાસ્ત્રમાં જ્ઞાનની અધિકતા સ્થળે સ્થળે વર્ણવી છે. અને રામ વિનાના મનુષ્યને પશુ સમાન ગણેલા છે. નીતિશાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે –
येषां न विद्या न तपो न दानं, झानं न शीलं न गुणो न धीः ॥ ते मत्र्यलो के भूमिभारभूसा, मनुष्यरषेण मृगाधरंति ॥
અઈ–“જેનામાં વિદાર, તપ, દાન, જ્ઞાન, શીલ, ગુણ, અને ધર્મ નથી, તેએ. આ રાકમાં પૂરીને વિપે ભારભૂત થઈ મનુ રસરૂપે મૃગે ચરે છે.” અને તે ઉપરથી એમ સમજાય છે કે વિદ્યા વિનાના માધ્યને નીતિશાસ્ત્રકાર પશુમાન કહે છે. વળી–-- ગામ , રામાવત પર
#ા નાળા વિશે , ને ફીના શુમિ સારા
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
અશે–આહાર, નિદ્રા, ભય, મન, એ માણસ અને પશુમાં સરખા છે; પરંતુ માણસમાં રન આંક છે, તેથી તેઓ ઉત્તમ ગણાય છે. માટે જ્ઞાન વિનાના મનુષ્ય પશુ સમાન છે. એ આ લેકને ભાવાર્થ છે.
બીજ જે જે ગુણો છે તે સર્વ ગુણેમાં જ્ઞાન ગુણની આદત છે. “જ્ઞાન સકળ ગુનું મૂળ રે ? એ વિજય લક્ષ્મીસુરિનું વચન પ્રસિદ્ધ છે. વિદ્યા મહાવાથી માણસને રાજાની કિંમત રમવાય છે, અને તે કયું જ્ઞાન ઉત્તમ છે. તે સમજી શકે છે. પિતાની એવી સમજણશકિત થયે તેઓ ધર્મ-જ્ઞાન મેળવવાને વધારે લાયક થાય છે. માણસ પિતાનો જન્મ ગમે તેવી મેટાઈ અને ગમે તેવી શ્રીમંતાઇમાં ગાળે પણ જે ધર્મજ્ઞાન હોય નહિ તે એ સર્વ જન્મ વૃથા છે. તે મનુષ્યભવને લાયક કૃત્ય કરી શકે નહિ, અને મનુષ્યમવ હારી જાય. સિંદુર પ્રકરમાં કહ્યું છે કે –
मानुष्यं विफलं वदति हृदयं व्यर्थ वृथा श्रोतयोनिर्माण गुणदोषभेदकलना तेजामसंभाविनी ।। दुर्वारं नरकांधकूपपतनं मुक्ति बुधा दुर्लभा
सर्वज्ञः सत्रयो दयारसमयो येषां न कर्णातिथिः ॥१॥ અર્થ— જે માણસને સર્વજ્ઞના દયારસમય સિદ્ધાંત કર્ણના અતિયિરૂપ થયા નથી, અર્થાત્ જેણે વીતરાગભાતિ સિદ્ધાંત શ્રવણ નથી કર્યા તેને મનુ
જન્મ ડાહ્યા માણસે નિષ્ફળ કહે છે, તેનું હૃદય વ્યર્થ કહે છે, તેના કાનનું નિર્માણ વૃથા કહે છે, તેનામાં ગુણ અને દેવને ભેદ સમજવાની શક્તિને અસંભવ ગણે છે, તેઓને નરકના અંધકૃપમાં પડવાનું દુઃખ વારી શકાય તેવું કરે છે અને તેઓને મોક્ષની પ્રાપ્તિ પણ દુર્લભ કહે છે.”
માટે એવા નીતિશાસ્ત્રના વચનોથી સિદ્ધ થાય છે કે જ્ઞાન વિના બધું ટું છે અને જ્ઞાનથી સર્વ વસ્તુ સિદ્ધ થાય છે.
સાર–શાસકાર કહે છે કે “પહેલું જ્ઞાન અને પછી દયા કેમકે દયા અથવા અહિંસાનું સ્વરૂપ નથીજ યથાર્થ જણાય (સમજાય) છે. તે વગર આડુ અવળું વેતરાઈ જાય છે. યથાર્થ જ્ઞાન–સમજથી જ શ્રદ્ધા થવા પામે છે, અને નાચર, પણ શુદ્ધ-નિર્મળ થવા પામે છે. ઉક્ત રત્નત્રયીના સુગથી જ સકળ કર્મના ક્ષયરૂપ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે, માટે તેમાંજ અતિ આદર કરે ઘટે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બહોતેરીમાંથી પદ ૨૫ મું.
શ્રી ચિદાનંદજી કૃત બહોતેરીમાંથી પદ ર૫ મું.
રાગ ટેડી પ્રીતમ પ્રીતમ પ્રીતમ પ્રીતમ પ્રીતમ પ્રીતમ કરતી મેં હારી.
પ્રીતમ એ આંકણ. એ નિડર ભયે તુમ કે, આજ હું ન લીની બહાર હમારી કવણુ ભાઇ તુમ રીઝત માં , લખ ન પરત ગતિ પંચ તિહારી.
પ્રીતમ ૧ મગન વયે નિત્ય મેહતા સંગ, બિચત હૈ વદવિહારી; પણ ઈણ વાતન સુણ વાલમ, શોભા નહીં જગમાંહી
તિહારી. પ્રીતમ૦ ૨. જે એ વાત તાત મમ સુણીએ, મેહરાયકી કરીહે ખુવારી; મમ પીયર પરિવારકે આગળ, મુમતા કહા તે રંક બિચારી.
પ્રીતમ ૩ કોટિ જતન કરી શવત નિશદિન, ઉજરી ન હેવત કામર કારી; તિમ એ સાચી શીખામણ મનમાં, ધારત નાહી નેક અનારી.
પ્રીતમઃ ૪ કહત વિવેક સુમતિ સુણ જિમતિમ, આતુર હોય ન બેલત પ્યારી; ચિદાનંદ નિજ ઘર આયેંગે, યદિનમેં ઉમર સારી.
પ્રીતમ પ વ્યાખ્યા, ભાવાર્થ-કુમતિને વશ થઈ પડેલ પિતાના પ્રાણપ્રિય પતિ ચેતનને સુમતિ વરહાનળથી દષ્ય છતી ઠપકો દેતી કહે છે કે પ્રાણનાથ-પ્રિયતમનું નામ રટણ કરતી અને વિરહાનળથી દાઝી છતી વારંવાર હાલેશ્વરનું નામ ઉચ્ચારતી ઉચ્ચારસ્તી હું થાકી ગઈ, તેમ છતાં અદ્યાપિ પર્યત મારી ખબર લીધી નથી. એવા આપ કઠેર દિલના કેમ થયા છો ? આપ મારા ઉપર શી રીતે રીઝે (પ્રસન્ન થાઓ) એની મને લગારે ગમ પડતી નથી, તેથી મનમાં ઘણી મુંઝવણ થાય છે. તેનો શો ઉપાય કરે ? ૧ - આપ સદાય કુમતિના સંગમાં મગ્ન બની રહી સ્વેચ્છા મુજબ હાલે છે, અમન ચમન ઉડાવો છો-રંગરાગમાં રાતા રહે છે, પરંતુ પ્રિયતમ ! હું આપને સાચું કહું છું કે એમાં આપની શોભાનથી–ઉલટી હલકાઈ થવા
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
પામે છે. પછી આપ તે માને કે ન માને, પવિત્રતા તરીકે આપને હું એ વાત નિવેદન કરી છુટું છું. ૨
આપ કુમતિને પરિચય કરી આપની પાયમાલી કરી રહ્યા છે એ વાનની મારા જનક (પિતા) ધર્મરાજાને ખબર પડશે તો તે રાજાનીજ ખુવારી કરો એટલે તેનો નાશ કરશે. મારા પીઅરીયા -ધર્મ મહારાજના પરિવાર આગળ તે રાંકડી કુમતિનું શું જોર ચાલવાનું હતું? તે બાપડીને ભાગતાં જો ભારે થઈ પડશે, પણ આપ સમજીને તેનો સંગ તજી ઘે તો બહુ સારું થાય. ૩
કાળી કામળને ગમે તેટલા મરી મથીને સેકડો ઉપાયથી ધે ધોયા કરે તો પણ તે કદાપિ ઉજળી થાય નહીં. તેમ હું ગમે એટલી અંજારની લાગણીથી આપનું હિત ઈડીને સાચી સલાહ આપવા મન કરૂં છું પણ તેને તલમાત્ર પણ આપ દીલમાં ધારતા નથી, આટલી બધી હઠ--ઉધાઈ કરવી આપને ઘટે નહીં–ભે નહીં. ૪
ચેતન-ચેતનાને હિત મિત્ર વિવેક સુમતિને સમજાવે છે કે હાલી વ્હેન ! તુ ધીરજ રાખ-અતિ ઉતાવળી થઈને તારા પતિને જેમ તેમ ઠપકાભર્યા વેણન બોલ. તારે વધારે બોલવાની જરૂર નહીં રહે. થોડા વખતમાં તારા પ્રિય પતિ ચેતનરાય તારા મંદિરમાં જરૂર આવશે અને પછી કાયમ રહેશે. મારાં હિત વચનમાં વિશ્વાસ લાવીને હાલી બેન ! તું ધીરી થા અને મારું વચન સફળ થાય એવી ભાવના દીલમાં ધારી રાખ. પતિ વિરહ તારી જેવી પવિત્રતા બહેનને વધારે સાલે એ સ્વાભાવિક છે, પણ મને બાળી છે કે તારા પ્રાણનાથ હવે તને વેલાસર મળશે અને તારૂં કાયમનું દુઃખ ટળી જશે. ૫.
સારધ-અનાદિ કાળથી ચેતન મોહની લાડકવાયી પુત્રી કુમતિના ફંદમાં ફસાઈ પોતાની ખરાબી કરી રહ્યા છે. મન અને ઇન્દ્રિઓને મોકળા મૂકી, સ્વ
છંદ વર્તનથી વિવેક બ્રણ બની રહે છે. વિવિધ વિધ માં મહાલતો સાંઢ પેરે સાને તુર છ ગણે છે; પરંતુ તે અનેક પ્રકારની વિડંબના પામી દુઃખી થાય છે. કેધાદિક કપાયથી બંધ હાની ન કરવાનું કામ કરે છે, ને ન બેલવાના બોલ બોલે છે, પાપનો કે પરવાવને ડર રાખતો નથી, એથી જ જીવની અધોગતિ થયાં કરે છે. તેમાં કુટાતાં પીટતા કડવા અનુભવ કરતાં કોઈ વખતે જ્ઞાની ગુરૂનો ભેટો થતાં, તેમનો સદુપદેશ લાગવાથી તેને ધમ ઉપર પ્રીતિ લાગે છે, એટલે વિપકાંધતા તજી કરયાણમિત્ર વિવેકની સેબત કરે છે. તેથી તેનામાં કંઈક પાત્રતા આવે છે, એટલે ધરાજાની વડાલી પુત્રી સુમતિ તેને
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બહોતેરીમાંથી પ૮ ૨૬. મું.
૩૪૬
વરે છે. અહીંથી તેને ભદય ઠીક થવા માંડે છે. તેનું એકાત હિત-શ્રેય ઇચ્છનારી સુમતિ અહોનિશ તેને સારી સલાહ આપે છે, તેથી અનુક્રમે ચેતન ધર્મના પાયા જેવી ગણી, મુદિતા, કરૂણ જે મધ્યસ્થતા રૂપ ચાર ભાવનાને મનમાં દ્રઢ સ્થાપી, વ્યથાશક્તિ તપ જપ વ્રત નિયમનું સેવન પાલન કરવા તત્પર થાય છે. પૂર્વે છંદાચરણથી મન વચન કાયામાં જે મલીનતા કરી હતી તે હવે ટાળીને પવિત્રતા દાખલ કરી સહજાનંદમાં મગ્ન રહી શકે છે. સંયમ યેગે એ બધું શકય થાય છે. અતિશમ્ ( સ. ક. વિ. )
ચિદાનંદજી કૃત બારીમાંથી પદ રદ મું
(રાગ અ શાવરી તથા ગેડી. ) અબધુ નિરપક્ષ વિરલા કે ઈ દેખ્યા જગ સહ જોઈ, અબધુત્ર એ આંકણી. સમરસભાવ ભલઃ ચિત્ત જાકે, થાપ ઉથા ૫ ન હોઈ; અવિનાશીકે ઘરકી બાતાં, જાનેગે નર સેઈ.
અબધુ૦૧ રાયકર્મો ભેદ ન જાને, કનક ઉપલ સમ લેખે નારી નાગણી કે નહીં પરિચય, તે શિવમંદિર દેખે. અબધુ ૦૨ નિદા સ્તુતિ શ્રવણ સુણીને, હર્ષ શોક નવિ આણે; તે જગમેં જોગીસર પૂરા, નિત્ય ચઢતે ગુણુઠાણે. અધુ૦૩ ચંદ્ર સમાન મ્યતા જાકી, સાયર જેમ ગભરા; અપ્રમત્ત ભારડ પરે નિત્ય, સુરગિરિ નમ શુચિ ધીરા. અબ૦૪ પંકજ નામ ધરાય પંકહ્યું, રહત કમળ જિમ ન્યારા; ચિદાનંદ ઈશ્યા જન ઉત્તમ, સ સાહિબકા પ્યારા. અધિ૦૫
વ્યાખ્યા ભાવાર્થ–સર્વ સુંદી જેવું તે નિરાળા-નિઃસ્પૃહી સંત સુસાધુજને કઈ વિરલા જ દીસે છે. જેમનું અંતર સમતરસથી ભીનું રહે છે, તેથી જ જે ખંડન મંડનની ધાંધલમાં પડતાજ નથી. દઢ વૈરાગ્યયોગે એવી નિરૂપયોગી અથવા એને ઉપયોગી વાતથી પતે ઉદાસીન યા મધ્યસ્થ રહે છે. તેવા સંત --સાધુ જન અવિનાશી પરમાત્માના ઘરની વાત જાણી શકે છે. તેવા સમભાવી મહાત્માએજ પરમાત્માના સ્વરૂપને તથા તેમની પવિત્ર આજ્ઞાઓને યથાર્થ સમજવા, સડવા ને આચરવા ખરા અધિકારી (પાવ) હોઈ શકે છે. ૧.
જે સંત જનો રાજા તથા રંકને પક્ષપાત રહિત સમાન ભાવથી જોવે છે, તેના વચ્ચે ભેદભાવ રાખ્યા વગર હિતોપદેશ આપે છે, સેનાને અને પથ્થ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી
ન થમ પ્રકાશ
ને સમાન લેખવે છે. એટલે ગમે તેવી કિકતી ચીજ ઉપર લલચાતા નથી પણ તેની ઉપેક્ષા કરે છે, તેમજ જે કાળી નાગા ગામ વિષય વિકારથી ભરેલી નારીન સંગ-પ્રસંગ કે વિશ્વાસ કરતા નથી, તેવા ખડાસમા કઠણ વ્રતને પાળના રાજ ના અધિકારી બને છે, તેમને અક્ષય સુબ લાભ શકે છે. ૨
નિંદા કે રતનિ થતી શ્રવણે સીને જે હુએ–શાક ધારતા નથી, પણ કેવળ નિજસ્વરૂપમાં રગણના કર્યા કરે છે. એવા સાચા ગીરો મતા ગઢના પરિણામે ગુણશ્રેણેિમાં આગળ વધે છે. એવા સંતજને જ સ્વપને તારી શકે છે. ૩
જેઓ ચંદ્ર સમી શીતળતાને પ્રસારે છે, સાગર સમી ગંભીરતાને ઘરે છે, સંયમનું પાલન કરવામાં ભારે સરખી સાવધાનતા રાખે છે, તેમજ મેરૂ પર્વત રમી પવિત્રતાને નિશ્ચળતાને રસદાય આદરે છે.
