Jain Dharm Prakash 1913 Pustak 029 Ank 03

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533335/1

Page #1

REGISTERED No. B. 156.
=
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
=
=
is મ
शार्दूलविक्रिडितम्. ये जीव दयात्रवः स्पृशति यान् स्वयोपि न श्रीमदः શાંતા ? / હૃતિ જે વિતા | स्वस्थाः सत्स्वपि यौवनोदयमहाव्याधिकोपेषु ये ने लोकोत्तरचारुचिचरिताः श्रेटाः कति स्पुनराः ॥
જેને જવા વસી મનવિ, લલીત ગવ નવું, ઉપકારે નહી થાક, યાચકગણે આધાદ માને મહી; શાંત ચિતણી, જુવાની બદના, ગે હાથે નહી, એવા સુંદર શ્રેટ મુકત ગુણધી શોણે જવલ્લે મહી.
પુસ્તક ૨૯ મું.
પેટ. સંવત્ ૧૯૬૦. શાકે ૧૮૩પ.
અંક ૩ જે.
-
પ્રગટ કર્તા. શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા, ભાવનગર
અનુપWિW. ૧ સાધારણ જિન સ્તવન (સમક). ... ૨ બળ અને બહેનોને હિતશિલા. ..
શ્રી જ્ઞાનસાર સૂત્ર વિવરણું. ... ૪ શ્રી વીશ સ્થાનક તપના દુડા .. થી ૫ વીર સ્વ.નક પદનું ટુંક વિવેચન... છે. ૬ શ્રાવકનું ત્રીજું વ્રત (કથા ) ... છ મેવાડ મારવાડનાં કેટલાંક તીર્થસ્થાને. . . મી સુકૃત ભંડાર ફંડ માટે અપીલ....
શ્રી “સરસ્વતી” છાપખાનું –ભાવનગર. ક કા રૂ. ૧) પોસ્ટેજ રૂા. -૪-૦ ભેટ સાથે.
: : : : : : : :

Page #2

લાઇફ મેમ્બરાને ભેટ.
અમારી સંભના લાઇફ મેમ્બરને ચાલુ વર્ષની ભેટ તરીકે આપવાના નીચે ના પુસ્તકે મુકરર થઇ ગયા છે અને તે તૈયાર પણ થઈ ગયા છે. થોડા દિવ સમાં મેકલવાનું શરૂ કરવામાં આવશે.
શ્રી પચાશક ગ્રંથ ટીકા સહિત. ( સંસ્કૃત )
શ્રો કર્મગ્રંથ ટીકા વિભ ગ રજો, (કર્મગ્રંથ ૫મે, । તથા સંસ્કૃત ૪ કર્મગ્રંથ.) શ્રી જ્ઞાનસાર ટીકા સદ્ગીત. ( 'સ્કૃત )
શ્રી પરિશિષ્ટ પર્વ-ધ.
"
શ્રો પ્રમેયરત્નકેષ-ન્યાયના ગ્રંથ. મૂળ. ( સસ્કૃત )
શ્રો પ્રકરણેા ઉપરના સ્તવનાદિને સગ્ર, ગુજરાતી પદ્યબંધ.
શ્રી ધનપાળ પંચાશિક, ટીકા તથા અર્થ યુક્ત અને વષ્ણુ તીચેના કલ્પે સાર્થ શ્રી તત્ત્વવાર્તા તથા લક્ષ્મી સરસ્વતીના સવાદ. ( ગુજરાતી ભાષામાં) ઉપર જણાવેલા આડે ગ્રંથો પૈકી પ્રથમના પાંચ ગ્રંથે તદન સ`સ્કૃતમાં છે અને તે સંસ્કૃત ભાષાના પણ સારા અભ્યાસીને ઉપયેગી થઇ પડે તેમ છે તેથી તેમાંના પ્રથમના ત્રણ ગ્રંથે જે લાઇફ મેમ્બર ખાસ માકલવા કુરમાવશે તેમનેજ માકલવામાં આવશે અને અકીના પાંચ તે સર્વને મેકલવામાં આવશે.
ઉપરના ગ્રંથા પોસ્ટેજ પૂરતાજ વેલ્યુપેબલથી મેકલવામાં આવશે. આઠે ગ્રંથેની ઇચ્છાવાળા લાઇફ મેમ્બરે તરતમાંજ પત્ર લખવા તસ્દી લે જે પેાતે નહીં. મગાવે તેનીવતી એ ગ્રંથ! સાધુ સાધ્વી વિગેરેને ભે આપવામાં આવશે જેથી તેના સદુપાત્ર થશે ને તેને લાભ મળશે.
પંદર દિવસમાં બહુાર પડરો-અધાય છે પ્રદ્યુમ્નસુરિ વિચિત શ્રી કુવલયમાળા ભાષાંતર.
આ બુક કથાનુયે ગળી છે. કુવલયચંદ્રકુમાર, કુવલયમા અને તેના ત્રણ મિત્રના પાંચ ભરેનાં બહુ રિસક ચિત્રોતુ તેમાં વર્ણન છે. કષાયે પ્રાણીને સ’સારમાં કેવી રીતે રખડાવે છે તને અદ્દભુત ચિતાર આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવ્યે છે. એકવાર શરૂ કર્યાં પછી પૂ કર્યાં સુધી હાથમાંથી મૂકવાનું મન ન થાય તેવી રસીક કથા છે. સાથે સાથે ઉપદેશ વગેરેમાં સુંદર મેધ પણ આપેલે છે. સુંદર નિય સાગર પ્રસનું પ્રિન્ટીંગ, દત્તમ માઈન્ડીંગ, પૃષ્ટ ૨૫૦ પરાંત છતાં કિમત માત્ર ૦-૮-૦ શામાં આવી છે. સ્ટેજ બુદું સમજ પંદર દિવસમાં છુક બહાર પડવાની હવાથી ગ્રાહક થવા ઇચ્છનારે સત્વર નામ

Page #3

जैन धर्म प्रकाश.
नो नो नव्याः प्रदीप्तनवनोदरकपाध्यं संसारबिस्तारो निवासः शारीगदिदुःखानां । न युक्त इह विदपः प्रमादः । अतिदुर्शनयं मानुपावस्था । प्रधानं परलोकसाधनं । परिणामकटवो विषयाः । विप्रयोगान्तानि सत्सङ्गतानि । पानजयातुरमविज्ञानपानमायुः । तदेवं व्यवस्थित विध्यापनेऽभ्य संमारपदीय. नकस्य यन्नः कर्तव्यः । तस्य च तुः सिद्धान्तवासनामागे धमघः । अतः बीकर्तव्यः सिद्धान्तः । सम्भक मविनव्यान्तदनिझाः । जावनीयं मुण्डमात्रिकोपमानं । त्वक्तव्या बढ्बमदपका । जवितव्यमाशाप्रधानन । उपादेयं प्रणिधानं । पोपाणीयं सत्साधुमेवया । रकाणीयं प्रवचनमानिन्यं । एनच विधिप्रवृत्तः संपादयति । अतः सर्वत्र विधिना प्रवर्तितव्यं । सूत्रानुसारेण प्रन्यजिज्ञातव्यमात्मस्वरूपं । प्रवृत्त पवितव्यानि निमित्तानि । यनितव्यममपन्नयोगेषु । अझयितव्या विस्रोत सका । प्रनिविधयमनागतमस्याः । नबन्यवं विर्तमानानां सोपक्रमकर्मविनयः । विचिच्छयत निरूपक्रमकर्मानुबन्धः । तस्मा. इचव यत यूयमिनि ।।
। नपगिनिनवप्रपञ्चा कथा ।
પુસ્તક ૨૯મું.
४. सं. ११८. शाई १८७५.
અંક ૩ જે.
कुमारपाळ महाराजाए रचेलं साधारण
जिन स्तवन. समश्लोकी.
(तुमधानट (अनुवा-भी. भा५७ मा . श्री. स. )
ति . પ્રભુ ! અધર્મ વ્યસને ત્યજીને, જ્યારે મન રિયર સમાધિએ રે;
धी ५, मांतर वरायो, मान्य ! २ मे २ता भनेर. १८

