Jain Dharm Prakash 1913 Pustak 029 Ank 04

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533336/1

Page #1

-
માં મને - ૧
જેનધર્મ પ્રકાશ.
માં
--
-
-
-
-
-- --*-ને નાયક -
शार्दूलविक्रिडितम्. ये जीवे दयाशवः स्पृशति यान् स्त्रपोपि न श्रीमदः श्रांता ये न परोपकारकरणे हृष्यंति ये याचिताः । स्वस्थाः सत्स्वपि यौवनोदयमहाव्याधिप्रकोपेषु ये તે રાત્તાપારિત્રપિતા થા તિ પુન: |
જેને જીવદયા વસી મનવિર્ય, લલીતો ગવ નહ. ઉપકારે નવ ધાક, યાચકગણે આહાર માને ; શાંત ચિતણી, જુવાની મદન. રાગે હણાયે નહીં, એવા સુંદર શ્રેટ મુકત ગુણધી શેવ્ય જવલ્લે મળી.
" * *
-
-
શું પુસ્તક ૨૦ મું.
અશાહ. રસંવત ૧૯૬૦. શાકે ૧૮૩૫.
અંક ૪ છે.
-
- -
પ્રગટ કર્તા. શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા. ભાવનગર,
अनुक्रमणिका. . ૧ શ્રીવી.નો ગુણાનુવે દ ( સમક). • •
૨ વર્ધમાન તપની ઓળી સંબધી સામાન્ય સમજ.. ના ૩ નિધિઓ સંબંધી તપની સમજ. ..
૪ ચંદાળના રાસ ઉપરથી નીકળતે સાર .. ( ૫ મેવાડ મારવાડનાં કેટલાંક તીર્થસ્થાને.. ... .. ( ૬ જૈનધર્મ અને તેના ચારિત્ર વિધિને અનુભવે. ૭ પાલીતાણામાં થયેલી ગબર હોનારત. .
” શ્રી “સરસ્વતી” છાપખાનું-ભાવનગર,
પિટેજ રૂા૦-૬-૦ ભેટ સાથે.
ના કાકા કાકાનેરા:/
uys ,
૧૦૩.
-
૧૦૫ ૧૧૪
-
પર મૂલ્ય રૂ. ૧).

Page #2

श्री मलयगिरिजीकृत टीकायुक्त कर्मप्रकृति (. ર્મયÎ.)
આ ગ્રંથ છપાઈને તૈયાર થયે છે. ક સંબંધી આઇ કરણુ વિગેરેનુ જ્ઞાન મેળવવાના ઇચ્છુકને માટે આ ગ્રંથ બહુજ ઉપયેગી છે. તે ઝવેરી દેવ ચંદ લાલભાઈ પુસ્તકે દ્ધાર ફંડ ખાતે આપવામાં આવ્યે છે. તે પોતાના રીવાજ અનુસાર ભેટ આપતા હશે તેમને ભેટ મેકલશે. ખાકીનાને માટે પડન કિંમત કરતાં લગભગ અધીકમતના હૈ રણને લઇને તેમણે ચાદ માના કિ`મત રાખેલી છે. ખરીદ કરવા ઇચ્છનારે મુંબઇ ઝવેરી જીવણુચ'દ સાકરચ’દ ઉપર પત્ર લખવે અથવા સુરત મગનલાલ વેલચંદ ઉપર ઠેકાણુ ગોપીપુરા કરીને પત્ર લખવા. આ ગ્રંથ ઉપર બીજી ટીકા શ્રી વિજયજી ઉપાધ્યાયની કરેલી છે. જે ઉદાર દિલના ગૃદ્ગસ્થને રૂ. ૮૦૦) લગભગ જ્ઞાનદાનમાં વાપરવાની ઇચ્છા ૐય તે અમને જણાવશે તે તેને ટે પ્રયત્ન કરવામાં આવશે.
..
લાઇફ્ મેમ્બરને ખાસ વિજ્ઞપ્તિ,
લાઇફ મેમ્બરને ભેટ આપવાનાં ગ્રંથે યુકના આકારે બધાવતાં તેનું બંધાણું વધારા પડનું બેડેલુ હોવાથી જેમ મુકાકારે ગ્રંથો મોકલવા જગુવે છે તેમની પાસેથી બધામણુ તરીકે એકદર રૂ ૧-૭-૮ લેવામાં આવે છે. તે તે ગ્રંથ પ્રસિદ્ધ કરવામાં સહુય આપનાર બૃઐ પાસેથી યુકેનું અધામણુ લેવામાં ન્યુ નથી. તેથી બહુારગામના લાઇફ મેમ્બરેને ભેટના પુસ્તકે મેકલતાં પેસ્ટેજ ઉપરાંત તેટલી રકમ ચગાવવામાં આવે છે. તંત્રી.
ઉપરના ગ્રંથા કિ`મતથી મગાવનારને માટે પણ નીચે પ્રમાણે સગવડ રાખવામાં આવી છે.
૫ શ્રી પ્રમેયરત્નકેષ,
૬ શ્રી પ્રકરણો વિગેરેના સ્તવનાદિના સગ્ર ૭ ધનપાળ પ`ચાશિકા ટીકા અર્થયુક્ત,
૮ વાર્તા ને લક્ષ્મી સરસ્વતીને સદર
પાસ્ટેજ,
01
૬ શ્રી પોંચાશક ગ્રંથ સટીક. ફા. ૫૦ શ્ર્લોક ૧૦૦૦૦
ૐ સા
૨ શ્રી કર્મગ્રંથ ટીકા યુક્ત વિભાગ ૨ો. ફ્રા. ૪૦ શ્લેક ૮૦૦૦ રૂ ૨)
૩ શ્રી જ્ઞાનસાર ટીકાયુક્ત. ફા, ૧૪ Àક ૩૦૦૦
૩ ભા
૪ શ્રી પરિશિષ્ટ પર્વ. ફા, ૨૨ બ્લેક ૪૦૦૦
૩ ૧)
ફા. ૬ બ્લેક ૧૨૦૦
૩ ૦૧
૩ બા
ફ્૦) ૩૦)
કડુારગામથી મગાવનારને પેટેન્ટ ઉપરાંત એક આને વેલ્યુપેબલને લાગશે
ગ
૦)=l
2)
2)
-)~
૦)કા
૦)

Page #3

जैन धर्म प्रकाश.
जो जो नव्याः प्रदीप्तनवनोदरकपाध्यं संसार विस्तारो निवासः शारी. गदिदःग्वानां । न युक्त इह विदपः प्रमादः । अनिदुर्तजयं मानुपावस्था । प्रधानं परलोकसाधनं । परिणामकटया विषयाः । विप्रयोगान्तानि मन्मङ्गतानि । पातजयातुरमविझातपातमायुः । तदेवं व्यवस्थिते विध्यापनेऽस्य संसारप्रदीपनकस्य यत्नः कर्तव्यः । तस्य च हेतुः सिद्धान्तवासनासारी धर्ममेवः । अतः म्बीकर्तव्यः सिद्धान्तः । सम्यक सेवितव्यास्तदनिकाः । नावनीयं मुण्डमाशिकोपमानं । त्यक्तव्या खट्वसदपेक्षा । जवितव्यमाडाप्रधानेन । उपादेयं प्रणिधानं । पापणीयं सत्साधुसेवया । रहाणीयं प्रवचनमालिन् । एतच्च विधिगवृत्तः संपादयति । अतः सर्वत्र विधिना प्रवर्तितव्यं । मूत्रानुमागेण प्रत्यनिकातव्यमात्मस्वरूपं । प्रवृत्तावपकिनव्यानि निमित्तानि । यतितव्यमसंपन्नयोगेछु । सदायितव्या चित्रात सका । प्रतिविधयमनागतमस्याः । जवन्येवं. प्रवनमानानां सोपक्रमकमविनयः । विच्छिद्यते निरुपक्रमकर्मानुबन्धः । तस्मादत्रव यतथ्वं यूयमिति ॥
।नपमिनिजवप्रपञ्चा कथा ।
પુસ્તક ર૯ મું.
२५५४. सं. १८१८. शा १८3५.
श्रीमद् हेमचंद्राचार्य विरचित *अयोग व्यवच्छेदिका ( वत्रीशी) श्रीवीरनो गुणानुवाद.
(समश्लोकी.) (मनुबाह भी. भा५९७ हम शा.)
ઉપજાતિ છંદ. અધ્યાત્મ વેત્તાથી એ અગમ્ય, વિચરિવાથી પણ એ અવાગ્યા દાથકી એ નહિ દશ્યરૂપ. સ્તવીશ હું એ વીરનું સ્વરૂપ. દ અગન વિભાગ પાડનારી.
૧

Page #4

ગિને આ સ્તુતિ શું અશકય, ગુમહિ પગ મને અનન્ય; એવું વિચારી સ્તુતિ આ તમારી, કરતાં હતાં અજ્ઞ! ન દેકારી. રે કયાં સિદ્ધસેન-સ્તુતિયે મહાથ, ને આ અશિક્ષિતતણ કળ ક્યાં? માગે યુથાધિપતિનાંજ તે ય, ધીમે જતું બાળ ન ચનીય. ? હે નાથ ! જે નાશ કયાં અનેક, દુરંત દેવે સહુ તેજ છે, આશ્ચર્ય એ તેજ વિવિધ દે, વ્યાંથી લેતાં પર તીર્થદવે. . યથાર્થ કે "તાં પ્રભુ ! આપ વસ્તુ, ન મેળવ્યું કેશલ અન્ય જેવું જે લાવતાં અશ્વનું શું પતે, નમું ! અહા એ નવ પંડિતેને. હમેશ એ ધ્યાનબળે જગને, કૃતાર્થ કરતાં પ્રભુ! આપ નિ; શું અન્ય આશ્રિતજ શરણું લેવાં, પ્રસન્ન થઈ તે નિજ માંસ દેતાં. પિતે કુમાર્ગો વદતાં જતાં રે, ને અન્યને એ ઠગતાં અરે રે.
માર્ગને “તદ્દવિ એ તમને, ઈષ્યોથી એ અંધ જને! વછે. પ્રદેશવાળાં પરશાસને એ, રે ! આપનું શાસન હારવું તે ખાતા પિત થતિ ડેરે એ, વિડંબના શું થતી ભાનુમંડલે. શરણ્ય! તારા પણ તત્ત્વમાં જે, સંદેહી કે થાય વિધી તે તે.
સ્વાદિષ્ટ ને એગ્ય સુહિત પચ્ચે, સંદેહી કે થાય વિધી તે તે. હિંસાદિ એ કર્મ પથ કહ્યાથી, સર્વસથી કે ન કહેલ તેથી “નૃશંસ દુબુદ્ધિ તવણીજ ખાણ, રે ! અન્યનું આગમ ‘અપ્રમાણુ. ૧૦ હિતોપદેશે સર્વ કૃતિથી, મુમુક્ષુ અત્યાધુતા ગૃહ્યાથી; 'પૂર્વાપરે એ અવિરોધ તે એ, પ્રમાણ હાર પ્રભુ આગમ એ. ૧૧ કરે તિરસ્કાર સમું ગણે કે, આટતાં સુર પગે તમારે તે એ યથાવસ્થિત દેશનાએ, છુપાવશે ! એ કયમ અન્ય દેવો. ૧૨ એ દુઃખ આ કાળ વિશે ફળેલું, તો થશે કાર્ય તમારી જેવું કરે ઉપેક્ષા તુજ શાસનાર્થ, તે આ જન! પૂર્ણ ગાય નાથ. ૧૩ હજાર વર્ષો સુધી રે તપ તપે, ને યોગ યુગાંતર સુધી સાધે; હારે પ્રભુ! માગ મળે ન તૈયે, કે મેળવે મેક્ષ ન કે મૂકાયે. ૧૪ ' અનામ ૧ “ાયાદિ કૃતિપણું તે, સંભાવના સંભવિ વિપ્રલંભે,
૧. અનિવાર્ય ૨. અશ્વગ-ધાડાને કયારે પણ ગયું હોતું નથી, પણ મતાંતરવાળા જ્યાં ત્યાંથી ઘસડી લાવે છે. ૩. નવીન પંડિત. ૪. સારા માર્ગવાળ. ૫ તેને જાણનાર૬ રાક્ષસે છે. ધર્મસિદ્ધાંત. ૮. માનવા લાયક નથી ક. સર્વરે બનાવેલ હોવાથી. ૧૦. (સંસારથી) કાવાની ઇચ્છાવાળા. ૧૧. પહેલાં અને પછી પરસ્પર વિરૂદ્ધ ન હોય. ૧૨ દ્વા૨ાનને માટે, ૧૩ અયથાર્થ કહેનાર, ૧૪ આળ વિગેરે.

Page #5

એ દેશનાઓ પરપંથવાળી, શું દિવ્ય વાણી મહિં હેય હારી. અયુક્ત અન્ય જુતાથી કીધું, શિષ્ય મળી અન્ય રૂપે બનાવ્યું; કંકાસ એવા નવ નાથ તારે, તો બધાં એ તુજ દીપતાં રે. ૧૬ દેવાદિ જ્યારે નવ મેક્ષ ત્યારે, શરીર જ્યારે ઉપદેશ ત્યારે; અન્ય સ્પર્ધા યમ એ ઘટે રે, અન્ય સ્વીકારેલ જ દેવમાંહે. ૧૭ પૂર્વે જ દેવાંતરમાં ગયેલા, રાગાદિ એવા સહ દોષ મેલા હે નાથ ! એ મેહથી કરૂણા, સમાધિમાં સ્થિર થઈ ન કરતાં. અરે ! વિવાદિ જન જેમ તેમ, “સૃષ્ટિ એ ! નાશ કરે ફરી જ; પરંતુ હે નાથ ! તું એકમાંજ, સંસાર નિસ્તારક દેશનાં જ. ૧૯ શરીર સિંહાસન સ્થિર ને શ્લથ, ને નાસિકા આશ્રિત સ્થિર નેણ; શીખ્યા નહિં એ પરતીર્થ દે, જિનેન્દ્ર ! મુદ્રા પણ આપની તે. હે નાથ ! સભ્ય બળે જણાય, રે ! આપને એ પરમ સ્વભાવ કુવાસના જાળ વિનાશનાર, નમું ! પ્રભુ શાસનને તમારા.
અપક્ષપાતે કરીને પરીક્ષા, અનન્ય બંનેનું જણાય તેમાં લ્હારૂં યથાસ્થિત પદાર્થ કેતું, અગ્ય સિદ્ધાંત કહે ! પાનું. ૨૨ અનાદિ અજ્ઞાન રહસ્ય ખું, વચ્છેદ થઈ ચાપલ સેવ રે; એવાથી હાર્યા પ્રભુ ! મોક્ષ માગું, હું આપનો સેવક રે કરું છું? ૨૩ મક્યાં અરે વેર વિરોધ સર્વે જે નિત્ય વૈરી પણ સેવતાં તે રે ! અન્યને દુર્લભ નાથ હારી! એ દેશના ભૂમિ નમું હું સારી. ૨૪ માને, દે, કે મદને, કરીને, ધે ય લેભે વળી હર્ષથી એક હાય અરે એ પરનાં સુરે તે. "સામ્રાજ્ય તેનું સહુ ચર્થ એ તે. ૨૫ રે ! ફેંકતાં કંડ પર કુહાડે, તે અન્ય દેવે ઠતાં પ્રલોપિક ? મનીષિઓનું તુજમાં જિનેંદ્ર! ન રાગમા મન પ્રમ યુક્ત. ૨૬ નક્કી કર્યું છે પણ નાથ હારી, મુદ્રા અરે ! એ નવ તેજ ધારી; પરીક્ષમાં જે જન મધ્ય ભાવે, સમાનતા કહે મણિ કાચ મળે. ૨૭ હું એ પ્રતિપક્ષી જેને સમક્ષ, ગંભીર નાદે કરું એ અવાજ, “ ન અન્ય કે જિનદેવ તુંથી, સ્થિતિ અનેકાંત નતે નાની. ” ૨૮ શ્રદ્ધાથી જ નહિ પ્રમ તુંમાં, ન ફ્રેષમાને અરૂચિ પર માં યથાર્થ આતત્વ પરીક્ષમાં રે. સ્વીકાર હારે ! વીર મેં કર્યો છે. ૨૯ ૧. અન્ય મતાવલંબિઓએ. ૨. સરળપણે ૩. તેના શિષ્યોએ વળી તેનાથી ઉલટું છે. ૪. સહન કર્તા-વળી ના શકત્ત. ૫. સંસારનો અંત લાવનારી. ૬ અમરની તરફેણમાં
:. 9 નિવે-વાં -ઉદર ને કાડી ૮ સમવસરણ ભકિ, ક ર્થ ૧૦ ાિનું,

