Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
www.ivo श्री
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
लक्ष्मीर्दा विवेकसंगममयी श्रद्धामयं मानलं, धर्मः शीलदयामयः सुचरितश्रेणीमयं जीवितं ॥ बुद्धिः शास्त्रमयी सुवारसमयं वाग्वैभवोज्जुभितं व्यापारश्च परार्थनिर्मितिमयः पुण्यैः परं प्राप्यते ॥
अनुक्रमणिका.
૧ શો ઉપદેશ સતતિા. (પદ્ય) ૨ મુનિ ગુણુ સર્જાય. ઉબ્રામા છે અમે દ્વારા
તમૂતાવળી
પુસ્તક ૩પ સુ’] આધિન-સંવત ૧૯૯૫. વીર સંવત ૨૪૪૫. [ અક હશે. પ્રગટકતો,
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા-ભાવનગર
૨૦૪
૨૦૫
૨૦૧
૩૦,
૨૧૧
૧૨
આ આાપશે દયાળુછીએ તેની સાબીતી થી ૨૧૦ ધ્રુવ દાનમાં અભયદાન શ્રેષ્ઠ છે. આપા સામાજિક સવાલા 1.એને લાજ ફાટવાનું કારણ કે ૧૯ * દીધું કરની અનેક પ્રકારની ભક્તિ સ સંકિત નિયળ કરે છે, કણું અગત્યના સાલે...
દ્રવ્યને લગતી ચર્ચાનું છેટ રટ નોંધ અને ચ
હરતાની પહોંચ
૨૨
૨૫
૨૨
૨૩૨
*
અવિક મૂલ્ય રૂા. ૧) પેસ્ટેજ રૂ. ૦-~-૦. બેટના પેસ્ટેજ સાંહતું.
REGISTERED No, B, 156
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
To,
ભાવનગર ધી આનદ પ્રો. પ્રેસમાં શા. ગુલાબચંદ લલ્લુભાઇએ યું. લો
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કાર સુરત તદ્ધિ થતું
(૧) હકમાં છપાય છે. 'રાજા - ટી ટયુદત, સંસ્કૃત માગધી કથાવા, ( ટાઈટલ છપાય છે.)
{ ક . . ની ઇડવાળા) છે. આ પ્રદેશ કાદ શો. મૂળ. વિશાળ છે. શ્વેતા ૧૩ થી ૧૮.
( હાલનગર વિકાસમુદાયના પ્રથમને નિપામાંથી) : ઉટતિલuપર કથા શાળાંતર. ( સ તરફથી) : લતાથ ચરિત્ર ભાષાંતર ( નગીનદાસ કરમચંદ. પાટણ.). - સતિક ભાષાંતર કથા સિવાય)
(કોઈ છોઈ તથા સાંકળીબઈ-અમદાવાદ) : કહિ સમાસ. ટી ટીકા સહિત.
(૨) તતમાં છપાવા શરૂ થશે. : - કાર નવાર) મહાભ્ય. શેઠ કે રક્ષાઈ ચતુર્ભુજ-કાળેરા)
teત ગ્રંથનું જાતર. ( જેનધર્મ પ્રકાશના ગ્રાહકેને ભેટે સારું છે - રાત અ.મુળ. કિ સહિત. (શિ. કુંવરજી આણંદજી) કે !! ડી : ના, અપ, વિવેચન (વા સમરર તથા જડીબાઈ–ભાવનગર)
(ક) તૈયાર થયેલા છે ને થાય છે. .. રિ પર્વ ખતર, (તેયાર છે. ) . - કેપસાદ. શ્રી. વિભાગ . (સ્થંભ ૧૯ થી ૨૪) તૈયાર છે.
"
*
-
કી બાત રે .શાંતર
થાય છે.) સાચારને ખર દુનો આ જહાયકની અપેક્ષા છે. ઈચ્છા હોય તેણે લખવું)
જોધાતીના ભાષાંતરનું કાર થીજે થતું હેવાથી અમે બંધ રાખ્યું છે.
ડિસીન વેતાં. કરસની ટેન્ડીંગ કમીટીએ તા. ૨-૯-૧૯ ના રોજ
રીત જનરલ નોલેજ. . . શેઠ લાલભાઈ કલ્યાણભાઈ ઝવેરીનું રાજી1 લી એ મંજુર કરી તેમની જગ્યાએ આવતી કોન્ફરન્સની બેઠક થી ર. શેઠ તીલાલ
જીઈની નીમણ કરી છે. ગરમી કીજે છે કે જો સારી જ જોધપુરમાં ટી જૈન ફરસની હેન્ડીંગ કમીટીના સ્થાનિક મેમ્બરની બારમી
તા ૧૭-૯-૧ ને રોજ રેડ વીલાલ મુળજીભાઈના પ્રમુખપણ નીચે કરવામાં રાધિ હતી. જે ને એ રાવ છ હતો કે “મારવાડ ફેળવણીની વાત પછાત દેહ વિ.ના તાર પર કેરન્સનું બારમું અધિવેશન સારી
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री जैन धर्म प्रकाश.
वांच्छा सज्जनसंगमे परगुणे प्रीतिर्मुरौ नम्रता । विद्यायां व्यसनं स्वयोषिति रतिलोकापवादाद् भयं ॥ भक्तिश्चार्हति शक्तिरात्मदमने संसर्गमुक्तिः खले । येष्वेते निवसति निर्मलगुणास्तैरेव भूर्भूषिता ॥१॥
પુસ્તક ૩૫ મું. ] આસે-સંવત ૧૯૭૫. વીર સંવત-૨૪૪૫
[ અંક ૭ મે,
श्री उपेदश सप्ततिका-अनुवाद.
(લેખક–જેન યાચક ગીરધર હેમચંદ (અનુસંધાન પુષ્ટ ૧૦૦ થી
હરિગીત. જે કે પ્રાણ જ દિલેથી દંભ મૂકી વેગળો ત્યજતા અહેમદ ભાવને રાખે ને મનમાં આમળા જિનદેવ હુકમ પ્રમાણ કરતા ચાલતા જિનભાગમાં, તેનું સકલ સુવિધાની રક્ષણ કરતું વહે શિવમાર્ગમાં અત્યંત પાપોદવડે ભવભ્રમણથી ભવ્યાત્મ જેને લય પામતાભવભીરૂ ભવ્યને સુખદ એ જ ઉપર છે સુલભ ભવ ભમવું ન પડતુ પાપથી ડર નિપાપી તે સંસારમાં આત્મને ન ધન ધાન્ય રન સુવર્ણરૂપને તરૂ તે સર્વ ક્ષણભંગુર વિ' અસ્થિર સમજી એમ એ આ ટલ્યમાં લાવો વિ. સુત બારી બંધુ મિત્ર આદિ ર
એક મને છતાં પણ પાપ વીથ ૧ સીન ર ાણ વિનાશીક વીજળી
-ચુડાવાળા
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ
, ઉપકતમાંથી કોઈ પણ અવસાન સમયે 'હું', રણ કરી ને કે બની લાચાર શું કહીએ ઘણું ? જે ચિત્તમાં મતિ પાપની પેસી કરે કાળું ઘણું, આજીવિકા નિર્વાહમાં પણ મુખ્ય સાધન પાપનું; તે દુર્જને કદ સુખ કે સંતોષને નથી પામતા, પણ સવ ઠામે દુઃખ ને સંતાપથી પીડિત થતા. જિન ચેત્ય સંઘ સુધર્મ ને આચાર્ય આદિ ગુરૂતણું, ગુણરાગથી ગુણ સ્તુતિ કરે જે ભવ્ય નિષ્કપટે ઘણી; તે સુલભબોધિ થઈ ભવાન્તર ધર્મ આરાધના કરી, શિવ વરે પણ જે નિંદકી દુધિ ભવ હારે ફરી અજ્ઞાનતા દોષે થઈ પરતંત્ર પાપ કરે ને તે તકઈ જાણે નહીં પરમાર્થ વિણ ભવ એમના; જાતે વૃથા દુ:દીનતા દારિદ્રથી આ લેકમાં તેમજ ખરા સુખથી રહે છે દૂર એ પરલોકમાં
વોદયે સમ્યગુ થયે જે શાનદીય પ્રકારો તો, હાવ્યાત્મ તે પુન્યવંતથી અિધ્યાત તમ દૂર ના સુપ્રયત્નથી શિવમાર્ગને અવલોકી આગળ પદ ધરે, અનુક્રમે સહુ જ સ્વરૂપ પામી પરમ આત્મપણું વરે. તે મેક્ષાથમાં ચાલતા ભવ્યાત્મ સકલ પ્રયતનથી, ત્યાં અતિ મહાબલવંત ક્રોધાદિક અરિના વિધ્રથી; હારે કમાણી પુ ધનની છડી બળે ધૂર્તાઈથી, કેઈકજ સ્વબળથી ભાવશત્ર જીતતા નિર્માથી; બહુ પાપકર્મ નિશંક ભાવે સેવનારા અા જે, સવજ્ઞભાવિત ધર્મને નહિ જાણતા મહામૂખ તે
જ્ઞાનકષ્ટ કી મેરે અભિમાનથી પાપી જ, તે નરક કુરે નાખતા આત્મા અને તેમનો. ૬૩
અપૂણ.
સંરકમાં એમણે કરી
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉઘાડ્યાં છે. અમે તારે.
૨૦૫
मुनि गुण सशाय.
ધ૧૦
ધન્ય
ધન્ય ધન્ય મુનિવર સમતા રસ રમે, (૨) નિજ ધાને ચકચુ, ધન્ય
અહોનિશ આનંદ અંતર દીપતી, પુદગલભાવે સબુર; પારસ ને પાષાણ સમદ્રષ્ટિએ, કામિની કંચન દૂર દુઃખ નવી ઉપજાવે કે જીવને, ભાષણું પણ સુખરૂપ; આડંબરથી અલગ નિત રહે, સેવે તપ પદ ધૂપ નિંદા સ્તુતિ કદી નવી ચિત્ત ધરે, જ્ઞાન ગુણે મશગુલ ગ્રંથ અધ્યાતમ પઠન મનન કરે, ઉપદેશે અનુકૂળ. સ્વગુણ રંગીલા રે મુનિવર વીરલા, ભારત ભૂષણ ભૂપ; નિજ તારણ સહ પરને તારતા, નિયમક એ અનુપ. એવા ઉત્તમ મુનિનિય વંદીએ, આતમ ધ્યાને હજુ અચળ “અમર” પદનિશ્ચય પામવા, ચિત્ત આનંદ ભરપૂર.
ધન્ય
ધન્ય
વાક્યાં છે
દ્વાર.”
(ગઝલ) ગરીબને આશરે દેવા પ્રણયના પાઠ શીખવવા અહારી ગૃહશાળાના, ઉઘાડ્યાં છે. અમહે ધારો. ૧ હવા બાયર્યની દેવા, દવા દીન બધુને દેવા; અસ્વારી દયાશાળાના, ઉઘાડયાં છે અહે દ્વારે. ૨
સત્યાગ્રહના” સદાવ્રતને પ્રભાતે દાનમાં દે; અઢાર મહેલ મંદિરના, ઉઘાડ્યાં છે અમહે દ્વારે. આત્માનું રાજ્ય મેળવવા, અરિષટ્ટનું છેદન કરવા; અમારા વાંચનાલયના ઉઘાડ્યાં છે અહે દ્વારે. ૪ ગરીબી હોરી લેવાને, સૌખ્ય શિક્ષક દેવાને; અમારી પાર્ગ કરિના, ઉઘાડ્યાં છે અમડે દ્વાર. ૫ પ્રા મહાવીર કૃત્તિના, વિશ્વને આપવા દર્શન; નિરંજન નાથ ચાથી ઉઘાડ્યાં છે અહે દ્વારે. ૬
ગુલાબચંદ મૂળચંદ બાવિશી-ચુડાવાળા
હાલ આફ્રિકા.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
થી જેને
પ્રકાશ.
(અનુસંધાન પુર ૧૪૪ (૧૬)થી.
૨ અર્થ વગે.
उपेंद्रवजा. अथार्थवर्ग हितचिंतनश्री-मितपचार्थस्व महीशसेवा । खलादिमंत्रो व्यसनादिचैव-मिहावधार्याः कतिरित्प्रसंगाः ॥ १ ॥
૩૭ અર્થ વિ. ( ન્યાય નીતિ અને પ્રમાણિકપણાથીજ દ્રવ્ય ઉપાર્જન કરવા હિતોપદેશ)
માલિની વૃત્ત. અરથ અરજ જેણે, વાયતે વિશ્વ હવે, જિવિણ ગુણ વિદ્યા, રૂપને કણ જેવે; અભિનવ સુખકે, સાર એ અર્થ જાણી, સકળ ધરમ જેથી, સધિયે ચિત્ત આણ. અરથ વિણ કેવા, જેહ વેશ્યાએ નાં, સાથ વિણ વશિષ્ટ, રામ જાતે ઉવેખે; સુકૃત સુજસકારી, અર્ધ તે એ ઉપર
કુવણજ ઉપજે, અર્થ તે દર વર્ષે ૨ ટકાવાર્થ-ગૃહસ્થ છે સંસાર ઘવહારમાં રહેતાં પગલે પગલે દ્રવ્યની જ રૂર પડે છે દ્રવ્ય વગર પોતાનામાં ગમે તેવા ગુણ વિવા કે રૂપ હોય તેને કહ્યું જેરે છે–તેની કદર કે પરવા કોણ કરે છે કોઈ નહિ. તેથી સ્વબાહુબળથી ન્યાય, નીતિ અને પ્રમાણિકપણું રાખી–સાચવીને તમે એ અર્થ ઉપાર્જન કરો કે જે. વડે હુ કે તમને અનુસરીને ચાલે. જો એમ કરશો તે તને સ્વસ્થ ચિત્તથી દાદ સકળ ધર્મ સાધી શકશે અને એથી અપૂર્વ સુખ સમૃદ્ધિને સહેજે પ્રાપ્ત
ઓ કે અર્થ વગર કયા શેઠને વેશ્યાએ અનાદર કર્યો. અર્થ વગર વ વિર રાવને જાત ઉવેખ્યો. એમ સમજી હે સુજ્ઞજનો ! સુકૃત અને સુયશ પેદા કરનાર અને વૃદ્ધિ પમાડનાર અને ખરી નીતિથી નિર્દોષ માર્ગો ઉપજ કરોને
શે.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુકતમુકતાવળી.
અને કુવણુજથી (નીચ એવા પા૫વ્યાપારથી) પ્રાપ્ત થતા ગમે તેટલા દ્રવ્યની પણ ઉપેક્ષા કરે-દરકાર ન કરો. ૨
માર્ગોનુઅરીપણાના ૩૫ હિત બેલોમાં પ્રથમજ આ વાત કહેવામાં આવી છે કે હે ભવ્યજને ! જે તમે શ્રી વીતરાગ ધર્મ પામવાની ચાહના રાખતા હે તે અનીતિ અન્યાય અને અપ્રમાણિકપણાના દ્રવ્યની ઉપેક્ષા કરીને શુદ્ધ નીતિ–પાયથીજ જેમ બને તેમ નિદેવ વ્યાપારવડેજ દ્રવ્ય ઉપાર્જન કરવાનું રાખે. એથી તમને સુબુદ્ધિ સૂઝશે. જેવો આહાર એવો ઓડકાર આવે એ ન્યાયે. જે નીતિનું દ્રવ્ય પેટમાં જાય તો બુદ્ધિ સારી-નિર્મળ થશે અને દાનાદિક ધર્મમાં પ્રવૃત્તિ કરવા અને એ અસ્થિર દ્રવ્યથી સ્વ૫ર હિત કરી લેવાનું સૂઝશે. પૂર્વે અનેક સાહસિક પુરૂ પુરૂષાર્થ વડે અનર્ગલ લક્ષ્મી કમાઈ લાવીને ઉંચી સ્થિતિ ઉપર આવી પિોતાના અનેક સીદાતા-દુઃખી થતા માનવબંધુઓને ઉદ્ધાર કરી, પવિત્ર ધર્મને દીપાવી સ્વજન્મ સફળ કરતા હતા. પૂર્વે થયેલા મહા સમૃદ્ધિવંત આનંદ કામદેવાદિ શ્રાવકેની વાતો તે શાસ્ત્રપ્રસિદ્ધ છે, પણ આ કલિકાલમાં પણ એવા કઈક નિ:સ્વાર્થ દાનેશ્વરી થયા છે કે તેમનાં પવિત્ર ચરિત્ર વાંચતાં ચિત્તમાં ચમત્કાર પેદા થાય છે.
૩૮ હિતચિંતન વિષે (પરહિતચિંતન યા પરોપકાર કરવા હિતેપદેશ.)
પરહિત કરવા જે, ચિત્ત ઉછાહ ધારે, પરકૃત હિત હૈયે, જે ન કાંઈ વિસારે, પ્રતિહિત પરથી છે, તે ન વ છે કદાઈ, પુરૂષયણું સેઈ, ' વદિયે સે સદાઈ. નિજ દુઃખ ન ગણે જે પારકું દુઃખ વારે, તિહતણી બલિહારી, જાઈયે કેડી વારે, જિમ વિષભર જેણે, ડક પીડા સહીને, .