Page #4

૬૮નવ ને રા.
જાયું પ્રભે ! આગમથી તમાર, મહદિ એ આંતર વેરી મહારા; પરા બુધે મૃઢ હ બ છું. ખેદ ચાલે નહિ જે મહારું. ૧૯ નૃશંસને રાક્ષસ તુલ્ય લે છે. મેડાદિ નાથ ! મને વિખેર મળે હવે તે જગવીર ! તુજ ર હવે તે તુજ પાદ લીન. ૨૦ સ્વદેહમાં એ મમતા ત્યજીને, શ્રદ્ધા થકી શુદ્ધ વિવેક થઈને; સંગે ત્યજીને સમ છે બનીશ, કયા પ્ર ! સંયમ આદરીશ. ૨૧ હે વીતરાગ પ્રભુ તુજ દેવ, આપ વાતાવેલ જ માર્ગ ધર્મ રે જાણતાં એવું સ્વરૂપ આની, નહિ ઉપેક્ષા કરશે કદાપિ. ૨૨ જીત્યા સુરાસુર જિનૅ તું એક કામાદિ શત્રુ વશ તે કયા એ; ! તને થયા તે અડવા અશક્ત, કેપે કરી કિંકરને હણેય. ૨૩ સમર્થ છે મેક્ષ પમાડવાને, બધા જનોને પણ નાથ તે એક રહેલ ચણે તુજ પંગુ ! દીન, ર નહિ કેમ અહે ! શરણ્ય ? ૨૪ હૈિ નાથ ચરાય આપનાં એ, કર્યા કરે છે જનનાં હદે તે ત્રિલક્ષ-લક્ષમી પણ આવતી ત્યાં, દાસી બની આશ્રિય સારૂ કે જ્યાં. ૨૫ અરે પ્રભે ! નિર્ગુણ હું અમાપ, ને કુર દુરામ હતાશ પાપ; કે આપ આલંબન કંઈ નહતું, જેથી હવે શું ભવસાગરે હું. ૨૬ હે નાથ આજે નિરયાં તમને, તેથી સુધા-સાગરમાં ડખે રે, ચિંતામણિ હાથ મહિં કુરે તો. અસાધ્ય તેને નવ કંઈ પદાર્થો. ૨૭ છે તું પ્રભુ ઝાઝ સમાન મારે, બેલ સંસાર મહાર્ણવે રે મુતિ સ્ત્રિના સંગથી વીતરાગ. છે આપ સર્વોત્તમ સખ્ય ધામ. ૨૮ ચિંતામણિ હાથ મજિ તેનાં. કલ્પઃ તેના વળી આંગણામાં જેણે નમસ્કાર કર્યો સદા, રતત્રા પૂજ્યા ને વળી પુષ્પમાળે. ૨૯ હે નાથ ! ને મીંચી સ્થિર ચિ. જ્યારે પ્રત્યે ! ચિંતવું તે જણાવે છે દેવ! તુંથી નહિ. અન્ય દેવ, સમસ્ત કર્મ ક્ષય હેતુ એજ. ૩૦
| વસંતતિલકા. ભકિતથકી કદિ સ્તવે પણ અન્ય દે, હે નાથ ! મુકિત કદિયે નહિ આપતાં તે; સિંગ્યા સુધારસ ઘડા કદી લિંબડાને, તેાયે ન આમ્રફળને કદી આપતાં તે.
માલિની ભવજય નિધિમાંથી ત ર આપ નાથ ! શિવનગર કુટુંબી તેમ કરશે સનાથ

Page #5

.
, ..
બાળા અને બહેને હિતશિક્ષા નહિં ગુણ અગુણ તો આશ્રિતોનાં વિચારે, અનુપમ કરૂણાળા સંત કોઈ પ્રકારે.
શાર્દૂલવિકીડિત. પાપે પુન્યથી આપને જગતમાં કયા હે પ્રભુ, ને આ જામીન મોક્ષના વળી ગુરૂ શ્રી હેમચંદ્ર પ્રભુ, અથી અત્યંત કોઈ વસ્તુ પ્રભુ હું માગું નહિ આપની, માગું પ્રમ ભવે ભવે કંઈ પણ તા તારી વાણું મહીં.
૩૩
वाळा अने बहेनोने हितशिक्षा.
ગારી. (બેહેની સાંભળી પેલી કાયેલડી વૃિદમાં, ગાતી છંદમાંરે-એ સગ) સખી સદાચાર પાળી સંસાર સુધારીએ. લાજ વધારીએ. ટેક. બહની શિયળ સુભુષણ સજીએ, પરનિંદા તજીએ પ્રભુ ભજીએ; પતિવૃત પાછી ઉભય મુકુળ અજવાળી રે, લાજ વધારી રે. સખી. ૧ વિનય વિવેક વડીલને કરીએ. વેર ઝેરને વાદ વિસરીએ. અધિક ઉણે સંતે રહી મન વારીએ, લાજ વધારી રે. સખી. ૨ પતિની આવક જાવક ભાળી. ખર ખુટણ કરીએ સંભાળી: હઠ કરી કાંઈ ન લઈએ નિજમન મારીએ રે, લાજ વધારી રે. સખી. ૩ જુઠી વાત ન મુખ ઉશ્ચરીએ, પરની વાતે પેટ ન ભરીએ; ખાટી આળે અને પિડ ન પાડીએ રે, લાજ વધારી રે. સખી. ૪ ચારી ચડી ચૂગલી તજીએ, અદેખાઈ તજીએ સુખ સજીએ; શકય બળને નિજ બાળક સમ પાળીએ, લાજ વધારીએ રે. સખી. ૫ ઝીણાં આછાં વસ્ત્ર ન સજીએ, અંગ આછકલાવડ તજીએ; કુળવંતી કજીએ કંકાસ નિવારે, લાજ વધારીએ. સખી, ૬ સીતા દમયંતી પંચાડી. સતીના ગુણ નિત્ય સંભાળી: તસ પગલે ચાલી જગ જશ વિસ્તારીઅર, લાજ વધારીએ, સખી, ૭ . વિદ્યા ભણી વિપરીત જે ચાલે, માત તાત લજવે દુઃખ આલે; ભર્યું બચ્ચું બોળ્યું દરીએ એ નારીરે, લાજ વધારીએ રે. સખી. ૮ નિર્મળ સદાચાર શિવ પાળે, સુકુલ સ્ત્રી ચાલે શુભ ચાલે; સાંકળચંદ સુજસ સંસાર મારીએ. લાજ વધારી, સખી, ૯

Page #6

'પમ પ્રકાશ.
श्री ज्ञानसार सूत्र विवरण.
છે ? એ મારાષ્ટ્રમ્ વિવેકવંત હોય તે રાગ કેપ ન કરે અને શુભાશુભ સંયોગ વખત મધ્યસ્થ રહ, એથી હવે પ્રસંગાગત માધ્યકશ્ય અથવા મધ્યસ્થતા અક કહે છે.
स्थीयतामनुपालंभं. मध्यस्थेनांतरात्मना ।
कुनकरक्षेपे-स्त्यज्यतां वालचापलं ॥ १ ॥ ભાવાર્થ-મધ્યસ્થતા અદરવાથીજ સક્રિક પ્રાપ્ત થાય છે. અથવા વિવેક તજ મધ્યસ્થતા આદરે છે, માટે મધ્યસ્થ રહેવા શાસ્ત્રકાર ઉપદિશે છે. જેથી અપવાપાત્ર થવું ન પડે એવી અંતરષ્ટિથી મધ્યસ્થતા અાદરવી યુકત છે. મધ્યસ્થતા સેવવાથી સબલ યુકિતને વેગ આદર કરવામાં આવે છે અને કુતર્ક કવાપી બાલચપલતા દૂર કરવાનું બને છે.
વિવેચન–હે આત્મન ! તું સદ્વિવેક વડે બહિર તમ ભાવ તજી, રાગ દ્વેષ સહિત મધ્યસ્થ ભાવે રહી એવું અંતરાત્મપણું આદર કે જેમાં સ્વભાવપઘાત કરવારૂપ ઉપાલંભ અવકાશજ રહે નહિ. જે જીવને પરપુગલિક વસ્તુઓમાં અદ્યાપિ અત્યાશક્તિ વર્તે છે તે મૂઠ અવિવેક બહિરાત્મા કહેવાય છે. આવા મૂઢ બહિરાત્મા શુભાશુભ સવેગ મળતાં રાગ ઢષ કરે છે અને તેથી પોતાના આત્માનું નિશ્ચિત કવરૂપ ફિટિક ન દશ નિર્મળ છે-નિષ્કપાય છે-નિરૂપાધિક છે, તેને પૂર્વકૃત પુન્ય પાપ જન્ય શુભાશુભ સ ગ મળતાં જે ગ રૂપ વિપરીત પરિણામ થાય છે તેથી તે મલીનતા ધરે છે. સ્વરૂપે પઘાત પામે છે. સમ્યગ જ્ઞાન-વિવેક વડે જેને આંતરરાષ્ટ્ર જાગી છે તે અંતરાત્મા કહેવાય છે. તે ગમે તેવી પરપુદગલિક વસ્તુઓ માં મિથ્યા મમતા ધારી-રાગધ રૂપ વિપરીત પરિ. રામને પામી સ્વભાવે પઘાતરૂપ આમ મલીનતા કરતા નથી. પણ સભ્ય જ્ઞાન દર્શનના પ્રભાવથી તેને સ્વસ્વરૂપનું યથાવત્ ભાસન અને શાન ( નિધોર) થયેલ હોવાથી પોતાનું શુદ્ધ-નિરૂપાધક-નિકાય સ્વરૂપ પ્રગટ કરવા અનુકૂળ ચારિત્રનું સેવન કરે છે અને શુદ્ધ સ્વભાવ રમશુરૂપ નિર્મળ ચરિત્ર જેમને પ્રાપ્ત થયેલું છે એવા વિભાવરમણ મહાત્માનું દઢ આલંબન લહ. અથવા તેમનું ઉત્તમ ભાવના–આદર્શ (Udal) હદયમાં ધારી-સ્થાપી તન્મય થવા પ્રબળ પુરૂષાર્થ સેવે છે. તેવા પુરૂષાથી મહા વિભાપઘાત કહો કે આમલીનતારૂપ ઉપાલંભ ( દેવ ) ને કેમ પામે ? ન જ પામે. એમ સમ્યગ વિગ્રાહી હે -મન ! પણ એવી નિદેવ મધ્યતાને