જેમ પંકજ નામધારી કમળ જળ કાદવથી ન્યારું રહે છે, તેનાથી લેપાતું નથી તેમ જે સંત-સુસાધુ જન વિપયોગથી નિલે પ રહે છે, વિષયલાલસાથી ખરડાતા નથી, વિષયવાસનાને હઠાવી દુર કરી, રાત્રીનું અખંડ આરાધન કરે છે, તેવા સ્વરૂપ-રમણ મડુ ત્માઓ પરમાત્મપદને પામી શકે છે. ૫
સાબોધ-ખરૂં સાધુપણું કેવું હોવું જોઈએ ? અને તેનું યથાર્થ પાલન કરવામાં કેવી પાત્રતા ને સાવધાનતા જોઈએ? તેનું ચિત્ર ઉપલા પદમાં આપીને આજકાલ સાધુ માર્ગમાં વ્યાપી રહેલી શિથિલતા અથવા પ્રમાદાચરણને દૂર કરવા આત્માથી સોનું લક્ષ્ય ખેંચવામાં આવ્યું છે. જોકે પૂર્વ પુરૂની હોડ કરે એવું વિશુદ્ધ ચારિત્ર અપ્રમત્તભાવે પાળનાર અત્યારે કિઈ ભાગ્યે જ મળે છે, પરંતુ એવી શુદ્ધ ભાવના દીલમાં ધારી રાખીને તદનુ સાર યથાશક્તિ સંયમને ખપ કરવામાં આવે તો પણ તેથી સ્વરને લાભ થવા સંભવ રહે છે. કેમકે ઉપદેશમાળાદિકમાં શુદ્ધ સંવિરપણું (સાધુપણું) જે પળી ન શકે તો સાધુપણાને દંભ (ઓટો ડાળ-ડિમાક) તજી નિદંભનિષ્કપટપણે સરલતાથી સાધુ લિંગ (વેલ) ને મૂકી, યથાયોગ્ય સ્થળે. ગૃહસ્થ એગ્ય વ્રત નિયમનું સારી રીતે પાલન કરવા ખપી થવાનું અથવા એ લિંગ વેષ તજી ન શકાય તે રાખીને પણ પિતાના છતા દેને ગે પવવા નબળો પ્રયત્ન નહી કરતાં, શુદ્ધ માર્ગની પ્રરૂપણા કરવા સાથે શુદ્ર સંવિસ (સાધુ) જનની સેવા-ભકિત કિકરની પરે કરવાનું, લઘુ દીક્ષિત સાધુને પિતે ગમે તેટલા મેટા દીશા પર્યાયનો હોય તેમ છતાં પ્રેમેરલારાથી વાંદવાનું, પણ પિતાને નહીં વંદાવવાનું ફરમાવ્યું છે. માન મુકીને એ રીતે વિપક્ષી પણું ઓઢીને સમાચિત જયણા પાળનારા ખપી જી રહિત સાધી શકે છે. ઇતિશ. ( સ. ક. વિ. )
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રાર,
શો . (પ્રક્ષકાર શા ડાહ્યાભાઈ મેતીચ-એરપાડ) પ્રશ્ન ૧-દાવર્તાને સ્વસ્તિક કરવામાં આવે છે એ શું છે ? અને તે શું સૂચવે છે ? શ્રી અરનાથનું લંછન નંદાવર્તાનું કહ્યું છે તે એજ કે બીજું ?
ઉત્તર-દાવ અષ્ટમંગળિક ગણાતા પદાર્થો પૈકી એક છે. તેના ચાર વિભાગ છે. ચારે બાજુ નંદ અટલે નવ નવ ખુણ અથવા આવે છે. ૨૧ ચેકડીઓ સામસામી કરીને તે કાઢવામાં આવે છે. માંગળિક સૂચક છે. શ્રી અરનાથજીને નંદાવર્તનું લછન અથવા ચિન્હ છે તે એનું જ છે.
પ્રશ્ન ૨-પાક્ષિકસૂત્ર પક્ષિકાદિક પ્રતિકમણેમાં કહેવામાં આવે છે તેની અંદર શું અધિકાર છે ? તેના કર્તા કોણ છે? કયારે બનાવેલ છે? સર્વ ગ૭વાળાઓને તે માન્ય છે ? તે મૂત્ર સાધુઓ બોલતા હોય ત્યારે શ્રાવકોએ શું ચિંતવવું ? * ઉત્તર-પાક્ષિકસૂત્રમાં મુનિઓના પાંચ મહાવ્રતોનું અને છટ્ઠા રાત્રીજન ત્યાગરૂપ વ્રતનું વર્ણન છે. તેના અતિચારોનું સવિસ્તર આલેચન છે. ત્યારબાદ સૂત્રોનું વર્ણન ને તેના પઠન પાઠનાદિ સંબંધી અધિકાર છે. વિશેષ જાણવાના ઇરછુક માટે તે સૂત્ર હાલમાં જ અમે અર્થ રાચે છપાવેલ છે.
તેના કર્તા પૂર્વાચાર્ય છે. કયારે કરેલ છે તે કહી શકાય તેમ નથી. પ્રાયે સવ ગચ્છવાળાને તે માન્ય છે.
સાધુ મુનિરાજ તે કહેતા હોય ત્યારે શ્રાવકે તે શુદ્ધ ભાવથી શ્રવણ કરવું અને મુખ્ય ધમની અનુમોદના કરવી.
પ્રશ્ન ૩- નવકારવાળી ગણતી વખતે તેના ગણનારે દષ્ટિ ક્યાં રાખવી? આ બાબત શાસ્ત્રધાર સાથે જણાવશો.
ઉત્તર - નવકારવાળી ગગુતી વખતે દષ્ટિ પિતાની નાસિકા ઉપર સ્થિર કરવી અથવા સામે બીરાજેલા જનબિંબ કે ગુરુમૂતિની આડે કેઈ ઉતરે એમ ન હોય તો તેમના ઉપર સ્થિર કરવી. આ સંબંધમાં હિતશિક્ષાના રાસમાં, શ્રાદ્ધવિધિમાં અને વિવેકવિલારાદિ અનેક ગ્રંથમાં હકકત આપેલી છે.
પ્રશ્ન ૪-પ્રતિકમણાદિકમાં દેવ વાંદતાં ચાર સ્તુતિ બોલતાં પહેલી અને છેલી સ્તુતિના પ્રારંભમાં નમોહંત બેલાય છે અને વચ્ચેની બેમાં બોલતાં નશ્રી તેનું શું કારણ?
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી
ન પમ પ્રકાશ્ય.
ઉત્તર–રામાયિક ન પિષધ પરતી વખતે ખમાસમણ દઈ ગુરૂ પાસે તે પાસ્વાનો આદેશ માગે છે, ત્યારે ગુરુ કહે છે કે-gmરિ -“ફરીને કર” –એટલે શ્રાવક કહે છે કે વર્ગતિ એટલે શકિત પ્રમાણે કરેલ છે. પછી બીજી ખમાસમણ દઈને પાર્યાનું નિવેદન કરે છે એટલે ગુરૂ કહે છે કે- Tit
પત્ત - “કરવાનો આચાર મૂકીશ નહીં. એટલે શ્રાવક તત્તિ કહીને તે વાત સવીકારે છે.
પ્રશ્ન ૧૫-સાર -સૂત્રમાં શું કહ્યું છે?
ઉત્તર-તેના અર્ધ વિચારતાં પ્રગટ સમજી શકાય તેમ છે કે અખંડ પસહ કરવાની પ્રવૃત્તિવાળા ઉત્તમ આનું તેની બે ગાથામાં અનુમોદન છે.
પ્રશ્ન ૧૬–સંથારા પિરિસિ સર્વ ગ૭વાળાને માન્ય છે? અને તે કોણે બનાવેલી છે ? તેમાં શું ભાવાર્થ છે? - ઉત્તર--પ્રાયે સર્વ ગચ્છવાળાને તે પ્રમાણ છે. પૂર્વાચાર્ય કૃત છે. તેમાં શું ભાવ છે તે અર્થ વાંચતાં સમજી શકાય તેમ છે. - પ્રશ્ન ૧૭-નવકાર મહામંત્રમાં પ્રથમ અરિહંતને નમસ્કાર કરીને પછી સિદ્ધને કેમ નમસ્કાર કર્યો છે? સિદ્ધ તે અરિહંત કરતાં ઉચ્ચ સ્થાને વર્તે છે. જો ચઢતા ક્રમની ખાતર હોય તે તે સાધુ પહેલા જોઈએ.
ઉત્તર-ઉપકારક અતિ હોવાથી તેમને પ્રથમ નમસ્કાર કર્યો છે, અને કેમ તે દેવ ગુરૂને રાખ્યો છે. પ્રથમ બે પદથી દેવને અને પછીના ત્રણ પદથી ગુરૂને નમસ્કાર કરેલ છે. તે પ્રશ્ન ૧૮-આપણામાં આસન કેટલા પ્રકારના કહ્યા છે? અન્ય દર્શનીઓ ૮૪ કહે છે, તેની સાથે આપણે સંબંધ છે ?
ઉત્તર આસનને વિષય યોગાભ્યાસીને છે. તેને માટે યોગાભ્યાસ મુનિ કે શ્રાવકને મળવું. અન્ય દર્શનીઓ જે કામના ૮૪ આસન કહે છે તે આપણે સ્વીકરણીય નથી, કેગના આરાને માન્ય છે.
પ્રશ્ન ૧૯–ાદ રાજલોક કેવી રીતે રહેલા છે અને તેનું વર્ણન શેમાંથી
: ઉત્તર-ચૌદ રાજલક ઉપરાઉપર રહેલા છે. તેનું વર્ણન ખાસ લેકનાળકા પ્રકરામાં છે. ઉપરાંત લોકપ્રકાશ, ક્ષેત્રસમાસાદિકમાંથી પણ લશ્ય થઈ શકે તેમ છે, ઉપરના છ રાજ લકમાં દેવ નિવાસ છે. મધ્યમાં તીરછલક છે. તેમાં મનુષ્ય તિર્યંચાદિને નિવાસ છે, અને નીચેના ૭ રાજકમાં સાત નારકી વિગેરે છે.
પ્રશ્ન ૨૦-નિગદના જીવ એટલે શું ? અને તેમાં ક્યા જીવોને સમવેશ થાય છે?
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રાતર:
૩૪૬ ઉત્તર-એક શરીરમાં અનંતા છવ હોય તે નિગોદ કહેવાય છે. તેના શરીરનું પ્રમાણ પણ અંગુળના અસંખ્યાતમાં ભાગનું છે. તેમાં બે પ્રકારના જીવન સમાવેશ છે. સુમિ વનસ્પતિ કાય તે મુક્ષ્મ નિગોદ કહેવાય છે અને બીજા સાધારણ વનસ્પતિકાય કંદમૂળાદિ તે બાદર નિગેદ કહેવાય છે. સૂમ નિગોદ ચર્મચક્ષુને અદશ્ય છે અને બાદર નિગોદ ચમચક્ષુવડે દેખાય છે.
પ્રશ્ન ૨૧-સમુછિમ છો એટલે શું? અને તેમાં હાલમાં પ્રચળિત એવા કયા ને સમાવેશ થાય છે ?
ઉત્તર--સંમુઈિમ એટલે પુરૂષ સ્ત્રીના સંયોગ વિના-ગર્ભપણે રહ્યા વિના ઉત્પન્ન થયેલા તે, તેને બે પ્રકાર છે. સંમુઈિમ તિર્યંચ અને સમુઈિમ મનુષ્ય. સંમુઈિમ તિર્યંચ જળચર, સ્થળચર, બેચર-એ ત્રણ પ્રકારના અથવા ઉરપરીને ભુજપરી મળીને પાંચ પ્રકારના હોય છે. તેમના શરીર પણ મોટા હોય છે અને આયુષ્ય પણ મોટું હોય છે. સંમુઈિમ મનુષ્ય તે મનુષ્યના વિષ્ટા, મુત્ર, શ્લેષ્મ વિગેરે અપવિત્ર વરતુએ, શુક, શોણિત, મૃત કલેવરાદિક ૧૪ સ્થાનકમાં ઉત્પન્ન થાય છે. તેઓનું શરીર અંગુળના અસંખ્યાતમા ભાગનું હોય છે, આયુચ અંતમુહનનું હોય છે અને પર્યાપ્ત અવસ્થામાં જ મરણ પામે છે. તે ચર્મચક્ષને અગ્રાહ્ય છે. વિષ્ટાદિકમાં બીજા બેઇદ્રિય છે પણ પડે છે (ઉપજે છે) તે દેખાય છે.
પ્રમ રર-૭ધરપણું એ શબ્દ સાધુ માટે વપરાય કે શ્રાવક માટે પણ વપરાય?
ઉત્તર--જ્યાં સુધી કેવળજ્ઞાન ન પામે ત્યાં સુધી જીવ માત્ર છ દારથ કહેવાય. પણ એ શબ્દ બહાળતાએ મુનિ માટે જ વપરાય છે. તીર્થકર પણ દીક્ષા લીધા પછી કેવળજ્ઞાન ન પામે ત્યાં સુધી છદ્મસ્થ કહેવાય છે. શ્રાવકમાં પણ છિદ્મસ્થપણું ઘટી શકે છે.
પ્રશ્ન ૨૩-શ્રાવક પત્રમાં પરસ્પર જુહાર વાંચજો લખે છે, તે જુહાર શબ્દનો અર્થ શું છે? અને “ચાલો દેવ જુહારવા જઈએ” એમ કહે છે તેમાં જીહારવા શબ્દનો અર્થ શું છે ?
ઉત્તર–જુહાર શબ્દ પ્રણામવાચક છે, શ્રાવક પરસ્પર જુહાર શબ્દ પ્રણામ લખે છે. દેરાસર હારવા જઈએ એટલે દેરાસરને પ્રણામ કરવા-જિનબિંબના દર્શન કરવા જઈએ એ અર્થ સમજ.
પ્રશ્ન ૨૪–મંત્ર ને મંત્રમાં શું ફેર છે ? તેના આરાધનથી કે જાપથી કાર્યસિદ્ધિ થાય છે કે ઝેર ઉતરે છે ? તેમાં રહેલી શબ્દરચના અન્ય ઉપર શી રીતે અસર કરે છે ? તેને માટે શાસ્ત્રીય પ્રમાણે છે ?