વિષધર જિનવીરે, ખૂઝ તે વહીને, ભાવાર્થ –પરહિત કરવા જે સદાય ચિત્તમાં ઉત્સાહ ધરે છે, એવાજ સદવિચાર જેના મનમાં સદાય જાગૃત રહે છે એવીજ મિષ્ટ-મધુરી હિતવાણું રૂપ અમૃતરસ જેની મુખ—ગંગામાંથી વહે છે, અને એવી જ હિતકરણી કરવા સદાય ચી. વટ રાખી પ્રવર્તે છે, બીજા પરોપકારશીલ પુરૂષોએ કરેલાં હિતકા (પરોપકારનાં કામ) જે કદાપિ વિસરી જતા નથી, અને કરેલા ઉપકારને બદલો મેળવવા જેમને ઈચ્છા થતી જ નથી તેવા પુરૂષરને સદા સર્વદા સત્કાર-સન્માન કરવા લાએકજ છે. ૧
૧ ચંડકોશીઓ સી.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધમ શાળ
જે પેાતાનું દુ:ખ ગણુકારતા નથી અને પાકું દુ:ખ દૂર કરવા કાયમ પ્રયત્ન કરે છે તેવા પુરૂષાથી પુષરત્નાની કોટાવાર આંલહારી છે. જૂએ ચરમ તીર્થં ૨ શ્રી લહાવીરદેવે ચકાશીયા નાગની ડંકપીડા રાહીને પણ કેવળ પરમાર્થ દાંષ્ટએ તેને તમેવ કર્યાં એ વાત મશહૂર છે. આવા આદર્શ પુશ્કેાનાં પવિત્ર વ તત્વનું બની શકે તેટલું અનુકરણ કરવુ જોઈએ, કે જેથી આપણ' પણુ જીવન સા
અંક થઇ શકે. ર
પવિ અદા દેશના હૃદયની એવીજ ાત્રના હૈય છે કે સહુ કાઇ સુખી થાએ ! સહુ કઇ રાશ-પીડા રહિત થાઓ ! સહુ કાઈ કલ્યાણને પામે અને પા ચરણથી દૂર રહે. એવા મહાન પુરૂષાના મનમાં આ મ્હારૂ અને આ પરાયુ એવા દાવ હાતા નથી. તેમના ઉદાર દીલમાં તે આખી દુનીયા કુટુંબ રૂપ મનાય છે. તેઓ સદાય ઈચ્છે છે કે આખી આલમનુ ભલુ થાઓ-આખી દુનીયામાં સુષુ-શાન્તિ મસરા1 સહુ કાઈ અને પરતું હિત (પરાપકાર) કરવા તત્પર બનેા ! અહિતકારક પાપ દોષ માત્ર દૂર થાએ ! અને સર્વત્ર સહુ કોઈ સુખી થાઓ ! સહુ સાથે આવી ઉદાર મૈત્રીભાવ ઉપરાંત સદ્ગુણીના ગુણુ નીહાળી તેમને અનુ મેદન અને પુષ્ટિ આપવારૂપ પ્રમેદાન અને પગુણીને કે દુ:ખીને દેખી તેમને
ગ્ય સહાય કરવારૂપ કભાવ તથા તન કટાર અને સુધારી ન શકાય એવા નથી કે દુષ્ટ જીવા તરફ પણ રાગદ્વેષ વગરની હટતા રાખવા તે હશે છે.
૩. લગ્દ વપર
( લક્ષ્મી પ્રજા વહન. )
રિત સંત, જે રમે રાત સારી, શિવતનય કુમારા, બ્રહ્માથી કુમારી; હિત કરી કે લીલા, જેહને લચ્છી વે, સકળ સુ કહે. સા. સાઇ વિખ્યાત વે. લખ્યુંમાળે યશોદાને વિશ્વ સાહુ, લ િવષુ વિપી, શ ંભુભક્ષુ હુમિ હેચ રમાંકે, જે શિલાય ભયે, મિ સહિય શકે, વિકને વ રજ્યે.
ન સાહે;
For Private And Personal Use Only
૫
ભાવાર ? ઇન્ડ તેના પુત-પુત્ર નામે ભૂત થવા હિર રે કહ્યું અંદન તેમા સુત-પુત્ર નામે પ્રધુમ્ન ( અપર નામ કામદેવ ) તે રતિ સરા જેવી રૂપવતી સ્ત્રી ) સબાતે સુધી રા. રમણ-ક્રીડા ( સભાગ ) કરે
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સૂક્તમુક્તાવેળી.
૨૦૯
છે, તેમજ શિવ જે મહાદેવ તેને તનય-પુત્ર નામે કાર્તિકેય અથવા ગણપતિ તે બ્રહ્માની પુત્રી સાથે સંગ પાયે તે લક્ષમીના પ્રભાવથી, ટુંકાણમાં જેના તરફ લક્ષમી કૃપાકટાક્ષથી ( પ્રસન્ન થઈ) જેવે તે સકળ સુખ-સંપદા પામે. ૧ લસમી–દેવીના બળ-સહચાર્ય–સદા સહવાસથી યશોદાને નંદન-પુત્ર જે કૃષ્ણ વાસુદેવ તેના ઉપર સહુ કઈ મેહી પડ્યા અને એ લમી વગરના શંભુ-શંકર –મહાદેવ જે વિરૂપ-ર-બિભત્સ રૂપને ધારતા હતા, તે ભિક્ષુ-ભિખારીની જેમ કશી શોભા પામ્યા નહિ. વળી દક્ષ્મીના પ્રભાવથી એક રાંકા નામના શેઠે શિલાદિત્ય જેવા નરપતિ–રાજાને પણ પરાભવ કર્યો, તેમજ વિક્રમાદિત્ય રાજાએ એ લક્ષ્મીનીજ પ્રસન્નતાથી દુનિયાના લેકોને અનૃણ (રણમુક્ત)કરી, સહુને રાજી કરી પિતાના નામને સંવત્સર ચલાળે.(આમાંના પ્રથમ છંદમાં કહેલા દાખલા લેકિક શાસ્ત્રમાં પ્રસિદ્ધ જાણીને કહેલા જણાય છે. બેધ લેવા માટે જ તે ઉપગી લેખવાના છે.) ૨
પરમાર્થ-ગૃહસ્થાશ્રમ સારી રીતે ચલાવવા ઈચ્છનારા ગૃહસ્થોને લક્ષમ (ધન) ની ડગલે ને પગલે જરૂર પડે છે. કહે કે તેના આધારે તેને સઘળે સંસાર વ્યવહાર ચાલી શકે છે. પુરૂષાર્થ ફેરવી, ન્યાય-નીતિ-પ્રમાણિકતા સાચવી, યથાયોગ્ય વ્યવસાય કરનારની ઉપર લક્ષ્મી દેવી પ્રસન્ન થાય છે-તેને લક્ષ્મી સ્વય મેવ વરે છે, કહો કે તેની ડોકમાં પોતેજ વરમાળા નાંખે છે. સમર્થ શાસ્ત્રકારોએ લમીને પેદા કરવા તેમજ તેને સ્થિર કરી ( ટકાવી) રાખવાનો અકસીર ઉપાય, ન્યાય, નીતિ કે પ્રમાણિકતાથી સાવધપણે વ્યવસાય કરવા રૂપજ વખાણેલ છે. તેમ છતાં કઈક અજ્ઞાની અને લેભી જનો તે લક્ષમીને અનીતિ-અન્યાયથી જ પેદા કરી લેવા મથે છે, પણ પુન્ય વગર તે પ્રાપ્ત થતી જ નથી અને કદાચ પ્રાપ્ત થઈ જાય તે તે અનીતિ-અન્યાયનું ઉપાસન કરનાર પાસે વધારે વખત ટકતી નથી. વળી જે સારાં સુકૃત્ય કરે છે તેમને લક્ષ્મીની ઈચ્છા ન હોય તો પણ તે ગમે ત્યાંથી સહેજે આવી મળે છે. અત્યારે જેમને લક્ષમી પ્રાપ્ત થઈ હોય તે પૂર્વે કરેલાં સુકાયા પ્રભાવથી જ થઈ હોય છે પરંતુ લક્ષ્મીને પામ્યા છતાં જે મદમસ્ત બની સુકૃત્ય કરતાં નથી તેમને પ્રથમ કરેલું પુન્ય ખલાસ થતાં દુર્દશા જ ભેગવવી પડે છે; તેથી સુર જનેએ ન્યાય, નીતિથી બને તેટલી લક્ષ્મીનું ઉપાર્જન કરી, તેને સદુપગ જ કરવો ઘટે છે.
કહેવાય છે કે “ત્યાગે તેની આગે” અને “માગે તેથી નાસે તે હકીકત બહુજ અર્થસૂચક છે. જે કોઈ મહાનુભાવ લક્ષમીને અસ્થિર-(ચપળ સ્વભાવ અને અસાર સમજી, તેની ઉપરની મમતા-મૂછ તછે, પરમાર્થ દાવે તેને સારાં ક્ષેત્રોમાં વિધિપૂર્વક વાવે છે તેને તેથી અનંત ગુણ દ્રવ્ય અને ભાવ લક્ષમી અનાયાસે મળી આવે છે એ વાત ખરી છે. તેમજ જે કઈ યોગ્યતા વગર તે લક્ષમીની યાચના કરે છે, વિધિધ પ્રકારના વ્યવસાય કરે છે, કાળાં ધોળાં કરે છે અને તેને
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
''
શ્રી માં કર્યાં પ્રકાશ,
ટે મરી ફીટે છે તેમને તે મળીજ નથી, એટલે તેનાથી તે દુરને દૂર ભાગતી કુરે છે. દાન, ભેગ અને નાળ એ લક્ષ્મીની વધુ તે કહી છે. જે મુગ્ધ જના જીતાથી હતી લક્ષ્મીએ દાન દેવા નથી તથા તેને રીતસર ઉપભોગ ઋણુ કરતા નથી તેમની તે લક્ષ્મી છેવટે નાશજ પામે છે. અથવા તે તે પણ એવા મસ્મણ ની જેમ લક્ષ્મીને અહીંજ અનામત મૂકી સરી જાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દાન દાનમાં પણ ફેર છે. જે દાન વિધિપૂર્વક બહુ માનથી સત્પાત્રને દેવામાં વે છે તેનાથી પુન્યાનુબંધી પુન્ય ઉપાર્જન થાય છે. તેવું દાન દઇને દિત થવાને બદલે પાછળથી ખેદ કરનારને ફળની યુતિ થવા પામે છે; તથા મહાન પણે કુપાત્રનુ પાણ કરવાથી અને કુબ્યુસનાદિનું સેવન કરવામાં ઉડાવી દેવાથી તેના નાશ પણ થાય છે. અજ્ઞાન ભર્યાં તપજપ કાયકષ્ટાદ્રિક કરવાથી પાપા ુધી પુન્ય ઉપાર્જન કરનારને જેકે લક્ષ્મી મળે છે, પરંતુ તેના તે દુરૂપયોગ કરીને હૃતિ પામે છે.
જે સદ્દભાગી દ્રશ્ય-લક્ષ્મીના માહુ તજી તેના વિવેકથી સદુપયેાગજ કરે છે તે દંતર ( ભાવ ) લક્ષ્મીને પ્રાક્ષ કરી અંતે પરમપદને પાગે છે. નિશમૂ. સન્મિત્ર કપૂરવિજયજી
छीप तेनी सावीती शी ?
आपणे
લય મા અને હેના
પીગળે
પણા હૃદયમાં દયા વસી છે એમ ક્યારે અને ગી રીતે લેખી જ્યારે ઉંજા જવાની દયામણી સ્થિતિ જોઈ આપણુ લ વે અને પરોપકાર ષ્ટિથી તેમનું દુ:ખ દૂર કરવા તન મન ધનથી ઉદ્યમ કરાય ત્યારે ” પણું દીલ દયાળુ કામ છે એમ કડ્ડી શકાય. આ મામતમાં ખોજા ગમે તે ઘણું ઘણું આપણુ અંત:કરણ જ સાક્ષી આપે છે.
दयालु
શકાય ?
નુ નુક પાના જીણુ આપણામાં જેમ અને તેમ વધારે ખીલવવાની જરૂર છે. વળી તે દા-અનુકંપા પણ તડાપણભરી હોવી જોઇએ. તે ગુણુ આપણામાં જેટલે સી ખીલતા જશે તેટલે અંશે આપણું પવિત્ર ધર્મના ધિકારી બની શકશું; કે ઘડાજ ધર્મનું મૂળ છે, તેમજ સત્ય, સાંણુકતા, બ્રહ્મચર્ય, સુશીલતા અને અબતક હેતપાપ અસદિક તે મન તે દયા અથવા અહિંસાની ગ જ છે.
રાતે વે તેવ
For Private And Personal Use Only
છે છે કે ગુ ત શ ને જેવી
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સર્વ દાનમાં અભયદાન શ્રેષ્ઠ છે તેથી ખરી ખાત્રી કરી પ્રમાદ વઈ તેવું જ વર્તન કરવું. ર૧૧
દુઃખની લાગણી આપણને થાય છે તેવી જ અન્યને પણ થાય છે જ તે પછી કઈ પણ જીવને પ્રતિકુળતા-પીડા ઉપજે તેવાં આચરણ નહિ કરતાં તેમને સુખ-સમાધિ ઉપજે એવાંજ આચરણ કરવાં જોઈએ.
સુખના અથી" જનોએ કોઈ જીવને કદાપિ પ્રતિકૂળતા ઉપજાવવી નહિ જેઈએ. “સર્વે સુખી થાઓ ! સવે રોગ રહિત થાઓ ! સર્વે મંગળમાળા પામે! કોઈ પાપાચરણ નહિં કરે !” “આખી દુનિયામાં સુખ–શાન્તિ પ્રસરે ! જીવ માત્ર એક બીજાનું હિત કરવા તત્પર થાઓ ! દેષ માત્ર દૂર થાઓ ! અને સર્વત્ર સુખ-સમૃદ્ધિ પ્રાપ્ત થાઓ !” આવી ઉદાર મૈત્રી ભાવના આપણા દરેકના દિલમાં દ્રઢ રૂઢ થવી જોઈએ. દુ:ખી જીવનમાં પ્રગટ દુઃખ દૂર કરવા ઉદાર દીલથી બનતી મદદ કરવા ઉપરાંત તેઓ કાયમને માટે દુઃખમુક્ત થાય એવા બુદ્ધિગમ્ય ઉપાય બતાવવા જોઈએ. સુખી તેમજ સદ્ગુણી જનોને દેખી દીલમાં પ્રમુદિત થવું જેઈએ; અને ગમે તેવા કઠોર કર્મ કરનારા ઉપર પણ દ્વેષ નહિ કરતાં તે સુધરી ઠેકાણે આવી શકે એમ જણાય તો તેની કરૂણા કરવી, નહિ તે ઉપેક્ષા કરીને પણ સ્વપર હિતકારી અન્ય ઉચિત આચરણે કરવા માટે કાયમ તત્પર રહેવું જોઈએ. ઈતિશ.
सर्व दानमा अभयदान श्रेष्ठ छे तेवी खरी खात्री करी
प्रमाद वर्जी तेर्बुज वर्तन कर.
સર્વ કઈ જીવિત જ છે છે, કોઈ મરવા ઈચ્છતા નથી” એમ યથાર્થ સમજીને સાધુ નિગ્રંથ જ સર્વ કોઈને સ્વ આત્મસમાન લેખે છે, કેઈને ભય ત્રારા આપતા નથી. સાધુ નિગ્રંથોની પેરે સર્વ જીવેને અભય આપી શકાય તે તો ઉત્તમ વાત જ છે, પરંતુ તેમ સર્વથા કરવું બની ન શકે તે જેટલું શકય હોય તેટલું તે અવશ્ય કરવું જ જોઈએ.
જે મહાનુભાવે ઉત્તમ પ્રકારની ક્ષમા, મૃદુતા, સરલતા, અને સંતોષાદિક સદગુણોને ધારણ કરી ધાદિક કષાને જીતી શકે છે, ઈન્દ્રિયોને કબજે રાખી વિષયાસક્તિથી દૂર રહે છે, દઢ સંયમ બળથી સત્યાદિક મહાવ્રતનું પરિશીલન કરે છે અને પવિત્ર વિચાર વાણું તથા આચારનું સેવન કરે છે તેવા સંત સાધુજનોજ સર્વ જીવોને પૂર્ણ રીત્યા અભયદાન દઈ શકે છે, બાકીના ચસ્થ અને તે ડે ઘણે અંશે જીને અભયદાન દઈ શકે છે.
૫૧ શાસકાર કાંડ છે કે પહેલું જ્ઞાન અને પછી અહિંસા અથવા દયા -ડેમકે
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
થી
વર્ષ પ્રકાશ.