Page #7

શ્રી જ્ઞાનસાર સુસ લેધરણુ,
1
આદર અને રોગયુક્ત અનાદિ અભ્યાસથી યુક્તિએરૂપ કાંકરા ફેક વાની ટેવને હવે ત” . હુંવ તુ બાળચેષ્ટ!-ચપળતાને આદીશનાંદુ રાગદ્વેષ રહિત મત્સ્ય મન સ્થિર શાન્ત જળાશય જેવુ હાય છે, પણ જેમ પવનના ઝંકારાથી તે જળાશયમાં અનેક કલાલે ઉપજ છે, વૃદ્ધિ પામે છે, અને પાછે તે પવન શાન્ત થયે શમા જાય છે. તેમ સ્થિર મનમાં પણ રોગ દ્વેષથી સંકલ્પ વિકલ્પ ાગતાં ભાભુ પ્રગટે છે, વધે છે અને વળી તેજ રાગદ્વેષની શાન્તિ થતાં સકલ્પ વિકલ્પ શમાઈ જાય છે એટલે મનમાં પાછી શાન્તિ પ્રસરે છે. જેમ જળાશયમાં એકાદ કાંકરા કે પથરા ફેકવાથી જળમાં Àભ થતાં તેમાંથી ઉપરાઉપર કુંડાળાં થાય છે, વધે છે અને પાછાં શમાઇ જાય છે તેમ રાગદ્વેષજન્ય ફુયુક્ત કહા કે કુતર્ક કરવાથી સ્થિર-મધ્યસ્થ રહેલુ મને પણ બ્ધ થઇ જાય છે અને તેમાં ઉપરાઉપર અનેક સલ્પ વિકલ્પ! ઉપજે છે, વધે છે અને વળી પાછાં કુતર્કના ત્યાગથી તે શમાઇ પણ જાય છે. આ રીતે કુતર્ક કરવાની ફૅડી ટેવથી ચિત્તમાં બહુધા અશાન્તિ હાલકલેલ રહ્યાજ કરે છે, તે અશાન્તિને અટકાવવા-નિવારવા હૈ ભવ્યાત્મન્ ! તુ હારી અનાદિ ચપળતા-માલચેષ્ટા-કુતર્ક કરવાની કુટેવ તજી દે અને નિર્દોષ એવા તમ ભાવનુ તુ સમપણે સેવન કર.
મધ્યસ્થ એવા સ્થિર મનની અને તુચ્છ,મહીં ચપળ મનની લગારેક રૂપરેખા શાસ્ત્રકાર આંફી બતાવે છે.
मनोवत्स युक्ति गव, मध्यस्थस्यानुधावति ॥ तामाकर्षति एच्छेन, तुच्छाग्रहमनः कपिः || २ ||
ભાવા -મધ્યસ્થનું મનરૂપી વાછરડુ યુતિરૂપી ગોને અનુસરીને ચાલે છે, અર્થાત્ મધ્યસ્થ માણસને અપમતિની ખેંચાખેંચ હોતી નથી. પરંતુ તુચ્છ એ ટીનું મતરૂપી માંકડું' તો યુક્તિ યુક્ત વાતનું પણ ખંડનજ કરવા તત્પર થઈ જાય છે. તે કુંવા આપતિ મુજબ વાતને ખેચી જાય છે, તેથી સાચી વાતને પણ ખાટી પાડવા પ્રયત્ન કરવા તુ નથી. મધ્યસ્થ મન તે સત્યનેજ સત્ય તરીકે
સ્વીકારે છે.
વિવેચન---રાગદ્વેષરૂપ વિકાર રહિત મધ્યસ્થ પ્રાણીનુ' મનરૂપી વાછરડુ પક્ષપતના અાવથી યથાર્થ વસ્તુ સ્વરૂપને ઓળખી લેવાની કળાવાળી યુક્તિરૂપી ગાય ( નિજ માતા) નેજ યથાથ ઉપયેગથી આળખી લઇ અનુસરશે. મતલબ કે મધ્યસ્થ પુરૂષનુ` નિષ્પક્ષપાતી-નિર્મળ મન તેનામાં જાગૃત થયેલી જ્ઞાનકના પ્રકાશથી ખરી યુક્તિનેજ આળખી લઇ અનુસરે છે, તેમાંજ વિશ્વાસ

Page #8

જૈનધર્મ પ્રકાશ.
ધરે છે અને તેને જ સબળ પ્રમાણરૂપ ગણે છે, ત્યારે તુચ્છ આગ્રહવાળું–કદાગ્રહી મન, મકટની પર ખરી યુક્તિરૂપી ગાયને પુછડાવતી પકડી તેનું ખંડન કરવા મળે છે. ઉત્સ, અપવાદ, નિશ્ચય, વ્યવહાર અનંત ઉપયોગાત્મક સ્યાદ્વાદ માર્ગ મૂકી શુન્ય અને નકામે કદાચ કરે જેને પ્રિય હેય. અરે ! જે કદાડથી ભરેલું હોય એવું મને ખરેખર મર્કટ તુલ્ય છે. અથવા સત્ય-પ્રમાણ ભૂત યુતિઓનું પણ હોંશથી–જાણી જોઇને ખંડન કરનાર હોવાથી તે મટ કરતાં પણ વધારે અનર્થકારી થાય છે. અનંત ભવબ્રિમણરૂપ મહા અનર્થથી બચવા છતા સહુ કોઈ ભવ્યાત્માઓએ આ ઉપરથી જે ઉત્તમ બોધ લેવાને છે તે એ છે કે મધ્યસ્થપણે મનને નિયમમાં રાખી સર્ચ યુક્તિયુક્ત વચનને અનુસરવું પણ મનને મોકળું મૂકી દઈ તુછાત્રી બનવા દેવું નહિ. મનને જેમ બને તેમ કેવી સુશિક્ષિત કરવું.
ભાવનાદ નજર રાખવા માટે મધ્યસ્થ મહામુનિ કેવા હોય ? તે શાસ્ત્રકાર બતાવે છે.
नयेषु स्वार्थमन्येषु, माया परचालन ।।
समशीलं मनो यस्य स मध्यस्थो महामुनिः ।। ३ ॥ ભાવાર્થ-વાંટ અર્થ સાધવામાં કુશળ અને અન્ય અર્થમાં ઉદાસીન એવા સર્વ માં જે સમભાવે કહે છે, લગા હડ તાણ કરતા નથી તે મહામુનિને મધ્યત્ય જાણવા. મધ્યસ્થ મુનિ સર્વ નય વચનને સાપક્ષપણે વિચારી સ્વહિત સાધ. વામાં તત્પર રહે છે.
વિવેચનનગમ. સંપ્ર. વ્યવહાર, જુસૂત્ર, શબ્દ, સમભિ અને એવું ભૂત આ સાત નર્યા છે, તેનું કઇક વિસ્તારથી વરૂપ “નય કર્ણિકા” અનુસાર
જૈન તત્વ પ્રવેશિકા ” માં લખવામાં આવેલું છે, ત્યાંથી તેનું વરૂપ-લક્ષણ પ્રમુખ જાણી લેવા ખપ કરો. તે બધા નાની સામાન્ય રીતે ખૂબી એ છે કે તે પ્રત્યેક નય પિતપોતાને અભિમત પક્ષ સ્થાપવામાં-યુક્તિથી હસાવવામાં કુશળ હોય છે, અને બીજા નયને અભિમત પક્ષ સ્થાપવામાં નિષ્ફળ-નિષ્ણજન હોય છે, તેમ છતાં તે સર્વ નક્ત વતુ ધર્મમાં (તત્વવર્તનમાં ) જેનું મન સમભાવે રહે છે. પક્ષપાત રહિત વતે છે. બેટી ખેંચતાણ કરતું. નથી તે પ્રત્યેક નયમાંથી સાર તત્વ માત્રને હી લે છે. તે મહામુનિને નિધ્યસ્થ સમજવા.
ઉકત મધ્યસ્થ મહાત્મા પ્રત્યેક નયમાંથી સાર-તત્ત્વ ગ્રહી વિરાગ્ય રસમાં : લત પર મરહબુત રતાડગીનું આરાધન કરવા સદાય ઉજમાળ