ઉત્તર-યંત્રમાં ઘણે ભાગે ખાના પાડીને અકજ મૂકેલા હોય છે. કે
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
કે " #નમાં મંત્રાક્ષર પણ મૂકેલ હોય છે. અને સંવમાં રચનાજ હોય છે. પ્રાયે દર મજાના અધિકાઇક દેવ હોય છે. તેઓ અચુક રચનાથી પ્રતિબદ્ધ છે, એમ શાનીઓએ શોધી ક લ છે. કેટલાક મંત્ર અમુક દિવસ વિધિ વિકાન સાથે સાધવા પડે છે. અને કેટલાક મ ત્રિો તે પાઠ સિદ્ધજ હોય છે. તેવા
માત્ર ગણવાથીજ કાર્ય કરી આપે છે. લિપ વિગેરે ઝેરી જંતુઓના વિને ઉતારના મંત્ર તે હાલ પ્રગટ કાર્ય કરતા દેખાય છે. તેના માંકવાદીઓ કરડનારા સપને બોલાવી પણ શકે છે. અક્ષરની તેમજ અંકની મેળવ
માં ઘણી શક્તિ રહેલી છે. કેટલાક યં ત્રાંબાના, રૂપાના કે સેનાના પત્રા ઉપર લખેલા કે કરેલા હોય છે, તેના હવે જળથી પ કાર્ય સિદ્ધિ થાય છે. અક્ષરોમાં ને અંકોમાં અચિંત્ય શક્તિ રહેલી છે. કાળ વિષમ હોવાથી ઘણાં મંત્રોના અધિષ્ઠાયકે તે મંત્રનો જાપ કર્યા છતાં આવતા નથી અને કાર્ય સિદ્ધિ થતી નથી. તેમજ તેનો જાપ કરનાર પણ કેટલીક ખામીવાળા હોય છે, પરંતુ તે વિષય અશ્રદ્ધા કરવા જેવો નથી. કેટલાક ખાસ મંત્રને લગતા શાસ્ત્ર છે, પરંતુ તેની
ગ્ય આમ્નાય લભ્ય થતી ન હોવાથી તે મંત્રથી કાર્ય સિદ્ધિ થતી નથી. આ પ્રશ્ન ઘણે બહાળો છે, તેને ઉત્તર ટુંકામાંજ લખે છે.
પ્રશ્ન ૨૫– જૈન ધર્મમાં ભૂત, ડાકિણી શાકિણી વિગેરેનું સ્વરૂપ કે સ્થાન બતાવેલ છે ? તેઓ મનુષ્યને લાભહાનિ કરી શકે છે? તેમની માન્યતા કરવાથી મિથ્યાવ લાગે કે નહીં ?
ઉત્તર–ભૂતાદિક બધા વ્યતર જાતિના દે છે. તેઓનું થાન ચોકસ કહેલું છે, છતાં ઘણા ભૂતાદિ વ્યંતરો રખડતા થઈ ગયેલા હોય છે. તેમને જ્ઞાન અ૫ હેવાથી પોતાનું સ્થાન જડતું પણ નથી. એ. વ્યંતરે ઘણી વખત કેટલાક મનુષ્યોને-બહોળે ભાગે સ્ત્રીઓને છળે છે, ઉપદ્રવ કરે છે. શાકિoણી વ્યંતર પ્રવેશવાળી મનુષ્યણીને કહેવામાં આવે છે. તેઓ કેટલીક વખત અન્યના શરીરમાં પ્રવેશ કરીને બોલે છે. પણ તેનું બોલવું દરેક વખત વિશ્વાસપાત્ર હેતુ નથી, કેમકે તેને કાંઈ અસત્ય બોલવાનો નિયમ નથી. એવા દેવી દેવની માનતા કરવાથી મિથ્યાત્વ લાગે છે.
પ્રશ્ન રદ-શ્રી તત્વાર્થાધિગમનું પ્રથમ સૂત્ર સT શન જ્ઞાન વારિત્રાજ. મામા એ છે; તેમાં જ્ઞાનની અગાઉ દર્શન કેમ મૂકયું છે ? જ્ઞાન વિના દર્શન અથવા સમતિની પ્રાપ્તિ શી રીતે થાય ? એમાં દશનનું જ્ઞાન કારણ છે કે જ્ઞાન દર્શનનું કારણ છે ? કર્તાને આશય એ ક્રમ પ્રમાણે ત્રશુ શબ્દો મૂકવામાં શું છે ?
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રક્ષેત્તર.
-
ઉત્તર-જ્ઞાન અને દાનમાં પરસ્પર કાર્યકારણ ભાવ રહેલું છે. જયાં સુધી દર્શન (રામકિત) પાસ થયેલ ન હોય ત્યાં સુધીનું જ્ઞાન તે અજ્ઞાન કહેવાય છે; તેમજ સમ્યગ દર્શન ને સમ્યગ જ્ઞાન સમકાળેજ પ્રાપ્ત થાય છે. સમકિક પ્રાપ્ત થતાં જ અજ્ઞાન મટીને જ્ઞાન કહેવાય છે. વળી આત્માના ગુણમાં સમકિતની મુખ્યતા છે, તે પ્રાપ્ત થતાં જ સંસાર પશિત થઈ જાય છે, તેને વધારેમાં વધારે અર્ધપુગળવત્ત સંસાર કહેવાય છે, પરંતુ તેટલું પરિભ્રમણ પણ કઈ જીવજ કરે છે; ઘણા છે તે સમકિત પ.મ્યા પછી રવ ૫ કળમાં મેક્ષે જાય છે.
પ્રશ્ન ર૭-જીવના ભવી અને અભવી બે ભેદ કહેવાય છે, તે કયારથી પડ્યા અને તેને ભાવાર્થ શું છે ? દર્ભવીને ભવીમાં ગણવા કે અભીમાં ગણવા ? અત્યારે અભવી જીવ કેણ છે ? - ઉત્તર--જે ધર્મની સામગ્રી પ.મીને પલટણ ભાવ પામે છે. - મકિતાદિ ગુણ મેળવી શકે છે, તે ભવ કહેવાય છે. અને જે જીવો ધર્મની મગ્રી પામ્યા છતાં પલટણ ભાવ પામતા નથી, સમકિત પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી, તે અભવી કહેવાય છે. આ ભેદ અનાદિ કાળના છે. તે પણ તે જીવના પરિણામને લઈને કહેવામાં આવ્યું છે. તે બંને પ્રકારના જીવોના અસંખ્ય પ્રદેશમાં બીજો કાંઈ ભેદ નથી. દર્ભવી ભવમાં ગણાય છે. તે જીવ લાગે કાળે પણ સિદ્ધિ પામનાર હોય છે. ભાવી કઈ પણ કાળે સિદ્ધિ પામે છે અને અભિવી ફેઈપણું કાળે સિદ્ધિ પામતા જ નથી.
આ બે પ્રકાર ઉપરાંત એક ત્રીજે જાતિભવ્ય પ્રકાર છે. તેનામાં ભવ્યતા છે, સામગ્રી મળે તો તેઓમાં પલટણે ભાવ છે, પરંતુ અનંત કાળે પણ તેવાં જીવ નિગદમાંથી નીકળવા નાજ નથી અને સામગ્રી પામવાનાજ નથી. એમ જ્ઞાનીએ જોયેલું છે.
અત્યારે કે જીવ અભવ્ય છે? તે કહી શકાય નહિ. મહાવીર પરમાત્મા વિગેરેના શાસનમાં નવ અમે જાહેરમાં આવ્યા છે. કાળક શોકારિક (કસાઈ), કપિલા ૮ સી, કૃષ્ણને પુત્ર પાલક, પાંચ મુનિને પીલનાર પાલક, અંગારર્દક આચાર્ય, ઉદાચિરાજાને મારનાર વિનચરિત્ન, સંગમક દેવ, નજીવ. મતસ્થાપક ગણામા હિલ વિગેરે.
પ્રશ્ન-૨૮ કલંકી વિષે તમારે શું અભિપ્રાય છે? તે થઈ ગયેલ છે કે થનાર છે? એક થનાર છે કે વધારે થનાર છે? અન્ય મતિઓ સાથે એના સંબંધી હકીકત મળતી આવે છે?
ઉત્તર-કલંકી થઈ ગયેલ તો જણાતો નથી. એના વિષેની હકીકત સંદિગ્ધતાવાળી છે. આપણામાં તો એકજ થનાર છે એમ કહેલ છે, તેના સંબંધી
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રમશે.
મતિ સાથે મળતી હકીકત નથી,
પ્રશ્ન ૨૯-કેટલાક પ્રતિક્રમણ કર્યા અગાઉ રન કરી આવવાનું કહે છે, પછી દર્શન કરવા ન જવાય એમ કહે છે, તેનું શું કારણ? એ બાબત શાસ ચઢાવાળા રીવાજ શું છે ?
ઉત્તર-દર્શન કરી આવીને પ્રતિક્રમણ કરવું એ મુખ્ય માર્ગ છે. સંધ્યાકાળે આરતિ ઉતારીને દેરાસર માંગલિક કરવા એ શાલાક્ત માર્ગ છે. હાલ રાત્રે વધારે વખત સુધી દેરાસર ખુલ્લા રાખવાનો રીવાજ થઈ ગયો છે, તેથી પ્રતિક્રમણ કર્યા પછી પણ દર્શન કરવા જવાય છે. મહેસવાદિ પ્રસંગે તેમજ પર્વ દિવસેએ તો પ્રથમ પણ રાત્રે અમુક વખત સુધી ઉઘાડા રહેતા હતા. આ બાબતમાં
જ્યાં જ્યાં જેવી પ્રવૃત્તિ હોય ત્યાં ત્યાં તે પ્રમાણે વર્તવું ઠીક લાગે છે. તે પ્રશ્ન ૩૦-સિદ્ધશિલા એ શું છે? શેની બનેલી છે? તેની ઉપર સિદ્ધિ રહેલા છે કે તેનાથી અલગ રહેલો છે ?
ઉત્તર-સિદ્ધશિલા પૃથવીકાયના ઉજવળ-નિર્મળ ગુગળમય છે. ૪૫ લાખ જન લાંબી પહોળી ગાળ છે. મધ્યમાં આઠ જન જારી છે. સિદ્ધ તેને અવલંબને રહેલાજ નથી. તેની ઉપર એક જેને લેકાંત છે અને તે જનના ૨૪ મા ઉપરના ભાગમાં સિદ્ધિો રહેલા છે. તેની ઉત્કૃષ્ટી અવગ'હના ૩૩૩ ૩ ધનુષ્યની હોય છે. તેઓ અરૂપી છે. સિદ્ધની સાથે સંબંધ નહીં છતાં ઉપચારે સિદ્ધશિલા કહેવાય છે, અને મનુષ્ય ક્ષેત્ર જે ૪પ લાખ યોજન પ્રમશું છે તેમાંથી જ જી સિદ્ધિ પામે છે. તે જ્યાં દેહ છોડે છે ત્યાંજ ઉચે સમણિએ ઉતપન્ન થાય છે. તેઓ આપણને અહર્નિશ વંદનિક છે.
પ્રશ્નોત્ત.
(પ્રશ્નકાર-જીવનલાલ અમરશી-બનેડા) પ્રશ્ન-૧ ગાયનું દુધ જિનપૂજામાં પવિત્ર ગણાય છે, પરંતુ પ્રાયે ઘણી ગાયે તે આખર કરવા જાય છે તે તેનું દુધ અપવિત્ર ગણાય કે કેમ ?
ઉત્તર-બનતા સુધી જે ગાય એખર કરવા જતી ન હોય તેનું ધજ જિનપૂજામાં વાપરવું યોગ્ય છે. તજવીજ કરતાં તેવું મળી શકવા સંભવ છે.
પ્રશ્ન-૨ સામાયિક પ્રતિકમણ કરતાં સ્થાપનાજીને અડતું નથી તેનું શું કારણ? અડવાથી કાંઈ દેવ લાગે છે? . ઉત્તર-સ્થાપનાજીને આપણી વચ્ચે સાડાત્રણ હાથને અવગ્રહ (અંતર) રાખવાને છે, તે પછી અડવાનું તે રહ્યું જ કયાં? સગવડના પ્રમાણમાં ૩ હાથથી
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પ્રાત્તર.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
SNA
એલું અંતર પણ રાખવુ પડે છે. અડવામાં કાંઇ દોષ નથી. સ્થાપનાજી પડી જવાના ભય પણ ન અડવામાં એક કારણ છે.
પ્ર-૩ ૨૪૧લા થયેલ શ્રી ત્રણ દિવસ પૂરા થયા પછી પવિત્ર થઈને જિનદર્શન કરે છે, અને ચાર ત્રિસ પૂરા થયા પછી જિનપૂજા કરે છે, પરંતુ લાડીવાન! વ્ય:ધિ વિગેરે કારણથી રૂધિર વધારે વખત દેખાય તે જિનદર્શન કરી શકે કે નહીં ?
ઉત્તર-જિનદર્શન કરવામાં બાધ નથી, જિનપૂજા ન કરે.
પ્રશ્ન-૪ અહીંના શ્રાવકેામાં મંદિરમાર્ગી અને સ્થાનકવાસી-બંને પ્રકારના હોવાથી કેટલાક પ્રભુના હવષ્ણુનું જળ પીએ છે, તે યેાગ્ય છે ? મારા લગ્ન પ્રમાણે તે તે આંખે લગાડાય અથવા માથે ચડાવાય.
એક સ્તવનમાં કહ્યું છે કે-ન્હવણુ કરાવી ધા૨ે પીધુ', 'ચનવરણી કાયા થઈ રાગ સઘળાએ દૂર ગયા ને, આપદા સર્વે ક્ષય થઇ. આમાં ન્હવણુ પીધાનું કહ્યું છે તે તેના ખુલાસે શું સમજવે ?
ઉત્તર--પ્રભુનું ન્હેણુ જળ આંખે લગાડવુ કે માથે ચડાવવું' તેજ યાગ્ય છે. પીધાની હકીકત કથંચિત્ સમજવી, તે પ્રવૃત્તિમાં ગ્રહણ કરવી નહિ, પ્રશ્ન-૫ વૈષ્ણુવા ગાયના મૂત્રને પવિત્ર ગણે છે તે પ્રમાણે આપણે પણ પવિત્ર ગણીએ છીએ કે કેમ ?
ઉત્તર- કેટલેક સ્થાનકે અશુ નિવારણાર્થે તેને પવિત્ર ગણવામાં આવે છે, સત્ર નહીં. જિલદિરમાં તુ લઇ જઇ શકાય નહીં.
પ્રશ્ન--હું કેટલાક જિનમંદિરે આ દેશમાં તિઓના તાબામાં છે. તેમાં તેઓ કાઇ કેઇ દિવસ જિનમંદિર ખુલ્લા રાખી આખી રાત્રી રાત્રીનગર કરાવે છે તે યોગ્ય છે ? જિનમદિર રાત્રીએ અમુક વખતે બધ કરવાજ જોઇએ કે આખી રાત ઉંઘાડા રાખી શકાય ?
ઉત્તર-જિનમ ંદિર આખી રાત્રી ઉઘાડા રાખી શકાય નહીં. રાત્રીનગરહ્યુ કરવુ હાય તે! જિનમંદિર બંધ કરીને તેની બહારના ભાગમાં કરી શકાય, જતિએ જે આખી રાત એ પ્રમાણે ઉઘાડા રાખતા હાય તે તેને સમનવવા; ન સમજે તે તે રાત્રીએ તગરણમાં શ્રાવકે ભાગ ન લેવા.
પ્રશ્ન ૭-પાંચ પઢની ટીપમાં નવકારના પાંચ પદ અને નવ પદની ટીપમાં સિદ્ધચક્રના નવ પદ ગણાય છે, તેનું ફળ બહુ વિશેષ કહ્યું છે, પરંતુ પ્રતિક્રમજુના કાઉસગ્ગમાં નવકારના નવ પઢ ગણવા કે સિદ્ધચક્રના નવ પદ ગણી શકાય ? ઉત્તર-પ્રતિક્રમણાદિકના કાર્યાત્મમાં નવકારના નવ પદજ ગણવા; એમાં સિદ્ધચક્રના નવ પદ ગણી શકાય નહીં. એમાં પ્રવૃત્તિ અથવા માનેજ પ્રમાણ ગણુવા ચેગ્ય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. આ પ્રશ ૮-શક્તામર સ્તોત્રના કાવ્ય દિગંબર ૪૮ બોલે છે, આપણે પ્રતિક્રમણની બુક વિગેરેમાં ૪૪ કાવ્ય છપાયેલ હોવાથી છેલ્લીએ છીએ. અમને એક
પી લખેલી પ્રત મળી છે. તેમાં ૪૮ કાવ્ય તેના મંત્ર યંત્ર વિધિપૂર્વક લખેલ છે. તો તે પ્રમાણે ૪૮ ગણવા કે કેમ ? કોઈ કોઈ વ્યક્તિ પાસે (પર) કાવ્ય પણું લખેલ છે, તે પ્રમાણભૂત કેટલા સમજવા ?