Page #6

અજ્ઞાનીઓને ન પ્રકાશકારી, જે આપને રાવર પામનારી;
એ હેમચંદ્રાંશુ સુતર્ક રમ્ય, વાણી સ્તવયે પ્રભુ જે અગા. આયો-–જે તે સમે જેમ તેમ, જે છે તે નાથ નામથી જે તે
દેપ કલેશ વગર આપ, એકજ તે હે નમન તમને. શિખરિણી–અરે શ્રદ્ધામાત્ર, તદપિ સઘળા ભદ્ર, મતિ,
ભલે નિદે કાં તે. પ્રકૃતિ વાદગ્રસનિઃ અરાગી દ્વષિની, જિનવર ! પરીક્ષા જે મેં કરે. કર્યું હેના માટે, સ્તવન પણ આ તત્ત્વ ભર્યું રે.
वर्धमान तपनी ओळी संबंधी सामान्य समज.
તે લેખક–સન્મિત્ર રવિજયજી ) વર્ધમાન તપ એટલે ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ પામતે તપ. તે તપ સંબંધી ઓળ કરવાની રીતિ આ પ્રમાણે છે. પ્રથમ એક આયંબિલ, પછી એક ઉપવાસ એ પ્રથમ ઓળી. પછી બે આયંબિલ અને એક ઉપવાસ એ બીજી એકળી. પછી ત્રણ આયંબિલ અને એક ઉપવાસ ત્રીજી એમળી. પછી ચાર આય બિલ અને એક ઉપવાસ એ શાથી એ . પછી પાંચ આયંબિલ અને એક ઉપવાસ એ પાંચમી આળી. આ પાંચ એળી એક સાથે કરવામાં આવે છે. ત્યારે બાદ સશકત, હિંમતવાન હોય તે જ રીતે ઉત્તરોત્તર એક એક આયંબિલ વધારતે જાય અને તેના ઉપર પ્રત્યેક ઉપવાસ કરી એક એક એળી પણ કરતે રહે જેમકે ૬ આયંબિલ અને ઉપર ઉપવાસ, પછી છ આયંબિલ અને ઉપવાસ, પછી ૮ આયંબિલ અને ઉપવાસ. એવી રીતે યાવત ૧૦૦ આયંબિલ અને ઉપર ઉપવાસ કરે, ત્યારે ૧૦૦ મી એ પણ થાય. એટલે વર્ધમાન તપની પૂણાહુતિ થઈ કહેવાય. આ વર્ધમાન તપની ઓળી અવિચ્છિન્નપણે (વચમાં તૂટક પાડયા વગર ) ચાલુ રાખવામાં આવે તે તે તપ ૧૪ વર્ષ. ૩ માસ અને ૨૦ દિવસ સુધી ચાલે છે. અને કઈમાં વચમાં ઘડાક દિવસ કઇ શરીર દિકની શિથિલતા પ્રમુખ દ્વારા સર પડતી મૂકી પછી આંતરે આંતરે કરવામાં આવે છે તે તપ પૂર્ણ થતાં વિલંબ થાય છે. આ વર્ધમાન તપ ઘણજ પ્રભાવિક તેમજ દ્રવ્ય ભાવ લિન્ન-ઉપદ્રવને હરનાર છે. તેને કોઈક વિરલ ભાગ્યશાળી જેનેજ પૂર્ણ કરી શકે છે. એ વર્ધમાન તપ કે મહાનુભાવ સુવિહિત સંવિ ભવભી; ગીતાર્થ ગુરુ પાસે શુભ મુરત ઉલ્લાસપૂર્વક જિન મંદિરમાં અથવા નદિ (સમવસરણુ) મંડાવીને યથાવિધિ અંગીકાર કરી શ્રી ગુરુમહારાજ પાસે

Page #7

વાસક્ષેપ કરાવવે; અને પ્રમાદ તજી નવપદ્મની એકળી કરતાં જે જે સદાચાર પાળવા સૂચના કરવામાં આવી છે તે તે સદાચારે જયાં સુધી આ મહાન વર્ધમાન તપનું સેવન કરવામાં આવે ત્યાં સુધી શીળ, સતાષાદિક પ્રમુખ સદ્રવત ન નક નિઘ્યાથી પાળવુ, વિશેષમાં પ્રત્યેક એળીના દિવસેામાં ગણવું ‘ નમેા તવસ્સ ’અથવા ‘નમેા સિહ્રાણુ ’ પદનું ૨૦૦૦ ગણવામાં આવે છે અને તેના ગુણ પ્રમાણે ૧૨ અથવા ૮ લેગસના કાઉસ્સગ, પ્રતિદિન તેટલાં ખમાસમણાં, તેમજ પ્રદક્ષિણા પણ દેવામાં આવે છે. બાકીની સામાન્ય વિધિ નવપદના પ્રસગે કહેવામાં આવેલ છે તે ઉપરથી જાણી લેવી.
तीथीओ संबंधी तपनी समज.
( ૧ )
બીજનું માહાત્મ્ય તથા સામાન્ય સમજ.
દુષિધ ધર્મનું આરાધન કરવા નિમિત્તે આ તપનુ સેવન કરવામાં આવે છે અને તે દિવસે ઉપવાસ પૈષધાક્રિક યથાશક્તિ કરવુ જોઇએ. એ તપ યથાશક્તિ બે માસ, ૨૨ માસ અથવા જંદગી પર્યત કરવામાં આવે છે. જ્યાં સ્પષ્ટ ગણુાણું જણાવવામાં આવેલું નથી ત્યાં પણ નવપદ પૈકી કોઇ પણ પદનું ૨૦૦૦ ગણાણુ ગણવું ઘટે છે. બાકીને વિવિધ નવપદની ઓળીમાં બતાવ્યા મુજબ યથાયેાગ્ય સમજી લેવાને છે.
(R) પાંચમી તપના મહિમા તથા સામાન્ય સમજ.
""
જ્ઞાનનું આરાધન કરવા શાસ્ત્રકારે પંચમી તપ કરવા જણાવ્યુ` છે. શક્તિ હોય તે સઘળી પાંચમી કરવામાં આવે, હું તો દરેક માસની ઉજવળ ( અજવાળી ) પ'ચમી, નહિં તો છેવટે કાન્તક બુદિ પચમી (સાભાગ્ય પાંચમી ) તે જરૂર કરવી જોઇએ; તેમાં ૨૦૦૦ ગણુનુ “ નમા નાણસ્સ એ પદનું ગણવું. કાઉસ્સગ લેગસ પ અથવા ૫૧ અને એટલાંજ ખમાસમણાં વિગેરે પણ પ્રતિ દિન દેવા જોઇએ. આ તપ પણ યથાશક્તિ પાંચ માસ, પાંચ વરસ અથવા જીદગી પર્યંત કરવામાં આવે છે. તપના દિવસે પાષધાદિકનુ' સેવન કરવું જોઇએ. ( ૩ )
મહિમા અને તેની સામાન્ય સમજ
અષ્ટમી ( આરૂમ ) તપને
આવશ્યક સૂત્રની નિયુક્તિમાં શ્રીમાન્ ભદ્ર ુ સ્વામીજીએ કહ્યું છે કે હૂ કચ્ચે મુણી મહુમી ” એટલે કે ટનું સયન કરનારી અoમી છે.
46

Page #8

અર્થાતુ વિધિયુક્ત અષ્ટમીને તપ કરતાં આઠે કર્મને ક્ષય થઈ શકે છે. તપના દિવસે બની શકે ત્યાં સુધી અવશ્ય પિપપ પ્રમુખ કરવું જોઈએ. તે તપ યથાશક્તિ ૮ માસ, ૮ વર્ષ અથવા જીદગી પર્યત કરે ઘટે છે.
એકાદશી તપનું માહાસ્ય તથા સામાન્ય સમાજ
અગીયાર અંગનું આરાધન કરવા આ તપનું નિર્માણ છે. શ્રી નેમિનાથ મહારાજને કૃષ્ણજીએ પિતાના ઉદ્ધારા કંઈ સાધન માટે પૂછ્યું હતું ત્યારે ભગવાને તેને એકાદશીનું આરાધન કરવા જણાવ્યું હતું. સુવ્રત શેઠે આ પર્વનું યથાવિધિ આરાધન કરેલું છે. તપના દિવસે એક ચિત્તે પિષધાદિકનું સેવન કરવું, અને તે તપ યથાશક્તિ ૧૧ માસ, ૧૧ વર્ષ અથવા યાવત્ જીવિત કરવું જોઈએ. જે વધારે ન બને તે માગશર સુદ એકાદશી (મૅન અગીયારસ) નું તે અવશ્ય આરાધન કરવું અને તે જીંદગી પર્યત કરવું. તેનું ગુણાણું (૧૫૦ કલ્યાણકનું) અન્ય ગ્રંથમાં બતાવેલું છે ત્યાંથી જોઈ લેવું.
ચતુર્દશીનું માહાસ્ય અને સામાન્ય સમજ. ચાદ પૂર્વનું આરાધન કરવા આ તપ કરવામાં આવે છે. તે દિવસે અવશ્ય ઉપવાસ પૈષધાદિકનું સેવન કરવું, અને તે યથાશક્તિ ૧૪ માસ, ૧૪ વર્ષ અથવા જીદગી પર્યત કરવું. પાખીની આયણ તરીકે પણ દરેક ચંદશે એક ઉપવાસ કે તેના જેટલા બી તપ, બે આયંબિલ, ત્રણ નીવી, ચાર એકાસણું પ્રમુખ કરે જોઈએ.
પૂર્ણિમા અને અમાવાસ્યા સંબંધી તપની સમજ. છે પવી પકી પૂર્ણિમા તથા અમાવાસ્યા પણ ચરિત્ર આરાધન તિથિજ છે અને તેથી તે ઉપવાસ પિષધાદિકવડે આરાધવા યોગ્ય છે. તેમાં પણ કાર્તકી અને ચૈત્રી પૂર્ણિમાની તથા વીર પ્રભુના નિવાણ દિવસ તરીકે અમાવાસ્યાની પણ અધિકતા જાણવી, અથવા તે બધી તિથિને વિવેક કરે ઘટે છે. તે આવી રીત કે દરેક અષ્ટમી, ચતુર્દશી, પૂર્ણિમા અને અમાવાસ્યા એ ચારિત્ર આરાધનને તિથિઓ જાને તેમજ બીજ, પંચમી અને એકાદશી તે જ્ઞાન દર્શન આરાધવાની તિથિએ જાણીને યથાશક્તિ તપ તથા પિષધાદિકવડે તેમનું આરાધન કરવું એગ્ય છે.

Page #9

ચંદરાજાના રાસ ઉપસ્થી નીકળતો સાર.
૧૦૫
चंदराजाना रासउपरथी नीकळतो सार.
( અનુસંધાન પુ. ૨૮ માના પૃષ્ટ ૩પ થી.)
પ્રકરણ ૧૦ મું. ગુણાવળી પિતાની સાસુને કહે છે કે-“હું તમને ઓળભે દેવા આવી છું. આપની સાથે એક રાત્રી આવવામાં મારા નાથ રીસાયા છે. તેનું કારણ બીજું કાંઈ નથી, પણ આપણે તમામ વાતે તેના જાણવામાં આવી છે. તમે બહુ કુલ માતા હતા પણ તમારા કરતાં મારા પતિની વિદ્યા વિશેષ જણાય છે. હું તમને ત્યાં કહેતી હતી કે આ મારા પતિ પરણે છે, પણ તમે માનતા નહોતા; હવે સાચું ઠર્યું છે કે મારા પતિજ પ્રેમલાલચ્છીને પણ આવ્યા છે. આ પૃથ્વીતળ ઉપર જો કે કેટલીક સ્ત્રીઓ ડાહી-વિચક્ષણ હોય છે, પરંતુ પુરૂષ પાસે તેનું ડહાપણ લેખામાં નથી, અર્થાતુ ગમે એટલું સ્ત્રી જાતિમાં ડહાપણ હોય પણ પુરૂષ જેટલું નજ હોય. આપણે બંનેએ મળીને તેને છેતરવા ધાય, પણ તે ન છેતરાણા અને તેણે એકલાએ આપણને બંનેને છેતર્યા. હું કહેતી હતી કે મારા પતિ છેતરાવા મુશ્કેલ છે, પણ ગરીબનું કહ્યું કેણ માને ? જરા વિચાર તે કરો કે જે રણસંગ્રામમાં ધર્યતા બતાવનાર છે તે સ્ત્રીથી કેમ છેતરાય? હું તમારા કહેવા પ્રમાણે ચાલી તે મારે તે રંગમાં ભંગ પડ્યું. જે જેને અનુકુળ કાર્ય હોય તે તેનાથી બની શકે છે. બાકી બીજું કાર્ય કરવા જાય તે મારી જેવા હાલ થાય છે. હે સાસુજી! તમારી કળા ને તમારી વિદ્યા હવે તમારી પાસે જ રહેવા દે. મારે તેને લાભ લેવું નથી. તમે પણ પિતાની બડાઈ હાંકીને મારા જેવીને સ્વાર્થ બગાડશે નહીં. દેશ વિદેશ જેવા ગયા તે ધણીને દુહવવાનું થયું. આ તે નાક વિંધાવવા આવી ને કાન વિંધાવી ગઈ એને જેવું થયું. મેં હજુ કાંઈ વાત માની નથી, પણ જેણે નજરે જોયું છે તેની પાસે ખોટું કેટલીવાર ચાલે? અને એવા ખોટા પડવામાં સાર પણ શે ? માટે હવે કહે કે આને પ્રતિકાર શું કરે?”
ગુણાવળીનાં આવાં વચને સાંભળીને વીરમતી બોલી કે-“તું એ વાતની ચિંતા ન કર, હું એને ઉપાય કરું છું.' આમ કહીને અત્યંત ક્રોધાયમાન થઈ હાથમાં તરવાર લઈ એકદમ તે અંદરાજા પાસે આવી અને તેને અકસ્માત્ જમીન નપર પાડી દઈ છાતી પર ચડી બેઠી. પછી કહ્યું કે-“અરે દુર ! પાપીણ ! તે વહને શું કહ્યું ? બેલ! આજથી તે મારા છીદ્ર જોવા માંડ્યા છે તે તું મારી વૃદ્ધાવસ્થા શું પાળીશ? મારાથી દેવતા પણ ડરે તે તારો છે ભાર? આ તે કીડી સેનયા પર ચડી એટલે અભિમાનમાં આવી ગઈ ! તું જ હઈશ કે હું

Page #10

જે
પ્રકાશ.
રાજા છું, મને રાજ્ય મળ્યું છે. પણ તે બધું મારું આપેલું છે. હું રાજય કરવાને શકિતવાન છું. તારી માટે જરૂર જ નથી, માટે તું તારા ઇષ્ટ દેવને સંભાર, હું હવે તને જીવતો છેડવાની નથી,
અપર માતાનાં આવાં વચન સાંભળી ચંદરાજા ભયબ્રાંત થઈ ગયે. ગુણાવળી ખોળે પાથરીને કરગરવા લાગી. તે બેલી કે-“હે બાઇજી! તમારા પુત્ર ઉપર આટલે બધે રોષ ન કરે, એને એક ગુન્હો માફ કરે. આમાં તે ઉલટા લેકે હસશે. આપને આમ કરવું ઘટતું નથી. હે માતાજી ! મારું સંભાગ્ય હું જીવું ત્યાં સુધી અવિચળ રહેવા દે. હું તમને પગે લાગું છું, પેળે પાથરૂં છું, મારા ઉપર કૃપા કરે. હું તમારા ધાનળની બાફ સહન કરી શકતી નથી. શા ભેગ લાગ્યા કે એમણે તમારા છીદ્ર જોયા અને મેં મુખએ તમારી પાસે આવીને વાત કરી. હું પણ ડાહી છતાં છેતરાઈ. હવે મને ઘણે પસ્તા થાય છે. હે માતાજી ! આરૂ કછોરૂ થાય પણ માવતર કમાવતર ન થાય. એમની ઉમર શી? એ જગની રીતભાતમાં શું સમજે? વળી તમે કઈ અનર્થ કરશે તે પછી મારે આ મહેલ ને માળીયા શા કામના છે? મારું જીવતર બધું ધૂળમાં રગદોળાઈ જશે, માટે કોઈ રીતે તેમને છે. મારા પર કોઈ પણ કૃપા હોય તે એ મને જીવિતદાન આપો. એ સમજશે તે આટલું પણ ઘણું થયું છે. આપને કીડી ઉપર કટક કરવું ઘટતું નથી. એ તે તમારા લાડકવાયા પુત્ર છે. તમે છે એટલે તે નિશ્ચિત છે. આપને કંઈ કહેવું હોય તે તેનીવતી મને કહે, પણ મારા પતિને છોડી દે.”
વીરમતી બેલી કે-“હે વહ! તું છેટી રહે, એ વાતમાં તું કંઈ સમજ નહીં. હું આવા પુત્ર વિના ચલાવી લઈશ. કઈ રીતે હું એને છોડવાની નથી. તુ હજાર વાત કહીશ તે તે હું સાંભળવાની નથી. એવું એનું શા કામનું કે જે કાન તેડે. એને કઈ જગ્યા ન મળી કે એ મારાજ છીદ્ર જેવા લાગે. તેથી એને બદલે એને મળજ જોઈએ.'
આ પ્રમાણે કહીને તે ચંદરાજાના ગળા ઉપર તવાર ચલાવવા જાય છે તેવામાં ગુણાવાળી આડી પડી, તેની આંખમાંથી આંસુની ધાર ચાલી અને તે સાસુને ગળે વળગી પડીને બોલી કે-“હે સાસુજી! કઈ રીતે મને પતિ ભિક્ષા આપે. એણે એક વાર વિચાર્યું કર્યું પણ હવે લાજ હશે તે આખી જીંદગી સુધી નહીં કરે. વળી વિચાર કરો કે એ નહીં હોય તે આ રાજ્ય કોણ કરશે?”
ગુણગાવળીના આ પ્રમાણેના બહુ અસરકારક વચનથી વીરમતીએ ચંદરાજાને જીવતે રાખવાનું કબૂલ કર્યું. પણ તેનું જીવતર નકામું કરી નાખવા જેવું એક કામ કર્યું, તે એ કે તરતજ એક દરે મંત્રીને તેને પગે બાંધી છે, એટલે