Page #9

શ્રી જ્ઞાનસારે તવવરણ.
રહે છે અને સંસારભાવથી ઉદાસીન રહે છે, કેવા વિચારથી રહે છે ? તે શાસ્ત્રકાર તાવે છે.
स्वस्वकर्मकृतादेशाः स्वस्त्रकर्मभुजां नराः
;
न रागं नापि च द्वेषं मध्यस्थस्तेषु गच्छति ॥ ४ ॥
ભાવાર્થ-સર્વ કોઈ પોતપોતાના કર્માનુસારે ચેષ્ટા કરે છે અને તે મુજબ કુલ ભોગવે છે, તેમાં મધ્યસ્થ રાગ કે રેપ કરતા જ નથી. સર્વત્ર સાક્ષી ભાવે વાં સ્વહિત સુખે સાધી શકાય છે, માટે સર્વ અનુકૂલ યા પ્રતિકૂલ સર્ચાગેમાં રાગ દ્વેષ ત્યજીને સર્વદા સમભાવે રહેવા સાવધાન થવું યુકત છે.
$3
6:
વિવેચન--રાજા ને રક, ગરીબ ને તાલેવર, પતિ ને મૂર્ખ, સુખી તે દુ:ખી સહુ કોઈ પોતપોતાના પૂર્વકૃત કર્માનુસાર ચેષ્ટા કર્યાં કરે છે, અને સહુ કેાઈ કરેલાં અને કરાતાં કર્મનું ફળ તેજ સ્વતંત્ર ભોગવે છે. કર્મના અચળ કાયદાને સમજી તેને માન આપનાર મધ્યસ્થ-સમભાવી પુરૂષ તેમની ભિન્ન ભિન્ન ચેષ્ટાઓને જાણી-જેઈ અથવા ભિન્નભિન્ન કર્મજન્ય ભિન્નભિન્ન પ્રકારનાં ફળ જાણી-જોઇ તેમાંના કેઇ ઉપર પાતે રગ કે રીસ કરતાજ નથી; પણ સમભાવે જ રહે છે. કહ્યું છે કે ભિન્ન ભિન્ન કર્મના કર્યાં, તેના ફળ ભક્તા, તદનુસારે ચાર ગતિમાં રબડનાર, અને સકળ કર્મના ક્ષય કરી મેને પામનાર પેાતાના આત્માજ છે. ” વળી કહ્યું છે કે ગમે તેટલે કાળે પશુ કરેલાં શુભાશુભ કર્મ ભાગવ્યા વગર છૂટકાજ નથી. તે અવશ્યમેવ ભોગવવાં જ પડશે. ’‘ સજીવ કમવશાત્ ૧૪ રાજલેકમાં ભ્રિમણ કરે છે, તે સહુને હું ખમાવું છુ, તે સહુ મુજને ક્ષમા આપા ! સહુ સાથે મારે મૈત્રીભાવ છે, મારે કાઇ સાથે વેર વિરોધ નથી.’ સામ્ય વૃત્તિવાળા સાત્ત્વિક જૂના સહ સાથે આ રીતે ક્ષમાપના કરે છે.
"
મધ્યસ્થ જનોએ પેાતાના મનને યાંસુધી દમન કર્યાં કરવુ ં તે શાસ્ત્રકાર કહે છે.
मनः स्याद्व्यावृतं यावत् परदीपगुणग्रह ||
कार्य व्ययं वरं तावन्, मध्यस्थेनात्मभावने ॥ ५ ॥
ભાવાર્થ-જયાં સુધી પેાતાનુ મન પારકા ગુણદોષ જોવા દોરાઇ જતુ હોય ત્યાં સુધી મધ્યસ્થ માણસે તેને આત્મભાવમાં જોડી દેવું ચેગ્ય છે. જ્યાં સુધી મન સ્વગુણમાં સ્થિર ન થાય અથવા આત્મ અવગુણુ એળખી તેને દૂર કરવા તત્પર ન થાય ત્યાં સુધી પવિત્ર જ્ઞાન ધ્યાનના અભ્યાસથી સમતાની વૃદ્ધિ કરવી. —આત્મ વ્યતિરિક્ત-પરના શુદોષ જાણવા-જોવા-આદરવા,
વિવેચન

Page #10

ધર્મ કાશ.
જ્યાં સુધી મન રચ્યું મળ્યું રહે, પારકા ચુંથણા ચુંથવાની ટેવ મન ન તજે, પરમાં પસાર કર્યા કરે, પરથી વિરક્ત-ઉદાસીન થઈ ન જાય ત્યાંસુધી સમભાવ રસિક-મધ્ય અને એ તે મનને આત્મ સ્વરૂપના ચિંતવનમાં જેડી દેવું તેમજ લીન કરી રાખવું અજ ડીક છે. પરના ગુણ દોષ જેવાથી શું વળવાનું છે? પરના ગુગદેવથી જોતાં પિતાને શો ફાયદે કે નુકશાન હોઈ શકે ? માંગી લાવેલા પરાય અલંકારની જેવા પરના ગુણ દેવ જોવા માત્રથી વસ્તુતઃ પિતાનું શું વળે ? કશું જ નહિ. તે પછી મનને તેમાંથી વિરક્ત કરી શ્વસ્વરૂપ ચિંતનમાં જ નિમગ્ન થવું ઘટે છે. પિતાના જ આત્મJડમાં ગુમ રહેલે અનંત ગુગરનાને અખર પ્રજાને પ્રગટ કરવા મનને નિયે જવું જોઈએ. પારકી જ ચિંતામાં દિનરાત વ્યગ્ર રહી મન પડતાની બધી શકિત ખર્ચ-વાપરી નાંખે છે. તેમાં છતાં તવ મનને અંકુશમાં રાખવા અને પોતાના ધારીનું ખરું કાર્ય કરવા આત્મા કી પ્રરણા ન કરે તો પછી શું થઈ ગયેલું મન ધારીનું (આત્માનું શું દારિદ્ર મારશે ? કશુંજ નહિ. મુકળ થઈ ગયેલું મન ને ઉલટો અનર્થ ઉપજાવે માટે તેને પોતાના હિતની ખાતર અવશ્ય નિયમમાં રાખવું જ જોઈએ. અને તે ત્યાં સુધી કે જ્યાં સુધી તે મને પિતાના સ્વામી–એમા શિવાય પરના ગુગ દેવની ચિંતા કરવી પસંદ જ ન કરે. વસ્તુતઃ મનને સ્વરૂપ ચિતનમાં જ જોડી જઈ સ્થિર-શાન્ત-નિર્વિકલ્પ જ કરવાની જરૂર છે. મન પતે પર ચિંતા તજી સ્વસ્વરૂપની એકાગ્રતાથી જ્યારે દિયર-શાન્ત-નિર્વિકપ થઇ રહેશે ત્યારે નિર્વિકલ્પ સમાધિ સુખને પ્રાપ્ત થઈ આત્મા રવ પ્રાપ્તવ્યને પ્રાપ્ત કરી શકશે એટલા માટે આત્માથી-મુઇ સજજોએ પ્રથમ એજ કરવાનું છે કે સકળ બહિરાભ ભાવ તજ, અંતર દષ્ટિ થઈ–આત્મગષક બની, પિતાનાજ જ્ઞાન દશન ચારિત્રાદિક આત્મગુણ ખીલવવા અને અનાદિ કાગ છેષ મહાદિક આત્મદેવ ટાળવા પ્રયત્ન કરે. જેમ બને તેમ ઉદાર દિલથી ભાવના ચતુષ્ટયનું સેવન કરતા રહેવું. દરેક કાર્યમાં કર્તુત્વઅભિમાન તજી સાક્ષી ભાવે-તટસ્થ થઈ રહેવાની ટેવ પાડવી. અનિત્યાદિ દ્વાદશ ભાવના વડે વારંવાર સંસારની અસારતા-ક્ષણભંગુરતા વિચારીને તેથી વિરકત થઇ રહેવું. ‘શિવમસ્તુ સર્વ જગતઃ ઇત્યાદિક વૃદ્વવાનું કે રહસ્ય દિલમાં ધારી આખું જગતું માત્ર સુખી થાય આવી ઉદાત્ત ભાવના રાખી કલ્યાણકારી આદેલને ( Viration ) ફેલાવી સર્વત્ર સર્વથા શાન્તિ શાન્તિ અને શાન્તિજ પ્રસરે એમ અંતઃકરણથી ઇચ્છવું અને કરવું. મંત્રી. મરિના, કરાવ્યું અને માધ્યીરૂપ ભાવના ચતુષ્ટયનું સ્વરૂપ અન્યત્ર પ્રતિપાદન કરાયેલું છે ત્યાંથી અવગાહી લઇ જેમ ચિત્તની અધિક શુદ્ધિ થાય તેમ કરવા પયન કરે,