વન : હા સમજવા ? ઉત્તર-ભક્તામરની મૂળ રચના ૪૮ કાવ્યની શ્રીમાનતુંગ રિએ કરેલી, ત્યારપછી પ્રભાવિકપણાના કારણસર અલ્પસત્વી જીવો જીરવી ન શકે માટે ચાર કાવ્ય સંખેપી લીધાનું કહેવાય છે. તમને મળેલ ૪૮ કાવ્યની પ્રતિમાં જે ચાર કાવ્ય છે તે અસલ કર્તાનાજ કરેલા કે બીજ ? એ કહી શકાય નહીં. (પર) કાવ્યમાં તે ૪ અથવા ૮ પકજ સમજવા. બાકી ૪૮ કાવ્ય તમને મળ્યા હોય તે તેનો પાઠ કરવામાં વિરોધ નથી. * પ્રશ્ન ૯-ઉવસગ્ગહરં હાલ પાંચ ગાથાનું પ્રવૃત્તિમાં છે અને કેટલાક યતિઓની પાસે ૧૮ ગાથા સુધીનું પણ એ સ્તોત્ર લખેલ છે, તે તેમાં પ્રમાણ ભૂત કેટલી ગાથાવાળું સમજવું ?
ઉત્તર-એ સ્તોત્ર તેના કર્તા શ્રીભદ્ર સ્વામીએ ૭ ગાથાનું કર્યાને લેખ છે. ત્યારપછી તેનાથી આકર્ષણ પામતા દેવની પ્રાર્થનાથી બે ગાથા તેમણે જ સંખેપી લીધાનો ઉલ્લેખ છે, તેથી હાર જે વધારે ગાથાનું એ સ્તોત્ર દેખાય છે. તેમાં વધારાની ગાથા પ્રક્ષેપ હોવાનું સમજાય છે.
પથરી વય ક્યાં છે ? જીવદયાનો પુરતો ખ્યાલ ખરે ખ્યાલ જે સિવાય બીજાને આવતો નથી’ આ વાકય કેટલાક અભિમાનવાળું કહેશે, પણ તેમાં અભિમાનના અંશ કરતાં સત્યના એશ વધારે છે. જેનો માત્ર ગોવધ બંધ કરવાનું કહીને પ્રચ્છન્ન રીતે કે પ્રગટ રીતે તેને બદલે બીજા જીવોનો વધ ભલે થાય એમ કદિ બેલશે નહીં, તેમ ઈચ્છશે પણ નહીં. મહાતમા જે પ્રકારે અહિંસા કહે છે, તેના સ્વરૂપને - પણ પૂરો ખ્યાલ મેળવ્યા સિવાય ગાને બદલે તે કરતાં ત્રણ ચોગણી સંખ્યામાં બકા કે બીજા જીવે ના વધની વાત જેને સાંભળી પણ શકે નહીં, તેને તે કાન આડા હાથજ દેવા પડે. hક વળી પૂર્વે જૈન રાજાઓ થઇ ગયા છે, તેઓ શીકાર તે કરતાજ નહોતાં, કારણ કે, તેમાં તે નિરપરાધી પ્રાણીઓનો વધ થાય છે, તે જૈન નામ ધરાવનાર કરી શકે જ નહીં, પરંતુ પિતાની સામે દુશ્મન રાજાના લશ્કરમાં આવેલા સાપ રાધીની પંક્તિમાં મૂકવા એ મનુષ્યનો ધ પણ બીજો ઉપાય ન હોય તે જ
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિચારણા અને અવલાકન.
૩૫
કરે; અને તે પણ તેનું પાપ નથી એમ સમજીને નહીં, પાપ તે જીવતા વિનાશમાં છેજ, પણ તેમાં તિરૂપાય પણું સમજે, અને હજુ પાતે તેટલા સ થા ત્યાગ કરી શકેલ નથી એટલી પેાતામાં ઉણપ માને-અહિંસા શબ્દને પા કારનારમાં પણ કેટલાક માત્ર મનુષ્યેપરત્વેજ અહિંસા માનનારા ને પાળના રા છે, કેટલાક તેથી આગળ વધીને પંચેન્દ્રિય તિર્યં ચ કે જેએ જળમાં મસ્થ વિગેરે છે, સ્થળપર ગાય ભેંશ વગેરે ચતુષ્પદ્ર તરીકે ક્રે છે, 'આકાશ માં પક્ષી તરીકે ઉડે છે તેને ખચાવવાનુ કહે છે, પણ સર્પાદિક ઝેરી પ્રાણીએ કે વ્યાઘ્રાદિક હિ'સક પ્રાણીઓની હિંસામાં પાપ માનતા નથી.ઉપરાંત એ ઇંદ્રિય વાળા પૂરા, અળશીઓ, જળેા ને કરમીયા વિગેરે; ત્રણ ઇંદ્રિયવાળા માંકણુ, , મકાડા, કીડી વિગેરે અને ચાર ઇંદ્રિયવાળા વીંછી, ભમરા, ભમરી, માખી તીડ વિગેરે એવા હાલતા ચાલતા પ્રાણીઓને જીવ માની તેની અહિંસા કહેનારા પણ કેટલાક છે, પરંતુ ઉપર જણાવેલા સર્વે જીવાની અને તદુપરાંત એક ઇન્દ્રિયવાળા સ્થાવર કાચી માટી, મીઠુ વિગેરે, પાણી, અગ્નિ, વાયુ અને વનસ્પતિમાં જીવ માની તેની પણ અહિંસાને માનનારા ને કહેનારા તેમજ યશ'ક્તિ પાળનારા જેનાજ છે. તેથી મેં પ્રારંભમાં લખેલ વાક્ય વાપરેલુ છે અને તે પૂરેપૂરું સત્ય છે. તેમાં મિથ્યાભિમાનને અંશ પણ નથી. ઇએલમ્
'
विचारणा अने अवलोकन'
અતિઆશ્ચર્ય ઉત્પન્ન કરે તેવી બાબત તે એ છે કે આ જીવનના પ્રશ્ના ઉપર આપણે બહુધા વિચારજ કરતા નથી. આપણે અનેક દેશોની નીપજ આવકના આંકડાઓને અભ્યાસ કરીએ છીએ, હિંદુસ્તાનની આયાત નીકાસના આંકડાપર તુલના કરીએ છીએ, ભૂતકાળના ઇતિહાસના પાના ઉથલાવી તેપર અભિપ્રાય આપીએ છીએ, જુના લેખેા, તામ્રપત્ર, સિક્કાએ વાંચવાના પ્રયત્ન કરીએ છીએ, વર્તીમાન યુગના મેટા અનેલા કે મેોટા માનેલા મહાપુરૂષે ના ચરિત્રો સાંભળીએ છીએ, વાંચીએ છીએ, વિચારીએ છીએ અને તેપર ચર્ચા ચલાવીએ છીએ-આવી બહારની અનેક પ્રકારની પ્રવૃત્તિ કરીએ છીએ, યથામતિ અને સગાનુસાર પરનું હિત કેમ થાય તે સબંધી વિચાર કરીએ છીએ, કાંઈક અમલ પણ કરવાની તજવીજ કરીએ છીએ પણુ આસવ'માં પાતે કેઝુ છે ? ક તે છે ? પાતાને ઇતિહુાસ શે છે ? પોતે કેટલા માલનું ભક્ષણ કરી ગયે ? કેટલું પાણી વિગેરે પી ગયા ? પાતાના ન ઉકલતાં ઇતિહાસના પાના કયાં છે ? કેમ મળે ? કેને મળે ? કયારે મળે ? એ પત્રા ઉઘાડવાના કાર ૧ એક મુમુક્ષની નિષ્ઠ વધયાથી ઉપરથી અહીં સ્વપવિવેક સાધ્ય ની મેકલ્યુ છે,
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૫૪
શ્રી. જૈન ધર્મ પ્રકાશ,
દેવસ વિચાર થતો નથી,ટુંકોઈ વખત એ ઇતિહાસ વાંચવા વિચારવા યોગ્ય છે એવા ખ્યાલ પણ થતે નથી અને એ ઇતિહાસ કોઈ સાંભળવા કર્યુ, સ‘ભબાવે તે તે તરફ લભ્ય પણ જતુ નથી. આખી દુનિયાની બાબતમાં અભિપ્રાય આપવાને દાવે! કરનાર પાતાની ાતને વિચાર ન કરે, આખી દુયિાના ઝગડા ચુકવવાનો યત્ન કરનાર ન્યાયાધીશ પેત્તાના આંતર ઝગડાને ઉકેલ પણ ન કરે, આખા જગતની વિચારણા કરનાર પોતાને માટે જરા પણ તક તુાથમાં ન ધરે એ વાત ખેૉટી લાગે છે, ન ખનવા જેવી લાગે છે, છતાં વસ્તુતઃ એ વાત સાચી છે, ખરેખરી છે, લગભગ આપણુા પ્રત્યેકના સબંધમાં દરરેજ ખનતી જોવામાં આવે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણામાંના કેટલાક રાજનીતિજ્ઞા હશે તે રાજ્યના સવાલાને અભ્યાસ કરી સરકારને પ્રશ્નાવળી દ્વારા મુંઝવતા હુશે, કાઉન્સીલમાં નવા નવા બીલે। લાવી પ્રજાહિત માટે પ્રયત્ન કરતા ડશે, તેએએ વિચારવું કે કઢિ પણ આંતર સામ્રાજ્યના સવાલોને અભ્યાસ કચે છે ? કદિ પણ્ સ્વજીવન નિર્ણય કરવા ધારાવેારણ ઘડી કાઢવાના બીલ આદર પામ્યા છે ?
આપણામાંના કેઇ મ્યુનિસીપલ ખાખતેમાં રસ લેતા હેઇ શહેર સુધ રાઈના પ્રશ્ના અવલેકી વખતેાવખત જાહેર રસ્તાએ, હોસ્પીટલેા, સ્કુલાને નિર્ણય કરતા હશે, તેએએ તપાસવું કે કઇ વખત આત્માટિકાના સીધા સરળ રસ્તાને સાફસુફ કરવાના કે અત્મયોગની નિશાને તપાસવાને વિ ચાર પણ કર્યા છે ?
અનેક જ્ઞાતિના આગેવાને અનેક વખત નાતના ઝગડાએ ચુકવે છે, ઘણા માણુસાના વ્યવહારની યેાજાનાં નિયત્રણા કરે છે, જ્ઞાતિ ધારણ કરવ! એસે છે, તેઓ વિચારશે કે તેઓએ કિક વૈચારિત્રના આંતર ઝગડાએ ચુકવ્યા છે ? અસ્ખલિત વહેતા કષાયાદિની નિયત્રણાના માર્ગ ચેયા છે ? અથવા આત્મતત્ત્વના સુનિયત્રિત થઇ શકે તેવા ખધારજીની શકયતા પણ યાદ કરી છે ? એજ પ્રમાણે વ્યાપારીઓ હજારેની ઉથલપાથલ કરી સાંજેળ મેળવશે પશુ આત્મપ્રગતિના માર્ગ પર હરરાજ કેટલી કમાણી કરી, કેટલા પાછળ પડ્યા, તેવું આત્મનેિરીક્ષણ કરી દરરોજના તેા શુ પણુ વર્ષાના ચવડાના જમે ઉધારના સરવૈયા કર્દિ કાઢશે ખરા ? રોકડ વેચાણની ઉપયુક્તતા અને ઉધારની અવધીરણા કરનાર વ્યવહારો કઢિ વનના વિચારે અને આચારોમાં રાડ ધર્મ અને ઉધાર ધના તફાવત વિચારે છે પણ ખરા ? આવા અનેક દાખલાઓ લખાવી શકાય. આપણે સેાની કે સુતાર, મેચી કે માળી, તેલી કે તખાળી, અથવા તે નિશાળના અધ્યાપક કે ફોલેજના પ્રોફેસર, વકીલ કે ઇજનેર,
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિચારણા અને અવલોકન.
૩૫૫
ડોકટર કે વૈદ્ય સર્વ પવાથી અન્યની ચિંતા કરનારા, તે દ્વારા વધતે ઓછે અશે જીવનવ્યવહાર ચલાવનારા, ઐહિક સંપત્તિ કે કતિ સંપાદન કરનારા અને કઈ કઈ જાણે અજાણે આમધર્મ સમ્મુખ રહેનારા જોવામાં આવશે, મોટો ભાગ તો સંસારને ઉપભોગનું સાધન માનનારા અને તે દ્વારા માની લીધેલા સુખમાં સંસારમાં ઘડાતાજ મળી આવો.
પણ આ સર્વ વ્યાપાર કરનાર પિતે કે શું છે ? શા માટે આ સર્વ ધમાલ કરે છે ? પોતાનું અંતિમ સાય શું છે? કયાં જવાનું છે? ત્યાં જવાનાં સાધનો કયાં કયાં છે? અને તે કોને અને કયારે તથા કેમ ઉપલભ્ય છે ? તેને વિચાર કરનાર બહુ અપ છે. મેટો ભાગ તો પિતાથી પરની વિચારણામાંજ સંતોષ માનનારા હોય છે, પિતાને માટે તે જાણે કાંઈ વિચારવાનું રહેતું જ નથી, વિચારવા 5 કાંઈ છે જ નહિ અને પોતે આદરેલ જીવનપ્રણલિકા આદર્શાભૂત છે, એમ માની કામ લેનાર છે. એક બીજો એવો વર્ગ છે કે જે સંસારથી પોતાને દબાયલા-કુંદાયેલા–કચરાયેલા માનનારો હોય છે અને પોતે અકિચિત્કર છે એવા ખ્યાલમાં તદ્દન નિર્માલય જીવન જેમ તેમ કરીને પૂરું કરનારો હેય છે.
કેટલાક માણસો પરસેવામાં, કેટલાક અધમ દુવ્યસનની સેવામાં કેટલાક ભીખ માગવામાં અને કેટલાક ખુશામત કરવામાં જીવન વ્યતિત કરે છે. આવા સમાજના વિકળ અંગોને વિચાર હાલ ન કરતાં વિશિષ્ટ અંગોના જીવન આપણે બારીકીથી અવલોકીએ છીએ ત્યારે તેમાં અનેક વિરોધ, ગોટાળા અને અવ્યવસ્થા જોવામાં આવે છે. પણ આ સર્વે બાબતો આત્મનિરીક્ષણ કરનારને, વસ્તુભાવ સમજનારને, સ્વપને વિવેક કરનારને જ જણાઈ શકે તેમ છે. જ્યાં સુધી પર વસ્તુ કઈ કઈ છે? અને તેને પિતા સાથે સંબંધ કે અને કેટલું છે તથા શા માટે થયેલો છે? તેનો ખ્યાલ ન આવે ત્યાં સુધી એ વિરોધ, ગોટાળા કે અવ્યવસ્થા લક્ષ્ય પર પણ નહિ આવે.