Page #11

વદનાજાના રાસ
-
2
-
તરતજ મનુષ્ય ફીટીને તે કુક થઈ ગયે. પતિને કુક થઈ ગયેલે ઈ ગુણવળી અત્યંત દિલગિર થઈ ગઈ. તે સુ પાસે કરગરવા લાગી કે-“હે સાસુજી! આ શું કર્યું? મારા પતિને ઉતાવળા થઈને તિર્યચપણું કેમ આપ્યું? હે માતાજી! કઈ પ્રકારે તેને પાછા મનુષ્ય કરો. તેના પર રેપ દૂર કરે. આપણુ બે વચ્ચે એક આટલી વસ્તુ છે તેને અસલ રૂપમાં રાખે. હે બાઈ ! આપ તે વૃદ્ધ છે ને હું બાળા છું. હું આપને કહેવા યોગ્ય નથી, પણ મારા પર કૃપા કરી તેને અસલ સ્થિતિમાં મૂકો. ગમે તેવી પણ તે તમારે પુત્ર છે. વળી તેનાથી રાજ શોભશે. તેના વિના રાજ કોણ કરશે? પંખી રાજ કાંઈ સાંભળ્યા નથી.”
આ પ્રમાણે ગુગાવળીએ ઘણી પ્રાર્થના કરી, પણ વીરમતીને રોષ છે થો નહીં. તેણે છેવટે ચડાઈને કહ્યું કે-“હવે ઝાઝું બેલ બેલ કર નહીં. મને વધારે છેડવામાં માલ નથી. તારે પણ કુકડી થવાની ઈચ્છા હોય તે હવે બોલજે.” વીરમતીના આવાં કૃર વચન સાંભળી ગુણાવળી ચુપ થઈ ગઈ અને વીરમતી ત્યાંથી પિતાના મકાનમાં ચાલી ગઈ. હે ! ઘડીમાં શું બની ગયું ? મેટ ધુરધર રાજા પક્ષી બની ગયો ! વિધાતાના લખેલા લેખ ફેરવવા કઈ શક્તિવાન નથી.
વીરમતીના ગયા પછી ગુણવળી કુકડાને ખોળામાં લઈ હાથવડે પસવારતી અને આંસુવડે નવરાવતી બોલવા લાગી કે-“હે નાથ ! જે મસ્તક ઉપર મુકુટ બીરાજતે હવે તે મસ્તક ઉપર અત્યારે રાતા પિછાનું શું છે, જે શરીર ઉપર આછા વાઘા તમે પહેતા હતા તે શરીર પીંછાઓ વડે ઢાંકેલું છે, જે કટી ઉપર તરવાર બાંધતા હતા તેને શસ્ત્રમાં માત્ર વાંકા નખ છે, જે સૂર્યોદય થયે ઉઠતા હતા તે હવે પાછલી રાત્રે જાગનારા થયા છે, જે ભાવતા ભેજન કરતા હતા તે હવે ઉકરડા તરફ દષ્ટિ કરનારા થયા છે, જે મુખે ઉત્તમ શબ્દ બોલતા હતા તે મુખે હવે “કુક કુ” બોલતા થયા છે. જે રત્નજડિત સિંહાસન પર બેસતા હતા તે હવે ભૂમિ પર ભમતા થયા છે અને જે સુવર્ણની હિરોળાખાટ ઉપર હિંચકતા હતા તે હવે પાંજરામાં લેહની સળીપર હિંચકતા થયા છે. અરે દેવ! તે આ શું કર્યું ! ” આ પ્રમાણે અત્યંત વિલાપ કરતી ગુણાવળી મૂર્ણિત થઈ ગઈ. દાસી
એ શીતળ ઉપચારવડે સાવચેત કરી પછી તેને શાંત્વન કરવા તેની સખીઓ તેને સમજાવવા લાગી કે-હે વ્હેન ! આમાં કોઈને દેષ નથી, દેવ કર્મને જ છે, તે ફોગટ કઈને શામાટે દોષ આપવું પડે? એ માઠા દેવે તને આવે વખતે રાજ્ય છાજવા ન દીધું તેમાં કોઈ શું કરે? આમાં માતા શું કરે? વહુ પણ શું કરે ? અટારે દેવ જગમાં કેઇનું ચાલવા દેતું નથી. જે પિતાના લિખિત લેખ હેાય છે તે મિથ્યા થઈ શકતાં જ નથી. પૂર્વ ભવના જે સચિત હોય છે તે પ્રાણને જોગવવાંજ પડે છે. તીર્થકર કે ચકવતી જેવાનું પણ કર્મ પાસે ચાલતું નથી.

Page #12

તે આપણે કે માત્ર છીએ. જે પ્રાણીઓ જેવાં કર્મ બાંધ્યા હોય તેવાં તેને ભેગવવાં જ પડે છે. માટે હવે તે મન વાળે અને આ કુકડે જ્યાં સુધી હયાત છે ત્યાંસુધી ચંદરાજા જીવના જ છે એમ માની મન ધારી બેસી રહે. વળી સમય પણ જુઓ ! કારણકે માથે વાલેશરી (?) સાસુજી બીરાજે છે. જે તે આ વાત જાણશે તે વળી આવીને કાંઈ નવું કરશે. માટે હવે તે અ લ્યાજ રહે; જાણે કે કાંઈ થયુંજ નથી એવો દેખાવ રાખે અને આ કુકડાને પાળે. જિનેશ્વરે કર્મની વિ. ચિત્રતા કહી છે તેમાં કોઈ ફેરફાર નથી. તમે સાસુ પાસે વહાલા થવા ગયા તે આવું માઠું ફળ ચાખવું પડયું. હવે આ કુકડાને તેના વિના બીજું કે મનુષ્ય કરી શકે તેમ છે? તેથી તેને પ્રસન્ન રાખે અને આ કુકડાને પ્રાણથી પ્યારે ગણીને જાળવે. વખત આવ્યે સાસુજીને પ્રસન્ન કરશે તે તેજ તેને પાછા હતા તેવા કરશેઃ હમણુ અકળાયે કાંઈ વળવાનું નથી.”
આ પ્રમાણે સખીઓએ ગુણવાળીને ઘણું સમજાવી એટલે ગુણાવળી મેટ નિશાસે મુકીને શાંત થઈ. પછી કુકડાને ઘડીક ખોળામાં, ઘડીક છાતી ઉપર, ઘડીક હાથમાં એમ રાખવા લાગી. શ્વાન ને બિલાડીથી તેનું રક્ષણ કરવા લાગી અને નવા નવા મેવા, વનફળ અને દાડમની કળીઓ વિગેરે તેની પાસે મુકવા લાગી. કુકડે પણ અછુટયે તે સર્વ ખાવા લાગે.
પછી ગુણવળી કુકડાને હાથમાં લઈને સાસુ પાસે ગઈ અને પગે લાગી લા નીશાસે મુકીને બેઠી; એટલે વીરમતી બેલી કે “આ દષ્ટને મારી પાસે શા માટે લાવી છું? એને મારી નજરથી દુર રાખ. તને હજુ એ ચંદ સમાન વહાલે છે; પણ હે વહુ! તને કાંઈ સાન નથી. હજી તે મેં એને તિર્યંચજ કર્યો છે પણ હવે પછી તેના શા હાલ કરું છું તે તું જોજે. એણે મારાં છિદ્ર જોયાં છે, તેનું પુરેપુરું ફળ બતાવવાની છું. આ મેટું તે જે એને રાજ કરવું છે! એના ભાગ્યમાં રાજય છે જ નહીં. માટે તું એને લઈને અહીંથી ઉભી થા. એને પાંજરામાં રાખજે અને ભૂલેચુકે પણ મારી પાસે લાવીશ નહીં.” ગુણવળી તાજ કુકડાને લઈને ત્યાંથી ઉઠી અને સેનાના પાંજરામાં તેને રાખી તેની સર્વ પ્રકારે આસનાવાસના કરવા લાગી. કંચનના કળામાં પાણી પાવા લાગી, મીઠાઈ મેવા ખવરાવવા લાગી, કુકુમના જળથી તેના પગ ધોવા લાગી, વારંવાર પાંજરામાંથી કાઢી ખેળામાં લેવા લાગી અને કહેવા લાગી કે-“હે સ્વામી! હે પ્રાણજીવન ! હે પ્રભુ! હું તમને અર્ધક્ષણ પણ અળગા મુકીશ નહીં, ખોળામાં ને ખોળામાં રાખીશ. તમે પક્ષી ચયા તેનું હવે કેમ થશે ? એમ શંકા કરશે નહીં. જે સર જીત સારું છે તે વળી આપણે ડકે વાગશે. મેટાને માથે વિપત્તિ પણ મોટી જ આવી પડે છે. ગ્રે ચંદ્ર ને સૂર્યનું જ થાય છે, તારાઓનું થતું નથી. માટે

Page #13

ચંદરાજાના શસ ઉપરથી નીકળતૈ સાર.
૧૦૯
હે નદીના વીરા ! તમે પ્રભુને સંભારે, મનમાં બેદ મ કરે.” આ પ્રમાણે
લતી ગુણવળી કુટરાજને દિલાસે આપે છે, ને પોતાના મનને સમજાવે છે. કુટરાજના પાંજરાને દેરાસરની જેમ પૂજે છે, જરા પિતે હર ગઈ હોય, ને કુકડે પાંખો ફફડાવે તે તરત દેડી આવે છે અને તેની સંભાળ લે છે. પાંખો પંપાળે છે, અને તેના ગુરુ સંભારી સંભારી મન વાળે છે.
અન્યદા ત્યાં એક મુનિ મહારાજ ગોચરી નિમિત્તે પધાર્યા. ગુણાવળીએ ઘણું સત્કાર સાથે ઉત્તમ માદક વહોરાવ્યા. તે વખતે પાંજરામાં કુકડે જોઇને મુનિ બેલ્યા કે—-“ આ શું? આ પંખીએ તમારે શું અન્યાય કર્યો છે કે જેથી તમે તેને પાંજરામાં નાખે છે? તમારા મનમાં તે એ સેનાનું પાંજરું હશે, પણ એના મનમાં તે એ કેદખાનું છે, માટે એને છોડી દે. એ હિંસક પ્રાણીને પાળવું તે પણ ગ્ય નથી. એનું સવારના પહોરમાં મહું જેવાથી પણ પાપ લાગે; માટે એમ શા સારું કરવું ? ” મુનિરાજનાં આવાં વચન સાંભળી ગુણાવળી બેલી કે-“હે મહારાજ ! આ સામાન્ય કુકટ નથી. આતે ઘરને ઘણી છે, આભાને રાજા છે, ને મારા સ્વામી છે. મારી સાસુએ તેમને કુકડા કર્યા છે. એની વાત તે ઘણી છે પણ કેટલી કહે ? મેં પૂર્વ ભવે પાપ કર્યું હશે તેનું ફળ હું પામેલ છું. આ કારણથી એમને પાંજરામાં જાળવી રાખું છું. હે સ્વામી ! આપે તેને સાધારણ કુકડે જાણે મને શિખામણ દીધી તે બરાબર છે પણ આ પંખી તે મારા પ્રાણ સમાન છે.” | મુનિ બોલ્યા કે-“હે બાઈ ! આ વાત મારા જાણવામાં નહોતી. મેં સામાન્ય પંખી જાણી તમને કહ્યું હતું. વીરમતીને આમ કરવું ઘટતું નહતું. ચંદ તે ચંદ્રસમાન હ. તેની આવી અવસ્થા થવી ન જોઈએ, પણ હે બાઈ ! હવે તું વધારે ખેદ કે રૂદન કરીશ નહીં. તારા શિયળના પ્રભાવથી સે સારાં વાના થશે. કર્મની પાસે કોઇનું બળ જોર નથી; કર્મ સેને સીધા કરી નાખે છે. કર્મ કરે તે કઈ કરી શકતું નથી માટે હવે તમે વધારે ખેદ ન કરતાં ધારેલું કાર્ય સિદ્ધ થવા માટે વિશેષ ધર્મારાધન કરજો અને એટલી મારી હિતશિક્ષા હૃદયમાં ધારણ કરે. ” આ પ્રમાણે કહી ગુણવળીને સારી આશા આપી મુનિ ત્યાંથી પિતાને સ્થાનકે ગયા.
હવે ગુણાવળી મુનિરાજના વચનોને સંભારી ધમાંરાધન કરે છે. કુકડાને સંભાળે છે અને પિતાની ભૂલ સાંભરે છે એટલે વળી ખેદને વશ થાય છે. આ પ્રકરણ અહીં સમાપ્ત થાય છે. હજુ આગળ ઘણી જાતના વીતક વિતવાના છે. નિર્વચપણમાં પણું વીરમતી તેને શાંતિથી રહેવા દેવાની નથી. તે સંબંધી વર્ણન કાગળના પ્રકરણમાં વાંચશું. હમણા તે આ પ્રકારમાંથી પસાર શું ગ્રહણ કરે ને છે તેને વિચાર કરીએ.