Page #11

શ્રી જ્ઞાનસાર સ્વ વિવરણ.
s૫
રાગ દ્વેષ વજી સમભાવે કરવામાં આવતી ધર્મકરણ સર્વથા સુખદાયી, હિતકારી અને કલ્યાણકારી થઈ શકે છે તેજ વાત શાસ્ત્રકાર દૃષ્ટાંતપૂર્વક સમર્થન કરી બતાવે છે.
विभिन्ना अपि पंथानः, समुद्रं सरितामिव ॥
માળાનાં ત્રા, બાવાલા / ૨ / ભાવાર્થ-જેમ નદીના રસ્તા જુદા જુદા છતાં તે સર્વે સમુદ્રને મળે છે. તેમ જુદાં જુદાં સાધને છતાં મધ્યસ્થ જન અવશ્ય મેક્ષ પામે છે. મધ્યથતા સર્વ સુખનું મૂલ છે. મધ્ય માણસ સર્વ સાથે મૈત્રીભાવ રાખી શકે છે, તેમજ સર્વ ગુણવંતમાંથી ગુરુ ગ્રહી શકે છે. મધ્યસ્થનું હૃદય દયા હોય છે તથા મધ્યસ્થ ગમે તેવા નિર્દય ઉપર પણ રોષ રાખતા નથી. મધ્યસ્થ જ મોક્ષસુખને અધિકારી છે.
વિવેચન-સમભાવવત જનનાં સઘળાં પ્રકારનાં ધર્મ સાધનથી અવશ્ય અક્ષય પદ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. રાગદ્વેષ વર્જિત-કતૃત્વ અભિમાનરહિત-ઉત્કર્ષ અપકર્ષના ટૂંધવગર સમભાવે કરવામાં આવતી કરણ જીવને અચૂક શિવપદ પમાડે છે. તેથી સ્વશકિત સંભાળી બાહ્યાડંબર તજી આત્મ વિશુદ્ધિનિમિત્ત અંતર લક્ષ રાખી સ્વ ઉત્કર્ષ અને પર અપકર્ષ ( આપ બડાઈ અને અન્ય કેઇની લઘુતા) કયાં વગર સહુ કોઈ આત્માથી સજજનોએ પિતાતાથી બની શકે તે ધર્મ સાધનમાં જોડાવું જોઈએ. એમ કરવાથી જેમ જુદા જુદા માર્ગથી વહેતી નદીઓ છેવટ સમુદ્રમાં ભળી જાય છે, તેમ સમભાવવતી સને પણ ગમે તે સસાધનના ગે અવશ્ય મોક્ષપદવી પામી શકે છે. આ પ્રકારે સમભાવ રાખી કતૃત્વ અભિમાનરહિતપણે સાધનમાં જોડાવા અને એ રીતે અને બધપણે આત્મ કલ્યાણ સાધવા જૈનશા ઉપદેશ આપે છે. માટે જ અમે તેનું અધિક આદરથી સેવન કરીએ છીએ એમ શાસ્ત્રકાર બતાવે છે.
स्वागमं रागमात्रेण, द्वेषमात्रात् परागमं ॥
न श्रगामस्त्यजामो वा, किंतु मध्यस्थया दशा ॥ ७ ॥ ભાવાર્થ-અમે રાગમાથી જિન આગમને માનતા નથી. તેમજ કેવ માત્રથી અન્ય આગમની ઉપેક્ષા કરતા નથી; કિંતુ મધ્યસ્થ દ્રષ્ટિથી સત્યાસત્યને નિર્ણય કરીને તેમ કરીએ છીએ.
વિવેચન-તીર્થકર ગણધરોએ કહેલાં આગમ-સિદ્ધાંતને અમે રાગમાત્રથી ( અંધ શ્રદ્ધાથો) આદરતા નથી, તેમજ કપિલાદિક અન્ય કથિત શાસ્ત્રને અમે

Page #12

જેના પ્રકાશ. વૈષમાત્રથી અનાદર-તિકાર કરતા નથી. પરંતુ મધ્યસ્થ દ્રષ્ટિથી બુદ્ધિતુલાએ " વિચારી જોતાં અમને જૈનશા સર્વ રીતે સબળ યુક્તિવાળાં જગાયાથીજ અને અન્ય શ. તેવાં નહિ જયાથીજ અમે જે આગમોને સ્વીકાર કર્યો છે. શ્રીમાન હરિભદ્ર સૂરીશ્વરે પણ એમજ જણાવ્યું છે કે મને વીર ( પમાત્મા ) ઉપર પક્ષપાત બુદ્ધિ નથી, તેમજ કપિલાદિક ઉપર ઢષ બુદ્ધિ નથી. જેનું વચન યુક્તિયુક્ત જણાય તેને જ સ્વીકાર કરે જોઈએ, અને એ સાથેજ અમે શ્રી વિર પરમાત્માને આશ્ચય કર્યો છે. એટલું જ નહિ પણ સહુ કોઇ આમાથી સજજોએ એ ન્યાયને જ અનુસરવું ઉચિત છે. શ્રીમાન હેમચંદ્રસૂરિસ્કૃત મહાદેવ સ્તોત્ર વિગેરેમાં આ સંબંધી સારે ઉલ્લેખ કરેલ છે. તે જિ જ્ઞાસુ જ એ અવગાહી સત્ય માર્ગ નિઃશંકપણે આદરી લે ઉચિત છે. સમ ભાવપૂર્વક અન્ય ભવ્યાત્માઓનું હિત હૈયે ધરી શુભાશયથીજ અમે આ શાપદેશ આપીયે છીયે એમ શાસ્ત્રકાર કહે છે.
વચ્ચચાા ટકા બે-ત્રપુનર્વવાgિ I
चारिमंजीवनीचार-न्यायादशास्महे हि नं ॥ ८ ॥ ભાવાર્થ-તેમજ મધ્યસ્થ દષ્ટિથીજ સર્વનું હિત ઈછી અધિકારી વર્ગને માટે આવો હિતોપદેશ આપીએ છીએ. તેમાંથી કોઈ અંશ પણ રુચિથી સેવનાર મધ્યસ્થનું અવશ્ય કલ્યાણ થવું સંભવે છે.
વિવેચન–ચારિસંજીવનીનું દષ્ટાંત સુપ્રસિદ્ધ છે. તેમાં કહ્યા મુજબ અનેક પ્રકારના હિતોપદેશમાંથી કોઈપણ હિતવચન કેઈપણ જીવવિશેષને (ભવ્યાત્માને-હલવા કમી અને ) ઉપગી થઈ પડશે, રૂચશે, આત્મજાગૃતિ કરશે, યાવતું તેને તેનું શુભ પરિણમન થતાં કલ્યાણકારી થશે એમ વિચારી કેવળ હિતબુદ્ધિથી સ્વપરને ફાયદારૂપ જાણી સમભાવે આ હિતોપદેશ આપવામાં આવ્યું છે. જેઓ તે ગ્રહણ કરી લેશે તેમને તે હિતરૂપ થશે અને કદાચ કેઈ ગ્રહણું નહિ કરશે તે પણ કેવળ હિતબુદ્ધિથી આવાં હિત વચન કહેનારને તે એકાંત ફાયદો જ છે. કેમકે એ સહુનું હિતજ ઈચ્છે છે. ઈતિશએ.