રાહિંસા અથવા દયાનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમજ્યાથીજ તેનો યથાર્થ લાભ લેવાને 'સંગ પ્રમાદ રહિત સાધી શકાય છે, યથાર્થ જ્ઞાન અથવા સમજ વગર તે અહિંસા અથવા દયાને બદલે હિંસાને માર્ગ પણ આદરી લેવાય છે. યથાર્થ જ્ઞાન અથવા
મજવડે જે સર્વ જીવોને સ્વઆત્મરામાન સમજી તથા પ્રકારની દઢ શ્રદ્ધા તાપી પ્રમાદ તજી સત્યાગ્રહ ધારી સ્વકર્તવ્ય માથી લગારે બુત થતા નથી તેવા ર -મહાસાઓ જ સર્વ જીવોને સર્વથા અભિય આપી શકે છે. પરંતુ જેઓ
વશ થઈ સ્વ કર્તવ્ય કર્મમાં શિથિલતા ધારે છે તેઓ તે મહાવ્રતને જોઈએ આ વાંદલ લઈ શકતા નથી. વિચારથી વાણીથી અને કૃતિથી જેમ જાતે હિંસા કરાય છે તેમ અન્ય પાસે પણ કરાવાય છે, તથા તેનું અનુમોદન પણ કરવામાં આવે છે. મન, વચન કે કાયાથી ઉકત જીવહિંસા કરવા કરાવવા કે અમેદવાથી
થા વિરમવું તેનું નામ જ સંપૂર્ણ અભયદાન કહેવામાં આવે છે. સુખ દુઃખની લાગણી સહુને સમાન હોવાથી કાઈ જીવને પ્રતિફળતા ઉપજાવવી નહિ. ગમે તે કારણે હદયમાં મળતા ધારી જયણાથી પ્રવર્તાવું જોઈએ, જેથી જીવોની રક્ષા કાય તેવાં સુકોમળ ઉપગરણોને જ ઉપયોગ કરવો જોઈએ, તેમજ જન્મ જરા પર રોનાં દુઃખથી સર્વથા મુકત થવાય તેવા સંયમમાર્ગમાં અપ્રમત્તપણે વિહરવા
ચિત્ત-એકનિષ્ઠ બની રહેવું જોઇએ. યથાર્થ શ્રદ્ધા, જ્ઞાન અને ચારિત્રનું યથાપાધિ આરાધના કરવાથી પિતે અભય-નિર્ભય બની અનેક જીવોને અભય આપવા કાફિયા થઈ શકાય છે. ઈતિશ.
સુત્ર કવિ
आपणा सामाजिक सबालो.
( અનુસંધાને ગતાંક ટ ૧૨૬ થી) સત્ય સ્વરૂપ દરીન, ચર્ચાની જરૂર, વહાલા ખવરારનાર કાયોન વિને, ઘર અને સંસાર અવહારની ગુંચવાણું, અવ્યવસ્થિત ચર્ચા અને નિયામક વાત.
ચર્ચાની મમિકા વિશુદ્ધ અને પછ કરવાની જરૂર. અત્યાર સુધીમાં આપણે વિચારક મંડળની જરૂીત સંબંધી ઉહાપોહુ જ પસા, કાપણી બહુ પરિષ-કરન્સી વર્તમાન સ્થિતિ શી છે અને તેનાં તે કયાં છે તે પણ વિચાર ઝોયા. એ સર્વ બાબતે કેમના સમસ્ત શરીરને કા પર હકારની છે. આવી રીતે આખા સિદ્ધિ શરીરને અસર કરનારી બીજી કેટ
૧ મા અંકનો લેખ વાંસલામાં આવે પણ મનશે એવી યોજના છે.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણું સામાજિક સવાલે.
૨૧૩ લીક જરૂરી બાબતોની હવે પર્યાલોચના કરીએ આ વિચારણામાં પણ આપણે બહુ પૃથક્કરણ કરવાની જરૂર છે અને જે પરિણામ સમજવામાં આવે તે તરફ આપણે પૂર્ણ વિચાર કરવાનું છે, મુદાની બાબતે ઈષ્ટ લાગતી હોય કે અનિષ્ટ લાગતી હોય તે વિચારવા જેવું નથી, અથવા તેથી દેરવાઈ જવા જેવું નથી. જે સ્થિતિ હોય તે આંખો ઉઘાડી રાખીને રજુ કરવી અને તેનાં અવાંતર કારણો શોધી કાઢવાં એ પ્રત્યેક વિચારકનું કર્તવ્ય છે. એ વિચારણાને પરિણામે સ્થિતિ અનિષ્ટ લાગતી હોય તે તેમાં ઘટતા વિચાર કરી ફેરફાર કરાવવો અથવા સૂચવ એ જૂદી વાત છે પણ સ્થિતિ સારી ન લાગે તેથી તે બોલવી કે લખવી જ નહિ એવા નિર્ણય પર આવીએ તે પ્રગતિ કદિ થાય જ નહિ. પિતાની સ્થિતિથી વાકેફગાર રહેવું અને તેનાં ગર્ભમાં રહેલાં તને ઉકેલવા એમાં જ સમજણને સાર છે, વિજ્ઞાનની પરિસિમાં છે અને પ્રગતિનો સંભવ છે. ઘણુ માણસની વિચારણા આપણે ખરાબ બાબતોને રજુ કરવાની વિરૂદ્ધ હોય છે, તેઓ અનિષ્ટ બાબતેના iદ્દગદર્શનમાં કેમના ગૌરવનો નાશ થતે જુએ છે, એવી વિચારણામાં કોમનું આંતરતત્વ જણાઈ આવે તો એનો મોભે ઉતરત થઈ જતે કહ્યું છે અને એવા વિચારે અકર્તવ્ય માને છે. મારે વિચાર એથી તદન જુદો પડે છે. પ્રગતિ કરવાની ઈચછાવાળી દરેક સમાજે પોતાની મૂળ સ્થિતિને વિચાર કર, ખરી હકીકતો બહાર લાવવી અને એવી બાબતમાં વિચારકોએ કેમને પંપાળવાને બદલે કડવું પણ સત્ય સ્વરૂપ નજર આગળ રજુ કરી માર્ગદર્શન કરાવવું એ તેમની અતિ જરૂરી ફરજ છે એમ મારું માનવું છે. પૂર્વકાળની મોટી મોટી વાતો કરી જાણે અત્યારે પણ હજુ શ્રી મહાવીરનો યુગ વર્તતે હોય અથવા શ્રીમાન હેમચંદ્રના ભાગ્ય અંતઃકરણથી રચાયેલી જેન જાહોજલાલીમાં આપણે વર્તતા હે. ઈએ એ ખ્યાલ કરાવી તાળીઓ પડાવવી એ કદાચ આપણા ગૌરવના ખ્યાલને આનંદ આપે, આપણી અભિમાન વૃત્તિને પોષે, પણ એથી આપણે આગળ વધી શકતા નથી, સ્થિતિ સુધારી શકતા નથી અને સુધરે તેવી સ્થિતિમાં આપણી સમાજને મૂકી શકતા નથી. સુજ્ઞનું કર્તવ્ય કોમને સારૂં લગાડવાનું હોય તેના કરતાં સત્ય સમજાવવાનું હોય એમ મને લાગે છે અને તે કોમની વિશાળ નજરે યેગ્ય લાગવું જોઇએ. આપણે જ્યારે પૂર્વકાળના ઇતિહાસને વિચાર કરતાં હોઈએ ત્યારે પૂર્વકાળની ભવ્ય સ્થિતિ ખાસ વિચારવા યોગ્ય છે, તે વખતની સ્થિતિ ચીતરવા યોગ્ય છે અને તે પ્રસંગે વિચારવાનો પણ ખરી વાતો બહાર લાવે છે પણ વર્તમાન સ્થિતિનું ચિત્ર આપતાં અથવા કોન્ફરન્સ જેવા મોટા મેળાવડામાં કે નાના મંડળોમાં ભાષણ આપતા વક્તા માત્ર લોકરંજન સારૂ પૂર્વકાળની મોટી મોટી વાતો કરવા મંડી જાય અથવા વર્તમાન સ્થિતિની સાચી વાતો તરફ દ્રષ્ટિપાત ન
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રીકન વમ પ્રકાશ
કરતાં સાંભળનારની ગાંભાએ પાટા ધાવી પશુસા પામી ત્યારે સહૃદય અને અત્યંત ખેદ થાય તેમાં નવાઇ નથી ને એમ ઘણીવાર થયું છે. એવા તે અનુભવ છે. આપણે આ વિષયની ચર્ચામાં સ્થિતિ છંષ્ટ લાગે કે નહિ તેના ખ્યાલ ન કરતાં ભરી સ્થિતિના ચિતાર આપના પ્રયત્ન કરશુ. એ વિચારણાને બે મતભેદ હાય એમાં નવાઈ કે સવાલ જેવું નથી, મતભેદ્ય કે વિચારભેદથી ત્તિ અટકતી નથી, પશુ છતી આંખે પાટા બાંધવામાં આવે અથવા વિચાર કરી કે તેવા પણ વિચાર કરવાની નાજ પાડે અને જહાંગીરી હુકમ ચલાવવામાં સ્વસ નાના ઉપચાગ માને તેા અત્યંત ખેદાસ્પદ પરિણામે આવે એમાં નવાઈ નથી. ગી ગવ સામાન્ય લાગતી બાબતે આપણા સમષ્ટિ જીવનમાં એટલી બધી આતથઇ ગઇ છે કે એમાં લખવાની કાંઈ પણે જરૂર ન હેાય તેવી સામાન્ય ખાખતા વિચારવી પડશે. ઉપર માખતા લખી તેના ઉલ્લેખ પણ કરવાની જરૂર
જો
એપ ઘણીવાર લાગશે, કારણુ અન્ય કામને માટે તે વિચારીએ ત્યારે સ્વત: ન જેવા એ સર્વ સાલે છે એમ લાગે છે. છતાં અત્યંત ખેદ સાથે લખવાની આ દે છે કે આપણી કામને માટે એ પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ જેવી લાગતી બાબતેા પણ કે પ છે અને આપણે કામજીવનના રાવાલાના હણે વિચારજ કર્યો નથી દવા દેવાની જરૂર પણ જોઈ નથી અને આપણને ચાસ કારણને લઈને એવા લીચારવાની જરૂરીઆત હોય એસ લાગવા પણ દેવામાં આવ્યું નથી.
"
હવે જે વિચાર કરવામાં આવે છે તે આપણા જીવનને લગતા છે, આપણી હની પ્રશ્ન એ સર્વ વિચારણામાં રહે છે, એના વિચારમાં ન ગમે તેવુ સ્વરૂપ કાર્યો તય હા તેના અંતિમ આશય પ્રગતિ ’–( progress ) એ લક્ષ્યમાં રાખવું, હું કોઈ વાત વ્યક્તિગત લાગે તે તેમાં પણ વ્યક્તિ-જીવત કામના સંબંધ પરત્વે હુ તો જાવંત છે તેટલા પૂરતું જ આવશે. આપણને કાઇના ખાનગી જીવનની થે સંબંધ નથી, પણ ગિત જીનમાં જેટલેા જાહેર વિભાગ હાય છે તેટલા કરતા તેને તારવીને તેના નામ નિર્દેશ વગર તે પર ટીકા કરવાને જાહેરના હિત !તરસને હુક છે અને તેથી કાઇ નાખત અમુક વ્યક્તિને ખધ બેસતી આવી જાય તે તે પણ તેના જાહેર જીવન પૂરતી જ છે એમ સમજવું. આ યુ અંગત ટીકા કરવાના છે. નહુ અને જાશે પણ નહિ, પરંતુ કેમના ભાવી અને ઉપયુક્ત કરવા સારૂં નામ નિર્દેશ વગર પણ વ્યક્તિગત જાહેર જીવનની હા ! વિચારણામાં આવી જાય તે સંભવિત છે, તે કામના હિત ખાતર તે અગ્ય છે એમ ગણશે.
આવા અતિ ગંભીર પ્રશ્નનેાની વિચારણા કરવા એક તદ્દન નાનું પણ ક
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપણું સામાજિક સવાલ.
૨૧૫
વ્યના ખ્યાલથી પ્રેરિત, પિતાની જાતને તદ્દન ભૂલી જનાર અને વર્તમાન ઈતિહાસના જ્ઞાનથી તેમજ ભૂતકાળની પરિસ્થિતિથી વાકેફ મંડળ હોવાની જરૂર છે. વિચાર વિનિમય થાય ત્યારે જ ખરી સ્થિતિ સમજાય છે, વિચારોમાં ફેરફાર-સુધારણા થાય છે, વિચાર દર્શન ( expression) ની ક્રિયામાં વિચાર સ્પષ્ટતા થાય છે અને નવીન માર્ગો સુજે છે. આવા મંડળની બહુ જરૂર છે અને તેમાં માત્ર વિચારકેએજ ભાગ લેવાનો છે, ધનને એમાં સ્થાન ન મળવું જોઈએ, અનુભવને પૂરતો અવકાશ આપવો જોઈએ, ચર્ચાને પૂરતો વખત મળવો જોઈએ, વિચાર પૂર છૂટથી બતાવવાના પ્રસંગે તેમાં ઉભા કરવા જોઈએ અને એવા મંડળે દરેક મોટા શહેરમાં પિતાની શાખાઓ ખોલવી જોઈએ. તેમાં પ્રત્યેક વિભાગના સભ્ય વારંવાર મળીને વિચાર કરે, વિચારો કરીને ચર્ચા કરે, નિર્ણય જાહેર કરે અને સ્પષ્ટ નિર્ણય તરફ લેકમત કેળવે એટલે ધીમે ધીમે પણ મક્કમપણે સમાજ જીવનની સ્પષ્ટતા થાય છે, વ્યવહારજીવન ઉન્નત બને છે અને ધર્મતત્ત્વનો વિસ્તાર થાય છે. આવી રીતે સ્પછતાથી વિચાર કરવામાં નહિ આવે તે અત્યારે જે ગંભીર પરિસ્થિતિમાંથી આપણે પસાર થઈએ છીએ તેમાં વધારે વધારે ઊંડા ઉતરતા જઈએ એવા પ્રસંગે વધારે દેખાય છે અને ભવિષ્યમાં તેમાંથી અટકવાના પ્રસંગે આવશે કે નહિ તેને ખ્યાલ કરી શકાતું નથી. એ સ્વાભાવિક પ્રશ્ન થશે કે વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં એક પ્રસંગ જોવામાં આવે છે કે તેથી વર્તમાન તેમજ ભવિષ્યનું આવું છેદ કરાવે તેવું ચિત્ર રજુ થાય છે. એ પ્રશ્નના નિર્ણયમાં આ આખો લેખ સાધત વાંચવા વિજ્ઞપ્તિ છે, બનતા સુધી ઉન્નત સ્થિતિનું જ વિવેચન કરવું, ભવિષ્યમાં આગળ વધતા જઈએ છીએ તે જ ખ્યાલ રાખવો (optimism ) એ મારે આશય છે અને તે મુદ્દા પર જ હું અત્યાર સુધી લખતે આવ્યો છું; પરતું જ્યારે સ્થિતિ ઘણી ગંભીર દેખાય ત્યારે પણ વાસ્તવિક સ્વરૂપથી અજાણ્યા રહેવું, સ્થિતિ દર્શનથી અજ્ઞ રહેવું અથવા જેને અંગે વિચારણે થતી હોય તેને અજ્ઞ રાખવા એ પણ દોષ છે. આ વિચારોને અગે વસતુનું યથાસ્થિત-દેખાયું હોય તેવું દર્શન કરાવવું એ આ આખા વિષયને હેતુ છે અને તેથી કાંઈ કર્તવ્યભાન થાય તે તેમાં પ્રયાસની સફળતા છે. છેવટે કાંઈ નહિ તે એથી ચર્ચા કરવાના પ્રસંગે ઉત્પન્ન થાય અને એ દિશાએ વિચારો કરવાની જરૂર લાગે પણ આ પ્રયાસ સફળ થશે એમ લાગે છે.