Page #14

જેનધર્મ પ્રકાશ.
પ્રકરણ ૧૦ માનો સાર. આ પ્રકરણમાં ખરેખરૂં કર્મનું સ્વરૂપ કત્તએ ખડું કરી દીધું છે. વીરમતીનું પ્રચંડપણું, ગુણવળીનું ભેળાપણું, અંદરાજાને દુષ્કર્મને ઉદય અને તેને વશ થવા પાણું–આ બધું આ પ્રકરણમાં પણ કરવામાં આવ્યું છે. ગુણાવાળી સ્ત્રીસ્વભાવવડે પિતાની કલ્પના સાચી હતી તેને ગર્વ કરવા અને સાસુને માતા કરવા દોડી દેડી તેની પાસે જાય છે. પરંતુ ઘડીક પછી તેનું પરિણામ શું આવશે તેને લેશ પણ વિચાર કરતી નથી. સ્ત્રીતિ સ્વભાવેજ દીર્ઘ દષ્ટિવાળી હેતી નથી. ગુણાવળી ગમે તેટલી ડહી હતી પણ આખરે સ્ત્રી તો ખરી જ. તેથી આગળ પાછળને વિચાર કર્યા સિવાય જેમ મનમાં આવ્યું તેમ સાસુને કહે છે, અને પ્રથમ અગ્નિ પ્રકટ કરી તેમાં પાછું ઘત સિંચે છે. વીરમતી જેવી કુર અને ઓરમાન સાસુ આને પરિણામે સહન કરીને બેસી રહે એ સંભવિત નહોતું, કારણ કે તેની પાસે અનેક પ્રકારની વિદ્યાઓ હતી, એટલે તેનાવડે અભિમાનમાં આવેલી વીરમતી કૃત્યાકૃત્યને વિચાર કરે એ કઈરીતે પણ બની શકે જ નહીં. શુણાવળીનાં વચન સાંભળી તે કહે છે કે- તું ચિંતા ન કર, હું તેને ઉપાય કરું છું.” ગુણાવળી ભેળપણને લીધે એમ સમજે છે કે તે મારા પતિને સમજાવી મારી સાથે રીસાય નહીં એમ સમાધાન કરી આપશે.” પણ તેની ધારણું મનની મનમાં જ રહે છે અને કાંઈનું કાંઈ બની જાય છે.
વીરમતી એકદમ ક્રોધના પૂર આવેશમાં આવી જઈ પિતાના અભિમાનનું મર્દન કરનાર પુત્રની પણ હત્યા કરવા તત્પર થાય છે, હાથમાં કરવાળ લાઇ તેની પાસે દેડે છે અને અંદરાજાને અકસ્માત્ જમીન પર પડી દઈ તેની છાતી પર ચડી બેસે છે. અહીં ભાવીની પ્રબળતા સમજવાની છે. ચંદરા ક્ષત્રિી છે, યુવાન છે, વીરમતીથી ગાળે જાય તેવું નથી, પરંતુ ભાગ્યદશા વિપરિત હેવાથી તે ભાન ભૂલી જાય છે, ગભરાઇ જાય છે, તેની શક્તિ અવાઈ જાય છે અને વીરમતી જે કહે છે તે સાંભળ્યા કરે છે, ને જે કરે તે કરવા દે છે. વીરમતીએ ચંદરાજા પ્રત્યે કહેલાં વચને વીરમતીનું ઉત્કટપણું, અતિ અભિમાનીપણું, અપ માતાપણું તેમજ નિઃસ્નેહીપણું સ્પષ્ટ સૂચવે છે. તે સાથે તેમાં નિર્દયપણાની તે હદત્ત આવી રહે છે. ચંદરાજા તેને કશો ઉત્તર આપતા નથી, તે જે ધારે તે વીરમ તીને ઉથલાવીને ફેંકી દે એવા શક્તિમાન છે, પરંતુ અહીં વીરમતી એક દબાવનાર નથી. તેના પુર્વકૃત અશુભ કર્મ ઉદયમાં આવેલા હોવાથી ૮ પણ દબાવનારા છે.
વીરમતીના વચનોથી ભયભ્રાંત થયેલી ગુણાવી પિતાની ઉછાંછળી વૃતિ સારું પરિણામ એ ફરક જોઈ શકે છે, એટલે તે વીરમતીને શાંત કરી

Page #15

ચદરાનના રાસ ઉપરથી નીકળતી સારી
અનેક પ્રકારની વચન રચના વાપરે છે પરંતુ કુર વિરમતી પાસે તે સર્વ વ્યર્થ જાય છે. એ તે અંદરાજાના પ્રાણ લેવા તત્પર થાય છે, એટલે પછી ગુણાવળા તેને હાથ પકડી લઈ આડી પડે છે. તેની આ વખતની આજીજીથી વીરમતીનું હૃદય કાંઈક નરમ થાય છે, પણ તે પિતાના ઉધનું પરિણામ તો અત્યંત માઠું લાવ્યા શિવાય રહી શકતી નથી. તે તરતજ એક દેરે મંત્રી ચંદરાજાને પગે બાંધી તેને કુકડે બનાવી દે છે. આ વખતે ગુણાવળી વીરમતીએ હાથમાંથી નીચે મુકેલી તરવાર મ્યાન કરીને છેટી મુકવામાં ફેકાય છે અને અંદરાજા તે વીરમતી શું કરે છે તે અત્યંત મુંઝાઈ ગયેલ હોવાથી જોઈ કે જાણી શકતા જ નથી. એટલે તે શું કરવાથી કુકડો થયા તેના કારણથી બંને અજ્ઞાત રહે છે. કર્મ જ્યારે અંધ બનાવી મુકે છે ત્યારે પ્રાણી છતી આંખે પણ કાંઈ જોઈ શકતા નથી.
પિતાના પતિને કુકડા થયેલા જોઇ ગુણવળીને કેટલે ખેદ થયે હશે, તેને વિચાર સુજ્ઞ વાંચકેએજ કરી લે. પિતે વાત કરવા જવા માટે કરેલી ઉતાવળનું અને સાસુને ચડાવેલી ચાનકનું જ આ પરિણામ છે એ હકીકત તેના મનને કેટલે આઘાત કરતી હશે તે વચનદ્વારા કહી શકાય તેમ નથી. ગુણાવળી આ ચમત્કાર જોઈ સ્તબ્ધ તે થઈ જાય છે પણ તરતજ સાવધ થઈ પાછી બાઈજી પાસે કરગરવા લાગે છે અને કોઈ પ્રકારે તે પાછું ચંદરાજાને અસલ રૂપ આપે તે ડીક એમ આશા રાખે છે. પરંતુ વીરમતી તેની આશારૂપ વેલડીનું પિતાના વચનરૂપ કુઠારવડે એકદમ નકંદન કરી નાખે છે, અને “જે તારે કુકડી થવું હોય તેજ હવે વધારે બેલજે ” એમ ચેખું કહી દે છે. સાસુજીની કુરતાને પ્રગટ અનુભવ થયેલ હોવાથી ગુણવળી વધારે બેલવાની હિંમત કરી શકતી નથી, અને વીરમતી ત્યાંથી ચાલી જાય છે. તેના ગયા પછી કુકડાને ખોળામાં લઈ ગુણાવળી અનેક પ્રકારની પૂર્વાવસ્થા સંભારી, હમણાની સ્થિતિ સાથે તેને મુકાબલે કરી કપાત કરે છે. આ હકીકત દરેક વાંચનારના હૃદયને ભેદ કરી નાખે તેવી છે. પિતાના પ્રાણથી વહાલા પતિનું એકાએક તિર્યંચ થઈ જવું કઈ પતિવ્રતા સ્ત્રીના હૃદયમાં દાહ ન કરે ? જે પતિ એક ધુરંધર રાજા હતા, તે ક્ષણવારમાં વાચાવગરના અને પાંખો ફફડાવતા પક્ષી થઈ ગયા, તેને દષ્ટિએ જોતાં કહ્યું એવું પાષાણ હૃદય હોય કે જે ન દવે ? ગુણાવળી વિલાપ કરતી કરતી મૂછવશ થાય છે. દાસીઓ સાવધ કરે છે અને તેને દીલ આપે છે. દાસીઓ અને સખીએ. પ્રવીણ હેવાથી જુદી જુદી રીતે સમજાવે છે, પરંતુ જ્યાં સંસારસુખની આશામાત્ર એક ક્ષણમાં ધુળધાણ થઈ ગયેલી સ્પષ્ટ દેખાતી હોય ત્યાં તે સમજાવવાની અસર કેટલી થાય? માણસ બીજે કોઈ ઉપાય દેખતું નથી ત્યારે દેવની ઉપર દેષ મુકે છે. અને તે રીતે મન

Page #16

નવમ પ્રકા,
વાળવા-વળાવવા પ્રયત્ન કરે છે. એ વાત પણ ખરી છે કે દુષ્કર્મને ઉદય થવાને હોય છે ત્યારે મનુષ્યની બુદ્ધિ એવી થાય છે. આજુબાજુના અંગે પણ એવા મળે છે અને પ્રયત્ન પણે તેને અનુસરતાજ કરી શકાય છે. અહીં તે માથે સાસુની ધાક જબરી છે, એટલે બીજું બોલવું કે કવું કાંઈ પણ કામ આવે તેવું નથી.
ગુણાવળી કોઈક મન શાંત કરી કુકડાની ખાવા પીવાની સંભાળ લઈ તેને હાથમાં લઈને વીરમતી પાસે જાય છે કે હજી પણ તેને દયા આવે તે ઠીક. પરંતુ તેને તા કુકડાને જોતા જ દ્રષ જાગે છે અને તેને દુષ્ટ પાપીના ઉપનામ આપી પોતાની દષ્ટિથી ટૂર રાખવાનું ફરમાવે છે. તે સાથે “આટલું કરવાથી બસ થયું નથી, હજુ વધારે કરવાનું બાકીમાં છે” એમ પણ કહી દે છે. કુકડા પ્રત્યે તે પૂર્ત તીરકાર બતાવે છે. ગુણવાળી સમય ઓળખી જાય છે અને કુકડાને લઈને તરતજ પિતાના મહેલમાં ચાલી જાય છે. ત્યાં ગયા પછી કુકડાને ઉદ્દેશીને વધારે ખેદ ન કરવા માટે કેટલાક વચને કહે છે. આ ઉપદેશ ખાસ ગ્રહણ કરવા. લાયક છે.
હવે ગુસાવળીને ત્યાં મુનિ વહોરવા આવે છે અને તે પંખીને પાંજરે પૂરવાના અને અતિ પિષણના બે મહાન પાપ-કમદાન થતા જોઈ ગુણવળીને તે સંબંધી ઉપદેશ આપે છે. મુનિ એક સાધારણ કુકડે જાણીને બધું કહે છે. એટલે ગુણવળી તેનો ખુલાસો કરે છે. પછી મુનિ પણ તેને દીલાસે આપે છે, અને ધર્મ પસાયે એ સારાં વાના થઈ રહેશે, એવી સાચી આશા આપે છે. જગમાં ધર્મજ એક જયવંત છે. તેનું સતત્ એક દિલથી આરાધન કરનારા કદી પણ દુઃખના ભાજન થતા જ નથી. સદ્ય કે અસહ્ય જે દુઃખ આવી પડે છે તે ધર્મ વિરુદ્ધ વર્તન નનું જ પરિણામ છે. ચંદરાજાને પૂર્વભવ આગળ ઉપર કહેવામાં આવશે તે ઉપરથી એ વાત સિદ્ધ થઈ શકે તેમ છે. જગમાં ધર્મના પ્રભાવને કઈ રોકી શકે તેમ નથી. જગત્ ધર્મને આધારેજ છે. સુખના સાધનમાત્ર ધર્મના પસાયથી જ પ્રાપ્ત થાય છે અને દુઃખના સાધને તેમજ દુખ અધર્મના પસાયથી જ પ્રાપ્ત થાય છે. એવું કોઈ સુખ નથી કે જે ધર્મથી ન મળે અને એવું કંઈ દુઃખ નથી કે જે અધર્મથી ન મળે મુનિમહારાજ ધમૌરાધન કરવાની ભલામણ કરી ઉપાશ્રેયે પધારે છે અને ગુણાવળી એકલી પડે છે એટલે પાછી તે શેકવશ થાય છે. આટલું આ પ્રકરણનું રહસ્ય છે.
આ પ્રકરણમાં સ્ત્રીની ચપળ, સાહસીક અને રસ વૃત્તિથી કેટલું તેને પિતાને અને બીજાને શેકવું પડે છે. તેને પ્રત્યક્ષ ચતાર આપે છે. જે ગુણા ની ચા ને રમ છે કે મળી જાય. સહુન કરી જાય અને અને કહેવા

Page #17

૧૧૩
ચંદરાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતે સાર ન જાય તે એવું માનું પરિણામ આવે જ નહીં, પરંતુ જ્યાં ભાવી વિપરીત હય, ત્યાં સમજુ પણ ભૂલી જાય છે. ગુણવાળી જેવી પ્રવીણ સ્ત્રી પણ પરિણામને વિચાર કર્યા વગર સાસુ પાસે દોડી જાય છે. તેણે થોડો કાળક્ષેપ કરી વિચાર કર્યો હતા તે તરત જ સમજાત કે આવી અભિમાની, કૃર હૃદયની અને પિતાના પતિ પર તદ્દન યારવિનાની ઓરમાન માતા પિતાનાં છીદ્ર પ્રકટ થયાની હકીકત જાણશે તે સારું શું કરશે ? મા જ કરશે. તેને એમ કરતાં લાજ આવવાની નથી. પણ આ વિચાર ચંદરાજાના તિર્યચપણને પ્રાપ્ત કરાવનારા દુષ્કર્મ તેના મનમાં આ વિવાજ દીધે નહીં. વીરમતીએ નિર્દયપણું બતાવવામાં કચાશ રાખી નહી. શાસ્ત્ર કારે સ્ત્રી જાતિને નિર્દય કહી છે, તેનું આ પ્રત્યક્ષ ઉદાહરણ છે. કારણ પડ્યાવિના જાતિગુણ પ્રકટ થતું નથી. વીરમતીએ બતાવેલ કોપ કાંઈ કૃત્રિમ નહે. જો ગુણાવળી આટલું કરગરે નહીં ને આડી પડે નહીં તે તે ચંદરાજાને મારી જ નાખે, પણ હજુ આગળ સારા દિવસ દેખવાના હોવાથી તેમ બન્યું નહીં અને તિર્યચ કરી દીધો. આ પણ ઓછા દ્રષની, ધની કે ઈવની નિશાની નથી. તિર્યંચ થયે એટલે રહ્યું શું ? મનુષ્યપણાનું સુખ માત્ર નાશ પામ્યું. જમીન પર રખડ ને ઉકરડો સુંઘત કરી મુક્યો. તે અવસ્થામાં તે કુકડાની જાતિને ઉચિત કિયામાં જ પ્રવૃત્તિ થવાનો સંભવ છે. રાજભવનમાં હોવાથી તેવી ક્રિયામાં તેની પ્રવૃત્તિ ન થાય, પણ જે છૂટો છેડી દેવામાં આવે તો બીજું શું થાય ? આવી દુર્દશા કઈ જીવને પ્રાપ્ત ન થશે.
આ દુર્દશાના દુઃખની સીમા નથી. તેનું વર્ણન ને વિચાર પણ હૃદયવેધક છે, તે તેની પ્રાપ્તિના દુઃખમાં તે પૂછવું જ શું? પરંતુ કર્મને શરમ નથી. તેની પાસે સ સખા છે, તેને કોઈની દરકાર નથી. તેની પાસે છે સરલ થઈ જાય છે. જગતુના પ્રાણી માત્ર તેને વશ છે. આ પ્રકરણ આખું હૃદયવેધક બનાવથી અને તેને લગતી હકીક્તથી ભરપૂર છે. તેમાંથી સાર માત્ર બેજ ગ્રહણ કરવાના છે કે-દીર્ઘદ્રષ્ટિ પહોંચાડ્યા શિવાય-પરિણામને વિચાર કર્યા શિવાય કઈ કાર્ય કિરવું નહીં. અને કર્મના વિપાક અત્યંત કડવા જાણ કર્મ બાંધતાંજ વિચાર કરે. અશુભ કર્મથી પાછા ઓસરવું. આ બે રહસ્યને જે અંગિકાર કરશે તે આત્મકલ્યાણ મેળવશે અને દુઃખના ભાજન નહીં થાય. આટલું જણાવી આ મકરણનું રહસ્ય સમાપ્ત કરવામાં આવે છે અને હવે પછીના પ્રકરણમાં ચંદરા
ની કુકડાપણાની સ્થિતિનું આગળ વર્ણન કરવામાં આવશે, તે તરફ વાંચનાર બંધુઓના હદયનું આકર્ષણ કરવામાં આવે છે.