Page #13

શ્રી વીશ થાનક તપન દુહા. શ્રી વીશસ્થાનક તપનું આરાધન કરવા ઈચ્છનારે યથાસ્થાને પ્રત્યેકપદે ખમાસમણું દઈ ઉપયોગસહિત બેલવાના દુહા.
પ્રથમ- પરમ પંચ પરમેષ્ઠીમાં, પરમેશ્વર ભગવાનના અરિહંત પદ. ચાર નિશપે થાઈ, નમે નમે જિનભા.
બીજુ- ગુણ અનંત નિર્મળ થયા, સહજ સ્વરૂપ ઉજાસ; સિદ્ધપદ. અષ્ટ કર્મમળ ક્ષય કરી, ભયે સિદ્ધ નમે તાસ. ત્રિીજું- ભાવામય એવધ સમી, પ્રવચન અમૃત વૃષ્ટિ, પ્રવચનપદ. ત્રિભુવન જીવને સુખકરી, જય જય પ્રવચન દષ્ટિ. ૩
ઇશ છત્રીશી ગુણે, યુગ પ્રધાન મંદિર આચાર્યપદ. જિનમન પરમત જાણતા, નમે નમે તે મૂરિદ. ૪
પાંચમું- તજી પર પરિણતિ રમણના, લહે નિજભાવ સ્વરૂપ થિવિરપદ. સ્થિર કરતા ભવિલેકને, જય જય થિવિર અનુપ. ૫
બે સૂકમ વિણ જીવને, ન હોય તત્ત્વ પ્રતીત ઉપાધ્યાયપદ, ભણે ભણવે સૂવને, જય જય પાઠક ગીત. ૬
સાતમુ. સ્યાદવાદ ગુણ પરિણમે, રમતા રમતા સંગ; સાધુપદ. સાધે શુદ્ધાનંદતા, નમે સાધુ શુભારંગ. આડમું- અધ્યાતમ જ્ઞાને કરી, વિઘટે ભવભ્રમ ભીતિ, જ્ઞાનપદ. સત્યધર્મ તે જ્ઞાન છે, ન નમ જ્ઞાનની રીતિ. નવમું- લોકાલોકના ભાવ જે, કેવલિ ભાષિત જે; દર્શનપદ. સત્ય કરી અવધારા, નમે નમે દર્શન તેહ. દશમું- શચ મૂળથી મહા ગુણી, સર્વ ધર્મને સારી
ગુણ અનંતને કંદ એ, નમે વિનય આચાર રત્નત્રયી વિગુ સાધના, નિષ્ફળ કહી સકીવ; ભાવ રાણુનું નિધાન છે, જય જય સંયમ જીવ. ૧૧
જિન પ્રતિમા જિન મંદિર, કંચનના કરે છે, કર્યપ, છાલાથી બહુ ફળ લડે, નમે ન શીગલ સુક. ૧૨
વિનયપદ.
અચામું: ચારિત્રપદ.
બારમું

Page #14

જનધર્મ પ્રારા.
ચાદમું
તેરમું. આત્મબોધ વિણ જે કિયા, તે તે બાલક ચાલઃ ક્રિયાપદ, તત્વારથી ધારી, નમે કિયા સુવિશાલ.
કર્મ ખપાવે ચીકણાં, ભાવમંગલ તપ જાણ: તપ પદ. પચ્ચાસ લધ ઉપજે, જય જય તપ ગુણ ખડા ૧૮ પંદરમું- છ છ તપ કરે પારણું, ચનાણુ ગુણ ધામ ગાયમ પહે, એ સમ શુભ પાવ કે નહિં, નમે નમ ગોયમ સ્વામી, ૧૫
સેળયું- દેષ અઢારે ક્ષય ગયા, ઉપન્યા ગુણ જસ અંગ; જિન પદ. વૈયાવચ્ચ કરિ મુદા. નમે નમે જિન પદ સંગ. ૧૬ સત્તરમુ- શુદ્ધાતમ ગુણમે , તજી ઈદ્રિય આશંસક સંયમ પદ. થિર સમાધિ સંતપમાં, જય જય સંયમ વંશ. ૧૭
અઢારમું જ્ઞાન વૃક્ષ સેવા ભવિક, ચારિત્ર સમકિત મૂળ અભિનવ જ્ઞાન પ૮. અજર અામ પદ ફી લહે, જિનવર પદવી ફુલ. ૧૮ ઓગણીશમું વક્તા શ્રેતા યેથી, ચુત અનુભવ રસ પીન: શ્રતિ પદ. ધ્યાતા ધ્યેયની એકતા, જા જયે ચુત સુખલીન. ૧૯ વિરામે તીર્થયાત્રા પ્રભાવ છે, શાસન ઉન્નતિ કાજ તીર્થ પદ. પરમાનંદ વિલાસતાં, જય જય તીર્થ ગ્રાજ. ૨૦
દરેક પદની વીશ નવકારવાળી ગણતાં મણકાઢીડ ગણવાનું પદ તથા કાઉન્સ. ૧ નમે અરિહંતાણ. ૨૪ લોગસ્સ. ર નમે સિદ્વાણું. ૧૫લાગ ૩ નો પવયણન્સ. ૪પ , ઠ નમે આયરિયાણું. ૩૬ ક. ૫ નમે ઘેરાયું. ૧૦ , ૧ મે વિઝાયાણું. ૨૫ ૭ નમે લાએ સવ સહ.
૮ તમે નાણસ્સ. ૫ ૯ નમે દંસણસ.
૧૦ નમે વિક્સ. ૧૦ ૧૧ નમે ચરિત્તસ.
૧૨ નમે બંભવય ધારિણ. ૯ ૧૩ નમે કિરિયા.
૧૪ નમ તવસ્ત્ર. ૧૨ , ૧૫ ન ગાયમ. ૨૮ - ૧૬ નમે જિણાણું. ૨૦ , ૧૭ નમે સંયમ ધારિ. ૧૭ - ૧૮ નો અભિનવનાણસ્સ. ૫૧, ૧૯ નમે સુયસ્ય. ૧૨ . ૨૦ ના તિથ્થરૂ. ૫ ,
કાઉસગા જેટલાં ખમાસમણ દેવા તથા પ્રદક્ષિણા દેવી.

Page #15

બેચરાયાનક પશુ લુક વિવેચન
बीशस्थानक पदनुं टुंक विवेचन.
હું લેખક-સન્મિત્ર પૂરવિજયજી. )
( એ તપનું આરાધન કરવા ઇચ્છનારને ખાસ ઉપચાગી. )
75
'
૧.
શ્રી અરિહંતપદ સવી જીવ કરૂં શાસન રસી ' એવી ઉત્તમ ભાવનારૂપ ભાવદયાના પરિણામપૂર્વક નિર્મળ આચાર વિચારવડ તીર્થંકર નામ ઉપાર્જન કરી પ્રાયઃ ઉત્તમ પ્રકારના દેવલેાકમાં ઉપજી, ત્યાંથી ચવી, ઉત્તમ કુળમાં ત્રણ જ્ઞાનસહિત મનુષ્યપણે અવતરી અનુક્રમે સકળ ભેગ સામગ્રી તજી, પરમ વૈરાગ્ય પામી, વરસીદાનવર્ડ દીન-દુઃખી જતેને ઉદ્ધાર કરી સહુ સ્વજન વર્ગ પ્રમુખને સ ંતાપી, જે અપ્રમત્ત ભાવે દીક્ષા ગ્રહી, દુષ્કર તપવ ઘનઘાતિ કર્મને ખપાવીને કેવળજ્ઞાનાદિક અને આત્મ-સ ́પદા પામે છે, અને સકળ ઇંદ્રાવર્ડ અર્ચિત સત્તા, દેવ નિર્મિત સમવસરણમાં સ્થાપિત કરેલા સિંહાસન ઉપર બિરાજમાન થઈને, ભવ્ય જર્નાન અમૃતસમાન હિત-ઉપદેશ અગ્લાનપણે આપે છે તે અરિહંત તીર્થંકર પદ ( પદવી ) સહુ કરતાં શ્રેષ્ઠ ઉપકારક હોવાથી અવશ્ય આરાધવા યાગ્ય છે. વળી પાંચ પરનેષ્ઠીમાં પ્રધાન છે અને નામ સ્થાપનાદિક ચારૂં નિક્ષેપ સદાય ધ્યાન કરવા ચેગ્ય છે.
૬.
શ્રી સિદ્ધપદ સકળ કર્મ ઉપાધિ સર્વથા નિવારીને આત્માનું સહજ નિરૂપાધિક શાશ્વત્ સુખ આપવા સમર્થ શ્રી જિનેશ્વર ભગવાન્ના સના નન માને અનુસરી સમ્યગ દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્રરૂપ રત્નત્રયીનું યથાર્થ આરાધન કરી આત્માની અનંત શક્તિ-અનત સુખ સમૃદ્ધિને આવનારાં સકા કર્મબ’ધનને તાડી નાખી એ જન્મ જરા મરણાદિક દુઃખથી રહિત અક્ષયઅવિનાશી શિવ સ`પદાને વરે છે તે સઘળા સિદ્ધ પરમાત્માનું આરાધન આ સિદ્ધપદ્મથી થઇ શકે છે. તે પદ્મ પરમ નિર્મળ છે.
2
૩ શ્રી પ્રવચનપદ—તીર્થંકર ભગવાનનાં પ્રકૃષ્ટ વચન-આજ્ઞાપ્રમાણ વનારા સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકારૂપ ચતુર્વિધ સંઘને તીર્થંકરની પરે પરમ પ્રેમભાવથી સેવવા રેગ્ય છે. શ્રી તીર્થંકર મહારાજ પણ દેશનાના આર્ભમાં ‘ નમે તિથ્યસ્સ ” કહે છે એટલે શ્રી સઘને નમસ્કાર કરે છે તા પછી તીર્થંકર ભગવાને માન્ય કરેલા શ્રી સંઘને કાણુ ન માને ? અપિતુ સહુ કોઇ રાશન રાગી જતાએ શ્રી સાધના વિશેષે આદર કરવા જોઇએ. શ્રી સઘ અનેક સદ્દગુણી આત્માઓના સમુદાયરૂપ હોવાથી તેને અનંત ગુણુ-રત્નેના નિધાન મ.ની સહાય સેવવા રેગ્ય જ છે. શ્રી રાવની જીભ દધિ પ્રાણીયાના સગપાર્દિક