એક બીજી બાબત પણ અહીં જણાવવી ચગ્ય લાગે છે. આપણે બે પ્રકારે અત્યારે કામ લેવું પડે છે. ધર્મથી આપણે જેન છીએ, વ્યવહારથી આપણે જુદી જુદી કેમના છીએ. ધાર્મિક ક્ષેત્રમાં આપણે સર્વ બંધુ છીએ, શ્રી વીરશાસનના અનુયાથી આપણું સ્વામી ભાઈ છે, આપણે તેની સાથે પૂજન સેવન કરીએ છીએ અને
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૬
-
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
તેના ઉપર પ્રેમ રાખી એનું બની શકતી સર્વ બાબતમાં વાત્સલ્ય કરવાની આપણી ફરજ સમજીએ છીએ. એની સાથે વ્યવહારમાં આપણે જુદી જુદી કે મે અને પેટા કામમાં વહેંચાઈ ગયેલા છીએ. મોટા ભાગના વણિક કાઈ ઓશવાળ, કેઈ શ્રીમાળ, કોઈ પરવાડ વિગેરે જ્ઞાતિઓમાં વહેંચાઈ ગયેલા છીએ. ઉપરાંત કેટલાક ભાવસાર, ખત્રી, સાળવી, કણબી, (પાટીદાર), લુહાણ અને ઘાંચીઓ વિગેરે પણ આપણું સમાજમાં છે. ધાર્મિક અને સાંસારિક વિકાસે ઘણીવાર સરખી રીતે આ ગળ વહે છે પણ પ્રત્યેક જુદા છે એમ તે આપણે જાણીએ છીએ. સંઘ કે સ્વામી વાત્સલ્યના જમણે ધર્મનિમિતક હોય છે, જ્યારે જ્ઞાતિજમણ સાંસારિક હોય છે. કેટલીક જ્ઞાતિઓમાં જેન તેમજ જૈનેતર હોય છે. સમજી ન શકાય તેવા કારણે સંઘના જમણ વખતે બીજી કેમના સ્વામી ભાઈઓ સાથે પંકિતભેદ પણ રખાતે જેવામાં આવે છે. કદાચ સાંસારિક બંધારણમાં રવ્યવહાર જૈનેતર બંધુઓ સાથે કરવાને હાઈ તેઓ અન્ય કામ સાથે સંવ્યવહાર કરતા જુએ તે જ્ઞાતિમાં વિકટ અને ઉભે થાય એ એનું એક કારણ હોય એમ જણાય છે. આવી રીતે સાંસારિક વિકાસ જુદી લાઈન પર અને ધાર્મિક વિકાસ જુદી લાઈન પર હવાથી બહુ કફેડીસ્થિતિ ઉભી થાય છે, ઘણા મહત્વના સવાલને નિર્ણય કરવામાં આપણે જ્ઞાતીય વિચારોથી દેરવાઈ જઈએ છીએ, આપણે જેને છીએ એ વાત પણ ભૂલી જવાય છે અને શ્રાવકે તે શું પણ સાધુઓ જેવા મહાપુરૂષે જેમને સંસાર સાથે સંબંધ નથી તેઓ પણ વ્યવહારના ખ્યાલમાં આવી મહા વિકટ નેનો નિર્ણય જ્ઞાતીય નજરે આપતા અનુભવાય છે. આપણે હિંદુઓ સાથે એટલો બધો પરિચય થઈ ગયો. છે કે આપણા સંસ્કારોમાં પણ તેની વાસ જોવામાં આવે છે, આપણે પાડોશી થઈ પ્રેમમાં પડી ગયા અને ઘણી બાબતના વિચારે હિંદુઓ સાથે અને તેમની નજરે કરવા લાગ્યા છીએ અને કરતા આવીએ છીએ. આ બાબતની ગાયોગ્યતા પર અહીં વિચાર ચાલતો નથી, વાત અહીં તે એ છે કે આપણે સામાજિક પ્રને વિચારતા હોઈએ ત્યારે તેના પેટામાં જે જે આંતર તો હોય તેને પ્રથમથી ઉકેલી નાખવા જોઈએ કે જેથી બને તેટલી સરળતા મુખ્ય અને વિચારવામાં થઈ શકે. આપણે ભવિષ્યમાં એ સવાલને વિચાર તે અવશ્ય કરજ પડશે કે આપણે અમુકની સાથે ધાર્મિક સંબંધ રાખ કે વ્યવહારિક સંબંધ રાખવે? અને લાઈનપર વિકાસ થાય તે તે અગ્ય નથી પણ મુશ્કેલ ઘ છે. અત્યાર સુધી લેકે પિતાને વિચાર બહુ થોડા કરતા હતા, જેને હિંદુઓ સાથે મળીને કામ લેતા હતા, હિન્દુના પવી ઉજવતા હતા અને હિંદુએ મહેસવના પ્રસંગે જિનમંદિરમાં આવતા હતા. હવે એ સ્થિતિ ટકવી સંભવતી નથી, તેથી ભવિષ્યમાં કાં તો સર્વ બાબતમાં હિંદુ રહેવું અથવા જેન રહેવું એજ નિર્ણય પર આવવાને સંભવ રહેશે, થોડા
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
';* &" '
ઇ
;
- - -
-
*
*
*
*
*
*
આપણું સામાજિક સવાલે.
૨૧૭ હિંદુ અને થોડા જૈન રહેવું પાલવશે નહિ. આના કરતાં એક તદ્દન નવીન સ્થિતિ પણ ભવિષ્યમાં આવવી સંભવે છે અને તે ઘણી જ અનિષ્ટ છે. એમાં લેકે ધર્મની દરકારજ નહિ કરે, ધર્મ સંબંધી વિચારજ નહિ કરે, એની ગણના અગત્યની બાબ તમાં થશે જ નહિ એ અનિષ્ટ સ્થિતિ છે અને અત્યારે જે જેસથી કહેવાતી સંસ્કૃFતિને પશ્ચિમને પ્રવાહ આવે છે તે જોતાં એ સ્થિતિ આવે તે ધર્મનું રહસ્ય બહાળે ભાગે ઘસડાઈ જશે અને માત્ર નામ નિશાનજે રહેશે. અત્યારે યુરોપમાં ફીશ્ચિયાનીટી માત્ર નામને ધર્મ છે, ત્યાં ધર્મ માટે કોઈને દરકાર નથી, ત્યાં તો વહે લી સવારથી મોડી રાત સુધી ધનપ્રાપ્તિના મંત્રો ગેહેવાય છે, માનવજાતિના મોટા સમૂહને પણ ધનપ્રાપ્તિના સાધને ગણી કામ લેવામાં આવે છે અને અત્યંત સખત જીવનકલહમાં ડુબી ગયેલ પ્રજા ધર્મને વિચાર કરતી જ નથી, એને વિચાર કરવાને સમય પણ મળતા નથી અને એ સ્થિતિમાં છેલલા મહાવિગ્રહે ઘણે વધાર કર્યો છે. એ પાશ્ચાત્ય પદ્ધતિ અને જીવનકલહ વધે તેવા પ્રશ્નને આપણે પણ દાખલ કરી દીધા છે, અજાણતાં કે જાણતાં વિશેષ જેમાં તે આપણું જીવન સાથે એકમેક થતા જાય છે અને એમજ ચાલ્યા કરશે, તે શાંતિસુખમાં રહેનાર આ ભારતભૂમિ પણ ચકડોળે ચડશે અને ધમોભિમુખ પ્રજા ધર્મથી વિમુખ થતી જશે. આવી સ્થિતિ થાય તે આપણી ધર્મ સંબંધી વિચારણાઓ અવશ્ય ઘટી જશે અને કદાચ જેમ કેટલીક પાશ્ચાત્ય પ્રજાઓ રવિવારે. ધર્મને નામે બહાર ફરવા નીકળી પડે છે કે સારાં કપડાં પહેરી દેવળમાં માત્ર જઈ આવે છે તેવી સ્થિતિ નામ માત્ર રહે તેપણ ધર્મ રહસ્ય છે તેમાં રહી શકે જ નહિ. આ પ્રશ્ન આખા હિંદુસ્તાનને લાગુ પડે છે અને તે પર પણ જરૂર વિચાર કરવો જ પડશે. આપણે જે વસ્તુ પર હાલ વિચાર કરીએ છીએ તે એ છે કે ધર્મ સંબંધી વિકાસમાં આપણે સાંસારિક વિકાસ બીજી દિશાએ રાખીએ તે વિકટ સ્થિતિ ઉભો થાય અને આપણે જે સામાજિક પરિસ્થિતિના જૂદા જૂદા વિચારે કરવાના છે તેમાં આપણે અગત્યના પ્ર”નેને ઘુંચવી નાખીએ
આ બધી વિચારણા કરતાં દરેક પ્રસંગે એટલું યાદ રાખવાની જરૂર છે કે આપણે જેન છીએ, આપણે હિંદવાસી છીએ અને એ હકીકત લયમાં રાખીને જ આપણે આપણા પ્રશ્નોના નિકાલ કરવાના છે. આપણી સમાજ તરફની ફરજો શી છે? આપણી દેશ તરફની ફરજો શી છે? તેને ખ્યાલ કરતાં આપણે જો બીજા વિચારમાં દેરવાઈ જઈએ તો આપણા વિચારે ધમની નજરે સર્વગ્રાહી થવા સંભવે નહિ. ધર્મને વાંધો આવે, ધર્મની મુખ્ય આજ્ઞાઓને લેપ થતો જોવામાં આવે, ધર્મના આંતરરહસ્ય સાથે વિરોધ જણાઈ આવે, તેથી તેવા નિર્ણય સાથે આપણને કોઈ સંબંધ નથી અને તે નિર્ણય કદાચ ઉપર ઉપરનાં વિચારથી આદ
*
5
=
* * * *
*
.
'
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
રણય લાગતો હોય તે પણ આપણને તે ઈષ્ટ નથી, આપણું તે શ્રેય કરનાર નથી અને આપણું તે કર્તવ્ય પણ નથી.
ઉપરના વિચારે બહુ શોભે તેવા લાગે છે, બહુ સુંદર જણાય છે, ધર્મઉપર પ્રેમ બતાવનાર હોવાથી સુશોભિત દેખાય છે, પણ જ્યારે તેનું વ્યવહારૂ પરિણામ ચીતરવામાં આવશે ત્યારે દષ્ટિબિન્દુ ખસી જશે, મુ. ફરી જશે અને પછી વ્યવ હારના અને નયના ફાંફાં મારવા પડશે માટે ઉપરની બાબત ચર્ચા કરીને આપણી વિષય ચર્ચાની ભૂમિકા સ્પષ્ટ કરી નાખવી જોઈએ. જો એમજ નિર્ણય થાય કે આ પણા રાજ્યદ્વારી, સાંસારિક અને ધાર્મિક મુખ્ય તેમજ અવાંતર પ્રશ્નોનો નિકાલ માત્ર ધાર્મિક નજરેજ કરે છે, માત્ર જૈન આગમ અને મહાન આચાર્યોને ફરે માનને અનુસારે જ કરે છે તે અનેક પ્ર*નામાં જે ગંભીરગોટાળા થતા જોવામાં આવે છે તે થતા અટકી જશે. વધારે વિચાર કર્યા વગર બાહ્ય સુંદર દેખાતી આ ભૂમિકા હાલ તે સર્વ કબુલ કરશે એમ મને લાગે છે. તુરત કહેવામાં આવશે કે અલબત, આપણે જેન છીએ, ચચ જેન તરીકે જ કરીએ છીએ અને આપણે સર્વ સામાજિક પ્રશ્નને નિકાલ ધર્મના સિદ્ધાન્તને અનુસરીને જ કરે જઈએ, એમાં બીજો સવાલ હેઈ જ ન શકે.
છતાં અત્યંત ખેદ સાથે જણાવવાની જરૂર છે કે આવું શુદ્ધ લાગતું દષ્ટિ બિન્દુ આપણે હમેશાં જાળવી શકતી નથી, જ્યારે જ્યારે ચર્ચા કરવામાં આવે છે ત્યારે ત્યારે સગવડ પડે ત્યાં ઘર્મ સિદ્ધાન્તને આધાર લેવામાં આવે છે અને જ્યાં સગવડ ન પડે ત્યાં રૂઢી” “વ્યવહાર” “આચાર’ને આગળ પાડી દેવામાં આવે છે. આ રીતિ અયોગ્ય છે, એટલું જ નહિ પણ ચર્ચાને કદિ નિકાલ ન આણે તેવી છે. કોઈ પણ બાબતની ચર્ચા કરતાં પ્રચલિત વ્યવહાર શું છે તે તરફ વિચાર જ ન ક એવું અત્ર વક્તવ્ય નથી, પણ નિર્ણય તે ધર્મની નજરે જ થવો જોઈએ, ધર્મ પણ વ્યવહારને પિષે છે એમ કહેવામાં આવે તો પછી કદિ કોઈ બાબતને નિર્ણય થાય જ નહિ અને ધર્મ શું કહે છે તે વિચારવાનો અવકાશ જ ન રહે. વ્યવહારમાં ગમે તેવા ગોટાળા ચાલતા હોય તે જે ધર્મને માન્ય હોય તે પછી ધર્મની નજરે વ્યવહારના પ્રશ્નને નિકાલ કરવાને સવાલ પણ ઉભું થતું નથી. કોઈ મુ. દાની બાબતને ઉડાવી દેવાને માર્ગ પ્રચલિત વ્યવહારને આધાર લે એ છે. આ બાબત બહુ વિચાર કરીને નિર્ણય કરવા જેવી છે અને તેને નિર્ણય ન થાય ત્યાં સુધી ચચા કરવી તદ્દન નકામી છે. આ મુદ્દા ઉપર વિચાર કરવા સર્વ વિદ્વાનને મારી ખાસ વિજ્ઞપ્તિ છે. અત્યારે અનેક બાબતની ચર્ચા આપણી કેમમાં ચાલે છે લેખકે મનમાં આવે તેમ લખે છે, બોલનારા બોલે છે પણ મુદ્દો લયમાં રહેતે નથી, તેથી ચર્ચામાં અર્થ વગરની ગરમી વધી જતી જોવામાં આવે છે. એમ લાગે
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આપા સામાજિક સવાલો,
૨૧૯
છે કે ચર્ચાની ભૂમિકા શુદ્ધ કરી આગળ વધવામાં આવે તા સેકડા કચવાટા થતાં
મટકી જાય.
2
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અહીં ખાસ જણાવી દેવાની જરૂર છે કે ચર્ચાને અંગે · સંપ્રદાય ’ થી ચાલી આવતી શૈલીના આશ્રય લેવામાં આવે તેમાં વાંધા નથી. દાખલા તરીકે આવે અમુક લબાઇના રાખવા કે અમુક આકારના શખવા, ચરવળાની દાંડી આટલી લાંબી હોવી જોઇએ વિગેરે આવશ્યક ક્રિયાની બાબત પર સાંપ્રદાયિક જ્ઞાનની છાયા આવે તે તેમાં કાંઈ અડચણુ કે અગવડ જેવુ' નથી, કારણ કે એવી કેટલીક ખાખત સ’પ્રદાયથી ઉતરતી આવે છે, પણ આપણા વ્યવહારના પ્રશ્નના હાય-સાંસારિક કે રાજ્યદ્વારી સવાલા અથવા ધાર્મિક ચર્ચા ચાલતી હૈાય તે વખતે તા ધની ચાવીઓ જ ઉઘાડવી પડે, સૂત્ર સિદ્ધાન્ત અને સુવિદ્ગીત આચાર્યના અભિપ્રાયા ઉપરજ આધાર રાખી શકાય, તેમાંપણુ ને રૂઢી કે વ્યવહારને મુખ્ય કરવામાં આવે તે પછી કોઇ આગતમાં ચર્ચા કરવાની જરૂરજ રહેતી નથી.
આ ભૂમિકા સુધી વાત લઈ આવ્યા. ચર્ચાની પદ્ધતિ સંબંધી વાત કરી, ચર્ચાની જરૂરીઆત સંબ ંધમાં એ મત પડે તેમ નથી. આપણી કામને અનેક રીતે એટલેા પાસ થતા જાય છે કે જો પદ્ધતિસર પ્રયત્ન કરી ઉપાયે યોજવામાં નહિ આવે તે થાડા વખતમાં આપણે નામશેષ થઇ જઇએ એવી પરિસ્થિતિ જણાય છે, તેથી ચર્ચા તેા જરૂર કરવી જ પડશે. ઉપરની ભૂમિકા પર ખાસ વિચાર કરવા જેવા છે અને કાઇપણ સુજ્ઞ જણાવે તે તેના વિચારા જાણવા પણ ચેાગ્ય છે, તેથી અહીં હાલ તુરંત વિરમવુ ચગ્ય લાગે છે, ઉપર જણાવેલી - દિશાએ લક્ષ્યમાં રાખીને આપણે આપણા સામાજિક સવાલેાની વિચારણાને મંગે કેટલાક સાંસારિક, રાજ્યદ્વારી, ધાર્મિક અને સાથે નૈતિક તેમજ તે સની સાથે અતલગને સંગ ધ ધરાવનાર કેળવણીના સવાલા હવે પછી વિચારથું, દરમ્યાન ઉપર જણાવેલી ચર્ચાની ભૂમિકા પર વિચાર કરવા અને તે સંબધી પેાતાના વિચાર જણાવવા સર્વને વિજ્ઞપ્તિ છે, મૌક્તિક.
ચૈત
સ્ત્રીઓને લાજ કાઢવાનું કારણ.
कदाचिदेते तरुणं व्रजेयुः, मा दुर्गतिं मदनं निरीक्ष्य । इतिकृपातः युवतीजनोऽयं, मुखे पटाच्छादनमाकरोति ॥ અજ્ઞાનથી તરૂણા કદી પણ મુખ નિહાળી મુજતણું', તે મવિષે સવિકાર કામે, દુર્ગતિ દુ:ખ જ્યાં ઘણું; ત્યાં જાએ નહીં એવી કૃપાથી યુવતીએ નિજ વસ્ત્રથી સુખ ઢાંકતી શાલે ભલી લાળુ ગુણ શીળધર્મ થી,
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ तीर्थकरनी अनेक प्रकारनी भक्ति समकिराने निर्मळ करे छे.
૧ દેવદ્રવ્ય પ્રવાહની અપેક્ષાએ અનાદિ છે ને અમુકજિનમંદિરની અપેક્ષાએ સાદિ છે. અમુક વ્યક્તિની અપેક્ષાએ સાદિ છે.
૨ આરતી વિગેરેના ચડાવાઓ અથવા રથયાત્રાઓ વિગેરેમાં જે ઘી બોલવામાં ન આવે તે પરસ્પર કલેશ થવાનો સંભવ છે ને તેટલા માટે આરતી વિગેરેના ચડાવાની આવશ્યકતા છે.
૩ પ્રથમ ને ઘણા સમૃદ્ધિવાળા હતા ને જિનેશ્વરની ભક્તિ કરવામાં તત્પર હતા. તેમનામાં હાલ કરતાં તીર્થાધિરાજની ભકિત કરવાનો પ્રેમ ઘણે હતો; તેશી કરેડ રૂપીઆઓ ચડાવામાં બોલતા હતા. તેને માટે કુમારપાળ મહારાજા વિગેરેના વખતના દ્રષ્ટાંત મોજુદ છે.