અત્યારે સામાન્ય જીવનમાં એવી રીતે ઘડાયેલ છે કે જાણે પિતે એક નાની દુનિયાને મયવિહુ હોય, પોતાની નાની દુનિયાને આનંદ થાય, તેઓ જરા વખાણ કરે, તેઓ ખુશી થાય એટલે તેમાં આ પ્રાણી જીવનનું સાફ
થ માને છે. પિતાની સમજણ અને વ્યવહારદક્ષતા માટે ઘણુંખાને બહુ ઉચે ખ્યાલ બંધાઈ રહેલું હોય છે. પરિણામે પિતાના ધંધા કે વ્યવહારમાં ચુસ્તતા એટલી રહે કે પરનો સંબંધ નિરંતર વધતું જાય છે. વાત એટલે સુધી આવે છે કે એક મજુર પિતાની આઠ દશ આનાની દરરોજની કમાણી કરવામાં પોતાની જાતને કુશળ માને છે અને પિતાની નાની દુનિયાના વખાણ
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૫૬
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ,
સાંભળી જીવન સફળ થયું ધારે છે અને ભિખારી પણ બનને આઠ દેશ પૈસા મેળવવાની શક્તિ કરતાં પોતાની ચાર આના પ્રાપ્ત કરવાની પ્રવીણતામાં મસ્ત રહે છે. એવી રીતે આખી દુનિયાના નાના મેટેડ વર્ગ સંસારને વળગી રહી મસ્ત રહે છે અને અંતિમ પ્રાપર વિચાર કરતા નથી, વિચાર કરવાની એને જરૂર પણ માલૂમ પડતી નથી અને આડાઅવળા અથડાઇ પીટાઇ નાને મેટે ઢગલે જોવામાં કે જમે ઉધારના સરવાળા જોઇ રાજી કે નાખુશ થવામાં જીવન વ્યતિત કરે છે. પણ એમાં પોતે કેપ્ણ છેં ? અને પાતાને એ વસ્તુ કે રકમ સાથે સંબંધ શે! છે? તે વિચારતા નથી અને એ કેફમાં જીવનકાળ પૂ થયે માની લીધેલા વિષયામાં પરવસ્તુને કાંઇક વ્યય કરી કે વિભાગ કરી જીવન સફળ થયેલું ધારવા-માનવા કે મનાવા યત્ન કરે છે. આ સર્વ ચવણમાં પેાતે ચવાઇ જાય છે, અટવાઈ જાય છે અને એકરસ થઇ જાય છે.. તુ જો જરા વિચાર કરીશ તે તને જણાશે કે આ દશા વિચારકની ન હાય, સમજીની ન હેાય, પ્રગત જીવનની ભાવનાના આદર્શવાનની ન હાય. એ તે એક નાટક છે, એક રમત છે, એક ખેલ છે, મનોવિકારેનુ ચિત્ર છે, રખડનારનાં માનેલા વિશ્રામે છે, સ્થૂળ આસક્તિનાં ધામે છે, મસ્ત પ્રાણી એનાં રસને સમૂહ છે. એ સર્વમાં તુ પાતે કાણુ ઈં? અને તારા જીવન આદ શા છે? તે જણાતુ નથી. જીવનકલહુની મારામારીમાં, વિષયની પાષણના સાધનાની ચે।જનામાં, બાહ્ય કીર્તિ કે યશ શ્રવણની પિપાસાની તૃપ્તિમાં, ઢગલાએ એકઠા કરવાની ધૂનમાં, એકઠા થયેલા ઢગલાના રક્ષણની યોજનામાં આ અસરગી જીવનવિચારણા, નિરીક્ષણ કે આદશની સ્પષ્ટતા વગર ખડક સાથે અફળાઈ પડે છે અને કાંતા ખરાબે ચઢી જાય છે અથવા અનંત જળપ્રવાહમાં તણાઇ જાય છે, ત્યારે આમાં તુ કાણુ ? અને તારૂ શુ ? એને વિચાર કર. એમાં તે ઉપરાંતની જે વસ્તુ કે જન મળી આવે તે તારાં નથી એટલી પ્રચરણ ક્રિયા સાથે કરતા જશે. આ સ્વપરના વિવેચનમાં અને એ વિવેકને પરિણામે થતા અનેિવાય નિ ય અને વનામાં તારા જીવનનું સાફલ્ય છે. જેને તું તારાં માને તે સદા તારાં તે સખધે રહેવા જોઇએ, જે વસ્તુને તું તારી માને તે સદા તારી સાથે રવી જોઇએ, તેને અને તારા કદ્રિ વિચાગ થવે! ન જોઇએ અને જો કદિ પણુ તે તારી નથી એમ થવાને સભર દેખાય તે અત્યારે પણ તે તારી છે એમ માનવામાં તારી કલ્પનાજ છે એમ ધારી લેજે. આવી રીતે શાશ્વત રહેનાર અને નિરંતર સુખ આનંદ આપનાર વસ્તુને પીછાની લેવાની બાબતમાં ઉતરવાનું થશે એટલે જીવનના ઘણા મુશ્કેલ સવાલેને કાયડા ઉકે લવાનુ ખળ--સામર્થ્ય તને પ્રાપ્ત થશે અને તે વિચારણા ઉત્તરોતર તને સ્પષ્ટ
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વિચારણા અને અવલેાક,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૧૭
માર્ગદર્શક થઇ પડશે.
આવા ચાલથી તું તારી લતને તપાસ, તારા શરીરને તપાસ, તારી દ્રિચેને તપાસ, તારાં કપડાંને તપાસ,તારા આભૂષણાને અવલેાકી જે, તારા ઢગલાં એને વિચારી લે, તારાં સ્નેહી સંબધી સગાએાને માપી લે, તારા પુત્ર કલત્રની કિમત કરી લે, તારા વિચારોની ઘટમાળને તેાળી લે, તારા માલ ખજાના હવેલી જમીન હુકા વગેરે સર્વ વસ્તુએ, જા અને ચીન્નેને તું જોઇ લે. તે તને તારી લાગે તે વાસ્તવિક અર્થમાં તે તારી માલેકીની છે કે નહિ ? તે તું જોઇ લે અને પછી તેના ઉપર નિર્ણય બાંધ. એ તારા પૃથક્કરણમાં અનિત્ય સંબંધને, અસ્થિર સ’બ‘ધને, અચાક્કસ સ ંબંધને એક કક્ષામાં મૂકજે અને નિત્ય, સ્થિર, સ્પષ્ટ મબંધને બીજામાં મુકજે.
જીવનનિયના જે મહા પ્રશ્નો છે તેમાંને આ અતિ મહત્વના એક પ્રશ્ન છે, અથવા લગ્નગ સર્વ પ્રશ્ના કરતાં વિશેષ મહત્તા ધરાવનાર આ પ્રશ્ન છે. સ્વપરના વિવેકમાં આખા જીવનની ચાવી છે. મોટા તફાને ઉઠાવવાં, ધમાલેા કરવી, દોડાદેડ કરવી, અથવા આત્મતત્ત્વ ગવેખવા, અનેક ઉપાસના, કર્મ કે જ્ઞાનસાધના કરવી અથવા મન્તવ્ય પ્રમાણે સામાન્ય કે વિશિષ્ટ જીવન ગા ળવાના વલખા મારવાં એ સંતુ અંતિમ રહસ્ય સ્વપરના વિવેકમાં છે, જીવન સાદુ છે કે વિશિષ્ટ છે, અન્યને આકર્ષક છે કે ઉપેક્ષ્ય છે, પરાપકારમય છે કે સ્વાશ્રયી છે કે સ્વાર્થમય છે, ધધાવાળુ કે નાકરવાળુ છે, વ્યવહારૂ કે શાંત છે-એ સ` વિશેષણ છે; એની સફળતાના સરવાળા અમુક દેશ કે કાળની અપેક્ષાએ કે અમુક વખાણુ કે માનપત્રાની સખ્યાથી કરવાને નથી, એની સફળતા જીવનમાં સપર વિદ્યક અને તદ્વિવેકજન્ય વર્તન કેટલું થયુ છે? તંપર થાય છે, ઘણીવાર ધામધુમ કરનારા માણસાના ચિરત્રા લખાય છે એથી અકળાવું નહિં, દુનિયાની દૃષ્ટિ સર્વદા નિષ્પક્ષ કે ચેાખી હોતી નથી, દુનીયાદારીની તુલનાનાં ત્રાજવાં પણ દુન્યવી હોય છે અને તારે ા ખ્યાલમાં રાખવુ` કે ઘણીવાર સંત પુરૂષ અપ્રસિદ્ધ રીતે જીવનેાત્ક સાધતા હાય છે. દુનિયા તેમને જાણે કે ન જાણે તેની તેને દરકાર હાતી નથી-હાઇ શકેજનહિ, તેઓનું સાધ્ય આંતરવિકાસનુ હાય છે અને તે ધેારણે દોરેલી રૂપરેખા પર તેઓ જીવન વહુ કરે છે.
For Private And Personal Use Only
C
જીવનસાફલ્યની આ એક અનુપમ ચાવી છે. સ્વપરને! વિવેક કરી સ ને આદર કરવું, સ્વના પ્રેમ કરવા, સ્વના વિકાસ કરવા, સ્વનું સ્થાન પ્રાપ્ત કરવું, સ્વની પ્રગતિનાં સાધનેા યાજવાં, પરને ઓળખવા, પરભાવને જાણવા, પરભાવ, પરવસ્તુ અને પરજનને પર તરીકે સમજવા અને તેની તેટલી કિંમત મૂકી
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ૮
શ્રી જૈન ધ પ્રકાશ. તેને અનુકૂળતા અને શક્તિ અનુસાર દૂર રાખવા, તેમાં વ્યાપ્ત ન પામે. અને તેનાથી ઉપર તરી આવી સ્વમાં ઈતિકર્તવ્ય ના સમજવી અને આદરવી. આ પ્રમાણે તારી જીવન પ્રનાલિકા દોરાશ તો તને આખી જિંદગીને છેડે આ જીવન નિષ્ફળ થયું છે, ફેરા રૂપ થયું છે. નકામું થયું છે, કદિ નહિ લાગશે. વિરોહ આદર્શવાનને આ માર્ગ છે, ભાવનામય જીવન વ્યવહારના દરેક પ્રદેશમાં જોડી દેનારની આ દશા છે, વાસ્તવિક ગુખના કાવા લેનારની આ 6 કટ દષ્ટિ છે અને શનસ શ્રાજય પ્રાપ્ત કરવાના માર્ગ પર ચઢી જવાનો આ સીધે સરળ અને બહુધા નિષ્કટક માર્ગ છે, એમ તારા વિના સંકોચે ભર મૂકી મૂકીને અનેક આકારમાં ભાખી ગયા છે અને એ માગ ચઢવાની ભાવના રાખવી એ તારું ઈષ્ટ કતવ્ય હોવું જોઈએ એમ ટી વાંચન, શ્રવણ અને સમાગમને અંતે થલ અવિસંવાદી શુદ્ધ દર્શન છે. મૈતિક.
एज्युकेशन बोर्ड अने विद्यार्थी वर्ग. * ગઈ તા. ૩૦મી એ જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ સ્થાપિત જૈન એજ્યુકેશન બોર્ડ તરફથી જુદા જુદા સેન્ટરએ ધાર્મિક પરીક્ષા રાબેતા મુજબ લેવાઈ. પરિક્ષામાં બેઠેલી સંખ્યા અને પરિણામે તે ભવિષ્યમાં જણાશે, છતાં તે પર કાંઈક વિચાર કરવાની હાલ અગત્ય છે. જૈન સમાજની વસ્તીના પ્રમાણમાં અત્યારે જે મથકોની સંખ્યા છે, તે ઘણી જ અ૫ ગણી શકાય, તેમજ બોર્ડ હસ્તકના ભડાળથી અને તેને પિષક એવા સભ્ય ગણથી માપ કાઢતાં એ પણ ખુલ્લું કહી શકાય કે તેમાં ખાસ વૃદ્ધિ થવાની જરૂર છે. શું નસમાજ ઉપરોક્ત કોન્ફરન્સ રૂપ બુઝાઈ જતાં પ્રદીપના આ એક પ્રકાશી રહેલા કિરણ માંને ઝળહળતો નહીં રાખી શકે ? તે પછી તે શ્રી વીરપ્રભુની પ્રજા તરીકે સ્વર્ગારવ શી રીતે જાળવી શકશે ?