Page #18

જૈનધર્મ પ્રકાશ.
मेवाड मारवाडनां केटलाक तीर्थस्थानो.
(લખનાર-મક્તિક)
(અનુસંધાન પુષ્ટ ૯૬ થી.)
ઉદેપુર, ચિતડ ન બદલી ઉદેપુર જવાય છે. એ રેલવે ટ્રેન ચિતેથી નીકળી ખાસ ઉદેપુર સુધી જવા માટેજ કાઢેલી છે. જેઓ શ્રીનાથજી જવાના હોય છે, તેઓ માવલીને ટેશને ઉતરે છે અને ત્યાંથી વૈષ્ણવધામમાં જાય છે. શ્રી કેશરીઆજી જવું હોય તેમણે ઉદેપુર જવાનું છે. ચાલે ! ઉદયસિંહના વસાવેલા આ શહે. રમાં આપણે પ્રવેશ કરીએ.
આ શહેરમાં પ્રવેશ કરતાં પહેલાં રેલવે માર્ગે તેના બચાવના બાંધકામ આપણું ધ્યાન પ્રથમ ખેંચે છે. મોટી મોટી ટેકરીઓ અને ટેકરીઓ ઉપર આવેલી પ્રકારમાળાથી પરિષ્ટિત આ શહેર દૂરથીજ રજપૂતાની જાહેજલાલી માટે મનમાં એક પ્રકારની લાગણી ઉત્પન્ન કરે છે. પ્રદેશ આ રમ્ય હવા સાથે મેવાડને ઇતિહાસ એટલે સારી રીતે તેમાં ગોઠવાઈ ગયેલે છે અને તેના ચિન્હા રેલવેની ઉડતી મુસાફરીમાં પણ એવાં સુસ્પષ્ટ દેખાય છે કે ટંડનું રાજસ્થાન અથવા બીજી કોઈ સારા એતિહાસિક ગ્રંથ વાંચનારના મનપર તે ભાવ ઉત્પન્ન કર્યા વગર રહેજ નહિ. ઉદેપુરનું સ્ટેશન શહેરથી બે માઈલ દૂર છે. રેશન અને શહેરની વચ્ચે એક નાનું ગામ આવે છે, તેમાં ચાર જિનાલય છે તે જરૂર ભેટવા ગ્ય છે. ઉદેપુરના આગેવાન તે પર દેખરેખ રાખે છે. આ ચાર પ્રસાદે અતિ જુના વખતના જણાય છે અને પૂર્વ કાળની જૈનની સ્થિતિને ખ્યાલ આપે છે.
ઉદેપુર શહેર ચિતે ભાંગ્યા પછી ઉદયસિંહ રાણાએ વસાવ્યું છે. ચિત અને ઉદેપુર વચ્ચેના ડુંગરી ડુંગરીવાળા પ્રદેશમાં રાણા પ્રતાપસિંહ પિતાના વિગ્રહુ કાળમાં રખડતા હતા અને પ્રાણ જાય તે પણ રજપૂત ધર્મ ત્યાગ નહિ કરવાના નિયમને વળગી રહ્યા હતા, આ ઉદેપુર શહેર પણ ટેકરીઓની વચ્ચે અને ટેકરી પર આવી રહેલું છે. તપગચ્છની રાજધાની અહીં છે. જગડ્યું સૂરિની મૂર્તિ એક દેરાસરમાં વિરાજિત છે. અહીં બત્રીશ જિનપ્રાસાદ છે કેટલાક જિનચ તે બહુ સુંદર છે. ઉદેપુરમાં ખાસ આકર્ષણ કરે તે છે પ્રાસાદ પદ્મનાભ પ્રભુને છે. શ્રેણીક રાજાને જીવ જે આવતી ચોવીશીમાં પ્રથ તીર્થકર થવાનું છે અને જે હાલ નારકીમાં છે તેનું નામ પદ્દમનાભ પ્ર થશે અને તેનું આયુષ્ય દેહુમાન વિગેરે લગભગ શ્રી મહાવીર પરમાત્મા
*

Page #19

મેવાડ મારવાડનાં ટલાંક તીર્થં સ્થાને.
૧૫
અનુરૂપ થશે, એમની અતિ વિશાળ મૂર્ત્તિોતાં હર્ષોંનાં અશ્રુ આવે છે. દરેક યાત્રાળુએ અહીં ખાસ એક વખત પૂજા–ભાવના-એકાગ્રતા અવશ્ય કરવા ચેગ્ય છે. પ્રાસાદ અતિ વિશાળ છે, બાજુમાં બગીચે છે, કરતા ગઢ છે, બગીચાની સ'ભાળ ખરાબર રહેતી નથી. એ પ્રભુની ચેગ્ય સામગ્રીસહિત આંગી રચી સામે એસી ચેતનજીને સંભારવામાં આવે છે, ત્યારે વીર પ્રભુના ભક્તરાજની અનેક વાતે હૃદયપર એવી અસર કરેછે કે થે!ડા વખત આ સ્થૂલ સૃષ્ટિ અને તેના સ ંચેગે ભૂલી જઈ અઢી હુન્નર વરસ પહેલાની સૃષ્ટિમાં આંદોલન કરાય છે અને તે વખતે બીજી એવી લાગણીએ થાય છે કે જેનું વર્ણન થઇ શકે નહિ, પરંતુ સહૃદય માણસા અનુભવથીજ તેને સમજી શકે. આ પવિત્ર જગની શાંતિ, ભન્યતા અને ચિત્તાકર્ષકતા બહુ પ્રમેાદ ઉપજાવે તેવી છે. શહેરની બહારના ભાગમાં શ્વેતાંબર બધુએએ હુાલમાં એક નવીન ધર્મશાળા બંધાવી છે, જેથી યાત્રાળુએની સગવડમાં બહુ વધારે થયા છે. એ ધર્મશાળાથી સદરહુ પ્રાસાદ પાંચ મિનિટને રસ્તે છે. દરેક યાત્રાળુએ આ પ્રાસાદની જરૂર ભેટ લેવી.
શહેરમાં અને શહેરની બહાર બત્રીશ પ્રાસાદો છે, તેમાં કેટલાક બહુ વિસ્તી અને સુંદર છે. સવારના દશ વાગે પટ્ટ મંગળ કરે છે ( મંદિર 'ધ કરે છે), તેથી સવારના જલદી ઊંડી નિત્ય કર્મ કરી લઇ મંદિર દર્શનાર્થે જવું અને સાથે એક માદક ભેસીચે રાખવે, કારણુ પ્રાસાદ છુટા છુટા આવી રહેલા છે. અગાઉ ફુલચંદજીના બગીચામાં લેકે ઉતરતા હતા, પરંતુ તે કરતા આ નવીન ધર્મશાળામાં ઉતરવું વિશેષ અનુકૂળ છે.
ઉદેપુર શહેર મા છે. વ્યાપાર પણ ઘણા છે, જોઇએ તે વસ્તુ મળી શકે છે. શ્વેતાંબર સંપ્રદાયની વસ્તી પણ સારી છે અને તે શ્રી કેશરીજીના કામકાજ પર દેખરેખ રાખે છે, જેના ઉપર હવે પછી વિવેચન થશે. શહેરમાં રાજ્યમહેલ અને જળ મદિર જેવાલાયક છે. જળ મદિર એક મોટા તળાવની વચ્ચે આવેલ ગુજ્રસિંહ રાણાને બંધાવેલે પ્રસાદ છે. તળાવને એક મેટી નદી મળે છે, જેથી વરસા સુધી પાણીની અગવડ ન પડે એવી તેની ગોઠવણ છે. એ જળદિર જોવા હેાડીમાં બેસીને જઈ શકાય છે. જેમને નવીન વસ્તુએ જોવાને શેખ હાય તેમણે આ રચના જરૂર જોવાલાયક છે. ખપેરના સખ્ત સૂર્યના તડકાનું પ્રતિબિ’બ જળ પર પડે છે, ત્યારે તે એક જાતની ગમત આપે છે. શહેરની અંદર તથા રાજમહેલ જતાં ચઢવા પડા ડુંગર જેવાં પગથીઆં બતાવી આપે છે કે શહેર ટેકરી ઉપર અને ટેકરીની ગાળીમાં વસેલુ છે.
ઉદેપુરની ફરતે ગઢ છે, ગઢ ફરતી ખાઇ છે અને બચાવ કામ જણ સ્થિ

Page #20

૧૧૬
જેના પ્રકાશ.
તિમાં છતાં હજુ સુધી પુરાણી વસ્તુ તરીકે ધ્યાન ખેંચે છે. સંગ્રહસ્થાન સામા પ્રકારનું છે, લાઈબ્રેરી પણ સાધારણ છે. કેઈ દાનવીર યાત્રાળુ ધર્મશાળા છે એક લાઈબ્રેરી કરે છે તે વિચાર સારે છે. કેશરી આજી જતા આવતા ત્યાંથી લીધે પુસ્તક વાંચી લેવાય અને પુસ્તકની કિમતના પ્રમાણમાં ડીપોઝીટ લઈને પુર આપવામાં આવે તે પુસ્તક પાછું આવવામાં શંકા રહે નહિ.
કેશરીઆજી, ધુળેવા. ઉદેપુરથી કેશરીઆઇ જવા માટે ગાડાં બંધાય છે. કેશરીઆજ સુઈ બે ઘડાના ટાંગા પણ જાય છે. ટાંગા જતી વખતે ઘણુંખરૂં તેજ દિવ સાજે પહોંચાડે છે અને આવતી વખતે એક રાત રસ્તે કરવી પડે છે અને ગાડાંમાં તે જરૂર જતાં આવતાં એક રાત રસ્તામાં થાય છે. બારાપાટ ટીંબા અને પરસાદ એ ત્રણ ગામે રસ્તામાં આવે છે, તેમાં પરસાદમાં એ જાહેર ધર્મશાળા સારી છે. બારાપાલ તથા ટીંબામાં રાત રહેવાની જરા પ યેગ્ય સગવડ નથી. બારાપાલમાં ઉદેપુરના શ્રી સંઘ તરફથી ગોદડા માટે સક વડ હાલમાં કરવામાં આવી છે. બનતા સુધી દરેક યાત્રાળુએ પિતાની સાથે પૂર બેડીંગ રાખવું. ઉદેપુરથી કેશરીઆઇ કર માઈલ દૂર થાય છે. ઉદેપુરથી કેદ રીઆજીને આખે તે ડુંગરી ટેકરીવાળે છે. ઘણું ઢાળે ચડવા ઉતરવા : છે. રજપૂતોએ પિતાને બચાવની જગે કેવી જોધી કાઢી છે તે ખાસ જે જેવું છે. એક ડુંગરીની ખીણમાંથી બીજીમાં પ્રવેશ કરતાં કુદરતના અવઃ દેખાવે નજરે પડે છે. ઉદેપુરથી કેશરી આજી જતાં આઠ ચકી આવે છે, દાં ચેકીએ બાર બાર ગંડા ( લગભગ બે આના) આપવા પડે છે અને પરસાદ ચેકીએ એવીશ ગડા પ્રત્યેક ગાડી અથવા ટાંગ પ્રમાણે આપવા પડે છે. ચોઈ દારે યાત્રાળુને કોઈ પણ પ્રકારનું ચેરી કે ધાડનું નુકશાન થાય તે તેને મે જવાબદાર રહે છે. સાંજના ચાર સાડાચાર વાગ્યા પછી આગળ ચાલવા દે નથી. તેઓ તદ્દન અભણ હોવાને લીધે બે આનાના તેરથી ચાદ ગડા થાય છે. તે લેવા ખુશી લેતા નથી પણ ઉદેપુરી પૈસા લેવા રાજી રહે છે, તેથી દરેક યાત્રા ગાડી દીઠ પાંચ રૂપિયાના ઉદેપુરી પૈસા સાથે રાખી લેવા. પાછા ફરતી વખ આઠને બદલે નવ ચકી આપવી પડે છે. વધારામાં એક ચકી ગામ ધુળેવા અને ત્યાં પણ બાર ગંડા આપવા પડે છે. ઉદેપુર સવારે જલદી સેવા પૂરી કરી નીકળવાનું બની આવે તે તેજ દિવસે વખતસર બારાપાલ ગાડામાં પહેર શકાય છે, જ્યાં રાત રહેવાનું થાય છે. શિયાળાની ઋતુમાં અહીં ઠંડી વિશે પડે છે. તેથી ઉપર જણાવ્યું તે પ્રમાણે પિતાની સાથે ગરમ પહેરવા ઓઢવ ફનું વિશેષ પ્રમાણમાં રાખવાની જરૂર છે. બીજે દિવસે સવારે વહેલા ઉઠી

Page #21

મીડ મારવાડની કેટલીક તાથરથાની.
શાલવાથી તેજ સાંજે શ્રી ધુળેવા પહોંચી શકાય છે. પ્રમાદ કરવાથી અથવા ગાડાવાળાની સલાહ પ્રમાણે ચાલવાથી પસાદમાં બીજી રાત કરવી પડે છે, જેમ કરવા જરૂર નથી. જેઓ ટાંગામાં જાય છે તેઓને તે જતી વખતે રસ્તે રાત રહેવું પડતું જ નથી.
પરસાદ ગામથી એક વિચિત્ર પ્રકારની ઉપાધિ શરૂ થાય છે. કેશરીઆજીમાં કેટલાક પંડ્યાએ છે, તેઓ મેટા મોટા ચોપડા રાખે છે અને યાત્રા કરવા આવનારના કુળમાંથી અગાઉ કેઈ આવી ગયેલ હોય તે તેના પૂજારી પિતે થવાને દાવો કરે છે. તેટલા સારૂ જૂદી જૂદી અનુક્રમણિકાઓ કરી ચાપડામાં ખાતાં પાડી રાખે છે અને પરસાદથી તમને જે માણસો મળશે તે તુરત જ એ પ્રશ્ન કરશે કે “શેડ! કયે ગામ રહેવું ? ” કેશરી આજી ગયા પછી પણ આ કંટાળો ચાલુ જ રહે છે. પંડયાએ કેઈપણ પ્રકારે ખાસ ઉપયોગી નથી, કિયાની કેઈપણ વિધિ ખાસ જાણનાર નથી અને શ્રીનાથજી જેવી જગાએ શ્રાદ્ધ કરવાનું હોય છે તેને લઈને આ રીતિને તેઓ ગ્રહણ કરી રહ્યા હોય એમ લાગે છે. પાલીતાણાના ભાટ અને આ પંડ્યાઓમાં વિશેષ તફાવત નથી, માત્ર આ પંડ્યાઓને શ્રી કેશરી આજી મહારાજના ચમત્કાર ઉપર ખાસ શ્રદ્ધા જોવામાં આવે છે. સાધારણ રીતે આ પંડ્યાએ કોઈપણ પ્રકારના ઉત્તેજનને યોગ્ય નથી. તેઓના આઠ કુટુંબ પૈકી એક ઘર વારા ફરતી પખાળ પૂજા શીકેશરીઆઇની કરે છે. યાત્રાળુને તેઓ કેઇપણ પ્રકારની ખાસ અનુકૂળતા કરી આપતા નથી. ધોવા નગરમાં વિશાળ ધર્મશાળા છે, ઠામ ગોદડાની પૂરતી સગવડ છે. અને કોઈપણ ભાડું લીધા વગર તે સર્વ યાત્રાળુઓને જોઇતા આપવામાં આવે છે. કોઈ મેટા મહત્સવ પ્રસંગે ધર્મશાળામાં જગે ન હોય અને કઈ પંડયાના ઘરમાં ઉતરવું પડે તે તેને માટે ભાડું લઈને જ જગા આપે છે.
પસાદથી શરૂ થતી આ પીડાને તીર્થસ્થાનની એક આગન્તુક ઉપાધિ ગણ તેને હવે બાજુ પર મૂકીએ. પરસાદથી આગળ વધતાં બહુ ડુંગરા ડુંગરી અને મેટા ઢાળ ઉતરવાના આવે છે. પ્રદેશ બહુ રમણીક છે. હજારો માણસાનું લશ્કર એક એક ગાળીમાં રહી શકે તેવી જગ્યા છે. છતાં ઉદેપુરના રાણાને એટલે રાખત કેફ વર્તે છે કે યાત્રાળુને ભિલ લોકો તરફથી કે બીજા અન્ય તરફથી કઈ પણ પ્રકારને ભય નથી. આવા નિર્જન જંગલ અને ડુંગરોમાં સોનું કિછાળતા ચાલ્યા જાઓ તે પણ એક બાલને નુકશાન કરનાર કેઈ આવી શકે તેમ નથી. એક પછી એક ડુંગરો છેડી દેતાં પ્રતાપરાણાની અને શિવાજીની એતિહાસિક હકીકત હદય પર અસર કરે છે અને બીજુ આજ રરતેથી આપણું અને પૂર્વ અને પૂર્વ પુરૂ શ્રી રપાદિનાથને ભેટવા આવી ગયા હશે (છે)