૪ આરતી વિગેરેના ચડાવો કરવાથી જેનધર્મની પ્રશંસા થાય છે; તીર્થકરનું બહુમાન થાય છે, ભાવની વૃદ્ધિ થાય છે અને ઘણું છું અનુમોદના કરીને લાભ મેળવે છે.
૫ ચડાવા વિગેરે કરવાથી કેટલીક વખત આવેતાંબરનું તીર્થ છે એવું સાબીત થયું છે ને તીર્થો આપણા કબજામાં આવ્યા છે.
છે જેમ જેમ દેવદ્રવ્યની વૃદ્ધિ થાય છે તેમ તેમ પૂજાનાં સાધને (ઉપકરણો) સારાં મળી આવે છે ને ઉત્તમ સાધનથી ભાવની વૃદ્ધિ થાય છે.
૭ જે સાધુ અથવા શ્રાવક દેવદ્રવ્ય સંબંધી આવક ભાંગે છે અથવા સ્વીકારેલું ધન આપતા નથી અથવા નાશ પામતા દેવદ્રવ્યની ઉપેક્ષા કરે છે તે સંસાર તસુકમાં પરિભ્રમણ કરે છે. કહ્યું છે કે
आयाणं जो भंजइ, पडिवण्णधणं न देइ देवस्स ।
नस्संतं समुविस्कइ, सोवि दु परिभमइ संसारे । આ લોક ઉપરથી એમ જણાય છે કે જે દેવદ્રવ્ય ભક્ષણ કરનારની ઉપેક્ષા ફરે તે પણ સંસારમાં ડુબે છે..
૮ સાધુ સાધ્વીઓ જે સ્થળમાં દેવદ્રવ્ય વપરાયું હોય તેવા સ્થળમાં ઉતરી
૧ દેવદ્રવ્યના સંબંધમાં તેમજ વM ઉતારવાથી અને દેડીયાપારણે ઝુલાવવા વિગેરેથી કરતી જિનભક્તિના સંબંધમાં એક મુનિએ આ લેખ લખી મોકલ્યો છે તે તેમનાજ શબ્દોમાં દાખલ કરવામાં આવ્યો છે. તે નિપાત બુદ્ધિથી લાપૂર્વક વાંચવા લાયક છે અને જ રસ્યનો વિચાર કરી એગ્ય અને પ્રવૃત્તિ કરવા ગોય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તીર્થકરની અનેક પ્રકારની ભક્તિ સમકિતને નિર્મળ કરે છે.
. : 5
શકે નહિ તથા જેના ઘરમાં દેવદ્રવ્ય હોય તેના ઘરની ગોચરી પણ કરે નહિ. ને જો ગોચરી વિગેરે કરે તે તેને એગ્ય પ્રાયશ્ચિત કરવું પડે કહ્યું છે કે
जिणदव्वलेसाजाणियं, ठाणं जिणदवभोयणं सब्बं ।
साहहिं चइयव्यं, जइ तंमि वसिज्ज पच्छित्तं ।।
જે સ્થાન લેશ પણ દેવદ્રવ્યથી ઉત્પન્ન થયું હોય અથવા જેનો ભેજનમાં લેશ પણ દેવદ્રવ્ય રહેલું હોય તેને સાધુએ ત્યાગ કરે અને જો તેનો ત્યાગ ન કરે ને તેવા ઉપાશ્રયન કે અન્નપાનાદિને સાધુ ઉપગ કરે તે તેણે પ્રાયેશ્ચિત લેવું જોઈએ. દુષમ કાળના પ્રભાવને લીધે જે સાધુઓ દાક્ષિણ્યતાવડે તેવા માણસેનાં મન સાચવે તે તે એગ્ય કહેવાય નહિ. જે સાધુ અથવા શ્રાવક તેવાઓનો પક્ષપાત કરે તે સંસારમાં બુડે છે. - ૯ જે માણસે દેવદ્રવ્યથી શ્રાવકે ઉદ્ધાર કરવા ધારે છે, તેઓ તે શ્રાવકને દુઃખમાં નાખે છે અને પરિણામે દેનાર લેનાર બંને દુઃખી થાય છે, તેમજ દેવદ્રવ્ય
બે છે. પાલીતાણા વિગેરે તીર્થસ્થળોમાં શ્રાવકની સ્થિતિ પ્રાયે ગરીબીવાળી માલુમ પડે છે તે દેવદ્રવ્યના ભક્ષણનું પરિણામ છે. આથી જે માણસ બાદાથી શ્રાવકેની દયા દયા પિકારે છે ને અંદરખાનેથી પિતાના ઘરના પૈસા ન કાઢવા પડે તેટલા માટે દેવદ્રવ્યમાંથી આપવાની વાત કરે છે તેઓ ગરીબ શ્રાવકેને ઉલટા બમણું દુઃખી કરે છે. એવા માણસે શાસનના હિતકારી નથી પણ જૈનશાસનના શત્રુઓ છે એમ સિદ્ધ થાય છે.
૧૦ તીર્થકરની ભક્તિને અ જે જે ક્રિયા કરવામાં આવે તે તે સમ્યકત્વની શુદ્ધિનું કારણ છે, તેથી જે માણસો ઘડીઆપારણું ઝુલાવે છે અથવા સ્વપ્ન વિગેરે ઉતારે છે તેઓને તે ક્રિયા સમૃત્વની શુદ્ધિની હેતુભૂત છે તેટલા જ માટે છપ્પન દિકુ કુમારીઓ આવીને ભગવંતના સૂતિકર્મ વિગેરેની ક્રિયાઓ કરે છે તથા ઇદ્ર મહારાજા વિગેરે ભગવાનને મેરૂ પર્વત પર લઈ જઈસ્નાન કરાવે છે અને રમવાને માટે રત્નનો ગેડીદડે વિગેરે વસ્તુઓ મૂકે છે. વધારે તે શું કહેવું, પરંતુ આદીશ્વર ભગવાનના લગ્ન વિગેરેનું કામ પણ ઇંદ્ર મહારાજે અને ઇંદ્રાણીઓએ કર્યું હતું તથા દેવતાઓ પણ બાળક બિગેરેના રૂપ કરી જેવી રીતે ત્રણ જગતના નાથ તીર્થકરની ભકિત થાય તેમ કરતા હતા. તેમાં કોઈ પણ પ્રકારેમથ્યાત્વ કહી શકાય નહિ. જે માણસ અજ્ઞાન દશાને લીધે અથવા પુત્રાદિની અભિલાષાને લીધે તેવું કામ કરે તે તેમાં લોકો દરમિથ્યાત્વ છે તે તે દરેક ક્રિયામાં સરખું જ છે, આમાં કાંઈ વિશેષ નથી. કેમકે કઈ માણસ તીર્થંકરની માનતા વિગેરે પુત્રાદિકની ઈચ્છાએ કરે તે તે ઈચછા રાખનારને તેમાં દેવ છે. માટે ઉત્તમ પુરૂએ તેવી તુચ્છ
'
'
:
*
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
-
જ
-
છા ન રાખતાં ફક્ત મોક્ષસુખની ઈચ્છાએ જ તીર્થકરની ભક્તિ કરવી. તેવી રીતે ભક્તિ કરવાથી સમ્યકત્વ નિર્મળ થાય છે. શાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું છે કે –
सदायरेण य एवं, पूइज्जतोलि देवनाहेहिं । न होइ पूइओ खल, महापागुणो भयवं ।। उधिकरणसत्ती, रुवाणं वजियो हि जावइआ । संकप्पावकहा जाव, भक्तिर तहावि नो सक्को ।। અર્થ–“દેવતાઓના સ્વામી. ઇદ્ર મહારાજાએ સદરવર્ડ કરી પૂજ્ય છતાં પણ ભગવત સંપૂર્ણ પ્રકારે પૂજાતા નથી. કેમ કે ભગવાનમાં અનંત ગુણે રહેલા છે. ઇંદ્ર મહારાજની જેટલી વૈકિય શક્તિ છે અથવા તેના મનમાં જેવા પ્રકારે ભક્તિ કરવાના સંક૯પ થાય છે તેવા સર્વ સંકલ્પો વડે પૂજા વિગેરે ભક્તિ કરવાથી પણ તેમની સંપૂર્ણ પૂજા થઈ શકી નથી.' અર્થાત્ તીર્થકરની જેટલી શનિ કરે તેટલી ઓછી છે અને જેમ જેમ વિશેષ ભકિત કરશે તેમ તેમ તમારું રામ્યકત્વ નિર્મળ થશે.
( ગર્ભધારણ કરવાથી હરિનગમેડી દેવું અને કરાવવાથી ઇંદ્ર સમક્તિ નિર્મળ કર્યું છે અને પુણ્યબંધ કર્યો છે એ હકીકત પણ અહીં ધ્યાનમાં રાખવા યોગ્ય છે.)
જેવી રીતે ભગવંતને સ્નાન વિગેરે કરાવવું તે ભગવંતની બાલ્યાવસ્થામાં જેરૂ પર્વત પર દેએ ભક્તિ કરી તેને જણાવી આપે છે અને છઘસ્થ અવસ્થાને ભાવનાનું સૂચવન કરી આપે છે, તેવી જ રીતે ભગવાનને બાલ્યાવસ્થામાં ઈંદ્રાણીઓ વિગેરે આવીને હુલાવતી હતી ને જુદા જુદા પ્રકારે ભકિત કરતી હતી તે અવસ્થાનું
ડીઆપારણું સૂચન છે. તીર્થકરની ભક્તિ નિમિતે જ્યારથી ભગવાન ગર્ભમાં આવ્યા ત્યારથી પણ દેવતાઓ ભક્તિ કરવાને માટે તત્પર રહે છે તથા ભગવાનના ઘરમાં હિરણ્ય, સુવર્ણ, ધન, ધાન્ય, ફ, વસ્ત્રાદિની વૃષ્ટિ કરે છે ને જુદા જુદા પ્રકારે ભગવાનની ભક્તિ કરે છે. એવી રીતે ભક્તિ કરવાની આપણી શક્તિ નથી તે પછી સાધારણ રીતે સોના અથવા રૂપાનું પારણું કરાવીને યથાશક્તિ તીર્થાધિરાજની ભક્તિ કરીએ છીએ તેમાં કેવી રીતે મિથ્યાત્વ સંભવે?મેક્ષની અભિલાષાથી તે કામ થાય તો બીલકુલ તેમાં મિશ્યાવને સંભવ નથી. પ્રત્યુત ઉત્તમ ભાવજાઓ ઉત્પન્ન થવાને સંભવ છે.
૧૧ ચતુર્દશ સ્વ પણ જે ઉતારવામાં આવે છે તેમાં પણ તીર્થકર ભગવાની માતાએ આવી રીતનાં ચૌદ નાં દિઠેલાં હતાં અને તેથી આવી રીતના
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ત્રણ અગત્યના સવાલે.
. ૨૩ જણાવેલાં છે તે દરેક સ્વપ્ન સંબંધી વિચાર કરશે ને દીર્ઘદ્રષ્ટિથી જે તે તેમાંથી પણ તીર્થંકર ભગવાનના ગુણનું સ્મરણ થશે અને તેથી પણ ઉત્તમ ભાવના ઉત્પન્ન થવાનો સંભવ છે. - આ સિવાય ઉત્તમ પુરૂએ જે જે પ્રવૃત્તિઓ કરી છે તે ઘણીજ ઉત્તમ અને પ્રશંસા કરવા લાયક છે અને તેમાં બીલકુલ હાનિને સંભવ નથી. - જે ઉત્તમ રીવાજ ગીતાર્થીએ આચર્યો હોય, નિરવા હોય, કેઈ પણ જાતને પક્ષપાત ન હોય તથા ઉત્તમ પુરૂએ જેને નિષેધ કરેલો ન હોય તે વસ્તુ કરવામાં કોઈ પણ જાતને વાંધો નથી પણ તેમાં જિનેશ્વરની આજ્ઞા છે એમ માનવાનું શાસ્ત્રમાં સ્પષ્ટ કહ્યું છે, છતાં અજ્ઞાનના બાહયપણાથી અને સ્વમતિકલ્પનાથી જેમ મનમાં આવે તેમ બાલવું તે કઈ પણ રીતે યોગ્ય નથી, સ્વીકાર્ય નથી અને ઉત્તમ જનને ઘટિત પણ નથી. ઈત્યલમ
એક મુનિ.
- -
-
- -
-
-
ત્રણ સત્યના સવારો.
પ્રત્યેક વ્યક્તિ ઉપર્યુક્ત શબ્દ વાંચતાં ક્ષણવાર સંસારની ઉપાધિમાં નિમગ્ન થયેલા પિતાના મનમર્કટને પાછું ખેંચી વિચારમાં સ્થાપિત કરે છે. ક્ષણવાર એકાથતાની સાથે તે ચિત્તવે છે કે અહે ! કયા તે ત્રણ અગત્યના સવાલે છે? મેં અને ત્યાર સુધી ઘણા સવાલોનું નિરાકરણ કર્યું છે અને મને લાગે છે કે હવે કઈ બાકી રહેતું નથી, ત્યારે એ પ્રત્રિક શું હશે? તે અગત્યના હોવાથી ઉપેક્ષા કરવા લાયક તે નથી. પ્રિય બંધ ! તે ત્રણ સવાલે આ છે –
(૧) હું કોણ? (૨) કયાંથી આવે ? (૩) કયાં જવાને? આ ત્રણ સવાલો સ્પષ્ટતાપૂર્વક નીચે પ્રમાણે સમજી શકાય. (૧) “હું કેણું?” –અહીં “હું” શબ્દથી આત્મા સમજ. આત્મા તે પ્રાયઃ સર્વ જનસંમત જ છે. વિશેષત: આધુનિક સમયમાં વિજ્ઞાનશાસ્ત્રીઓએ તેની સત્તા સિદ્ધ કરી છે. તે બસંખ્યાત પ્રદેશમય છે. તેના પ્રત્યેક પ્રદેશમાં અનન્ત શક્તિ રહી છે. કેવળ તે શક્તિ કમરૂપ પટળથી આચ્છાદિત થયેલી છે, પરંતુ જે કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમઇંદ્ર સૂરિ જેમ સ્વરચિત ગશાસ્ત્રમાં કહે છે –
શ અનવૉચતમાં વિશ્વાસ ને " : = " - - - - 01 }
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી ય પ્રા.
૫૪
તેમ શુભચ્યાનારૂઢ થઈ જાય તેમ ત્રણ જગતમાં પાતાના પ્રકાશ પાડી શકે. માટે !! યાનમાં લીન થવાની જરૂર છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તથાવિધ “આત્મા” શબ્દથી ઉચ્ચારિત થતે “હું ” અછેદ્ય અને અભેદ્ય છું. અરૂપી, અનન્ત જ્ઞાન, અનન્ત દર્શન, અનન્ત ચારિત્ર્ય અને અનન્ત વીર્યવાન છું. પુદ્ગલો તે મારેા ગુણ નથી. “ શુદ્દામ મધનું યુદ્ધજ્ઞાન ગુળો મમ
શુદ્ધ આત્મ
(C
52
વ્ય તે જ જ હું' છું અને શુદ્ધ જ્ઞાનગુણ જ મારી વસ્તુ છે. આવી ચ્યુનન્ત શક્તિવાળા ‘હું ” કર્મ રૂપ અંધનથી બદ્ધ છુ, પેલિક સુખમાં રમી રહ્યા છું અને પેાતાની શુદ્ધ ચૈતના ભૂલી ગયા છુ, પુદ્ગલા માટે દોડાદોડ કરી રહ્યાં છું, આત્મિકસુખથી વિમુખ રહી વિનશ્વર પદાર્થો માટે પરિભ્રમણ કરી રહ્યા છું. જેટલી પુદ્દગલવિલાસરમણુતા મારી વધી તેટલી આત્મિકરમણતા ઘટી; પરંતુ જ્યારે તે ફરીને આત્મિકરમણુતા પ્રાપ્ત કરશે ત્યારે જ તેને ફેટનુ સુખ મળશે.
ܕ
( ૨ ) કયાંથી આવ્યા ?—હે આત્મન્ ! તું પતાને એક પર્વત ઉપરથી ગુતા મેડાળ પત્થરના કકડાની સાથે સરખાવ. જેમ પર્વતપરથી ગબડતા ગમ હતા પત્થર નદીમાં તણાવા લાગે, તાતા તાતે પાણીના માામાં ઘસાવા લાગે, ઘસાઈને મ તે ગાળ થાય અને લે તેને સારા ાકારવાળા જાણી ગ્રહણ કરે; તેમ હું આત્મન્ ! તુ પણ અનન્ત નિગેદ અને નરકના દુ:ખો સહન કરતા, એકેન્દ્રિય, એઇન્દ્રિય, તેઇન્દ્રિય, ચેરિન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિયત્વ પામ્યા. આર્યભૂમિ, ઉત્તમ જાતિ, જિનરાજપ્રણીત ધર્મ, શુદ્ધમા પ્રદર્શક ગુરૂ અને બુદ્ધધર્મના નાયક અંત્ શૈલ વિગેરે પામ્યા, હવે શા માટે આગળ બધાંના પ્રયત્ન કરતા નથી ? પ્રયત્ન કર, પ્રયત્ન કર, ગુણાની શ્રેણિ પ્રાપ્ત કરી નિષ્ફનદ સુખ મેળવ
JAY
( ૩ ) કયાં જવાના ?~~~હે જીવ! તું તારી સાથે એકાન્તમાં વાત કર ને તારી જાતને પૂછી જો કે તે તારી જીઢગીમાં કાંઇ સત્કૃત્યો કર્યો છે ? કઇ ભૂમિકામાં તુ રહ્યા છું ? તે તારે! ધર્મ ( સાધુધર્મ ! શ્રાવકધમ ) યથા માન્ય છે ? તારૂ વન કેવું છે ? તું જ્યારથી આ જગતમાં આવ્યા ત્યારથી અત્યાર સુધી વિભાવદશામાં કે સ્વભાવદશામાં રહ્યા છુ As you sov, so you will rup, જેવુ વાવીશ તેવું લણીશ. આ પ્રમાણે વિચારવાથી સ્વત: તને તેને જવા મળશે અને તેટલા ઉપરથી તુ અહીંથી કયાં જવાને યોય હું તે સમજી શકીશ.