મારો કહેવાનો આશય તે એજ છે કે જે તેને કાયમ નરિકેનું બોર્ડ બનાવવું હોય તે દરવર્ષે તેમાં સારી રકમ જ્ઞાન યા વિદ્યાદાન તરિકે અપાવી જોઈએ. આથી પણ વધુ જરૂર છે તેમાં રસ લેતા ઉત્સાહી બંધુઓની છે કે જેઓ સભ્ય બની તેની ગતિમાં સહાયક ઘાય. ભલેને તેને ગ્રેજ્યુએટ હોય વા ન હોય અથવા તે ડીગ્રીધારી છે કે માત્ર સામાન્ય કક્ષાના હોય, તે વાતમાં ઝાઝું વજુદ જેવું નથી. મુખ્ય મુદ્દો તો એ જ છે કે તેમનામાં જૈનધર્મ વિશે અને તેના સાહિત્ય વિષે ઉચ્ચ અભિપ્રાય હોય, તેનો લાભ જેનધર્મી એ કેએક બંધુ લઈ શકે તેવી ઉદર ભાવના હોય અને એ ઉપરાંત એવી છે માન્યતા હોય કે ધાર્મિક કેળવણીના ઉંડા સંસ્કાર વિના જનકમનું દળદર કદિ પણ ફીટવાનું નથી. વળી સંસ્કાર પાડવાનું મુખ્ય અને આશાજનક સાધન વિદ્યાર્થી
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એજ્યુકેશન એ અને વિદ્યાર્થી વ
૩૫
જ છે. માત્ર આટલી માન્યતા ધરાવનારા અને તેને તન મન અને ધનના યથાશક્તિ ભેગથી જવાબ આપનારા માત્ર સે; સભ્ય હશે તે તે નામધારી હન્તર સભ્યો કરતાં પણ વધુ કરી શકશે. જેમ કાર્યવાહક તરિકે ઉમંગી અને ખતીલા મનુષ્યની જરૂર છે તેમ સભ્યગણમાં પણ લાગણીની છાંટ તા હાવજ જોઇએ, નહિ તો ધણી વિનાના ઢોર મુના જેવી દશા થાય અને દશ દશ ધક્કા ખાતા લવાજમ વસુલ ન આપે છતાં સભ્યસખ્યામાં નામ ગણાય. આવીસ્થિતિ ચીર કાળ પામતી સંસ્થાનું નાવ ભરસમુદ્રે ડામાડાળ હાલતમાં રહે છે. એકદા સજ્જડ સપાટ લાગ્યો કે સાત` સાત. તેથીજ લાગણીવાળા અને ઉન્નતિને ઈચ્છનારા બધુએ એ આગળ ભાવી આ કાર્ય ને ટેકા આપવાની જરૂર છે. વખત મેળળ્યે મેળવાશે અને ધન ખરચ્યુ. ખરચાશે. પેાતાની મેળે તે પદાર્થોં આવીને તમને કહેવાના નથીજ. બાકી એ તે સિદ્ધાંતનુ વચન છે કે “ દેહ, દ્રવ્ય અને કુટુંબ સુખકારીમાં સવ સંસારી મનુષ્યને આનંદ ઉપજે છે પણ જેઓ મેક્ષના પીપાજુએ છે તેએ! તે તેથી આગળ વધીને જિન પ્રભુ અને તેમના બતાવેલા ધર્માંના કાર્યમાં તથા સંઘના કાર્યમાંજ આનંદ અનુભવના છે.” જરા રાષ્ટ્રિય કોંગ્રેસની હીલચાલ તરફ નજર કરી, એટલે સ્પષ્ટ એ વાત નયનપથમાં આવશે કે તેમાં કરનારામાંના કેટલાકે કેવા ભારે ભેગ આપ્યા છે? જ્યારે આ કાય માં તે તેટલા મેટા ભાગની જરૂર પશુ નથી, અને લાભ તે એવા છે. પણ વિદ્યાર્થીગણ માટે શું સમજવું? તેમને ઈંગ્લીશ ને ગુજરાતી કેળવણી લેવાના સમય મળે, ક્રીકેટ આદિ રમત રમવાના સમય મળે, મેજમા કરવાના અને નાટકચેટક જેવાને સમય મળે અને ન મળે માત્ર આપણા ધર્મના અભ્યાસ કરવાના સમય. આ તે અજ્ઞાનતા કે શુ? અફ્સોસ ! જે જ્ઞાન ગળથુધીમાં પવાવાની જરૂર છે તે તરફ તા સાવ દુક્યતાજ, આનું પરિણામ શુ' આવે ? જેમ જેમ કેળવણીમાં આગળ વધે તેમ તેમ જીવન ધાર્મિક સ`સ્કારવિષ્ણુણુ બને અને ડ વસ્તુને મેહ વધતે રહે. સરવાળે એ વ'ને ધાર્મિક ક્રિયાએ શુષ્ક અને નિરસ લાગે, તત્ત્વજ્ઞાનમાં લાંખે પ્રકાશ હોય નહીં, આથી તે સમાજથી અળગા ને અળગાજ રહેતા નય. આ ધી થિતિ સુધારવાસ્તુ, અને ગમે તેવા સ્થાને અને ગમે તેવા સમૈગે! વચ્ચે અભ્યાસ કરી તે જ્ઞાન મેળવવાનું કેઈપણ સાધન હોય તે તે આ એડ અભ્યાસક્રમ છે. જો કે તેમાં થોડીક સુધારણાની જરૂર છે, તેમજ કેટલાક પાદ્યપુસ્તકો નથી મળતા તે તેની પણુ સવડતા કરવાની જરૂર છે, છતાં એકંદરે તેના કમ એવા છે કે ઝાઝું ગોખ્યા સિવાય અલ્પ સમયના ભાગે જૈનધમ સબંધી ઘણું જાણુવાસ્તુ મળે. ઘણી શકાઓના નિય આપોઆપ થઈ જાય. જૈનત્વની કૂઢ છાપ
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
છે. વર્ષ માં માત્ર 9 કડાકની છોક પરીક્ષા માટે પણ આ વિવાથી આલમ
યાર ન કરી શકે તો પછી તેમની પાસેથી વધુ શી આશા રાખી કાકાય ? બીજા મતફેરો ગમે તેટલા હોય પણ આ ના કાર્યને તો સંગીન ઉત્તેજન મળવું જ જોઈએ. જ્યાં ત્યાં તેને માટે અગદ્વાર હોવા જોઈએ. તેને ચરણે નવા નવા ઉપહાર ધરાવા જોઈએ. એ તે કામધેનુ છે. તેને જેટલું સુંદર આહાર આપશો તેટલો ફેગટ નથી જવાને તેનાથી ડબલ ઈચ્છિત લાભ મળવાશે. વિદ્યાર્થી બંધુઓ ! તમે પણ આ કામધેનુની સેવા કરો. તેની સેવા ફગટ નથી જવાની. તે તમને ધર્મજ્ઞાનથી ભરી તમારો આ ભવ અને પરભવ સુધારવા કારણરૂપ બનશે ! વધારે શું કહેવું ?
હિનલાલ ડી. ચેકસી.
आपणो हवे पछीनो मार्ग. જો આપણે ખરેખરા ન બનવું હોય તો પછી લાંબો સમય સામાન્ય ચર્ચાઓ પાછળ અને નહિં જેવા મન પાછળ ગાળવાનું આપણને ન પરવડે. તેમ કરવા જતાં ભગવંતે દર્શાવેલા મહાન તો જાણવા વિચારવાને સમય પણ ક્યાંથી રહે ? જૈનધર્મ અનેકાંત મત તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. તો પછી તેમાં આ મ હોવું જોઈએ અને અમુક તે નજ હોવું જોઇએ ઇત્યાદિ માન્યતાઓ કલ્પવી ઉચિત નથી. અક્ષિાવાદની ખુબીજ એ છે કે તેમાં ભિન્ન ભિન્ન અક્ષિાથી સર્વે નનું સંમેલન થાય છે, જે વાતની ઝાંખી સરખી પણ અન્ય દર્શનકારોના દર્શનમાં થતી નથી. જ્યાં ઉત્તમોત્તમ વસ્તુસ્વરૂપ જાણવા અવધારવાને પદ્ધતિક્રમ છે, ત્યાં પછી દેવદ્રવ્યાદિની, કેશર સુખડની, અને રેશમ આદિની ચર્ચાઓ ચીરકાળ પરત ચાલ્યા જ કરે, છાપાંના કેટલમે ભરાયાજ કરે, પૂર્વાપર નવિન દલીલનું ખંડન મંડન થયા જ કરે એ શું ? ત્યારે તે તો મહેમા શ્રી આનંદઘનજી કહે છે કે “તર્ક વિચારે છે વાટ પરંપરા, પાર ન પહોંચે કય; તેજ ઘાટ થયે. અને જયાં પુનઃ પુનઃ એમ થયા કરે ત્યાં “તવં કેવલિન વિદંતિ ” એવા પૂર્વાચાર્યના મહાન સૂત્રનો લેપ જ થઈ જાય. એ વાક્ય તો ચોખું સ્પષ્ટ કહે છે કે “અમુક આચાર્યને આ મત છે, બીજાને આ મત છે, પણ ખરું શું છે તે તે કેવળી પ્રભુજ જાણે. અને એક રીતે કહીએ તે એજ રસ્તે સર્વોત્તમ પ્રકારનો છે, કેમકે હાથના જોવા જાણવામાં કે વિચારવામાં અવશ્ય ભૂલ થવાને સંભવ રહે છે. વળી એ વાકય વાપરવાથી વાપરનારના હૃદયની નિર્મળતા પણ પ્રગટપણે જણાઈ આવે છે. અત્યાર સુધીમાં જ પામેલી ચર્ચાઓને અંત શુ ઉપરની રીતથી ન પામી શકાય !
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપો હવે પછીના માર્ગ
ભવભીરતા હોય તે જરૂર તેમ બની શકે. એ પણ સૃષ્ટિને નિયમ દેખાય છે, કે જનતાને માટે વર્ગ મધ્યમ પ્રકારનું હોવાથી મધ્યમ રસ્તો જ સર્વાનુકૂળ થઈ પડે. વળી જેનધર્મના સિદ્ધાનોમાંથી એજ સૂર નીકળતા પ્રતીત થાય છે, ઉદાહરણો વા કથાનકમાં પણ મોટે ભાગે એમજ દ્રષ્ટિગોચર થાય છે કે ફળને મુખ્ય આધાર સામગ્રી કરતાં ભાવનાપર વિશેષ અવલંબી રહ્યો છે. એકાદ રંક દશા પામેલ મનુષ્યથી લાખેણી આંગી ન પણ રચાવી શકાય, બહુ મૂલ્ય ખરચી ઉત્તમ પ્રકારની સામગ્રી ન પણ લાવી શકાય, છતાં તેનાથી ભાવના તે સર્વોત્તમ પ્રકારની ભાવી જ શકાય. એમાં તો તે ગમે તેવાં ધનાઢ્ય કે અધિકાર અલંકૃત સાથે સ્પર્ધા કરી શકે અને તેમાં વિજયભાગી પણ નિવડે. પરમહંત કુમારપાળ નરેશ અને મંત્રીશ્વર ઉદયનના પૂર્વ ભવના વૃતાતો આ વાતની સાક્ષી પૂરે છે, વળી કથાનકોમાંથી એ પણ સાર તરી આવે છે કે એક સામાન્ય માત્ર નિયમથી પણ કલ્યાણ પંથે પહોંચી શકાય છે. ખરી કસોટી તેના દ્રઢતાપૂર્વક પાલનમાં સમાયેલી છે. “અપ આચરો, પણ જ્ઞાનપૂર્વક અને ખલન વગર આચરો” એજ આગ્રહપૂર્વક ચેતવણી છે. શું હરિબળમચ્છીના ચરિત્રમાંથી ઉપરોક્ત વાતને પુષ્ટિ નથી મળતી ? જવાબ હકારમાંજ આપવું પડશે. આ બધા ઉલ્લેખને આશય એકજ છે કે દલીલપૂર્વક ચર્ચા કરો પણ ન તો તેને લ. બા કે ન કડવાશ વધારે જયાં સ્પષ્ટ અર્થ ન દેખાય ત્યાં માત્ર રાનીના વચન પર આસ્થા રાખી વર્તે. પવિત્ર ચીજ વાપરવાના ખપી થાઓ. તે ચીજ મળાના અભાવે સ્વશક્તિ અનુસાર દ્રવ્યથી ચલાવો, છતાં એવું પ્રતિપાદન કદાપિ ન કરો કે “અમુક આમજ છે.” એમ કહેવું એ નયાભાસ છે. કોઈ વતુમાં એકાંત નથી. કહેનારના આત્માને તેમાં ભાવની વૃદ્ધિ અનુભવ ની ડેય તે ભલે પિતાની જાત માટે તે ઉપગ ચાલુ રાખે, બાકી મોટા વર્ગ માટે તે છેરી રસ્તેજ જરૂરી છે. જનતાનો માટે જ અનુકરણશીલ હતો, છે અને હેવાનો, તેથી તેમના માટેની પ્રણાલિકા પણ તેવા પ્રકારની વેચેલી છે. ધારો કે મારું મન પ્રભુને ડાભાવિક દર્શનથી આકાર પામે, અગર તો માત્ર ચંદનની પૂછી આનંદ પામે, તેથી મારે આંગી રચનાની જરૂર જ નથી અથવા તો કેશર પૂજા કહીજ નથી, ઈત્યાદિ વાત નંજ કહી શકાય; કેમકે ઘણાકનું દ્વારા પણ કયાણ થઈ જાય છે. એ પણ કહેવું છે કે જ્ઞાનીને આશ્રવના કારણ પણ સંવરરૂપે થઈ પડે છે. આજ મુજબ દેવદ્રવ્યનો ચાલું ઉપા અટકાવી ગોઠવણ ફર્વવા કરતાં સાધારણ ખાતાને પોષણ મળી શકે એવી નવી યોજના ઘડીએ એટલે ચર્ચાનો અંત આવી જાય. પરંપરાને પણ સર્વથા ખોટી તો નજ ગણી શકાય. વળી જયાં
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૬૨.
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ.
ડામાં જ મીઠી મઝા છે.
અત્યારે રેશમ આદિની પ્રાપ્તિમાં ઘણું પાપ દેખાય છે છતાં તેના વપરાશ માટે પુસ્તકમાં કહ્યું છે, તેથી એમ નથી માની લેવાનું કે જે વખતે તે વાત લખાઈ હશે તે વેળા પણ તેમાં અત્યારના જેટલું જ પાપ હશે, કેમકે કીડા માર્યા વગર પણ રેશમ મેળવી શકાય છે. પણ ઘણું જુજ પ્રમાણમાં. આથી એમ નિશ્ચય થાય છે કે વસ્તુને વપરાશ વધવા સાથે અને ધર્મવૃત્તિના અભાવે પાપ વધે છે.
આ લેખને આશય એજ છે કે-હવે એ સર્વ ચર્ચાઓને આપી લઈ અત્યારે તાંબર સમાજ જે કઠીણ દશામાંથી પસાર થાય છે, તેમાં સર્વેનું મન પરોવી લઈએ. વિધાયક કે નિષેધક અગર તો જુનો પક્ષ કે નવિન પક્ષ તે સર્વને માથે અત્યારે એકત્ર થઈ બહારથી થતા હુમલાઓ સામે બચાવ કરવાની ફરજ આવી ચૂકી છે. તેના પાલનમાં જેટલી શિથિલતા થશે તેટલી હાનિ વધુ થશે, અને વિશેષમાં સ્વફરજ ચૂક્યા દેવ ભવિષ્યની પ્રજા આપણા શિરે મૂકશે.” શું અત્યારે તીર્થસ્થાનેને સવાલ, ધાર્મિક સાહિત્યનો સવાલ અને તેમની ડામાડળ સ્થિતિને સવાલ આપણા માટે પૂરતો નથી કે જેથી બીજા સવાલો ઉપસ્થિત કરીએ ?
મેહનલાલ. ડી. ચેકસી.
તરવાનું ય (વાર્તા રૂપે.)
( આમુખ ) - પૂર્ણભદ્ર –ભાઈ સુમતિ ! તમારી પાસેથી મારે કંઈક વિશાળ ધાર્મિક જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા છે મેં નાનપાન તમારી માફક તેવું જ્ઞાન મેળવવા યત્ન ન કર્યો, તે માટે હવે મને દીલગીરી થાય છે, તેથી મને સામાન્ય જ્ઞાન મળે તે રીતે સર્વ બાબતે સમજાવશે તે હું આપનો આભારી થઈશ.
સુમતિ-ભાઈ ! મને તો હર્ષ થાય છે કે તમને તેવી અભિલાષા ઉત્પન્ન થઈ. તમને મારી શક્તિ મુજબ જ્ઞાન આપવા પ્રયત્ન કરીશ. જ્ઞાન આપતાં તે કઈ દિવસ ઘટતું નથી, પણ તે તે દઢજ થતું જાય છે, તેથી તમને જે કાંઇ શીખવવા પ્રયત્ન કરીશ તેથી હું જરૂર કોઈ વિશેષ મેળવી શકીશ. આમાં આભાર માનવાની જરૂર નથી. કેમકે મિત્રોની ફરજ છે કે આપના
શક્તિ આપ લે કરવી તેમાં પણ જ્ઞાનની આપ લે કરવી તેના જેવી ઉત્તમ વાત કઈ હોઈ શકે વારૂ? તેથી કરીને આપણે જે વાત કરીએ તેમાંથી પૂર્ણ
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તવા નું રહસ્ય. ( વાર્તારૂપે )
૩૬૩
પૂર્ણ ભદ્ર-વિશ્વ એટલે શું અને તેના કેઇ કર્તા, નિયંતા કે સંહારકર્તા છે ? સુમતિ-વિશ્વ એટલે સૃષ્ટિ; સમસ્ત લેાકમાં વસતી સર્વ પ્રાણીૠતિઓ, તેના ઉપરના અજીત દ્રવ્યો, સમુદ્ર, સરોવર, ઝરણાં, ખાણના ખનીજ પદાર્થો ચુકત જે વસ્તુ તે વિશ્વ. વિશ્વ તે એક કુદરતી રચના છે; જેમ રાત્રદિવસ, ભરતી એટ અને ઋતુઓનુ ગમનાગમન આદિ નિયમિત ચાલ્યા કરે છે, તેમ સૃષ્ટિ પશુ કુદરતી રચના છે અને તેમાં રહેલ પદાર્થોમાં નિમિત્તયેાગે જરૂરી ફેરફાર થયા કરે છે.
પૂર્ણભટ્ટ-તે શું તેના ઇશ્વર કર્તા નથી ?