Page #16

જૈનધર્મ પ્રકાશ. ભાવ ગેને ટાળવા અમૃત સમાન ઉપયોગી છે. કઇ ધન્ય-કૃતપુન્ય જને શ્રી સંઘનું યથાવિધિ આરાધના કરે છે.
૪. શ્રી આચાર્ય પદ–-પાંચે બદ્રિનું દમન, નવવિધ બ્રહ્મચર્યનું પાલન, ચાર કષાયને જ્ય, પાંચ મહાવ્રતનું પાલન, પંચાચારનું સેવન, તેમજ પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિનું પાળવું એ ૩ ગુણો અથવા એવા અનેક ગુણોના સમુદાય જેમનામાં ઝળહળી રહ્યા હોય, જેઓ સંયમ વ્રતમાં શિરમણિ હોય તેમજ સકળ શાસ્ત્રમાં પણ પારગામી હોય તે આચાર્ય ભગવંત જૈન શાસનને અત્યંત ઉપકારક હોવાથી સદાય સેવવા યોગ્ય છે.
૫. શ્રી વિરપદ–નિર્મળ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રાદિક ગુણોનું સેવન કરવાથી જેઓ પોતાના આત્માને થિર-શાન્ત કરેલ છે અને ઉત્તમ પ્રકા રની કમા, મૃદુતા અને સરલતાદિક ગુણવડ જેઓ અન્ય સાધુ જનોને યથા અવસર જરૂર પૂરતી સહાય આપી સંયમ માર્ગમાં સ્થિર કરે છે તે વિર રધુઓ જૈનશાસનને દીપાવનાર હોવાથી. તેમજ નવીન અને શિથિલ થયેલા સાધુઓને આલંબનભૂત હોવાથી સદાય સેવવા યોગ્ય છે.
૬. શ્રી ઉપાધ્યાય પદ–નિર્મળ શાસ્ત્ર સહિત શુદ્ધ ચારિત્ર પાછી વડમાં સદાય સાવધાન રહી, કેવળ ઉપકાર દ્રષ્ટિથી સાધુસમુદાયને અનેક પ્રકારે સહાય અપ જેઓ પથર જેવા જડ બુદ્ધિવાળા શિષ્યોને પણ સુશિક્ષિત કરે છે, અને ઉત્તમ રહેણી-કરણવિડે શિષ્યોને અવિનીત બનાવે છે, તે આચ.
ને, ગચ્છને, યાવત્ શ્રીસંઘને આધારરૂપ ઉપાધ્યાય ભગવંત સહુ કોઇ આત્માર્થી જનોએ સદાય સેવવા ગ્ય છે.
૭. શ્રી સાધુપદ–સાંસારિક સુખની અાસ્તા જોઇને તથા જન્મ મરણનાં અનંત દુઃખથી ત્રાસ પામીને સંસારનો ફેરો ટાળવા અને શાશ્વત સુખમાં કરવા માટે આત્મિક શક્તિ અજમાવી અનુક્રમે સાંસારિક બંધનોને કાપી, કઈ ઉજવળ રત્નત્રયીનું પાલન કરનારા સદગુરૂનું શરણ લહી, પ્રમાદરહિત કેવળ આત્મામાંજ લક્ષ રાખી જે સંયમમાર્ગને સારી રીતે પાળે છે અને અન્ય આત્માથી જોને પણ યથાશક્તિ સહાય આપી સન્માર્ગે ચઢાવે છે તે સાધુ જેને સ્વપર ઉપકારક હોવાથી સદાય સેવવા યોગ્ય છે.
૮. શ્રી જ્ઞાનપદ–જેથી સ્વ પર, જડ ચેતનને, ગુણ દેવને, હિત અહિતને, ભક્યાભશ્યને, યાવિત કર્તવ્યાક્તવ્યને ઓળખી શકાય અને અનાદિ અજ્ઞાનઅવિવા-જડતા ટાળી શકાય. જેથી સ્વઘટમાં વિવેક-દીપક પ્રગટ થતાં આત્મપ્રકાશ થાય, અધ્યાત્મ સ્વરૂપ ઝળકે તે જ્ઞાન અત્યંત ઉપકારક હોવાથી મામશાણ થતા કે ભાઈ બહેનોએ અવશ્ય કરવું ચે.છે.

Page #17

કારાયા ૫૬
૩૬ નખ,
૯.
ભાયેલા જીવ અલ,
શ્રી દનપદું--જેવટે સર્વજ્ઞ ભગવાને પુન્ય પાપ, આશ્રવ સ્વર, બધ મેક્ષ અને નિર્જરારૂપ નવ તત્ત્વ, તથા ષડ્ દૃશ્ય, સમભ’ગી, સપ્તનય, ચાર નિક્ષેપા પ્રમુખ સવ ભાવેને સત્ય પ્રમાણિક લેખી અવ ધારી શકાય, જે સયમાદ્રિક સકળ ગુના પાયારૂપ છે, જેમ એકડાવાના મીંડા નકામા છે તેમ જેના વગર કરેલી ક્રિયા કલેશરૂપ થાય છે, પણ કલ્યાણરૂપ થતી નથી તે દર્શનપદ સદા સેવવા યાગ્ય છે. ચિંતામણિ સ્તુતિ સમાન સુખદાયી સમ્યક્તને પામવા અને અભ્યાસવડે ભાગ્યચેગે પામી તેની રક્ષા અને પુષ્ટિ કરવા અન્ય સ્થળે વિસ્તારથી કહેલા તેના પણ ભૃષ્ણ પ્રમખ ૬૭ એલે! સારી રીતે સમજી તેમાં વિવેક ધારવા જોઇએ.
LL
૧૦ શ્રી વિનય પદ——જેવટે રાગ દ્વેષાદિક દુશ્મન માત્ર મૂળથી દૂર થઇ જાય તે વિનય કહેવાય છે. ગુણ-ગુણી પ્રત્યે મૃદુતા રાખી આત્મામાં ઉત્તમ ગુણ પ્રગટ કરવા માટે સદગુણીને દેખી કે સાંભળી મનમાં પ્રમુક્તિ થાવું, વળી તેવા સદ્દગુણી સજનાની યથાશક્તિ ભક્તિ, બહુમાન, ગુણસ્તુતિ કરી આપણે પશુ તેવા સદગુણી થવા ઈચ્છા રાખવી, એટલુજ નહિ પણ તેવા સદ ગુણાનો વારવાર પરિચય રાખવા, સત સુસાધુ જેનેાના નજીવા અવગુણુ ઉઘાડા પાડી તેમની કોઇ રીતે વિગોવણા કરવી નહિ, તેમજ તેમની અવજ્ઞા-આશતનાર્દિક કરવારૂપ વિરાધનાથી તેા સદતર દૂરજ રહેવુ, અરિહં'તાદિક પૂજ્ય પો પૂર્ણ પ્રેમ પ્રગટાવી યથાચેાગ્ય વિનય કરવા. વિનયવડેજ વિદ્યા, વિજ્ઞાન અને ચારિત્ર ધર્મની અનુક્રમે પ્રાપ્તિ થતાં છેવટે મોક્ષપદ પ્રાપ્ત થાય છે. તે માટે સકળ ધર્મના સારરૂપ વિનયને અવશ્ય સેવવા ચેગ્ય છે.
૧૧. શ્રી ચારિત્ર પદ—જેથી અનાદિસ`ચિત કમળથી મુકત થઈ શકાય અને શુદ્ધ સ્ફાટિક રત્નસમાન નિર્મળ નિષ્કષાય આત્માના સ્વાભાવિક વરૂપને પામી શકાય તે ચારિત્રપદને ઇન્દ્રાદિક દેવે પણ સદાય નમસ્કાર કરે છે. અને તાનુબંધી આદિ કષાયેને ક્ષય, ઉપશમ કે ક્ષયેપશમ થવાથી ચારિત્ર ગુરુ પ્રગટે છે. ઉત્તમ પ્રકારની ક્ષમા-સમતા રાખવી એ ચારિત્રનું ખરું રહસ્ય છે. એથી ચારિત્રવત સજ્જન શીઘ્ર સ્વહિત સાધી શકે છે, માટે તે સદાય સેવવા ચેન્ગ્યુ છે.
૧૨. શ્રી બ્રહ્મચર્ય પદ્મ—જેથી સ્વરૂપચર્ચા, સ્વરૂપ રમણુ અથવા શુદ્ધ ચરિત્રને લાભ થાય, અનેક પ્રકારની વિષયાસકિત દૂર થઇ જાય અને આત્માના રવાભાવિક સુખનો અનુભવ થાય તે બ્રહ્મચર્ય પદ વિશ્વવદિત છે. યથા બ્રહ્મચનું પાલન કરનાર મહામુકતી છે. ગમે તેવાં અન્ય સુકૃત કરનાર બ્રહ્મચર્યને વિવિધ પાનાની હોઈ આવી શકતા જ નથી. જેને માટે વિજય રોડ અને વિજયા