Page #22

જેનધામ પ્રકાર.
એ વિચારથી મનમાં એક અભિનવ પ્રકારની અસર થાય છે, આવા ડુંગર ડુંગરીને પ્રદેશોમાં આગળ વધતાં વધતાં જિજ્ઞાસા એટલી લંબાય છે કે હું કેદારી આજીના ભવ્ય શિખરે તે નજરે પણ પડતા નથી ત્યારે તે કેટલું દા હશે ? તેવા ખ્યાલમાં થોડા આગળ વધીએ તેવામાં તે આપણે એકદમ ધુળેવા ગામન કિલાની નજીક આવી જઈએ છીએ. અનેક ડુંગરાઓ અને ડુંગરી રહ્યા હતાં. પછી જ્યારે એકદમ ધુળેવા ગામ નજરે પડે છે ત્યારે મનમાં અતિશય આનંદ થાય છે. એક નાની ટેકરી પર એ ગામ વસેલું છે, અને તેમાં પંડ્યા વિગેરેના ઘરે છે. ધર્મશાળા સારી છે, પણ જ્યારે યાત્રાળુઓ સારી સંખ્યામાં હોય છે ત્યારે તને ભરાયેલી રહે છે. આથી ફાગણના અંત સુધી યાત્રાળુઓ બહુ મોટી સંખ્યામાં દરરોજ આવ્યા કરે છે. ઈડર છેવાડાની છાવણને તેથી પણ અહીં અવાય છે. તે રસ્તે પણ ઘણે ડુંગરા ડુંગરીવાળા અને લાંબે છે.
- કેશરીઆઇને જાગતા તીર્થના દર્શન કરવાની જે ઈચ્છા ઘણા વખતથી મનમાં થયેલી હોય છે તે જરા કષ્ટ વેઠવાથી આવી રીતે તૃપ્ત થાય છે. કેશરીઆજી મહારાજનું મંદિર મેટા દરબાર જેવું છે, પ્રથમ બહારની ભમતીમાં એક અમીઝરા પાર્શ્વનાથના મોટા બિંબ છે. બીજી ભમતીમાં અનેક જિનબિંબે છે, તેના લેખે વાંચતાં ઘણાખરા શ્વેતાંબર આમ્નાય ના હોય એમ જણાય છે. પણ ચક્ષુ, ટીલા ચડતા નથી. ખુદ આદિનાથની મૂર્તિ અતિ ભવ્ય, આકર્ષક અને મેહક છે. એમની પાસે ઉભા રહ્યા પછી ઘણા વખત સુધી ત્યાંથી દૂર ખસવાની ઈચ્છા થતી નથી. જ્યારે દૂધની પખાળ થાય છે ત્યારે શરીરના અવયે બરાબર દેખાય છે. તે વખતે કંદરા વિગેરે શ્વેતાંબર આખાયના ચિન્હો સ્પષ્ટ દેખાય છે. રાત્રે આરતી ઉતરે છે, ત્યારે ચતુમાં જે પ્રભાવિક તેજસ્વીતા દેખાય છે તે રત્નના ચક્ષુને પણ બાજુએ મૂકે તેવી છે, અને તે કારણને લઈને દેરાસર વિગેરે સર્વ બાબતની માલિકી અને વ્યવસ્થા શ્રી જૈન શ્વેતાંબર સંઘની હોવા છતાં અધિષ્ઠા યક દેવાના આદેશથી ત્યાં ચક્ષુ ચઢતા નથી એમ કહેવામાં આવે છે.
પ્રક્ષાલન તથા પૂજનનો વખત નિયત કરેલ છે. તે વખત પછી ગમે તે ગૃહસ્થ કે અમલદાર આવે પણ ફરી વાર પખાળ થતી નથી. મોટા તીર્થ પર આ રીતિ અનુકરણ કરવા એગ્ય લાગે છે. શ્રી આદિનાથના બિંબ પર કેશર એટલું બધું ચઢાવવામાં આવે છે કે કોઈક તેની ગરમીને લીધે અને કાંઈક બિંબ અતિ, પુરાણુ હોવાને લીધે પગના ભાગમાં જિર્ણ થઈ ગયા જણાય છે. આ કારણથી તેના ઉપર વિશેષ આઘાત ન થવાની અને વિશુદ્ધ પદાર્થોથી લેપ થવાની જરૂર છે.
કિક માન્યતા આ તીર્થના સંબંધમાં બહુ અજબ જેવી છે અને નાસ્તિક માણસને પણ વખત રોકાવે એવા કાના કહા કરે તેવી છે. માન

Page #23

મેવાડ મારવાડને ટલાક તાથ સ્થાન,
૧૦ તાઓ એવા એવા જૈન તથા જૈનેતર લેકે તરફથી ચાલે છે કે તેના વિચારથી મનમાં એક નવિન પ્રકારનોજ ખ્યાલ આવે છે. વરસ દિવસમાં હજારો રૂપિયાનું કેશર ચઢે છે. કેટલાકે પિતાની અને પિતાના પુત્રની ભારોભાર કેશર ચઢાવે છે, ભીલ જેવા લકે પણ બહુ આસ્થાની નજરથી જુએ છે અને પૂજન કરવા પણ આવે છે. ભીલ લેકે હમેશાં ખેતી કરીને નિવડું કરે છે અને કઈ કઈ ધાડ ચેરી પણ કરે છે, પરંતુ યાત્રાળુને તેઓ કદિ હેરાન કરતા નથી. દાદા (કેશરી આજી આદિનાથ ભગવાન દાદાના નામથી તે પ્રદેશમાં ઓળખાય છે) ઉપર તેઓને એટલી આસ્થા છે કે તેની સેવા કરવા આવનાર તરફ તેઓ ગેરવાજબી રીતે વર્તે તો તેઓનું નિકંદન થઈ જાય એમ તેઓ અંતઃકરણપૂર્વક માને છે. એક બે સાધારણ લાગતા બનાવે આ બાબતમાં અમને પણ દઢ પ્રતીતિ આપી. વાત એમ થઈ કે ટાંગામાં જતાં પરસાદ ગામે જરા મોડું થયું. આગબની ચૂકી આવતાં સાંજ પડી ગઈ. જ્યારે બહુ સમજાવ્યા ત્યારે ચાકીવાળાએ અમને સાથે બે માણસ મોકલી આગળ વધવાની રજા આપી. તે ઘણે વિકટ, અંધારી રાત અને અજાણ્યા પ્રદેશ એટલે કાંઈક વાતચીત કરી મનમાને ભય દૂર કરવાની જરૂર એ પ્રસંગે રહે છે. અમે પેલા ચેકીવાળાને પૂછયું કે
અત્યારે સે ભીલે ચઢી આવે તે તું શું કરે ?” તે કહેવા લાગ્યું કે “ દાદ બેઠા છે ત્યાં સુધી કેને ભે છે? ” પછી અગાઉ કોઈ અણસમજુ ભિલોએ યાત્રાળુને હેરાન ફર્યા હતા તેના પર દાદાને કે કેપ ઉતર્યો હતો તેની તેણે વાત કરી. એ વાત દરમ્યાન તેની સરળતા, આસ્થા અને જ્યારે જ્યારે દાદાનું નામ આવે ત્યારે ત્યારે તેનામાં જણાતું એક પ્રકારનું શર્ય જરા અવલોકન કરવા જેવું હતું. આવી જ રીતે સદાશિવ ભાઉએ ધુળેવા ઉપર ચઢાઈ કરી તે વખતે તેને કેવી કેવી આગાહી થઈ હતી અને છેવટે તેના લશ્કરને કેવી પીડા થઈ હતી એ સર્વ હકીક્ત જ્યારે મુળચંદ ઠાકોર (ભોજક) ના વાસ પાસેથી સાંભળી ત્યારે તેની વાત કરવાની શૈલી અને દાદાના નામ સાથે જોડાયેલે પ્રભાવ અને ઉત્સાહ આનંદ ઉપજાવે તેવા હતા. એક ત્રીજી વાત એમ બની કે ત્યાંની એક ગરીબ
લડી હાથમાં હેલિકી લઈ લાવણી ગાવ ઉતારે આવી. એણે એને જૂના રાગમાં એટલા ઉત્સાહથી ધુળેવાનાથન પ્રભાવની લાવણીઓ ગાઈ અને ગાવા દરમ્યાન એનું હૃદય એટલા ઉછાળા મારતું હતું કે આવા સામાન્ય અશિક્ષિત વર્ગની પણ કેશરી આજી ઉપરની આસ્થા જોઈ મનમાં આશ્ચર્ય થયું.
પૂજા અને કેશરની વાત કરતાં કરતાં આપણે બીજી વાત ઉપર ઉતરી ગયા. તે ઉપરથી કેશરી આજી મહારાજ સંબંધી કેની આસ્થા કેવી છે તે જણાયું હશે. જેઓ એ કેશરીઆઇની યાત્રા કરી હશે તેઓને આ બાબત એકમ ખ્યાલમાં

Page #24

1२०
જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
આવ્યા વગર રહે તેમ નથી. કેશર એટલા મોટા પ્રમાણમાં અને એવી રીતે ચઢાવવામાં આવે છે કે એ સંબંધી ઘણું કહેવા ગ્ય છે, પણ મિહ રાજાનું જોર અને લેકર મિથ્યાત્વની સાથે જ્યારે સ્વાર્થની એકાકાર વૃત્તિ થાય ત્યારે દલીલ કે સમજણને સ્થાન મળવાનો સંભવ નથી. આથી એવું બને છે કે જેઓને વિચાર સાધારણ રીતે નિત્ય નિયમ પ્રમાણે પૂજન કરવાનું હોય તેઓ પણ વાટકમાં કેશર લઈને જાય તો નાસિપાસ થાય છે, કારણકે કેશર ચઢાવવા કરતાં હાથમાં પાછું વધારે આવે છે. આ પ્રસંગે તેઓએ પણ વધારે પ્રમાણમાં કેશર ચઢાવવાની રીતિનું માનતા ખાતર નહિ પણ ક્ષેત્રબળને લીધે અનુ. કરણ કરવું પડે છે.
યાત્રાળુઓની ધમાધમ અહીં બહુ રહે છે. કેરી આજી મહારાજના દ્વાર દિવસ અને રાત ખુલાજ રહે છે. મુળચંદ ઠાકોરના વંશ વારસે અહીં સવારે, રાત તથા ડીરાતે ભાવના-ગાયન મુજરા કરે છે. દેરાસરમાં નિરાંતે બેસી પ્રભુ પાસે ધ્યાન કરવું હોય તે બારને વખત વધારે અનુકુળ છે. રાતે નવ વાગ્યા પછી દરેગાની રજા સિવાય મંદિરમાં કઈને જવા દેવામાં આવતા નથી, તે વખતે એકાદ વખત જઈ ગીત વાદ્ય સાંભળવા ચોગ્ય છે, જોકે મોડી રાતે જિનાલયમાં જવું એ જૈન રીતિને વેચે તે લાગતું નથી. - સાંજે બે ઘડી રાત ગયા પછી ભાવના કરવામાં આવે છે તે પ્રસંગે પણ હક આનંદ થાય છે. તે પહેલાં આરતિ ઉતરે છે, તે વખતે પ્રભુના ચકુનું તેજ અવલકવા લાયક છે.
યાત્રાળુઓ માટે અહીં ઘણા પ્રકારની સગવડ છે. વાસણ તથા ગોદડાં મોટી સંખ્યામાં રાખવામાં આવે છે, પૂજા કરવા માટે ન્હાવા ગરમ પાણી થાય છે, ધર્મશાળામાં જગે ખાલી હોય છે, ત્યાં સુધી કોઈપણ પ્રકારની અગવડ વગર એારડી ઓરડાઓ યાત્રાળુઓને આપવામાં આવે છે અને તે સંબંધી કાંઈ ચાર્જ લેવામાં આવો નથી. મદીની દુકાન અહીં એક જ છે, તેથી ગાડાંમાં જનારે ઉદેપુરથી જોઈતું સીધું સામાન લઈ લેવું. રાણુ તરફથી ઠેકે (Licence) આપવામાં આવતું હોવાથી મેદીની દુકાન વિશેષ ઉઘડાવી શકાય તેમ નથી. પખાળ પૂજ વિગેરે મુકરર ટાઈમે થતા હોવાથી નકામે કાળક્ષેપ થતું નથી. અને નિયમસર કામ કરનારને નાસીપાસી પણ થતી નથી. કેશર વિગેરે પૂજાને જે સામાન જોઈએ તે કારખાને પૈસા આપવાથી મળી શકે છે.
કેશરીજી મહારાજને માટે દરબાર છે. તેમના ચરણ ભેટવાને જનકે નહિ એવા અનેક મનુએ આવે છે. ગમે તે જ્ઞાતિ કે વર્ણના માણસને - - , પુજને પ્રતિબંધ નથી. ઘણી વખત આપણે ભીલ લેકેને પૂજા કરતા

Page #25

મેવાડ માવાડનાં કેટલાંક તીર્થસ્થાનો.
૧૨૧ જઈએ છીએ. અહીં કેટલાક રિવાજ એવા જોવામાં આવ્યા છે, કે જેનરીતિ અનુસાર તેનો ખુલાસે થઈ શકતો નથી. રાતના આઠ વાગે આરતી ઉતર્યા પછી આંગી ઉતારવામાં આવે છે, અને તે વખતે પૂજારી પુલની આંગી ચે છે, અને કેશરથી પૂજા કરે છે. વસંતઋતુમાં ગુલાલ ભરે છે અને આ કાર્યમાં લગભગ એક કલાક લે છે. આ રીતિ તદ્દન નવીન પ્રકારની છે. આંગી વધારે વખત રહે તે મૂળનાયકજીના શરીરમાંથી કળા ભરીભરીને અમી ઝરવા માંડે છે, તેથી આ પ્રમાણે દાદાના હુકમથી કરવામાં આવે છે એમ ખુલાસે કરવામાં આવે છે. રાતે નવ વાગ્યા પછી ગાંધ ગાવા બેસે છે, તે એક બાર વાગ્યા સુધી તે પ્રમાણે કરે છે. રાત્રિના દેરાસર મંગલિક કરવામાં આવતું નથી. કેશર ચઢાવવામાં વિવેક બહ ઓછો રહે છે. મંદિરમાં એક બાવે. હનુમાનની મૂર્તિ પાસે બેસી દેવીએના મંત્ર બોલે છે, જાપ કરે છે અને શરીરે રાખ ળેિ છે. આ દેખાવ જૈનમંદિરમાં અન્યત્ર કોઈપણ જગાએ જોવામાં આવ્યું નથી. તેમજ આનું કારણ પણ સમજાણું નથી. મંદિરમાં દ્રવ્યની પુષ્કળ આવક છતાં રીપેરનું કામ ચાલતું નથી. જમીનના આરસે જુના કાળના અને વચ્ચે ફેટવાળા છે, તેને બદલે નવીન આસ બંધાવનાર તૈયાર છે, પણ દાદાને હુકમ નથી એ જવાબ આપી તે કાર્ય કરવા દેવામાં આવતું નથી. પૂજા તથા પખાળના રૂપિયા પંડ્યાને જાય છે, દેરાસરમાં જે રોકડ નાણું મૂકવામાં આવે તેપણુ પંડ્યાને જાય છે. ભંડારમાં જે રકમ લખાવવામાં આવે તેમાંથી પાંત્રીશ ટકા પંડયાએાને મળે છે. આ સર્વ લાગાઓ શા કારણથી કરવામાં આવ્યા છે. તેને સ્પષ્ટ ખ્યાલ કેઈ આપી શકતું નથી.
અહીંને સર્વ કારભાર ઉદેપુર રાજ્ય તરફથી નિમાયેલી મેનેજીંગ કમીટી કરે છે. તેના સવ મેંબરે કવેતાંબર જૈન છે, પરંતુ પ્રમુખસ્થાને એક વૈષ્ણવ ગૃહસ્થ છે. તેઓ સારી લાગણીવાળા છે છતાં જૈન તીર્થના વહીવટમાં વિષ્ણવની હાજરી જરા વિરોધાભાસ જેવી જણાય છે. દિગંબર બંધુઓએ આ વહિવટમાં ભાગ લેવા ઘણા પ્રયત્ન અત્યાર સુધી કયાં એમ સાંભળ્યું પરંતુ તેમાં તેઓ ફાવી શક્યા નથી. ઉદેપુરને શ્રી સંઘ અને ખાસ કમીટિના મેંબરે કેશરીજી મહારાજના વહિવટના સંબંધમાં અને યાત્રાળુની બાબતમાં બનતું ધ્યાન આપી જૈન કેમ ઉપર ઉપકાર કરે છે.
કેશરીજી મહારાજના સંબંધમાં અનેક દંતકથાઓ ચાલે છે. સદાશિવ રાવની ચઢાઈની હકીકત ખાસ સાંભળવા લાયક છે. તે ઉપરાંત પાંચ હજાર વર્ષથી મૂળનાયકજી શ્રી આદિનાથની મૂર્તિએ કેવા કેવા ચમત્કારે ક્યાં છે તેને આબાદ વૃત્તાંત સાંભળવામાં બહુ રસ પડે છે. અત્યારે પણ એ તીર્થના અધિષ્ઠાયક દેવે