સુમતી-ઈશ્વર કર્તા શી રીતે હોઇ શકે? ઇશ્વર કેણુ ? દેખાતા સ્થૂલ દેહસહિત જે જીવ છે તે “શુદ્ધ જીવ” નથી; કારણુ કે તે જીવ કૅમરૂપી મળથી લેપાયેલ છે. જેમ ખણુમાંથી કાઢેલ કાચુ' સાનુ કચરાસાથે સબધવાળુ હાય છે, અને તેથી તે દૂર કરવા પ્રયત્ન કરવા પડે છે; તેમ જીવને પણ ક રૂપ મળ દૂર કરવા પડે છે, દેખાતા સ્થૂલ દેહવાળા જીવ અનાદિ કાળ ભમી, સમ્યક્ત્વ પ્રાપ્ત કરી, જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્રનું અરાધત કરી, શુદ્ધ અને સ લેાકાલે કન્યાપી એવુ‘ કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી મેક્ષ પ્રાપ્ત કરે તે જીવ શુદ્ધ જીવ” કે ઇશ્વર કહેવાય છે. અને જે જીવ આ રીતે મેક્ષ પ્રાપ્ત કરે તે કમળ દૂર કરવાથીજ મુક્તિ (જન્મ, જરા અને મૃત્યુથી છુટકારેડ) મેળવી શકે. આવા જીવ સત્ ચિત્ આનંદ સ્વરૂપ છે. તેને અનત જ્ઞાન, અન ંત દન, અનંત વીય અને અન્યાખાધ સુખ હોય છે. આવા જીવ અનત વી (શક્તિ) વાળા ઢાવા છતાં સૃષ્ટિની રચના કરતા નથી; ફ્રેમ કે કારણ વગર કાન સભવે, તેથી તેને સૃષ્ટિ ઉત્પન્ન કરવાની ઈચ્છા કે તે રૂપકારણ એ બેમાંથી કાંઇ નથી. અઢાર દોષ રહિત અને ખાર ગુણે સહિત તેવા શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા કે આડે ગુણ યુક્ત શ્રી સિદ્ધ પરમાત્મા સૃષ્ટિની રચન કરતા નથી, કેમકે તે રાગવાળા નિહ હેવાથી તેમને તેવી ઇચ્છા નથી, તેમજ દ્વેષ પણ તેમનામાં નથી હાતે, તેથી તેએ જગત રચીને જીવેાને (જન્મ જરા અને મૃત્યુ રૂપ) દુ:ખ દેવા નથી ઇચ્છતા.
અન્ય દનીઓ કહે છે કે લીલા માટે ઈશ્વર જયંતની રચના કરે છે. તે લીલા તે દેખવું મંદિર છે અને ાનુ ચિન્હ છે. અને સૃષ્ટિ રચનાર જ મતની રચના કરે તે તેમાં રહેલ સુખદુઃખ પામતા જીવ ઇશ્વરને ન્યાયી અને અન્યાયી એ જરથી જુએ. જયારે ખરી રીતે તેનામાં રાગ કે અન્યાય છે નહિ, ફાઈ કહે કે ઈશ્વર સર્વ જીવાને એક સરખા ઉત્પન્ન કરે, પછી તેએ કર્માધીર સુખદુઃખ ભોગવે.' આ પણ રા ભવતું નથી; કેમકે સરખા જીવે! ઉત્પન્ન થાય
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
१४
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ,
તો ઇશ્વરે સર્વને સરખી બુદ્ધિ આદિ આપવી નઇએ કે જેથી કરીને સ જીવા સરખાજ રહે; તે તે કેકને સત્બુદ્ધિ અને કાઇને બુદ્ધિ આપે તે તે સંપતી રે અને પન્ના હોય તે રાગદ્વેષ સિદ્ધ થાય અને રાગદ્વેષવાળે જે અય તે ઇશ્વર ૧૪ હાય.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેટલાક કહે છે કે ઇશ્વર અવતાર ધારણ કરે છે.’ આ પણ યુક્ત નથી, કેમકે મેક્ષ પ્રાપ્ત કરેલ જીવ અવતાર લે તો મોક્ષરૂપ તત્ત્વજ ન રહે, અને તેની પ્રાપ્તિ અર્થે થતાં તપ, સંયમ, ચારિત્ર આદિ અનુષ્ઠાન (ક્રિયા) પણ અનુપયેગી થઇ પડે. આમ હોવાથી અને સૃષ્ટિપરન: સર્વ ધર્મો મુક્તિને સિદ્ધાંત સ્વીકારતા હોવાથી ઇશ્વર અવતાર લે તે સત્ય છે જ નહિ. અને જો જીવની શરૂઆત ગણવામાં આવે તા એક વખત એવા હોવા જોઇએ કે સૃષ્ટિ જીવથી ખાલી થયેલ હોય એટલે સૃષ્ટિના સર્વ જીવો મેક્ષ પામેલ હોય, અને તેવી ખાલી થયેલ સૃષ્ટિમાં જીવની જે શરૂઆત ( રચના ) કરવામાં આવે તેજ મેાક્ષના સિદ્ધાંત ( જન્મ, જરા મૃત્યુથી છુટકારા ) તેાડે; જે તદ્દન અયુક્ત છે. આમ યુક્તિપૂર્વક વિચાર કરતાં સિદ્ધ થાય છે કે સૃષ્ટિ કે વિશ્વના કે ઈ કર્તાજ નથી અને તેથીજ તેના કેઈ નિયંતા કે સંહારકર્તા પણ નથીજ તેથી સૃષ્ટિ એક નિત્ય એવી કુદરતની રચના છે.
<
પૂર્ણુ ભદ્ર-તમારી યુક્તિ તે ટુંકી પણ મુદ્ધિપૂર્વક છે અને માનનીય પણ છે. સુમતિ-મે ઉપરનું સ્થિતિસ્વરૂપ બતાવ્યુ તે દ્રવ્યાર્થિક નય. ( નિશ્ચય નય) અનુસાર છે; પણ વિશ્વની અંદરના જીવ અજીવ આદિ તત્ત્વા-પદાર્થોના વ્યવહાર નથી વિચાર કરીએ તે તેમાં ઉત્પત્તિ (ઉત્પાદ), વ્યય (નાશ) અને પ્રાવ્ય (અસ્તિત્વ) દરેક પદાર્થમાં હાવાથી વ્યવહાર નય ઉત્પત્તિ અને નાશ રૂપ પર્યાય (ફેરફાર) સિદ્ધ કરે છે. જ્યારે નિશ્ચય નય અસ્તિત્વ સિદ્ધ કરે છે.
પૂર્ણ સંદ્ર-એ મધું તો ઠીક, પણ ઉપરની બાબતમાં તમે તત્ત્વ અને મેક્ષ આદિ શબ્દ વાપર્યા તેનું રહસ્ય સમજાવશે.
સુમતિ-સ’સારના જીવોને ધર્મ, અર્થ, કામ અને મેક્ષ તે જરૂપ છે. આ ચારમાં પણ મક્ષ પ્રધાન છે. મોક્ષ એટલે ભવના અંત અથવા જન્મ, જરા અને મૃત્યુથી છુટકારા-એટલે સ્થાધિ (માનસિક ચિંતા), વ્યાધિ (રાગાદિ દુઃખ) અને ઉપાધિ (વ્યવહારની ચિ'તા) થી છુટકારો... અત્યારના પુદ્ગલના સુખમાં રાચેલ જીવ અર્થ અને કામમાં રચ્યાપચ્યા રહેવાનું ઇચ્છે છે અને તેને અંગે હા અને સુખશીલીયાપણુ વધતુ જેઇએ છીએ અને તેથી પાલિક સુખની પ્રાપ્તિ અર્થે અનેક આરબ સમાર ંભ પણ કરે છે. જ્યારે ધર્મ અને મેક્ષ તે સાધ્યાત્મિક સુખરૂપ છે, ધર્મ તે મુક્તિપ્રાપ્તિમાં સાધનભૂત છે અને
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
S
3
પુસ્તક વિગેરેની પહોંચી આધ્યાત્મિક સુખ ઈછત જીવ મોક્ષ મેળવવા તલસે છે અને તેને જ માટે મોક્ષને માર્ગ છે. તત્ત્વની બાબત પછી તરતજ આવશે, તેથી પ્રથમ મોક્ષનો માર્ગ ક! તેનો વિચાર કરવો જોગ્ય છે. (ચાલુ) ચીમનલાલ દ.શાહ,
——-cer –
पुस्तको विगैरेनी पहोच. ૧ શ્રી દયાપચારિણુ મહાસભા-અમદાવાદને ત્રીજા વર્ષને અહેવાલ . આ સંસ્થાની સ્થાપના સને ૧૯૨૦માં થયેલી છે. કાર્યવાહકે ઝવેરી મેહનલાલ મગનભાઈ અને મણીલાલ નભુભાઈ દેશી વિગેરે ઉત્સાહી છે. રિપોર્ટ વાંચતાં તેમને પ્રયાસ પ્રશંસાપાત્ર છે. કેટલીક બાબતમાં ફતેહ સારી મેળવી છે. છેવટે દાંતાનરેશને વિનંતિ કરીને અંબાજીના મંદિરમાં થતો પવધ બંધ કરાવ્યું એ કામ તો ઘણું જ પ્રશંસાપાત્ર કર્યું છે, તે સંબંધમાં દાંતા શને આપેલ માનપત્રની નકલ પણ અંદર સામેલ છે. આ ખાતાને આર્થિક મદદની આવશ્યકતા છે અને તે પ્રકારની સહાય તેને કરવી એ દરેક દયાળ મનુષ્યનું કર્તવ્ય છે. જો કે અમદાવાદમાં એવા શ્રીમત છે કે તે ધારે તે આવા અને ક ખાતાં એક હાથે ચલાવી શકે. આશા છે કે તેઓ પણ આ વિનતિ ધ્યાન માં લેશે અને અન્ય ગૃહસ્થો પણ ધ્યાન આપશે. અમે એ દયાપરાયણ ખાતાની પ્રગતિ ઈચ્છીએ છીએ અને તન મન ધનને ભોગ આપનારા ખાતાના કાર્યવાહકોને ધન્યવાદ આપીએ છીએ. ૨ થીયશવિજયજી જૈન ગુરૂકુળ. પાલીતાણાને સં ૧૯૭૬ના શ્રાવણ શુદિ ૧ થી સં ૧૯૩૮ ને આસો વદ ૦)) સુધીને હીસાબ તથા રિપોર્ટ.
આ રિપોર્ટ ખાસ વાંચવા લાયક છે. તેની અંદર એ ગુરૂકુળને લગતી તમામ બાબતો સમાવેલી છે. આવા ગુરૂકુળની દરેક શહેરમાં ખાસ આવ૨૫કતા છે. તેના કાર્યવાહકેનો પ્રયાસ સ્તુતિપાત્ર છે. ગુરૂકુળ માટે ખાસ મકાન બંધાવવામાં પચાસ હજાર જેટલો મોટી રકમને ખર્ચ કર્યો છે. તે ખાતે આવક થોડી થઈ છે, તે વધારવાના પ્રયત્નમાં છે. મકાન સુંદર બંધાયેલ છે ને સારા હવાપાણી વાળી જગ્યામાં બંધાયેલ છે. હાલ ૬૦ બોર્ડરે તેને લાભ લેછે. અભ્યાસ પણ ત્યાંજ કરાવવામાં આવે છે. પરીક્ષાનું પરિણામ સંતોષકાક છે, ધાર્મિક ફરજે બહુજ ઉત્તમ પ્રકારની રાખેલી છે. તે પ્રમાણે અમલ થયાજે કરે એ ઇચ્છવાયેગ્ય છે. રાજ્યની પણ આ ખાતા તરફ સુદૃષ્ટિ છે. અમે એ ખાતાની ઉન્નતિ ઈચ્છીએ છીએ અને તે ખાતાને યોગ્ય રીતે સહાય આપવાનું દરેક ને બંધએની ફરજ છે એમ સૂચવીએ છીએ,
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
૩ શ્રી મહુવા યાવૃદ્ધિ જૈન બાળાશ્રમના સ ૧૯૯૬ થી સ ૧૯૦૯ સુધીના ત્રણ વર્ષના રિપોર
આ રિપોર્ટ પણ ખાસ કાંચવા લાયક છે. શ્રી મહુવાના જૈનોએ આ કાય માં પ્રશંસાપાત્ર પ્રયાસ કરેલો છે. એ ખાતાના ઉત્પાદક સ્વ૦ શ્રીવિજયષ સુરિ અને અંદર ફોટા આપેલે છે. એમને સ્વર્ગવાસ થવાથી આ ખાતાને એક મારા સહાયકની ખામી આવી પડી છે, પરંતુ આ જગતમાં કાઇ અમર છે જ નહીં, તેથી કાર્યવાહકોએ. પાતાના પયત્નમાં મચ્યા રહેવાનીજ જરૂર છે, આ ખાતાને લાભ હાલ ૩૫ બેરી લે છે.પાની અંદર અનેક ભાખતા સમાવલી છે. ખાસ મદદગાર શેડ કાળચક્ર કળી છે. એ ગૃહસ્થ ઉદારતા માટે મશહુર છે, ધામિક અભ્યાસ પણ કરાવવામાં આવે છે. પાછળ આપેલા વીઝીટરના અભિપ્રાય વાંચવા લાયક છે. આ સંસ્થા અત્યારે સારી સ્થિતિ છે અને વળી તેને સંપૂર્ણ કરવાની પ્રતિજ્ઞા ક”નાર ગૃહસ્થની સહાયથી વધારે સારીસ્થિતિમાં આવનાર છે. આ ખાતાની અમે ઉન્નતિઈચ્છીએ છીએ. મહુવાના જૈન ગૃહસ્થાને શૃંગાર રૂપ આ ખાતું છે. દરેક શુભ પ્રસંગે મદદ આપવા લાયક છે. ૪ શ્રીમુંબઇ જૈન સ્વયં સેવક મડળને પેટ. સ ૧૯૬૭ના ભાદ્રપદ શુદિ ૧ થી સ ૧૯૭૯ના ભાદ્રપદવિદ ૦)) સુધીને
આ મંડળની સ્થાપના સંવત. ૧૯૭૨ ના ભાદ્રપદ શુદ્ધિ ૧ મે શ્રી વિજયવ સૂરીને હાથે થયેલી છે. આ મડળે માત્ર મુંબઇમાંજ નહીં પણ અનેક સ્થળેાએ જઇને શ્રી સંધની સેવા બજાવી છે. રિપોર્ટમાં ત્રણ વર્ષોમાં ક. રેલી સેવાનુ લીસ્ટ આપ્યુ છે. શ્રી શત્રુંજયના મેળા ઉપર પણ ત્યાં આવીને સેવા બજાવે છે. આ મડળ સાથે મુંબઈના ખીજા બે ત્રણ સ્વયંસેવકમ‘ડળા પણ ભાગ લે છે. મંડળનું કા પ્રશંસાપત્ર તેમજ અનુમેદન ચેાગ્ય છે. અમે તે મંડળની પ્રગતિ ઈચ્છીએ છીએ.