ઉપરોક્ત ત્રણુ સવાલે પ્રત્યેક વ્યક્તિ ખેતાનું જીવન ઉચ્ચ કરવાને સદા ઝિન્હવી સ્વાત્મ હિતાર્થે ચાગ્ય પ્રયત્નો આદરી શાશ્વત સુખ પ્રાપ્ત કરે એવી લેખકાં નમ્ર પાર્થના છે. અમૃતલાલ ડાહ્યાભાઈ શાહ-અમદાવાદ.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દેવદ્રવ્યને લગતી ચર્ચા.
૨૨
देवद्रव्यने लगती चर्चानुं छेवट.
પંડિત બહેચરદાસે માગેલી માફી.
(પ્રજામિત્ર. તા. ૧૬-૯-૧૯ ઉપરથી). એક ગ્રહસ્થ લખી જણાવે છે કે પંડિત બહેચરદાસ જીવરાજે ગયા જન્યુઆરી મહીનાની તા. ૨૧ મીએ મુંબઈ માંગરોળ સભાન હાલમાં જૈન વકતૃત્વ કળા પરારક સભાના આશ્રય હેઠળ “જૈન સાહિત્યમાં વિકાર થવાથી થયેલી હાનિ” એ વિષય ઉપર જે ભાષણ આપ્યું હતું, તે સંબંધમાં જેમ ઘણા ગામમાં મેટે ખળભળાટ ઉભો થવા પામ્યું છે, તેમજ મુંબઈમાં પણ ગઈ આઠમના દિવસે
ડીજીના ઉપાશ્રયમાં આચાર્ય શ્રી વિજયધર્મ સૂરિજી મહારાજના વ્યાખ્યાન વખતે ચર્ચા થઈ હતી. તે વખતે સંઘ તરફથી આચાર્યશ્રીએ પંડિત બહેચર દાસને બોલાવી સમજાવી કાંઈપણ નિવેડો લાવવાની સૂચના કરી હતી. પરિણામે આચાર્યશ્રીના સમજાવવાથી પંડિત બહેચરદાસે પોતાના વિચાર માટે અને “જેન સમાજનું તમસ્તરણ” વાળા લેખને માટે સમસ્ત સંઘની માફી માંગી છે અને તે વિચારો તથા તમાસ્તરણવાળા લેખને પાછા ખેંચી લીધા છે. આ હકીકત ગઈ ચતુર્દશીના દિવસે ગોડીજી મહારાજના ઉપાશ્રયમાં આચાર્યશ્રીના વ્યાખ્યાન વખતે જાહેર કરવામાં આવી હતી. પ્રારંભમાં મુનિ વિદ્યાવિજયજીએ કેટલુંક વિવેચન કર્યા પછી જણાવ્યું હતું કે તમે બધા જાણુને ખુશી થશે કે બહેરારદાસના જે ભાષણ માટે અને તમસ્તરણવાળા લેખને માટે જેનસમાજમાં ખલભળાટ ઉઠયો છે અને દીલ દુ:ખાયાં છે. તે ભાષણ અને લેખને માટે પંડિત બહેચરદાસે માફી માગી છે, એટલું જ નહિ પણ પિતાના તે વિચારે અને લેખને, પાછા ખેંચી લીધા છે. ”તે પછી મુનિશ્રીએ પંડિત બહેચરદાસે લખી આપેલું માણપત્ર સભા સમક્ષ વાંચી સંભળાવ્યું હતું. માફીપત્ર આ પ્રમાણેનું છે
“ ગયા જન્યુઆરી મહિનાની તા. ૨૧મીએ માંગરોળ સભાના હાલમાં જૈન વકતૃત્વ કળા પ્રસારક સભાના આશરા હેઠળ મેં “જૈન સાહિત્યમાં વિકાર થવાથી થયેલી હાનિ ” એ વિષય ઉપર એક ભાષણ આપ્યું હતું, તે ભાષણમાં મારા ઉપશમ પ્રમાણે મેં મારા વિચારે જણાવ્યા હતા. તેમાંના કેટલાક વિચારો તથા “જૈન સમાજનું તમસ્તરણ” નામને મારે લેખ જૈન સમાજને અયોગ્ય અને અનુચિત લાગ્યાં છે, અને સમાજમાં કેટલાક ખળભળાટ થયે છે એમ મારા જેવામાં આવે છે. મારી વિવાથી અવસ્થા છે, તેમાં મારા વિચારેથી કે મારા લેખથી સમાજને દુભવવાનો મારે જરાપણ આશય નહોતે, તેમ છતાં જ્યારે તેમ થવા પામ્યું છે, તે તેથી હું મારા તે વિચારોને માટે અને તમસ્તરણવાળા
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છો જેન લમ વકાસ,
લેખને માટે શ્રી સંઘની પાસે માફી માગું છું, અને તે વિચારે તથા લેખને પાછા ખેંચી લઉં છું.” તા. ૬-૯–૧૯
લી, બેચરદાસ જીવરાજની સહી. દા. પિતે. માફીપત્ર વંચાઈ રહ્યા પછી પંડિત બહેચરદાસે ઉભા થઈ આ માફીપત્ર લખી આપ્યાનું કબુલ કર્યું હતું. તે પછી શેઠ નગીનભાઈ મંછુભાઈ અને શેઠ મોહનલાલ હેમચંદે આ માફીપત્રથી શ્રી સંઘને સંતોષ થયે છે એમ જાહેર કર્યું હતું, તેમ બીજા ગામના સઘને પણ સંતોષ થશે તેમ ઈછયું હતું. છેવટે ગોડીજી મહારાજની જય બોલાવી સભા વિસર્જન થઈ હતી.
स्फुट नोंध अने चर्चा.
આ સંસારમાં મનુષ્ય ઘણે ભાગે સાંસારિક ભેગોપભેગમાં વિશેષ રાચેલા રહે છે. તે સંસ્કાર ઘણું જન્મથી ચૂંટેલા હેવાથી ફેરવવા મુશ્કેલ પડે છે, અને તે સંસ્કાર વિરૂદ્ધ સારી રીતે સિંચન કરવામાં આવે, વારંવાર શુદ્ધ દિશા દેખાડવામાં આવે ત્યારે જ તેવા સંસ્કારની સ્થિતિ મંદ પડે છે, મનુષ્ય સ્વસ્વરૂપમાં જાગ્રત થાય છે અને શુદ્ધ રસ્તા તરફ પ્રેરાય છે. આવાં કાર્યો માટે શુદ્ધ નિષપણ સાધુ મહાત્માઓની બહુ જરૂર છે. આ સંખ્યા જેમ વધારે હોય તેમ શુદ્ધ
કરિોનો વિશેષ ફેલાવો થાય છે, અને જે જ્ઞાતિ કે ધર્મ આવા નિષ્પક્ષપાત અતિ મહાત્માઓ ધરાવે છે તે જ્ઞાતિ કે ધર્મ વિશેષ ફેલાય છે. ધર્મની વૃદ્ધિ માટે, એ લાવા માટે, તેના અનુયાયીઓની દ્રઢતા માટે તથા જે અનુયાયીઓની ધર્મ કાકા ઘટતી જતી હોય અને અન્ય ધર્મમાં તેઓ ફેરવાતા હોય તેવાઓની શ્રદ્ધા , થાય તેવી જાતના ઉપદેશ ફેલાવવા માટે જેનામમાં સાધુ મુનિમહારાજાની
ગ્રા જેમ બને તેમ વધે તે ઈચ્છવાયેગ્યા છે. જેમકેમની સંખ્યા નાની છે, પણ આખા હિંદુસ્તાનમાં ઘણાખરા સ્થળામાં તેનો ફેલાવો થયેલ હોવાથી આવા મડાઓના વિહારની ઘણે સ્થળે જરૂર છે. આ મુનિ મહાત્માઓ જ્યાં વિચરે ત્યાં ત્યાં તે ઉપદેશ આપી દરેકને જૈનધર્મમાં દ્રઢ કરે છે અને શુદ્ધ રસ્તે પ્રેરે છે, પણ આવા મહાત્માઓની જે ટુંકી સંખ્યા દષ્ટિએ આવે છે તે જોતાં અને તેમને વિકાળ પણ હદમાં રહેલ હોવાથી તેઓ બધે સ્થળે આખા વરસમાં વિચરી રાકે તે સાંભવ નથી; જે મુનિરાંખ્યા અત્યારે (અ૫ ) છે તે પણ જે ઘટતી જાય તે કંપ આપનારાઓની ખામી અનુભવવાને પ્રસંગ ભવિષ્યમાં જેનકેમને
તે જ તેવી હીતિ રહે છે, તેથી આ બાબતમાં કેવાં પગલાં લેવા તે વિચા-:: તે બંનેની ખાસ ફરજ છે. જેને કેમ બદતી જાય છે, તેના અનુયાયી
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રટ નધિ અને ચર્ચા
ક, ૨૨૭
* કામ ન
એની સંખ્યા અ૫ થતી જાય છે, તેનામાં મરણપ્રમાણ વધારે છે, ઘણે સ્થળે જેને બંધુઓ અન્ય ધર્મમાં ફેરવાઈ જાય છે આવા આવા પોકારે સભળાયા કરે છે તે તે બાબતમાં વિચાર કરવાની-જેનોમની વૃદ્ધિ કેમ થાય તે બાબતની તાકીદે પગલાં લેવાની જરૂર છે.
1
.
1
*
*
. .
'
,
*
,
,
,
, ,
' '
.
' હાલમાં આચાર્યશ્રી વિજયધર્મસૂરિજી મુંબઇમાં ચોમાસું રહેલા છે; અને ઉપર સવાલ તેમણે હાથ ધર્યો છે. જેને સાધુઓની સંખ્યા. અહેવાથી અને સર્વ સ્થળે જોઈતા જરૂરીઆતના કાર્યોમાં તેઓ પહોંચી વળતા નહિ. હેવાથી એક ઉપદેશક મંડળ સ્થાપવાની તેમણે મુંબઈમાં રોજના ઘડી છે, અને તે માટે સારું ફેડ પણ ગત પર્યુષણના દિવસોમાં કરવામાં આવ્યું છે. આ ફંડમાં લગભગ સવા લાખ રૂપિયા ભરાયા છે, પણ આ ઉપદેશક મંડળને કાર્યક્રમ હજીનિયત થયે હેય તેમ અમારા જાણવામાં આવેલ નથી. આ ઉપદેશક મંડળ દ્વારા તેઓશ્રી ઉપદેશકે તૈયાર કરાવવા ઈચ્છે છે, અને ભવિષ્યમાં જે સ્થળે સાધુએ પહોંચી શકે તેમ ન હોય તેવે સર્વ સ્થળે આ ઉપદેશ જઈને તેમના ઉપદેશ દ્વારા જેન કામના અનયાયીઓને દ્રઢ કરશે, અન્ય મનિઓને જૈન ધર્મમાં ફેરવવા પ્રયત્ન કરશે અને જૈન જ્ઞાતિઓમાં પડેલ કરીવાજો, સડા, કુસંપ, ફ્લેશ વિગેરે ઉપદેશ દ્વારા તેઓ દૂર કરશે. આ ઉપદેશક મંડળને કાર્યક્રમ અને ઉપગીતા જ્યાં સુધી જાહેરમાં મૂ કવામાં ન આવે ત્યાં સુધી તે મંડળ ઉપર અથવા તેની ભવિષ્યની કાર્યપદ્ધતિ ઉપર ઉહાપોહ થઇ શકે તેમ નથી, પણ આચાર્યશ્રીએ આરંભેલ આ કાર્ય બહું ઉત્તમ, પ્રશંસનીય અને આદરણ્ય છે તે તે અમારે મત બંધાય છે. ઉપદેશકે કેવા રાખવા, કેને ઉપદેશ આપવાને હક આપ, તેના અભ્યાસની લાઈન કેવી મુકરર કરવી, ક્યા કયા ગુણ તે તેનામાં અવશ્ય હોવા જ જોઈએ, તેમણે સંસારની અપે. ક્ષાએ શું શું અવશ્ય ત્યજવું જ જોઈએ વિગેરે જરૂરી બાબતે બહુ વિચારીને મુકરર કરવાની છે, કે જેથી ભવિષ્યમાં ઉપદેશકે ઈસિત કાર્ય કરી શકવા સમર્થ થાય; અને ઉપદેશ માટે જોઇતા ગુણે તેમનામાં હોય. સાધુ મુનિરાજ દ્વારા જે કાર્ય અને જે ઉપદેશ થઈ શકે છે તેટલું કાર્ય આ ઉપદેશકે કરી શકશે કે કેમ તેની અમને શંકા છે, પણ આ જમાનામાં ઉપદેશકેની તાકીદે જરૂર છે, જેને ધર્મ અને તેના ફેલાવા માટે ઉપદેશક સિવાય ચાલી શકે તેમ નથી તેવી અમારી માન્યતા છે. જેન બંધુઓ આવા ઉપકારક મંડળ તરફ પોતાને ઉદાર હાથે યથાશક્તિ જરૂર લંબાવશે તેવી આશા છે.
5! *: * -
ક
=" 13 !'
:: .:'
,
દેવદ્રવ્યની ચર્ચા આ પર્યુષણ પર્વમાં બહુ જોરથી સર્વત્ર ચાલી છે. આ બાબતમાં ઉહાપોહ કરવાની અને વિચાર કરી નિર્ણય લાવવાની તાકીદે જરૂર છે.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકારા,
સમાં ચાલેલી આ ચર્ચા છેવટના નિર્ણય વગર દબાઈ જાય તેમ અમને લાગતું નથી. સાધારણ ખાતું તે સર્વક્ષેત્રપષી ખાતું હોવાથી તે દ્રવ્યની વૃદ્ધિ થાય તેવાં પગલાંઓ ચોજાય તે ઉત્તમ છે. દરેક સ્થળે પર્યુષણ પર્વનાં સ્વપ્ન ( સુપન) અને ઘેડીયાપારણનું ઘી ડાય છે. આ બાબત પૈકી સુપનની બાબતમાં મુનિ કલ્યાણવિજય શ્રીયુત ધર્મચંદને ઉત્તર આપતાં તા. ૭-૯-૧૯ ના “જૈન માં લખે છે કે:–“દ વનના વર્ણનમાં ક૯પસૂત્રકાર લખે છે કે તે ગગનમંડળથી ઉતરતાં ભગવંતની માતાએ જોયાં, ” આ પરથી ચેહ પવનનાં ચિત્રો જે પુસ્તકમાં ચિન્નેલાં હોય છે તે જોવા માત્રથી લોકોને સંતોષ છે, ત્યારે કોઈ અગર ચાંદી વિગેરે ધાતુનાં વનનાં દશ્યો બનાવરાવીને ઉપરથી નીચે ઉતારવાને દેખાવ શરૂ કર્યો. આવા પ્રકારની એક સામાન્ય બાબતને મહત્વ આપી વધારે લખવું યોગ્ય જ નહોતું, છતાં પૃચ્છક મહાશય જ્યારે એવા શંકાકુળ થયા છે તો હારે આ વિષ યને સ્પષ્ટ ખુલાસો કરી દેવું જોઈએ કે- ન ઉતારવાની રૂઢી શાસ્ત્રીય છે એમ હું માનતા જ નથી, છતાં એમ પણ મારું માનવું નથી કે “સ્વપ્ન ઉતારવાં એ માત્ર છે, અથવા વન ઉતારનારા મિથ્યાત્વનું સેવન કરે છે. પરંતુ આ કામાં કે કોઈ પણ ધાર્મિક દૃયમાં સાંસારિક સ્વાર્થને અંગે કે બીજા કોઈ કારણથી જે નવનથી વિપરીતતા છે તેને જ હું મિથ્યાત્વ ગણું છું અને તેવા તત્ત્વને પગ ફરવા હું ઉપદેશ કરી શકું, પરંતુ હવે કે બીજી પણ તેવા પ્રકારની પ્રવૃ
ઓ કે જે હાનિકારક ન હોય અને સામાન્ય વર્ગને ધર્મપ્રતિ પ્રીતિજનક હયા છે તેને હું પ્રીતિઅનુકાવ રૂપ ગણું છું.” સ્વપ્નના સંબંધમાં મુનિ કલ્યાણ દિજપના આ ખુલાસે વિચારવા લાયક-ચર્ચા કરવા લાયક છે. આ વનને
ગે બાણ વી-ચઢાવે બોલવામાં આવે છે, તે ઘી અગર ચઢાવાની આવકમાંથી કેટલેક સ્થળે અમુક ફાગ સાધારણ દ્રવ્યમાં અને અમુક ભાગ દેવદ્રવ્યમાં એમ વિવરે પાડવામાં આવે છે. મુંબઈમાં ડીજીના દેરાસરના ઉપાશ્રયમાં ઉતારવામાં આવતા સુપનની અડધી ઉપજ સાધારણમાં અને અડધી દેવદ્રવ્યમાં જમે કરવી તેમ આ વરસથી કર્યું છે. આ બાબતમાં શું કરવું વધારે ઉચિત ગણાય તે બાબ તમાં વિદ્વાન મુનિ મહારાજાઓ અને શ્રાવકવર્ગ ચર્ચા કરી ભુલાસે બહાર પાડશે. તે ભવિષ્યની લાઈન નિર્ણિત થવામાં તે ખુલાસે બહુ 'ઉપગી નીવડશે તેવી અ-- મારી માન્યતા છે.