Page #26

૧૨
જૈનધમ પ્રકાશ. જાગ્રત છે, એમ ઘણે બાબતના અનુભવીએ ત્યાં રહેતા હોવાથી કહી શકે છે.
ધર્મશાળાથી પ માઈલ દૂર દાદાના પગલા છે. ત્યાં પણ સુંદર એટલે બનાવી બહુ શોભા કરી છે. તે જગાની રમણીયતા એવી સુંદર છે કે ત્યાં પ્રભાત અથવા સાયંકાળના વખતે છે વખત બેસવામાં આવે તો બહુ સ્થિરતા થાય તેમ છે. દરેક યાત્રાળુએ આ પાદુકાજના દર્શન પૂજન માટે જરૂર જવું. અહીંથી પાછા આવતાં સ્પષ્ટ દેખાય છે કે કેશરી આજી મહારાજનું મંદિર અને આખું ધુળેવા ગામ એક ટેકરી ઉપર ઉદેપુરની માફક આવી રહેલ છે.
કેશરી આજી આવવા જવામાં કેટલીક મુશ્કેલી સાધારણ રીતે પડે છે. કારણકે આપણને રેલવેની મુસાફરી કરવાની ટેવ પડેલી હોવાથી આવા સ્થાનમાં ગાડામાં જતાં જરા અગવડ જણાય એ સ્વાભાવિક છે. આને લીધે કેશરી આજી જઈને ત્યાંથી તુરત વિદાય ન થઈ જતાં સ્થિરતાના પ્રમાણમાં પાંચ સાત દિવસ ત્યાં રહેવું. ત્યાં રહેવામાં કઈ પ્રકારની અગવડ પડે તેમ નથી. નિયમસર ત્રત જપ પૂજન કરવામાં આવે તે વખત બહુ સારી રીતે પસાર થઈ જાય છે અને ત્યાં જે વખત ગાળવામાં આવે છે તેમાં તે વખતે બહુ આનંદ થાય છે, એટલું જ નહિ પણ પાછા વ્યવસાયમાં જોડાયા પછી પણ જ્યારે જ્યારે ત્યાને આનંદ યાદ આવે છે ત્યારે ત્યારે મનમાં એક પ્રકારની તેની મીઠાશ આવે છે. જેને ધ્યાન માં સાધવાની ઈચ્છા હોય તેને માટે બપોરને વખત બહુ અનુકુળ છે. ખુદ મૂળનાયકજીના બિંબ એટલા સુંદર છે કે ત્રાટકાદિ પ્રાગદ્વારા એક વખત તેમની મૂર્તિને હૃદયમાં સ્થાન આપવામાં આવે તે તેને જીવનપર્યત ભૂલી શકાય તેમ નથી. સુંદર શ્યામ વર્ણ, નાસિક, કર્ણ અને ચક્ષુનું સરખું માપ, હડપચીને સુંદર ઢળાવ અને મસ્તકની ભવ્યતા બહુ સારી રીતે ન ભૂલાય તેવી અને સર હદય પર કરે છે. એ તીર્થનું વર્ણન કરવાનું મૂકી દઈ ધુળેવા ગામ છોડી દેવાનું પણ મન થતું નથી. માત્ર પંડ્યાઓની નકામી ખટપટ અને અજ્ઞાનતાને લીધે ઉપર જણાવેલી કેટલીક ગેરરીતિઓને બાદ કરીએ તે એકંદર રીતે આ તથા જરૂર જોવા લાયક અને સેવવા લાયક છે. આવી જગાએ થિરતાથી રહેવામાં અનેક પુરૂષને સમાગમ પણ થાય છે અને કઈ વખત તેથી આત્માને અમૂલ્ય લાભ થઈ જાય છે. હવે આપણે ઉદેપુર તરફ પાછા વળીએ. રસ્તામાં ચાકીએ ચુકવવાને અને ડાળ ચઢવા ઉતરવાને કમ પા પ્રાપ્ત થાય છે, કુદરતની લીલા અનુભવાય છે અને કેશરીજી મહારાજના દરબારમાં જે આનંદ લીધે હોય તેનું સ્મરણ થાય છે. આ પ્રમાણે મુસાફરી કરતાં કરતાં ઉદેપુર પાછા આવી પહોંચીયે છીએ. દુરથી ટેકરી ઉપર આવી રહેલું સુંદર શહેર દેખાય છે, ત્યારે મુસાફરીને છેડે આજે એમ મનમાં વિચાર થાય છે. ગાડામાં મુસાફરી

Page #27

જૈનધર્મ અને તેના ચારિત્ર વિષેના અનુભવ.
૧૧૩
કરનારે સવારે પૂજા સેવા કરી નવ વાગામાં નીકળી જવાથી ટીંબામાં રાત રહેવાશે અને બીજે દિવસે સાંજે ઉદેપુર પહોંચી જવાશે. ઘેાડાગાડીમાં બેસનાર તે ખપોરે ત્રણ વાગે નીકળી પરસાદ રાત રહી ખીજે દિવસે ત્રણ ચાર વાગે ખપેારે ઉદેપુર પહેાંચી જાય છે. આવતી વખત ઢાળ ચઢવાના વધારે હોવાથી મહુધા ઘે!ડાની મુસાફરી કરનારને પણ એક રાત રસ્તે કરવી પડે છે. પરસાદની ધશાળા સારી છે, તેથી ખાસ અગવડ પડતી નથી. ઉદેપુર જે ગાડા કે ગાડી બધાય છે, તે જતા આવતાનાંજ અધાય છે. વળતી વખત ઉદેપુરમાં કાંઈ દર્શન બાકી રહ્યા હોય તે કરી લેવા. ત્યાંથી બે ટ્રેને ચિતેડ જાય છે. વચ્ચે કરાડણ પાર્શ્વનાથનુ તીર્થ છે. સ્ટેશનનુ... નામ પણ કરાડા છે. અપૃ.
૧૦.૧
જૈનધર્મ અને તેના ચારિત્ર વિય"મારો પાંચ માંનામાં થએલો અનુભવ
અને
તે સંબંધી મારા વિચારો.
(NTIL E MIX,
It is five months since I have been freed from wordly snares by the exceedingly kind help of an able Guru Maharaj like
पूज्यपादाचार्य महाराजा साहेब श्री विजयने मिसूरिजी सा
and I dare say some of you at least have a desire to
kuor my riews about the Jain religion and its ચારિત્ર. gentle•
un, it is very likely. you will be much interested in what ] for, mine is the opinion of a man who five months ago sa =F and who resigned the world after completing his forty fifth year of age, age at which a man is supposed to be afficiently experienced about the pleasure to be found in life
wife. Not only that but I advance so far and boldly say at there is not a soul upon earth who once in his life (may be when he is sixty years old) will not come to the con*

Page #28

૧૨૪.
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
clusion that many of his relations and friends have passed away and his fate is the same too. The only difference being that resignation of the pleasure of the world is either Voluntary or compulsory and in some cases later and in the other sooner. Now gentlemen, before coming to the point aimed at, I may be permitted at this stage of my article to add that as for the little good that you are able to see in me, it is due to the very great care taken by my Guru Valaraj for my training and trentment. But as for the reperse, I mean gentlemen, the great gap that remains in my progress in proportion to the short time that has passed, all the fault lies with me, my age and iny very limited sense.
Before coining to the point I may remind the readers of this article that five months ago I was a Vaislınar. The internal bliss and peace of mind that I have enjoyed (uring the last five inonths is very great indeed. By my personal experience I can now attach great importance to the following words of the wise:
6]. Give up desire and you will find rest. 2. As long as you are attached to temporal things, so
long your mind will be disturbed. 3. Your internal peace will be in proportion to you!
detachment from external objects.” Independent of the spiritual welfare that is sure to be con: duced by the Jain religiou, I might as rell add that the prin: ciples of the Jain religion make one happy in this world as well Menu ang . Health is wealth. I have been able to en joy much better comfort as regards my health of body and sou! during the last five months than what I experienced before tha! period during forty-five years. Before coming here I use to eat at night also, but now I cannot do so and this is th: first reason why I enjoy the comforts of health. Secondly, befor: becoming & Sadhu I never drank boiled water, but now ! have to drink this sort of water and this is the second: rense why I enjoy coniforts of health. Thirdly before I became a Ja
ca

Page #29

Sadhu I used to eat and many other objectionable things and drank as well Soda, lemon and ginger, all of which is the cause of ruining the health. Fourthly before I became a Jain Sadhu, on the day that I observed a fast I always ate better things than I used to eat on ordinary days and now on fasting days I do not drink even water, and this is the reason why I enjoy comforts of health.
योगोद्वहन also helps ue much in keeping the health of the body in proper order. Yoga-vahan means the performance of certain ceremonies and observing in a moderate form. During these very charming ceremonies with austerity a Sadhu has to be a real मिताहारी and 110 wonder a moderator is
the happiest of men.
As heat destroys filth, so तप destroys कर्ममल,
azıqala zida, gadî zigaı qar | तपोनिना तप्यमानस्तु तथात्मा विशुध्यति ॥
Now gentlemen, I come to the highest philosophy. The welfare or otherwise of the soul depends upon one's only. As you sow, so you will reap.
બાવળનું શ્રી વાવતાં, પ્રીતે પરા ખાય; આંબાનો રહે આરતા, એમાં શે। અન્યાય.
2.-4.
3. "ચાસ્ત્રિની ક્રિયા.
You must reap the fruit of your own actions.
In conclusion, the Kilidar of the whole business is the mind. It can raise you up or take you down and down.
zaniqani ac$ aqiaggâmàn amazi ag 1 ददाति जंतोः सततं प्रयत्नाद्वशं तदंतःकरणं कुरुष्व ॥ મનેાનિગ્રહના ઉપાય નિચે મુજમ છે.
1.—જિનાગમના ચાગનુ વહેલુ.
of the Jain

Page #30

.................
–મન, વચન અને કાયાને ગાની સત પ્રવૃત્તિ. –બાર ભાવનાની વિચારણા ( જુઓ શાંતસુધારસ )
–શુભાશુભ વ્યાપારના લાભાલાભની વિચારણા (Once('. H. BODIWALA Gujarati B:nulit For Europcans but now.) કપડવંજ
M NI CH. NO. VIJA A. ત્ર વદ છ-રવિ-૧૯૬૮ ઈ
(ઉપરના લખાણનું ભાષાંતર) સહસ્થ –
પૂજ્યપાદાચાર્ય મહારાજ સાહેબ શ્રી વિજયનેમિ સૂરિજી સાહેબ જેવા શક્તિવાળા ગુરૂમહારાજની સહાયથી પાંચ મહિના પહેલા સાંસારિક ઉપાધિમાંથી હું છુટ્યો છું, અને જૈન ધર્મ અને તેના ચારિત્ર વિષેને મારો અભિપ્રાય જાણ વાની તમને ઘણાખરાને ઇચ્છા હશેજ એમ હું હિમતથી કહી શકું છું. ગૃહસ્થો ! જે હું કહેવા માગું છું તેમાં તમને ઘણો આનંદ ઉપજવાનો સંભવ છે, કાર
કે એક માણસ જે પાંચ મહીના પહેલાં વણવ હતું, અને જે ઉમર લાડી, વાડી અને ગાડીને આનંદ જોગવવાની ગણાય છે, તે ઉમ્મરે એટલે કે પીસ્તાલીશમે વરસે જેણે સંસારને ત્યાગ કરેલો છે, તેના તરફથી આ બાબતમાં અભપ્રાય પ્રકટ કરવામાં આવે છે. એટલું જ નહિ પણ હું આગળ વધીને હિંમતથી કહી શકું છું કે સૃષ્ટિમાં એ કોઇ પણ મનુષ્ય નથી, કે જેને ગમે તેટલી ઉમ્મરે (૬૦ વરસની ઉમરે) પણ એવા વિચાર નહિ આવે કે “તેના સગા સંબં ધીમાંથી ઘણું ચાલ્યા ગયા છે, અને તેને પણ તેજ પ્રમાણે તેજ માર્ગે વહન કરવાનું છે. નાની ઉમ્મરે સાંસારિક કહેવાતા સુખ છેડનાર અને મોટી ઉમ્મરે છેડનાર વચ્ચે તફાવત એટલેજ આવે છે કે તે સુખોનો ત્યાગ તે રવેચ્છાએ અથવા ફરજીયાત કરે જ પડે છે. જ્યારે કેટલાએકની બાબતમાં તે ત્યાગ મા થાય છે, ત્યારે કેટલાક વહેલે કરે છે. હવે ગૃહ ! જે વિષય નિત કરવામાં આવ્યો છે તે માટે મારા વિચારે દર્શાવું તે પહેલાં મને એટલું કહેવા દેશે કે જે કાંઈ ડું ઘણું સારું તમે મારામાં જોઈ શકે છે તે. મારા શિક્ષણ અને વર્તણુક માટે મારા ગુરૂમહારાજાએ જે અતિશય સંભાળ લીધી છે તેને જ આભારી છે; પણ વિરૂદ્ધ રીતે મારા પ્રોગ્રેસમાં જે કાંઈ મેટો ગેપ છેડા વખત પ્રમશુમાં તમે દેખો છો તે બધે મારે, મારી ઉમરને અને મારી સંકુચિત બુદ્ધિ નો દેશ છે તેમ નકકી માનજો.
જે વિષય મા દર્શાવવાને છે તે જણાવ્યા પહેલાં ફરીથી વાંચનારાઓને

Page #31

નિધર્મો અને તેના ચરિત્ર વિશ્વને અનુભવે.
૧૨૭
મારે જણાવવું જોઈએ કે પાંચ મહિના પહેલાં હું એક વણવ્ય હતે. માનસિક શાંતિ અને આંતરિક સંતોષ, જે મેં આ પાંચ મહિનામાં અનુભવ્યો છે, તે ખરેખર બહુ વિશેષ છે. મારા જતિ અનુભવથી ડાહ્યા માણસેના નીચેના શની હું ઘણી અગત્યતા સ્વીકારું છું.
૧ ઈચ્છાને ત્યાગ કરે, એટલે તમને શાંતિ મળશે.
૨ જ્યાં સુધી સાંસારિક વસ્તુઓ તરફ તમે આકયા કરશે, ત્યાં સુધી તમારું મન ઉપાધિમય રહેશે.
૩ બાહ્ય ઉપાધિના ત્યાગના પ્રમાણમાં જ તમારી આત્મિક શાંતિ રહેશે.”
જૈન ધર્મના નિયમાનુસાર વર્તવાથી આત્મિક સુખ તે અવશ્ય મળે જ છે, તદુપરાંત મારે એટલું ઉમેરવું જોઈએ કે જેનધર્મના નિયમો તદનુસાર વર્તનારને આ જીવનમાં પણ સુખી કરે છે. પહેલું સુખ તે જાતે નર્યા. આરોગ્ય તેજ દેલત છે. ચારિત્ર ગ્રહણ કર્યા પહેલાંના મારા જીવનના પીસ્તાલીશ વર્ષ દરમીઆન શારીરિક અને આમિક જે સુખ મેં અનુભવ્યું છે, તેના કરતાં ઘણું વધારે સુખ અને સંતોષ આ પાંચ મહિનામાં અનુભવવા હું શક્તિવાનું થયે છું. અહીં આવ્યા પહેલાં હું રાત્રે પણ સુધાશાંતિ કરતા હતા, પણ અહીંના નિયમાનુસાર હવે હું તેમ કરી શકુંજ નહિ, અને તંદુરસ્તીનું જે સુખ હું અનુભવું છું તેનું આ મુખ્ય કારણ છે. બીજું કારણ એ છે કે હું સાધુ થયે તે પહેલાં ઉકાળેલું પાણી હું કદી પણ વાપરત નહિ, પણ હવે મારે ઉકાળેલ પાણીજ વાપરવું પડે છે, અને તંદુરસ્તીનું સુખ ભોગવવાનું તે બીજું કારણ છે. વળી ત્રીજું કારણ એ છે કે હું જૈન સાધુ થયે તે પહેલાં કંદમૂળ અને બીજી પણ ઘણી વિરૂદ્ધતાવાળી વસ્તુઓ હું ખાતે, અને સેડા, લેમન, જીંજર વિગેરે પી કે જે સર્વે આરોગ્ય બગાડવાના કારણો છે, તેને મારે હવે ઉપયોગ કરવાનું નથી. વળી શું કારણ એ છે કે હું જૈન સાધુ થયે તે પહેલાં જ્યારે જ્યારે ઉપવાસ કરે ત્યારે હું હમેશના કરતાં વધારે સારી ચીજો ખાતે અને હવે તે ઉપવાસના દિવસમાં પાણી પણ વાપરતો નથી, હું જે તંદુરસ્તીનું સુખ ભોગવું છું તેનું એ પણ કારણ છે.
શારીરિક તંદુરસ્તી બરોબર સાચવવામાં ગહન પણ મને સારી સહાય અર્પે છે. ગ-વહન તે અમુક ક્રિયાનું કરવું, અને સામાન્ય નિયમમાં તપસ્યા કરવી પડે છે. તપસ્યા સાથે આ આકર્ષણીય કિયાઓના આચરણ વખતે દરેક સાધુને ખરેખર મિતાહારી થવું પડે છે, અને મિતાહારી મનુષ્ય સંપૂર્ણ સુખીજ ગણાય તેમાં નવાઈ નથી.
જેવી રીતે ગરમી કચરા-મળ વિગેરેને દૂર કરે છે, તેવી જ રીતે તપ કર્મ