પ શ્રી નવતત્ત્વ વિસ્તરા. યંત્ર-પરિશિષ્ટ-ટિપથ્યાદિ વિભૂષિત,
આ ભુક દ્રવ્યાનુયોગના અભ્યાસીને-ઇૠકને ખાસ વાંચવા લાયક બહાર પડી છે. કુર'ધરાચાર્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરિના શિષ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયાદય સૂરિએ એમાં ઘણું! પ્રયાસ કર્યો છે. પોતાના બહેાળા જ્ઞાનના એદ્વારા જૈનવને લાભ આપ્યા છે. શ્રી જૈન ગ્રંથ પ્રકાશક સંભા દ્વાગ શાહ જેશીંગભાઈ કાળીદાસ શેરદલાલે પ્રકાશિત કરેલ છે. 'મત રૂા. ૪) રાખેલ છે, તે જરા વધારે જજ઼ાય છે. બુકના ડારભમાં ઉપર જણાવેલા અને મહાત્માના ફોટા મુકેલા છે,
For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પુસ્તક વિગેરેની પહેચ.
એની નોટ વિગેરેમાં અનેક ઉપયોગી બાબતે સમાયેલી છે. પ્રાંતે ૧૪૧ ગાથાના નવતત્ત્વ આપેલા છે, તે ખાસ કઠે કરવા લાયક છે. આ બુકની જેટલી પ્રશંસા કરીએ તેટલી થોડી છે, કારણ કે અમને તે ખાસ બહુ ઉપગી લાગી છે. બને તે કિંમત ઘટાડવા પ્રકાશકને અમારી વિનંતિ છે કે જેથી ઘણુ તેને લાભ લઇ શકે.
દરેખા દર્શન [ દેવ પુષ૨ ] આ બુક હાલમાંજ પંન્યાસજી દેવવિજયજી મહારાજની તૈયાર કરેલી રાણફરનિવાસી શેઠ વાડીલાલ પુરૂષોત્તમે પોતાની સદ્દગત પત્ની કસ્તુરબાઈના શ્રેયાર્થે આર્થિક સહાય આપીને છપાવી છે. કિંમત રૂ. ૧) રાખેલ છે, તે જરા વધારે લાગે છે, પરંતુ અંદરનો પ્રયાસ જોતાં વધારે નથી.
આ બુકમાં પુરૂષ ને સ્ત્રીના હાથની રેખાઓ જેવા સંબંધી ઘણે વિસ્તીર્ણ ઉલ્લેખ છે. પ્રારંભમાં પં. કેશરજિયજી ને પં. દેવવિજયજીના ફોટા તથા રેખાવાળો હાથ આપે છે. આ બુક બનાવવામાં તેના કર્તાએ શ્રીઅંગવિદ્યા પન્ન વિગેરે અનેક સૂત્રને ગ્રંથની સહાય લીધી છે. એનું ઉપયોગીપણું પ્રસ્તાવનામાં ઠીકે સિદ્ધ કર્યું છે. અંદર આપેલી સ્ત્રી પુરૂષના અંગોપાંગ સંબંધીની હકીકત એક મુનિદ્વારા નીકળે તે વાંચનારને જરા આશ્ચર્ય પમાડે તેવું છે, તેમ અમને લાગ્યું છે. બાકી આ બુક વાંચવા સમજવા લાયક છે.
७ कळिकालनु कल्पवृक्ष. શ્રી વર્ધમાન તપ આયંબિલ ખાતું. મુંબઈનો રિપોર્ટ,
આ ખાતુ શ્રી આદીશ્વરજી દેરાસર પાસેની ધર્મશાળામાં ખોલવામાં આવ્યું છે. તેને સં. ૧૯૭૭ માં થયેલી શરૂઆતથી સં. ૧૯૭૯ નાં જેઠ બીજો વદ ૦)) સુધીને રિપોર્ટ મળે છે. તેમાં સંવત ૧૯૭૮ ના જેઠ સુદ ૧ થી ચાદ માસને હિસાબ છે. એટલા વખતમાં (૧૪ માસમાં) આયંબિલ ૭૪૪૧ થયા છે. અને ખર્ચ રૂ ૩૦૦૦) થયે છે. કાર્યવાહીના પ્રયાસથી ફંડ બહુ સારૂ થયેલું છે. રૂ ૩૩૩૯૬) નું સ્થાયી ફંડ થયેલ છે, ત્યારપછી પણ વધ્યું હશે. મોટી મોટી તિથિએ માટે અમુક રકમ ઠરાવી છે, કે જેના વ્યાજમાં કાયમ તેના નામથી આયંબિલ કરાવાય. તેમાં ૧૭ નામ ધાયા છે અને રૂ ૧૧૩૦૦) ની કબુલાત મળી છે. કાર્યના આગેવાનો શેઠ ગોવિંદજી ખુશાલ. દાસ, વેણીચંદ સુરચંદ, પ્રેમજીભાઈ નાગરદાસ અને સેમચંદ ઓતમચંદ વિગેરે છે. તેમણે તન મન ધનને ભોગ સારો આવે છે, અને મદદ પણ સારી મેળવી છે. રિપોર્ટ વાંચવા લાયક છે. પોતપોતાના ગામ કે શહેરમાં એવું ખાતું ખેલવામાં પ્રેરક થાય તે છે. આ ખાતાના સેક્રેટરી પટવા ચીમનલાલ જેસંગભાઈ છે. અમે તે સર્વને ધન્યવાદ આપીએ છીએ અને તે ખાતાની ઉન્નતિ ઈચ્છીએ છીએ ?
For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
થીમ
जी जैन मंदिर केसन चुकादो. ગામ રવામાં આવેસ્ટ કોલી દવ
श्री જલા તીન એસિએશન એક ઇન્ડીયાના એનરરી સેક્રેટરીએ જણુાવે છે કલા પણ આવેલા શ્રી અંતરીક્ષ પાંચાથ મંદિરની માલીકી તથા હોળી તથા મૌજી તકરારા સંબંધી શ્વેતામ્બર તથા દિગમ્બર જેના વચ્ચે જે ય ચાલતાં હતા, તે કેસમાં નૌગલીકેટ ના ચુકાદા ઉપર વેલાસ્ત્રીએ નાગપુર હાઈકોર્ટમાં કરેલી અપીલના ચુકાદો શ્વેતામ્બરાની તરફે રૂમાં તે કેના જન્તે મેસર્સ કેટવાળ અને પ્રીČકસે આપ્યા છે.' ચુકાદાને સાર નીચે મુજબ છે.
“ નીચલી કાર્ટીના હુકમનામાની સામે વાદીએ તરફથી આ કેટ માં જે લાંધાઆ ઉપર ભાર મૂકયા છે તે એ છે કે શ્વેતામ્બરાને મંદિરની એકલા વ્યવસ્થા દવાના હક છે, એવી રીતે દલીલ કરતા શ્વેતામ્બર વાઢીએને ખેાટી રીતે પ કરવામાં આવ્યા હતા અને કટારી વિગેરે છુ કરવાના સંબંધમાં તેમને મળેલા જે હુકમની રૂઇએ મનાઇ કરવામાં આવી હતી તે રપષ્ટ નથી, દિગમ્બ સએના ૧૯૦૫ માં થયેલી બેઠવણુ મુજબ દેરામાં રૃા કરવાના હુક અંહીં વીકારવામાં આવેછે. બીજું એ પણ કબુલ થયું છે કે અહીં આ કેસમાં ખરેખરે સવાલ એકલી માલીકીના નથી પણ વહીવટ કરવાના હુકના છે. અને તે પ્રમાણે જાહેર કરવામાં આવે તે વાદીઓને સહાય થશે. કટારા વિગેરે ફરીથી કરવાનું કામ કેવી રીતે અમલમાં મૂકવું તે સંબંધમાં અમુક સૂચના રૂપલાની અમે જરૂર ધારતા નથી. અમે અમ નહેર કરીએ છીએ કે શ્વેતાઅરીને કસબા શીરપુર મધ્યેના હૃહેશના અને શ્રી અંતરીક્ષ પારસનાથજી મહારાજનાં કટીસૂત્ર ( કંદોરા ) અને લેપ સાથેની મૂર્તિના એકલા વ્યવસ્થા મેનેજમેન્ટ) કરવાને હક છે અને ચક્ષુ ટીકા અને મુગટ સાથેની તે મૂર્ત્તિ ને પુજવાને તેઓને હક છે, અને તેઓના રીવાજ મુજબ તેના ઉપર આભૂષણે ઢાવવાને હક છે. દિગમ્બરીને ૧૯૦૫માં થયેલી રેણુ મુજખ તે મૂર્તિને ચક્ષુ ટીકા અને મુગટ અથવા આભૂષણુ વગર પૂજવાનો હક છે, પરંતુ તેમ એ ભૂષણે ઉતારવાના નથી અથવા કોટા કીસૂત્ર અને લેપની છેડછાડ કરવાની નથી અને અમે જાહેર કરીએ છીએ કે શ્વેતામ્બરી કે મને મૂર્તિને અસ” રૂપમાં લાવતાં અને તેને કોટા, કરીસૂત્ર અને લેપથી હમણા અથવા હવે પછી પણુ વિભૂષિત કરતાં અટકાવવામાં દિગમ્બરી કામને મેશને માટે પ્રતિબંધિત કરવામાં આવે છે. નીચલી કોર્ટનું હુકમનામુ ફેરવીને ઉપર મુજબન હુકમનામુ કરવામાં આવે છે, સામા પક્ષના વાંધા કાઢી નાંખવામાં આવે છે. ખના સબંધમાં અને ધારીએ છીએ કે ક પાર્ટીએ પોતે પાતાને ખર્ચ
For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી ઉિપદેશ પ્રસાદ ભાષાંતર ભાગ ૧ લો. -
સ્થંભ જે વ્યાખ્યાન ૬૧ આની બીજી આવૃત્તિ બહાર પડેલ છે. કિંમત રૂ. ૨) રાખેલ છે.
શ્રી વિજય કેવળી ચરિત્ર ભાષાંતર
[અષ્ટપ્રકારી પૂજા ઉપર ૮ કથા ચુકત], આ બુકની પણ બીજી આવૃત્તિ બહારે પડેલ છે. કિંમત રૂ૦-૮-૦
.
. . .
નીચે જણાવેલી બુકો પણ અમારે ત્યાં મળશે,
- ભાવનગર-જેને સસ્તી વાંચનમાળાની ૧ શ્રી મહાવીર પરમાત્માના દશ શ્રાવકે છે ૨ શ્રી કુમારપાળ મહારાજ અને હેમરા દ્રાચાર્ય ૩ મુક્તિમાર્ગ દર્શક ભક્તિમાળા જ ચંદનબાળ મહાસતીનું ચરિત્ર
ભાવનગર
૫ શ્રી અભયકુમાર મંત્રીશ્વરનું ચરિત્ર,
વિભાગ ર ો લેખક ને પ્રકાશક શા. મોતીચ ઓધવજી
કિંમત રૂ. ૩) શાસ્ત્રી નર્મદાશંકર દામોદરે તૈયાર કરી છપાયેલું દિ સંસકૃત સ્વયંશિક્ષક
કિંમત રૂ. ૧-૪છે. આ યે બુકે દેશ અથવા વધારે મગાવશે તેમને કમીશન અને ‘પવામાં આવશે,
વાત્તના રસિયા માટે નાના નાના ચરિત્રો ૧ જય વિજય કથા. ૦-૩-૦ ૨ કેળવતી વિગેરેની કથા. - ૩ - 3 શુકર ચરિત્ર ૧-૪-૦ ૪ સરસ્વતી વિગેરેની કથા. - - સુરપાળ વિગેરની કથા. ૧-૩- ૦ ૯ ચશધર ચરિત્ર
- ૨ ૭ બાર વત ઉપર ૧ કથા. - - છ ટી કથા. - ૩ ૯ પર કાડીયાની ક. ૦-૩-૦૧૦ ચંપલ એડી ચરિત્ર, ઇ--- ૧૧ રતિસાર ચરિત્ર. -૩-૦ ૧ર વત્સરાજ ચરિત્ર. ૧૩ નળ દમયંતી રવિ 0-3- ૧૪ સ્થળભદ્ર ચરિત્ર ૩-૩-૮ ૧પ સુરસુંદરી ચરિત્ર. ૭-૩-૦૧૬ ભુવનભાનુ કેવળ ચરિત્ર -
રિને એક કે બેનાર : ક. ૩) તેવા એ જ
For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir કોશ પ્રસાદ ગ્રંથ. મૂળ ભાગ 4 છે. ભ ૧૯થી૪. ... તારા હાલમાં બહાર પડ્યો છે. એમાં એ ગ્રંથ પૂર્ણ થયો છે. એની : - કુલ મળેલી નથી, છતાં અનેક સંસ્થાઓને તેમજ મુનિ મહારાજને કટ અપાવે છે. જે સંવે તે સર્વને ભેટ આપવાના સંબંધમાં : ડી. લાઇફ મેમ્બરને કિંમતમાં એક રૂપી એ છો લેવામાં 1 . જ આડ ના લાગે છે. બહુ જ ઉપયોગી છે. આ કારણે શલાકા પુરૂષ ચારિત્રે ભાષાંતર દશે પર્વ મળી શકે છે. દરેક જૈન બંધુએ અવશ્ય રાખવા લાયક છે. છે કે , 1 લે. પર્વ --2. શ્રી અષભદેવ-અજિતનાથ ચરિ. ૩-૪ગર છે. પર્વ 3 થી 6. શ્રી ભવનાથથી મુનિસુવ્રત સ્વામી " સુધીના ચરિત્ર. 2-4-0 એ 3 . પર્વ 7-8-9 જૈન રામાયણ અને ૨૧–ર–૨૩ મા " - પ્રભુના ચરિત્રો. 4-0-0 - ડગ જ છે. પર્વ 10 મું. શ્રી મહાવીર સ્વામી ચરિત્ર. 2-8-6 - ચારે વિહાગ સાથે મંગાવનાર પાસેથી રૂ. 11) લેવામાં આવશે, શિષ્ટ પર્વ ભા”ારે પણ આના સંબંધવાળું જ છે. તેમાં શ્રી જંબુસ્વામીનું - અરિ 19 કથાઓ સાથે અને બીજા આચાર્યોનાં ચરિત્ર છે. 1-8-0 શ્રી પ્રિયંકર નૃપ ચરિત્ર ભાષાંતર ( આ શ્રી ઉવગ્રહર તેના પ્રભાવ ઉપર આપેલું ચરિત્ર છે. તેની આ બજી આવૃત્તિ છે. બહુ રસિક છે. વાંચવા માંડ્યા પછી પૂરું કર્યા સિવાય મૂકાય જ નથી, પ્રાંત ભાગમાં વધારે માથાના ઉવસંગ્રહર આપેલા છે. કિમત છે 'ના. રપલ છે - - - પિોટેજ 0-1-6 * પ્રતિક્રમણના હેતુ. પ્રતિક્રમણ કરનારા દરેક બંધુઓએ-શ્રાવકોએ તેમજ શ્રાવિકાઓએ ખાસ જાવા લાયક છે. તે વાંચ્યા પછી પ્રતિક્રમણ કરવામાં વધુદેવર ભાવ પ્રગટ થાય છે. ફી અંદરના સૂત્રોના અર્થ જાણનારને આ બુક વાપરાતાં બહુ આડાદ વાર તેમ છે. આવી ઉગી બુક સાધુ સાધ્વીઓએ પણ જેઓ એ ગ્રંથ વાંચી છે કે તેમણે વાંચવા છે. કિંમત આઠ આના. પિટેજ એક આને. શ્રી ઉમરાળા પાંજરાપોળ લેટરી. હેડ ઓફિસ-જાવનગર, સ્વાર્થ સાથે પરમાર્ગે - નગરની નામદાર કાન્સિલ ઓફ એડમીનીસ્ટેશનના ખારા પરવાનગીથી - : ડો. d. -40 8 માનવ જ નીકળશે. દર ૧પપ૦. એક For Private And Personal Use Only