દેવ-દ્રવ્ય” તે સાધારણ નો વિષય હાલ થઈ પડ્યો છે. મુનિ માણે પણ આ બાબતમાં પોતાના વિચારે બહાર પાડવા ઉસુક થયા છે, અને “જેન પત્રના વધારા સાથે એક નાનો બુક તેમણે બહાર પાડી છે. આ માસિકના પુટ ૧૧૬ હર પ ફ તને તે પિતાની દલીલોના સમર્થનમાં તેને મૂકે છે
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- ફુટ નેધ અને ચર્ચા
૨૨૯ તેઓ શ્રાવકોને વિજ્ઞપ્તિદ્વારા સૂચના કરતાં કહે છે કે –“દેવદ્રવ્ય શ્રાવક વાપરે તેથી દુર્ગતિમાં જવાય છે, પણ જ્યારે ભેળા લોકેને-વિવેકહીન લેકીને ભેળવી લીધેલું દ્રવ્ય હોય તે તેના વારસાને કાયદા પ્રમાણે પાછું માગવાને હક કુદરતી રીતે જ ઉ રહે છેકારણ કે બાપ ઘી બોલે તે વડીલોપાર્જિત મિલકતમાંથી બોલે, તેમાં દીકરાને હક હોય છે અને દીકરાઓ તેમાં ગાંધે પણ લઈ શકે આ કોઈ દેવદ્રવ્ય તેને આવા આપવાને માટે નથી, તેના આ લેક તથા પાલેકના હિત માટે લેવાની આવશ્યકતા હૈવાથી ફકત અંગ ઉધાર દાખલ જ લેવાનું છે. જે આ બાબતમાં શ્રીસંઘ નિવેડો નહિ લાવે અથવા કેલેજની યેજનામાં નહાયતા નહિ કરે તે તે દેવદ્રવ્યમાં પોતાને હક બતાવી નામદાર સરકારની સલાહ લઈ હિસે માગવા અને નવું દ્રવ્ય આપતાં અટકવું,” આ જનાને અર્થ તેમને કોલેજ કાઢવી હોય તેમ જણાય છે. દેવદ્રવ્ય ઉપર જ તે બાબતમાં તેમની નજર ખેંચાણી છે, અને જે તેમની ધારેલી મુરાદ બર ન આવે તે સરકારને વચ્ચે નાખવાની અને દેવદ્રવ્યમાં પૈસા આપવા બંધ કરવાની તેમની સૂચના છે. દરેક સંઘને અને દરેક જૈનને દેવ દ્રવ્યના વ્યયની તપાસ કરવાને હક છે, બાકી દેવદ્રવ્ય જે માટે નિૌત થયું હોય તેજ બાબતમાં વાપરી શકાય છે, અને નીમેલા દ્રસ્ટીઓ-કાર્યવાહકને તેમાં ફેરફાર કરવાને હક નથી. આ માસિકના વાક્યને તેમના લખાણ સાથે શું સંબંધ છે તે અમે પણ સમજી શકયા નથી, પણ મુનિ માણેકની દેવદ્રવ્ય વપરાવાની અને તે પણ અન્ય ક્ષેત્રમાં તેમને વ્યય કરાવવાની ઈચ્છા વાંચી એક મુનિદ્વારા બહાર પડેલ આ નાની બુક વાંચતાં અમને આશ્ચર્ય લાગ્યા વગર રહેતું નથી
આ નાની બુકની સાથે જ બીજી એક બત્રીશ પાનાની દેવદ્રવ્યાદિ સિદ્ધિ અથવા “બેચર હિત શિક્ષા” નામની બુક વ્યાખ્યાન વાચસ્પતિ મુનિ લબ્ધિ. વિજયજી તરફથી બહાર પડેલી મળી છે. આ બુક હવે પછી બહાર પડવાની આખી બુકનો પ્રથમ ભાગ છે. દેવદ્રવ્યની સિદ્ધિને વિશેષ ઉલ્લેખ આ બુકમાં જણાતું નથી. પં. બેચરદાસને હિતશિક્ષા આપવા જતાં જે કહુ અને કર્કશ ભાષા આ બુકમાં વાપરવામાં આવી છે તે વાંચી એક મુનિ તરફથી લખાયેલી આ બુક માટે ઉલટે ખેદ થાય છે. રોરવ નરક, અભવીપણું, નાસ્તિકતા, મિથ્યાત્વી વિગેરે શબ્દ આ જમાનામાં અસર કરે તેવું નથી. વળી એક સ્થળે સાધુની વડીનીતિ, લઘુનીતિ સંબંધી જે વાક્ય મુકયું છે તે વાંચીને અત્યંત ખેદ થાય છે. વ્યાખ્યાન વાચસ્પતિ શાસનની &િલણ થતી ન દેખી શકે, તેથી તેમની સેવાના હૃદયમાં ખેદ, દિલગીરી વિશેષ થાય તે સહજ છે. દેવદ્રવ્ય સશાસ્ત્ર છે, શાસ્ત્ર પ્રમાણ છે, આવશ્યકીય
ન છે. તેની કેઈથી ના પાડી શકાય તેમ નથી. દેવદ્રવ્ય તથા કથાનુયોગ વિગેરે
-
૬
-
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૨૩૦
www.kobatirth.org
શ્રી જૈનધમ પ્રકાશ
બાબતાની સિદ્ધિ માટે વધારે પ્રમાણે-આગમ-અનુમાન વિગેરેના આપવાની જરૂર છે. આવી યુકે જો આવા અર્થની સિદ્ધિ કરાવવા માટે બહાર પડે તે અવશ્ય ઉપકારક જ નીવડે. હવે પછી બહાર પડવાના વિભાગમાં આગમાદિ પ્રમાણ વિશેષ માવવાના જ હશે એમ અમે અનુમાન કરીએ છીએ. માત્ર તેમાં શબ્દો કટુ વાપરું વામાં ન આવે એવી અમારી વિનંતિ છે.
*
પ. બેચરદાસે સુબઇના શ્રી સંઘ પાસે આચાર્ય શ્રી વિજયધમ સૂરીશ્વરજીની રૂબરૂ પેાતાના દેવ-દ્રવ્યના ભાષણમાં જે કાંઇ પણ શાસ્ત્રવિરૂદ્ધ ખેલાયુ હાય તે માટે માફી માગી છે. ૫. બેચરદાસનુ પ્રકરણ હવે સમાપ્ત થાય છે, પણુ દેવ-દ્રવ્ય અને સાધારણ દ્રવ્ય નિમિત્તમાં જે ચર્ચા ઉભી થઇ છે તે આ માીથી સમશે ખરી ? એ એક અત્રત્યતે પ્રશ્ન છે. આ ચર્ચોમાં ઉશ્કેરાવાની, પેાતાના અભિપ્રાય પ્રમાણે મત નાંહુ આપનાર ઉપર ક્રોધ કરવાની, કે સજ્જનને ચેાગ્ય ભાષા પડતી મૂકવાની જરૂર નથી. દેવ-દ્રવ્ય શાઅસિદ્ધ છે તેમ અમારૂં માનવુ છે. ચર્ચાથી પા ખતના નિવેડો આવે, દેવદ્રવ્યની શાસ્ત્રીય રીતે સાબીતી થાય તેની ખાસ જરૂર છે. આ પ્રકરણ ચાલુ ચોમાં મૂકાણું છે, અને આગા અને ત્યાર પછીના પશુ જે વિદ્વાન પ્રણેતા થયા છે તેમના કથનાનુસાર દેવદ્રવ્યની સિદ્ધિ થવાથી ભવિષ્યમાં આ ચર્ચા વધારે લાભદાયી નીવડશે તેવુ અમારૂ માનવુ છે. જૈનકામને દેવદ્રવ્યમાંથી દેરાસરા અને મૂર્તિઓનુ સરક્ષગ, પૂજન, વૃદ્ધિ, જીર્ણોદ્ધાર વિગેરે કરવાના છે, અને દેવદ્રવ્ય હશે તેજ આ ખાતાં પોષાશે અને વૃદ્ધિ પામશે. આકી દેવદ્રબ્ધ ઉપર મમત્વ રાખનાર પોતાના દ્રવ્ય તુલ્ય ગણી જરૂરીઆતવાળા સ્થળે એ પણ નહિ વાપરનાર ગૃહસ્થા તે દોષપાત્રજ છે તેમ કહ્યા વિના ચાલતુ નથી. ન્દ્વિાન આચાર્યાં અને મુનિ મહારાજાઓને ધ્રુવદ્રવ્યના સોંગ ધમાં વિશેષ ચર્ચા ચલાવી તને શાસ્ત્રસિદ્ધ ઠરાવવા માટે વિશેષ પ્રમાણે બહાર પાડવા અમારી વિન ંતિ છે,
*
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
**
પંચ પરમેષ્ટીરૂપ મહા મંગળકારી સદાકાળ મરણીય સિદ્ધચકના આરાધન માટે સાયબિલ તપવડે દુ:ખ-દારિાને શૂરનારી એવી આસા શદ ૭ થી શરૂ થશે. ! ભાદરવા ને આસે! મહિને ( શરઋતુ ) અદહુજીના વ્યાધિથી ઘણે સ્થળે કુકેરા, ઝાડા, ઉલટી, તાવ વિગેરે વ્યાધિ પ્રસારનાર છે, યખિલ તપ આ સ દધિઓને હુડાડનાર, પાચનશક્તિને વધારનાર છે. આ તપથી કર્મનિર્જરા સાથે શરીરસુખાકારી પણ પ્રશ્ન કરી શકાય છે; અને અનેક વ્યાધિના ભયથી મુક્ત
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્ફુટ નોંધ અને ચર્ચો
તપ કરવા અમે ભલામણુ કરીએ છીએ, કર્મનિજ રા અને શરીરસ શરીરસુખાકારીના ગુણેા પાષનાર આ દિવસેાના જેમ વધારે લાભ લેવાય તેમ ઉત્તમ અને હિતકારી છે. આ તપસ્યાવડે પરમપદ સાધનાર શ્રીપાળ મહારાજાની કથા પ્રસિદ્ધ છે. તેમની વનાનુસાર વર્તન કરી સિદ્ધિસુખ મેળવવા દરેક ' બધું અવશ્ય પ્રયત્ન કરશે એવી આશા રાખવામાં આવે છે.
*
૨૩૧
For Private And Personal Use Only
મુંબઈમાં સ્થપાયેલ મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના ચતુર્થી વાર્ષિક રીપોર્ટ અવલાકનાથે અમેને મળ્યા છે.. આ રીપોર્ટ સાઘત તપાસી જોતાં વિદ્યાલયની વધતી જતી પ્રગતિ માટે બહુ આન ંદ થાય છે. આવી સસ્થાઓની સ્થળે સ્થળે ધણી જરૂર છે. જૈન કામના ખરા અભ્યુદય ત્યારેજ થઇ શકશે. આ વિધાલયમાં પ્રતિવર્ષ અભ્યાસ કરતા વિધાથી એની સ ંખ્યા વધતી જાય છે. શરૂઆતના વર્ષમાં અભ્યાસ કરનારની સંખ્યા ૧૫ હતી, જ્યારે આ વરસમાં તેની સ ંખ્યા ૪૩ ની છે. આા ૪૨ વિદ્યાથીઓમાં ૩૧ *ી વિદ્યાથી છે, જેના બધા ખર્ચ વિદ્યાલય તરફથી આપવામાં આવે છે, અને ૧૨ પેઇંગ વિદ્યાર્થી છે, જેઓ અમુક નિયત રકમ પેટતાના ખર્ચ બદલ વિધાલયમાં આપે છે. વિદ્યાલયમાં દેશસર રાખવામાં આવેલ છે, અને દરેક વિદ્યાર્થી ને હમેશાં પુર્જા અને ધાર્મિક અભ્યાસ કરવા પડે છે. ધાર્મિક અભ્યાસ માટે આનદધનજીના સ્તવના અને તત્ત્વાર્થાધિગમ સુત્ર તથા યશેવિજયજી કૃત અષ્ટકમાંથી અમુક અંકા રાખવામાં આવ્યા છે; વિદ્યાથી ઓ બહુ રૂચિથી અભ્યાસ કરેછે, અને પરીક્ષાના પરિણામ તરફ જતાંફક્ત એકજ વિવાથી તેમાં નાપાસ થયેલ છે. પરીક્ષકના રીપોર્ટ બહુ સતાષકારક છે. વિદ્યાથી ૪૩ પૈકી ૨૧ વિધા થીએ આ લાઇનબાં, ૪ ઇજનેરી લાઇનમાં, ૧૫ મેડીકલ લાઇનમાં અને ૩ વ્યાપારી લાઇનમાં છે. જુદી જુદી લાઇનમાં કેળવાતા ધાર્મિક જ્ઞાન સંયુક્ત આ વિદ્યાથી એ કામને ભવિષ્યમાં બહુ ફાયદા કરનારા થઈ શકશે તેવી આશા રહે છે. વકતૃત્વ કળા ખીલવવા એક વિદ્યાર્થી મડળ પણ આ વિદ્યાલયમાં ગાઠવવામાં આવ્યું’ અને દરેક અઠવાડીએ જુદા જુદા વિષય ઉપર છુટથી ચર્ચા કરવામાં આવે છે. ખેંચ ખાતું તપાસતાં ચાલુ ખાતાની આવક દરવર્ષે ઘટતી રહી છે, જ્યારે વાર્ષિક લવાજમમાં ઠીક ઠીક વધારા થતા જાય છે. છેલ્લા વરસના ખર્ચના આંકડા અઢાર હજાર રૂપિયા લગભગ છે. આ ઉપરાંત ખીલ્ડીગ ફંડમાં સારી સહાયતા મળી છે. વિદ્યાલય માટે સવા બે લાખ રૂપિયા લગભગની કિમતનાં મકાના લેવામાં આવ્યા છે, જ્યારે તે ક્રૂડમાં રૂા. સવા લાખ આવ્યા જણાય છે. આ મુકામ ફ્રેંડમાં * !! છે, ઉત્સુ કાર્યવાહકોએ આ શો પૂર્ણ કરવાને
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
થી જેન ધર્મ પ્રકાશ.
છે. યારેલાલ નામના એક જૈનને દશ હજાર રૂપિયા ધીરી જંગલખાતાને અભ્યાસ કરવા પરદેશ મોકલેલ છે. આ નવું સાહસ છે. આ આખો રીપોર્ટ તપાસતાં ઘણી વિગતો જાણવાની મળે છે. કોમને અતિશય ઉપગી આ સંસ્થાના ફંડમાં જેમ વધારે વૃદ્ધિ થાય અને તેવા ખાતાઓ જેમ વધારે સ્થપાય તેમ તેમને વધારે લાભ થવાને છે, ઉદાર જૈન બંધુઓ આડમાં ચાલુ અને ઉપયોગી મદદ મોકલ્યા કરશે એવી આશા રાખવામાં આવે છે.