Page #32

મળને દુર કરે છે. કહ્યું છે કે- જેવી રીતે સદેવ એવું પણ સુવાનું પ્રદિપ્ત અને ગ્નિથી તપાવતાં શુદ્ધ થાય છે, તેવી જ રીતે તપફપી અગ્નિવંટે તપાવેલે આત્મા અવશ્ય વિશુદ્ધ થાય છે.”
હવે ગૃહસ્થ હું જૈન ફલેફીના સૌથી મુખ્ય સિદ્ધાંત માટે કહું છું. દરેક આત્માને સુખ અથવા દુઃખને આધારે તેના કરેલા કર્મ ઉપજ રહે છે. જેવું વાવે. તેવું જ લણવાનું હોય છે. કહ્યું છે કે
બાવળનું બી વાવતાં, પ્રીતે પરડા ખાય;
આંબાને રહે ઓરતે, એમાં શું અન્યાય. તમારા પિતાના કરેલા કર્મનું ફળ તમારે અવશ્ય ભેગવવું જ પડે છે.
સંક્ષેપમાં સંપૂર્ણ કરતાં મને કહેવા છે કે સમસ્ત કાને કિલદાર મન છે, તે તમને ઉપર ચઢાવે છે, અગર નીચે ઉતારી નાખે છે. કહ્યું છે કે “જેના વશ અને અવશ થવાથી અંતર્મુડત માત્રમાં સ્વર્ગ અથવા નર્ક મનુષ્યને પ્રાપ્ત થાય છે. તે અંતઃકરણને સદા પ્રયત્નથી તમે વશ કરે.”
મનોનિગ્રહના ઉપાય નીચે મુજબ છે. ૧ જિનાગમન ભેગનું વહન. ૨ તપ. ૩ ચારિત્રની ક્રિયા. ૪ મન, વચન અને કાયાના રોગની સત્ પ્રવૃત્તિ. પ બાર ભાવનાની વિચારણા. (જુએ શાંત સુધારસ) દિ શુભાશુભ વ્યાપારના લાભાલાભની વિચારણું.
( યુરોપીયન માટેના એકવખતના ગુજરાતી પડીત મી. સી. એચ. ડીવાલા, પણ હાલન.).
મુન ચંદનવય. આ આર્ટીકલના લેખક મુનિરાજશ્રી ચંદનવિજયજી સંસારી અવસ્થામાં અમદાવાદના રહીશ હતા. વેણ સંપ્રદાયના હતા અને બોડીવાળા માસ્તર તરીકે ઓળખાતા હતા. તેઓએ મીશન હાઇસ્કૂલમાં છેક ઉપરને ધેર સુધી માસ્તર તરીકે કામ કરેલું છે. અને ઘણુ ઉંચા દરજજાના યુરોપીયન એક્ષસના ગુજરાતી શિક્ષક તરીકે કામ કરેલું છે. એ કામમાં એમણે ઘણી સારી કીર્તિ સંપાદન કરેલી છે. તેના પુરાવા તરીકે એજન્ટ ટુ ધી ગવર્નર જે. બ્લેડન તથા અમદાવાદના આસીસ્ટન્ટ કલેકટર હાર્ટશેન સાહેબે આપેલા અભિપ્રાય આ નીચે પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે.

Page #33

--
-
પાલીતાણામાં થયેલી ગંભીર હોનારત.
૧૨૯ ( From a letter. )
Rajkot 25-1-12 Mr. Bodi wala,
I see there is another. Civilian sent to Ahmedabad and I hope you are training him in the language and will be as successful as you have been with his predecessors,
J. Sladen.
agent to the Governor, Ruthiawar. Jr. Bodi wala has a thorough knowledge of English. His experience as a teacher is, I believe, extensive. I have studied Gujarati with him for four months, and have passed the GuHigher Standard under his
J. B. Hartshorne
I. C. S.
Assistant Collector, Ahmedabad. આટલી પ્રસિદ્ધિવાળા અને કેળવાયેલા માણસ વૈષ્ણવ ધર્મ તજી દઈ જૈન ધર્મ સ્વીકારે, એટલું જ નહીં પણ તે સાથે વૈરાગ્ય વૃત્તિથી સંસાર તજી દઈ મુનિ પણું અંગિકાર કરે, એ ખાસ અનુકરણ કરવા લાયક હકીક્ત છે, અને તેમની પરીક્ષક બુદ્ધિ ધન્યવાદ આપવા યોગ્ય છે. એમને અનુભવ લક્ષમાં લેવા ગ્ય જણાયાથી જ અહીં પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે.
તંત્રી.
पालीताणामां थयेली गंभीर होनारत. (સ ખ્યાબંધ માણસનું નુકશાન અને ઘરનું પડી જવું).
ગઈ તા. ૧૧ મી. બુધવાર જેડ શુદિ ૭ ની રાત્રે પાલીતાણા ખાતે બાર વાગ્યા પછી માત્ર બે કલાકમાં ૧૬ ઈચ ઉપરાંત વરસાદ પડવાથી દરવાજા પાસેની નદીમાં અને ઘેટીના દરવાજા તરફની નહેરમાં પુષ્કળ પાણી ભરાવાથી અને નદી ઉપર હાલમાં બાંધેલા પુલ નીચેથી પાણી ન નીકળી શકવાથી પાણીની સપાટી ઉંચી વધતી ગઈ. લગભગ ૨૫-૨૫ ફુટ પાણી વધ્યા એટલે તમામ મકાને ઉપર તેની અસર થતાં પાયા ગળી ગયા, જેથી બે કલાકમાં મકાને પડવા લાગ્યા. ભેરવપરામાં હુંબડની ધર્મશાળા અને દરબારી હોસ્પીટલ શિવાય તમામ મકાને જમીનદોસ્ત થઈ ગયાં. તેની અંદર કેટલાંક તે આખા કરશે

Page #34

૧૩૦
જૈનધર્મ પ્રકાશ,
દબાઈ ગયાં. કચ્છી જૈન બેડીગના ૭ એકરાઓ પિકી ૨૦ બચ્ચા ને ૧૭ દબાઈ ગયા. જૈન વિધવાશ્રમની અંદર ર૧ શ્રાવિકાઓ હતી તે તમામ દબાઈ જવાથી મરણ પામી. બીજા પણ સંખ્યાબંધ માણસે મૃત્યુવશ થયા.
ઘેટીના દરવાજા તરફનું પરૂં તમામ નાશ પામ્યું છે. શત્રુંજ્યના દરવાજા બહારના ધર્મશાળાઓ શિવાયના તમામ મકાને બેસી ગયા છે. નવાપરાના ચેકમાં કેટલાક મકાને બેસી ગયા છે. ફક્ત શહેરના મધ્ય ભાગ ને ધર્મશાળાએ બચેલ છે. ધર્મશાળાઓની અંદર દાખલ થઈ જવાથી જેમના ઘરે પડી ગયાં તે તમામ માણસને બચાવ થયે છે. ત્યાર પછી આશ્રય પણ ધર્મશાળાઓમાંજ મળ્યો છે. આ હકીકત બહારગામ તાર ને ટપાલ દ્વારા ફેલાતાં પુષ્કળ મદદ ચારે તરફથી આવી પહોંચી છે. રાજ્ય તરફથી કમીટી નીમાણી છે ને ફંડ ઉઘાડ્યું છે. પત્ર લખાણ છે. ચારે બાજુથી પુષ્કળ રકમે આવી છે ને ઘણા ગામે ને શહેરમાં ફડ થવા લાગ્યા છે. મુંબઇથી પુષ્કળ રકમ આવી છે. કચ્છી ભાઈઓએ ૬૦૦ મકાને પત્રમાં કરાવી આપવા કબુલ કર્યા છે. ભાવનગર, અમદાવાદ ને મુંબઈના કેટલાક સખી ગૃહસ્થા તરફથી દરેક માણસને અન્નવસ્ત્ર વિગેરેની સારી મદદ આપવામાં આવી છે. લાજવાળા કુટુંબોને ખાનગી રીતે દ્રવ્યની રેકડી મદદ અપાવ્યું છે. હજુ મદદ આપવાનું કામ શરૂ છે. આ વખતના વરસાદે કેટલા મહુવા વિગેરે ગામોમાં પણ પુષ્કળ નુકશાન કર્યું છે, પરંતુ પાલીતાણા તીર્થસ્થળ હોવાથી જૈન વર્ગની લાગણી બહુ આકષા છે અને મુંબઈ સુરત, અમદાવાદ તેમજ ભાવનગર વિગેરે સ્થળેથી ઘણા ગૃહએ જાતે ત્યાં જઈને યથાયોગ્ય મદદ આપવાની વ્યવસ્થા કરી છે.
આ હોનારતથી પાલીતાણા ખાતે સુમારે ૩૦૦ ઉપરાંત માણસના મરણનીપજ્યા છે ને ૨૫૦૦ લગભગ મકાને પડીને પાયમાલ થયા છે. આવી હોનારત કાડીયાવાડમાં કેઇ વખતે પણ થઈ હોય એમ જાણવામાં નથી. વિધવાશ્રમની બાઈઓ ને જૈન બોડિ ગના વિદ્યાર્થીઓના મરથી અત્યંત ખેદ થયેલ છે. જે વિદ્યાર્થીઓ લાગ્યા તેને બચાવવામાં ભાઈ કુંવરજી દેવીએ પિતાના સ્વાર્થને ભેગ આપી
એ સ્તુત્ય પ્રયાસ કર્યો છે કે જેને માટે તેમને પુરેપુરો ત્યવાદ ઘટે છે. આ હિપનારત સંબંધી ન્યુ પેપર દ્વારા ઘણી હકીકત બહાર પડેલી હોવાથી અહીં કાણુમાંજ નોંધ લેવામાં આવી છે. દયાળુ ગૃહએ ત્યાંના નિરાધાર લોકોને ઉપ
ગમાં આવે તેવી રીતે બનતી સહાય આપવા હજુ પણ પિતાને ઉદાર હાથ લંબાવવાની જરૂર છે.

Page #35

શેડ નરભેરામ કપુરચંદનુ ખેદકારક મૃત્યુ.
ઉપર જણાવેલા શ્રી ભરૂચ નિવાસી ગૃહથ તા. ૧૬મી એ શાક શુદ શુક્રવારે ૬૨ વર્ષની વયે એક પુત્ર, એક પુત્રી, વૃદ્ધ માતા અને વિધવાને સુકીને પચત્વ પામ્યા છે. છે. એએ ધર્મચુસ્ત અને સતત્ ઉદ્યમી હતાં, હિંમતવાન હતા, જાતમહેનતથી દ્રશ્ર્ચાપાર્જન કરી તેના તીર્થયાત્રા વિગેરેમાં વ્યય કર્યાં ટુતા, એમના સ્વર્ગવસથી અમે ખેદ પ્રદર્શિત કરીએ છીએ. એએ અમારી સભાના સભાસદ હતા. એમના મૃત્યુ સમયે જીવદયાના અનેક કાર્યો કરવામાં આવ્યા છે. અમે તેમના પુત્ર છોટાલાલ વિગેરેને દીલાસા આપીએ છીએ અને તેમના આત્માને શાંતિ ઇચ્છીએ છીએ.
ભાઇ ડાહ્યાભાઇ સરૂપચંદનુ ખેદકારક મૃત્યુ,
આ મૂળ સુરનિવાસી પરંતુ હાલમાં મુંબઇ નિવાસી થયેલા બલુ સત્તા સાથેના છાડુ લાંખા વખતથી સબંધવાળા હતા. છેવટે લાઇફ મેમ્બર પણ થયા હતા. તેઓ ગળા પરના એપરેશનને પરિણામે ગયા માહુ માસમાં આ ફાની દુનીઆ છેડી ગયા છે. તેમના મૃત્યુ સંબધી વિશેષ ખખર નહીં મળવાથી અત્રે નોંધ માત્ર લેવામાં આવે છે. તેમની ઉમર સુમારે ૪૫ વર્ષની હતી. સભા પ્રત્યે પૂણે પ્રેમ ધરાવનારા હતા. ધર્મચુસ્ત હતા અને ધર્મિક પ્રસંગોમાં અગ્ર ભાગ લેનારા હતા. તેમના મૃત્યુથી સભાએ એક લાગણીવાળે સભાસદ ગુમાવ્યે છે. તેમના અધુ, વિધવા અને સતતીતે અમે દીલાસે આપીએ છીએ અને તેમના આત્માને શાંતિ ઇચ્છીએ છીએ.
B
શ્રી જૈન શ્વેતાંષર કાન્ફરન્સ સુકૃત ભડાર ફૂડ
માહે ન સન ૧૯૧૩ માં નીચે લખ્યા ગામેામાંથી ફંડની રકમ આવી છેઃનેર રરા, મચર પ૧, રાન્નુર ૩૦, વાડા ૧૬, આંગલી ૩૩, લેાદરા ૧૧, ભાભર ૪૦, ભેસાણા બા, બાવળચુડી ૮ા, રવલ ૦ના, જાડા ૨, કુંવાળા ૧૦, મીઠી પાલડી ૧૧, થરા ૩૪ા, જામપુર છા, પીલુચા પડા, ટેબાચુડી ૯૧૫, મજાદર ૧૩, માટેસણા ૧, ભરકાવાડ ર, ચાંગા ૨૨, અખ્તર ૧. સાંઢથી ૧૧.
ચાંદુર
ગયા માસ રે આવેલી કા
જા
૧૨૪૦૧

Page #36
ગત વર્ષના ભેટ તરીકે આપવાની બંને બુકે ધનપાળ પંચાશિકા અને તત્વવાર્તા તથા લક્ષ્મી સરસ્વતીને સંવાદ જેમનું લવાજમ આવેલ નથી તેમને વી. પી. થી મોકલવાનું કાર્ય શરૂ થઈ ગયેલ છે. જેમને આ એક મળ્યા પહેલાં વી. પી. મળી ગયા હોય તેમણે તે સ્વીકારી લીધા હશે જ જેમને આ અંક પહોંચ્યા પછી જે. પી. મળે તેમણે સત્વરે જ તે સ્વીકારી લેવા કૃપા કરવી. એક વર્ષ અગર તે કરતાં જેટલું વધારે લવાજમ લેણું નીકળતું હશે તદનુસાર દરેક ગ્રાહક ઉપર વી. પી. કરવામાં આવશે. આવી રીતે ત્રણ ત્રણ માસથી સૂચના અપણા છતાં અને આખા વર્ષના ગ્રાહક રહીને માસિકની અંકે લીધા છતાં વી. પો. પાછા ફેરવનાર ગૃહસ્થ ખરેખર જ્ઞાનખાતામાં નાહકનું નુકશાન કરનારા જ થાય છે. વી. પી. ને સ્વીકારનારને લવાજમ તે પાછળથી પણ આપવું જ પડશે, અને ભેટની બુકે ઉપરને તેમને હક નાબુદ થશે; માટે વી. પી. આથી સત્વરેજ સ્વીકારી લેવા દરેક ગ્રાહક બંધુએ અવશ્ય ધ્યાનમાં રખી લેવું. ચાલુ વર્ષ માટે બહુ સુંદર એક ભેટની બુક આપવાનો વિચાર કર્યો છે. તેનું નામ વિગેરે વિશેષ હકીકત હવે પછીના અંકમાં બહાર પાડવામાં આવશે. પર્યું પણ લગભગ બહાર પડશે. શ્રીમાન આનંદઘનજીને 50 ' પદ ઉપર વિવેચન. ( વિવેચન કર્તા-કાપડીઆ મોતીચંદ ગીરઘલાલ સોલીસીટર) આ ગ્રંથ જે અમારા તરફથી બહાર પાડવામાં આવનાર છે તે લગભગ તૈયાર થઈ જવા આવ્યા છે. ગ્રંથ "8" ફોરમ ઉપરાંતને લગભગ 700 પૃષ્ટને થશે અને સુંદર પ્રીન્ટીગ તથા ડીગ કરાવવામાં આવશે, છતાં કિમત બહુ જ નજીવી લગભગ પડતજ રાખવામાં આવશે. ગ્રાહક થવાની ઈચ્છા રાખનર બંધુઓએ સત્વર નામે લખી મોકલવા. તેના ઉપર વિવેચન એવી સરલ અને સુંદર ભાષામાં લખવામાં આવ્યું છે કે જે કંઈ વાંચશે તેને તેમાં અપૂર્વ આનંદ આવે તેમ છે અને તરત જ સમજણ પડે તેમ છે. પદના દરેક પૃકાથી બહુ સારી રીતે લંબાણથી વિવેચનમાં સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યા છે. દરેક પદમાં જુદી જુદી જે જે ફીલેસેણિી કર્તા દર્શાવી છે. તે દરેક સ્પષ્ટ શબ્દોમાં તા તરતજ સમજી શકાય તેવી ભાષામાં વિવેચનમાં દર્શાવવામાં આવેલા 1. શી કર મ ક એ શરણ્ય હું કાકાય છે. For Private And Personal Use Only