ઉપરોક્ત રીપેટ સંપૂર્ણ કરતાં તેના વિદ્વાન સેક્રેટરી કે મને અતિ ઉપયોગી બાબત તરફ દરેક જૈન બંધુઓનું ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે. તેઓ કહે છે કે – “વારં વાર વિચાર કરતાં એમ જણાય છે કે કેળવણુ વગર આપણે વિસ્તાર નથી, સંરકાર વગર પ્રગતિ નથી, પ્રગતિ વિના જાહોજલાલી નથી અને જાહોજલાલી વગર એક જવાબદારીઓને પહોંચી વળવાનાં સાધને ઉત્પન્ન થાય તેમ નથી. કોમ અને ધર્મનાં વિશાળ કાર્યોને સરવાળે લેતાં, આખા વિશ્વની આગળ વધવાની
વળતાં અને તેવા પ્રયત્નોમાં અવ્યવસ્થા જણાતાં થતી હાનિઓ પર વિચાર કરતાં બાપ કેળવણીના સવાલને બહુ રીતે વિચારવાની જરૂર છે. ગમે કે ન ગમે. જ કેળવણી વગર તે ચાલે તેમ નથીએને સુંદર રીતે સુવાસિત કરશે તે કાં ફળ મળશે, એને અવગણનાના સ્થાને રાખશે તે એક પ્રચંડ વર્ગ તમારી રાએ ઉ થશે, એને દારિદ્રસ્થિતિમાં રાખશે તે એનાં ફળ સડેલાં, તુચ્છ, નિમ૯૦ મળશે, એને પાળી પિલી તંદુરસ્ત રાખશે તે એની સંતતિ સુદ્ધ, તંદુરસ્ત અને આગામી ચિંતવનશીળ ઉત્પન્ન થશે. જમાનાની કેળવણી તરફ પ્રહાર કરે, કેળવાયેલા વર્ગની માત્ર કેળવણી ખાતરજ અવધારણા કરવી એ મહા નુકશાન કરનાર છે, અધ:પાત કરાવનાર છે, જમાનાને અંગે જરૂરીઆત નહિ ઓળખવાથી કચેલ પ્રગાદ છે. એના પ્રાયશ્ચિત્તમાં સમષ્ટિ શરીરને ઘણું સહન કરવું પડે તેમ છે. અને પડે છે. કેળવણીની જરૂરીઆત સર્વકારવામાં જ કેમને લાભ છે, ધર્મને શોભા છે, સમાજનું આગળ પ્રયાણ છે અને દેશને ઉદય છે. આવા વખતમાં દુનિયાની પરિસ્થિતિથી અજ્ઞાન રહી પાંચસો વર્ષ પહેલાની વાત કરવી એ નિર્બળતા અને અને બતાવે છે. જમાનાની જરૂરીઆત ઓળખવી અને દેશકાળની પરિસ્થિતિથી ફરાત રહેવું એ નાયકોની ફરજ છે અને તેમાં ખલના કરે તે નાયકપદને ગ્ય વાર વખત રહી શકતું નથી. કેમને કેળવણીની જરૂરીઆત દેખાડનારા આ
ચ તરફ અમે પ્રત્યેક જૈન બંધુનું, આગેવાન ડોનું અને મુનિ મહારાજારાનું લક્ષ ખેંચીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પુસ્તાની પહેચ.
૨૩૩
पुस्तकोनी पहोंच,
દેવદ્રવ્યાદિ સિદ્ધિ અપર નામ બેચર હિતશિક્ષા
- દ્વિતીય વિભાગ. આ વિભાગ હાલમાં જ અમને મળેલ છે. તેની અંદર દેવદ્રવ્યની સિદ્ધિને અંગે વ્યાખ્યાનવાચસ્પતિ શ્રી લધિવિજયજી મહારાજે નીચે જણાવ્યા પ્રમાશેના સૂત્ર, પંચાંગી અને ગ્રંથો વિગેરેની સાક્ષીએ આપીને દેવદ્રવ્યની સિદ્ધિ કરી છે.
શ્રાદ્ધદિનકૃત્ય. શ્રાદ્ધવિધિ. ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરૂષ ચરિત્ર પર્વ ૪–૧૦ ઉપદેશસહતિ. પંચાશક ચેાથું, આઠમું ને તેની ચકા. મહાવીર ચરિત્ર સંબધ પ્રકરણ. વસુદેવહિંડ (અતિ પ્રાચીન) ભક્તપરિણા પયને મૂળ. રાયપાસે સૂવ. જીવાભિગમ સૂત્ર. વ્યવહારભાષ્ય. આવશ્યકવૃક્રવૃત્તિ. (હરિભદ્રસૂરિ વિરચિત) આવશ્યકર્ણિ. નિશીથચૂર્ણિ,
ઇત્યાદિ. આટલા આધારે ઉપરથી હવે આશા રાખવામાં આવે છે કે-જે એમ કહેતા હતા કે- શાસ્ત્રના આધારેવડે બેચરદાસને નિરૂત્તર કરીને પછી તેની માફી મંગાવવી હતી તેઓનાં દિલનું સમાધાન થશે. - કદિ આટલા આધારે બતાવવાથી પણ બેચરદાસ નિરૂત્તર થયેલ ન હોય તે હવે તેમણે મૌન બેસી ન રહેતાં આના ઉત્તર આપી પિતાના કહેલા શબ્દ જૈન શાસ્ત્રો (મૂળ) ની બારીક તપાસ પછી મને જણાયું કે આ દેવદ્રવ્ય શબ્દને પ્રયોગ મૂળમાં કોઈ જ ઠેકાણે નથી. આ શબ્દ તાંત્રિક યુગમાં આપણે કેટલાક સાધુઓએ દાખલ કીધે છે.” આને સાબીત કરી આપવાનું રહે છે. જે એ શબ્દ દાખલ કરી દીધું હોય તે કયારે (સંવત), કેણે? અને શેમાં? તે લખવું. તે સાથે સુજ્ઞ જેન બંધુઓએ પણ વિચાર કરવા ગ્ય છે કે આ હકીકત સૂત્રે ને પંચાંગીમાંથી પણ નીકળી આવેલ છે છતાં એકવાર બેચરદાસની દાખલ કરી દીધાની વાત સ્વીકારીએ તોપણ તે દાખલ કરી દેનાર કોણ હતા? શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિ. નવાંગવૃત્તિકાર શ્રી અભયદેવસૂરિ, કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય, પ્રભુ પછી હાજ વર્ષે થયેલા શ્રી વસુદેવ હિંડના કત્તાં મહાન આચાર્ય વિગેરે છે. જે આપણે એ પુરૂષને સત્યવાદી માનતા હઈએ, ભવભીરૂ માનતા હઈએ, પરમ ઉપકારી માનતા - હુઇએ અને બેચરદાસ કરતાં તેમની કિંમત વધારે આતા હઈએ તે તેને વિચાર કરીને પછી બેચરાના વિચારને પુષ્ટિ આપવા માટે તૈયાર થવું જોઈએ,
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
યાદ રાખવું જોઈએ કે આટલું જાણ્યા પછી જે બેચરદાસના કથનને પુષ્ટિ અપાય તો તે સૂવે, પંચાંગી અને મહાન ગ્રંથનું તેમજ તેના કત્તઓનું અપમન કરવા બરાબર છે એટલું જ નહીં પણ ગોળ ને ખેળ સરખે નહીં પણ ગે* બને બાળ કરતાં તુછ કહેવા જેવું છે,
છેવટે આ બુકની અંદર બેચરદાસના ભાષણ સંબંધી દેવદ્રવ્યની હકીકત છા શબ્દોની સમાલોચના કરવાનું શરૂ કરેલું છે. તે વિષે હવે પછીના ભાગે વિશે એટલે લખશું. હાલ તે દેવદ્રવ્યના સંબંધમાં કેટલાક બંધુઓનું કહેવું એમ
છે-બેચરદાસે માફી માગવાથી કાંઇ આ વિષય બંધ પડતા નથી.' આ વાત *ી છે, તે તેના નિર્ણય માટે વિદ્વાનોની સભા કરવા બેચરદાસ કે તેના પક્ષકારે વાર હોય તે તે સંબંધી તમામ સગવડ કરી આપવાને અમે તૈયાર છીએ.
સભાનું સ્થળ પાલિતાણું રાખવામાં આવશે કે વિદ્વાન મુનિઓ અને ડી બીરાજે છે અને તીર્થયાત્રાના લાભને લઈને બીઓને આવવું સહેલું છે.
છે ને સભાપતિની ગોઠવણ બેચરદાસ કે તેના પક્ષકારની કબુલાત આવવાથી વિની સાથે વિચાર મેળવીને મુકરર કરવામાં આવશે. વાદી તરીકે વિદ્વાન મુનિ
રાજાને શ્રાવકે બીરાજશે. પ્રતિવાદી તરીકે બેચરદાસ અને તેના પક્ષકારે પણ એવી શકશે. પૂરાવમાં જેને શાસ્ત્રો કે જે પ્રમાણિક પુરૂષના રચેલાં હશે 1 લાખલ કરવામાં આવશે. આ શરત પ્રમાણે જે બેચરદાસ કે તેના પક્ષકાર તૈ. ટાર હોય તે તેમણે તેવી કબુલાત અમારી તરફ લખી મોકલવી. એટલે એ તારીખ નીમવા વિગેરેનું કાર્ય શરૂ કરશું.
આ સંબંધમાં ફોગટ પિતાના મગજમાં આવે તેવું લખવા કરતાં ન્યાયની તે પિતાની કહેલી હકીકત સિદ્ધ કરવા બેચરદાસ અને તેના પક્ષકારે કટીબદ્ધ લેવાની જરૂર છે. જૈન વિદ્વાને, મુનિઓ, શ્રાવકે તે વર્ષો થયા દેવદ્રવ્યની સિદ્ધિને તિ કરી રહ્યા છે ને કહી રહ્યા છે, તેને માટે પુરતા શાસ્ત્રાધાર પણ અપાઈ ગયા છે. હવે તે સામા પક્ષકારે જ તૈયાર થવાની જરૂર છે. તેના પક્ષવાદીઓએ પણ સાવ વાન વું યોગ્ય છે.
યાદ રાખવું કે પુરાવમાં આવેલા શા પૈકી કઈ પણ શાસ્ત્રને અપ્રમાણ કહેવાથી માત્ર સરશે નહીં પણ તેના કર્તાને અપ્રમાણિક સાબીત કરવા પડશે. જે છેરહાર કરતાં અસંખ્ય દરજજે તેઓ પ્રમાણિક ઠરશે તો તેમના લખેલા શાસ્ત્રોને માણ કહી શકાશે નહીં. આ તો ન્યાયી માણસે સમજી શકે તેવી વાત છે. આ સંબંધમાં હાલ વધારે ન કહેતાં ઉત્તરની રાહ જોવી ગ્ય લાગે છે. . . ' ' .
' . ' , ' , નિ- આ હકકતને સુધરેલા જમાનામાં ચિલે રાત-દથી ઓળખવામાં આવે છે. છે , અને તે અને ઉપગ કયાં નથી પણ આ ચેલેજ છે એમ માની લેવાનું છે. શ્રી.
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જાહેર માં
આ દિવસમાં પર
પચાસ મુક્તિવિમળજીના રોલાં નીચેની તકે થોડા દિવસમાં છપા. હિને અમારી તરફથી બહાર પડવાના છે અને તે સાધુ સાધી તથા જાહેર સંસ્થાઓ લાઇબ્રેરીઓ (પુસ્તકાલય) વિગેરેમાં ભેટ તરીકે આપવાના છે. માટે જેમને જોઈતા હોય તેમણે નીચેને શિરનામે લખવું. * ૧ જ્ઞાનપંચમી કથા,
૨. પિસદશમની કથા ૩ મેરૂત્રયોદશીની કથા કરી શહિણીમની કથા પ. પર્યુષણ મહાજ્ય કેડારી ચ દલાલ માહોલાલ,
દેવસાને પાડે ઉપાય અમદાવાદ..
છે; f
e
.
:
-
-
-
-
-ન,
, ,
,
,
, ,
%
*
રકમ
.
.
.
. .
.
विद्वान् मुन्दिमहाराजाओ प्रत्ये प्रार्थना. પાક્ષિકાદિક પ્રતિક્રમણમાં હાલમાં કહેવાતા શ્રાવકના અતિચારની અંદર કેટલાક શબ્દો સંસકૃત ભાષાના, કેટલાક મારવાડી ભાષાના અને કેટલાક જુના રૂઢ શબ્દો છે. તેથી તે બોલતાં ને સાંભળતાં તેને ભાવ સ્પષ્ટ થઈ શકતો નથી. તેથી તેવા શબ્દો ને વાક્ય ફેરવી શુદ્ધ ને સરલ ગુજરાતી ભાષામાં દરેક અતિચાર બરાબર સમજાય તેવી રીતે તેની રચના કરવાની એક શ્રાવક, ઇચ્છા ધરાવે છે. તેમાં કઈ વિરોધ છે? જે વિરે હોય તે તે સકારણ જણાવવા કૃપા કરશે અને જે વિરોધ ન હોય તે તે જણાવવા કૃપા કરશે. તૈયાર થયા પછી અનુભવી ને વિદ્વાન મુનિ મહારાજની સંમતિ અવશ્ય મેળવવામાં આવશે તે સિવાય પ્રસિદ્ધિમાં મૂકવા ઈચછા નથી એટલું ધ્યાનમાં રાખશે.
ગ્રાહક અને બુકે મગાવનારને સૂચના ન ધર્મ પ્રકાશના સંબંધમાં કોઈ પણ લખવું હેય તો તે પત્રમાં પોતાના રજીસ્ટર નંબર અવશ્ય લખે
ચૈત્યવંદન ચોવીશી થઈ રહી છે. ફરીને છપાવવાની છે - રત્નાકરપશ્ચીશી ભેટ મંગાવનારે પોસ્ટેજ સાથે મેકલવું પોસ્ટેજ વિનાના પત્ર ઉપર ધ્યાન આપવામાં આવશે નહીં. આ
સકારણ વધારેલી કિંમત ઉપર ધ્યાન આપવું
ઉપદેશપ્રાસાદ ભાષાંતરના પાંચ ભાગે એક બીજા ભાગ થઈ રહ્યા છે. બીજી આવૃત્તિ છપાવવાની છે, પરંતુ તે ભાગ શિવાય વાંચનારને વાંચવામાં ત્રુટક પડતું નથી. આ બધા ભાગ ખાસ વાંચવા લાયક છે.
હાલમાં નવા બહાર પડેલ બે ગ્રંથ ને એક ભાષાંતરની બુક વેચાણ ખરીદ કરવા ઇચ્છનારને પણ એકલવામાં આવશે. તેમણે હિંમત ઉપરાંત પોસ્ટેજ હું સમજવું.
.'
ક
,
'ન, *
,
'*:
:
-
C
..
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir પુરતો એ મારા ગુનાને જાના 1 અમે ચહેરાની સહાયથી અવસાય દર કેટલાએક પુરો હાર પાડીએ છીએ તે અને બીજાના પ્રસિદ્ધ કરેલા પુરક પણ મુનિરાજને તથા બીઓને ભેટ દાખલ આપીએ છીએ. અને અર્થ એ નથી કે-અમે તમામ સાડી તમામ પુરૂ કે ભેટ આપી શકીએ છીએ. સભાની ઈચ્છા અને કરી અનુસાર તેમજ સહાયકની ઈછા રગને તેમની સાથેના સંકેત અનુસાર કેટે આપવામાં આવે છે. એટલે તમામ સાધુ સાધ્વીને ભેટ આપવા પહોંચી રાએ તેથી તેઓ હે અમારી ઉપર ખેદ કરવાનું કારણ નથી. રે અમારે હેતુ “સાધુ સારી કાંઈક પણ ગુરૂ મહારાજની આધીનતામાં જ તે ઠીક' રમે હોવાથી અમે દરેક વખત ગુરૂદ્વારા મંગાવવાનું લખો કરે છતાં કેટલાક સાધુ સાથીઓ સ્વત: મંગાવે છે, તેમને ગુરૂદ્વારા મંગાવવાનું દતાં એ થાય છે. કેટલાક સ્રનું નામ મારા જીવે છે અને કેટલાક પ્રથમ અમારા એ તમને લખેલ છે દાદિ લખે છે પણ આવું કોઈપણ પ્રકારનું લખાણ ન કરતાં કયારે શેટ મંગાવવા ઈચ્છા થાય ત્યારે ગુરૂમહારાજને વિનંતિ કરવી અને તેઓ Mવવું. આમ કરવામાં ક્ષતિ શું થાય છે તે અમે સમજી શકતા નથી, ? સાઇ જી. ખાસ કરીને પિતાની ગુરૂજી પ્રસિદ્ધ હોય તો તે : ર રવા જે મુનિરાજના રાકમાં હોય તેમની મારફત ગાવાનું સપનું આ જ કેટલાક એકાવિહારી જેશ ગયેલા, ગુરૂકુળવાસ તજી દીધેલા, સંવત છે છે કે નહીં ? આ હકીકત કઈ રીતે તે ઘટિત છે એમ અને ઠા લી, પિગ્યાતા લેટને અડે જેવો તે અમારું કામ છે, સંસ્કૃત હાલ ન લેય છતાં સંસ્કૃત ઢિશે મંગાવે છે. પ્રતિક - એકના અભ્યાસીઓ મંગાવા લખ્યા છતાં બીલકુલ કર્મથન મસ વિનાના મારે છેજાતરી બુક છે કે પાંચ સાત સીધું આવી છે. એક હોય તેણે ચાલી શકે તે જ દીડ જમાવે છે, અને એને માટે રાજે જ વિચાર કરી લટ મંગાવી અને અમે સાધુ સારીના દરેક હા ને દરેક બુક !! રાપવા બંધાયેલા નથી અને પહિંચી શકીએ તે પણ નથી તે કાનમાં રાખવું. - ર કેટલાક ગુરૂઓ પિતાના દરેક વ્યિ કે શિષ્યને પુરક અપાવે છે, - તિપિતાના સુતકના પોટલાં જુદાં જુદાં ઓછી પિતાના રાગ કાલક છે કે એ મુકે છે. આદિ સે હશીપણું અઘટિત રીતે વધે છે અને તે આ ': પરમહારાજને કુશ ન હોવાથી પુર: ક સા ઉપારણે પાટલી પર હું અને ત્યાં સુકાય છે તેની વ્યવસો પશુ થાય છે, કે જે દેશપાત્ર કરવાનું દિ કાનું આ નવું કારણ ઉભું થયું છે, તેથી આશા રાતમાં દરેક સમુદાયના અહી હારાજે ધ્યાન આપવાની આવશ્યકતા છે. છે આ લખાણથી કાઈ મુનિરાલાને એક કરવાની જરૂર નથી, કારણ કે એ For Private And Personal Use Only