Page #18

૮૨
જૈનધર્મ પ્રકાશ,
શેઠાણી, સુદર્શન, જંબૂ અને સ્થૂલભદ્રાદિકનાં દષ્ટાંત સુપ્રસિદ્ધ છે. યથાર્થ બ્રહ્મચર્યનું પાલન એ પરમ સંતેષનું પરિણામ હોવાથી તે અક્ષય સુખ મેળવી આપે છે, તેથી સહુ કોઈ કલ્યાણાથી ભાઈ બહેને પૂર્ણ પ્રેમથી તેનું પાલન કરવું ઉચિત જ છે,
૧૩. શ્રી ક્રિયા પદ-કિયા–આચરણવગરનું એકલું જ્ઞાન પાંગ છે, અને જ્ઞાનવગરની એકલી ક્રિયા પણ આંધળી છે. પરંતુ પરમાર્થ –સમજ સહિત કરવામાં આવતી સઘળી શુભ કરણી લેણે થાય છે. સર્વ દેશિત સત્ કિયા તરફ શુભ રૂચિ પ્રગટ થવી એ જ્ઞાનનું જ શુભ પરાગમન સૂચવે છે. તેથી જેમને અત્યંત કિયારૂપિણું તેમજ યિામાર્ગમાં આદર હોય છે, તેમને જ્ઞાનદશા પણ આકરી (તીકણું) હોવી ઘટે છે. વળી કિયારૂચિ શુકલ પક્ષી એટલે અલ્પકાળમાં સંસારને અંત કરી મેક્ષમાં સધાવનાર હોઈ શકે છે અને જેને હજુ ક્રિયારૂચિ પ્રગટી જ નથી તે કૃષ્ણ પક્ષી એટલે સંસારચકમાં વધારે લાંબે. વખત પરિભ્રમણ કરનાર હોઈ શકે છે. રહેણી-કરણીવગરની એકલી કહેણી કેવી કલેશરૂપ થાય છે. સેઇનું નામ લેવા માત્રથી જ કંઈ ભૂખ ભાંગતી નથી, પર તેનું સેવન–આસ્વાદન કરવાથીજ ભૂખ શમે છે. અને ગતિ-ક્રિયા કરવાથી જ આપી ધારેલા મુકામે પહોંચી શકીએ છીએ. એમ સમજી સતું કિયામાર્ગમાં અધિક રૂચિ ધારવી એગ્ય છે.
૧૪. શ્રી તપ પદ-જેમ અગ્નિને અધિક તાપ આપવાથી તેનામાં રહેલે મેલ બળી જઈ તે શુદ્ધ કાંચન-કુંદન થાય છે, તેમ શાસ્ત્રમાં કહેલા અનેક પ્રકારના બાહ્ય-અત્યંતર તપ માનહિત સેવન કરવાથી આત્મામાં રહેલ ચિકણાં-નિકાચિત કર્મ પણ ક્ષય પામી જાય છે અને આત્માનું શુદ્ધ સ્વાભાવિક સ્વરૂપ પ્રગટી નીકળે છે. એ એ તપને પ્રભાવ જાણી તીર્થકર ગણધર જેવ. તદ્દભવે મોક્ષ જનારા પણ તેનું ભાવથી સેવન કરે છે. માટે તે સર્વથા સેરાજ છે.
૧૫. શ્રી ગૌતમ પદ–છ છ તપે પારણું કરનાર, ચાર જ્ઞાનના ધ. રક અને અાવીશ મહાલબ્ધીના ધણી શ્રી ઇન્દ્રભૂતિ શ્રી વીર પ્રભુના મુખ્ય ગણ ધર હતા. તેમનું ગોત્ર “ગાતમ” હેવાથી અને મહાલબ્ધી પાત્ર હોવાથી તેઓ “બાતમ’ નામથી જ વિખ્યાત થયા છે. તેમનું પવિત્ર નામ લેતાં વીશે પ્રભુના સઘળા ૧૪પર ગણધરનું સમરણ કર્યું જાણવું. શ્રી વીર પ્રભુ પ્રત્યેનો તેમને પ્રેમ અત્રિમ અને અનહદ હતો. તે જાણીને સહુ કોઈ સજજનેએ સ્વગુર પ્રત્યે તેવોજ અકૃત્રિમ અને અપાર પ્રેમ ધારતાં શિખવું જોઈએ. પરમ વિનય ઉપર શ્રી તમ સ્વામીનું છાંત અપાય છે. તેથી એ પદ અત્યંત પ્રેમથી આરા . . . . . . તન તીર્થ ગ્રામ જેવા રસ પર રન પાત્ર ગણાય છે

Page #19

૮૩
વિસ્થાનક પર ટુંક વિવેચન. ત્યારે સામાન્ય સાધુજને કંચન પાત્રતુલ્ય, વિરતિવંત શાવકે રજત (રૂપાના) પતુલ્ય, સમકિતવંત શ્રાવકે ત્રાંબાના પાત્રતુલ્ય અને બીજા અવિરતિવન મિથ્યાત્વી અને સેઢા અને માટીના પાત્રતુલ્ય કહ્યા છે. એ વચન અનુસાર પણ જોતાં શ્રી ગંતમપદ અતિ મહત્ત્વનું જણાય છે.
૧૬. શ્રી જિન પદ– ધાદિક પ્રસિદ્ધ અઢાર દેને ક્ષય કરી નાખવાથી જેમને વીતરાગત. અને સર્વજ્ઞતાદિક આમાને અનંત સમૃદ્ધ પ્રગટ થયેલી છે તે જિ: પદ વિધપ્રકાશક હેવાથી અત્યંત ઉપકારક છે. પ્રથમ અરિહંત પદમાં કેવા તીર્થંકર ભગવાનના જ સમાવેશ થાય છે, ત્યારે આ પદમાં તે ઉકત અરિહંત ભગવાનના ઉપદેશ અનુસાર નવ રનથીનું
રાધના કરી જે કઈ ઘ.તિ કર્મને ક્ષય કરી કેવળ જ્ઞાનાદિક આમ પદ્ધ પ્રગટ કરે છે તે સર્વ કોઇને સમાવેશ થઈ જાય છે. એટલે જેમને જેમને કેવળ જ્ઞાનાદિક અનંત આત્મ સપનિ પ્રાપ્ત થયેલ છે તે સર્વ કઈ સર્વને આ પદથી આરાધવામાં આવે છે.
૧૭. શ્રી સંયમ પદ--વિષય સુખની આશંસા તજી, ધાદિક કષાયને કડી, હિંસાદિક સકળ આવકાર ઈડી જે કે આમાંથી જ મન, વચન, ક.વ.ની શુદ્ધિ કરે છે-આ-મનિગ્રહ કરે છે. તે સંયમી જરુર આત્મકલ્યાણ કર ધી શકે છે. સર્વ સંયમી મુનિજન છે. ત્યારે દેશ સંયમી શ્રાવક હોઈ શ, છે. કત અભ્યાસવંદ ભવરૂ આમાથી શ્રાવક પણ અનુક્રમે સર્વ સંયમી થઈ શકે છે. તેનું સમાધિ સુખ અપાર છે. માટે સંયમપદનું સેવન-આરાધન શાસ નીતિ મુજબ કરવું બહુ જરૂરતું છે.
૧૮. શ્રી અભિનવ જ્ઞાન પદ–બુદ્ધિના આઠ ગુણ પામી તિપિતાની કે ખ્યા પ્રમાણે નવાં નવાં ધમ શાસ્ત્ર ગુરૂગમ મેળવી વાંચવા. વિચારવા અને 1 પ્રમાણે પ્રમાદરહિત વિવેકપૂર્વક ખપ કરે એ આ ઉત્તમપદ આરાધવાનું -નર ફળ સમજવાનું છે. બાહ્ય-ખે ચડેબર તજી, સમજીને શકય ક્રિયામાં ધવત શ્રેય સાધી લેવું એજ જ્ઞાનનું ફળ છે.
૧૯. શ્રી શ્રત પદ–રત્ર, આગમ, સિદ્ધાન્ત, ગ્રંથ અને પ્રકરણ તેમજ ન પર ભાષ્ય, ચૂર્ણ, નિર્યુક્તિ અને વૃત્તિ ( ટીકા-વાર્તિક પ્રમુખ) એ સર્વ અમ પુરએ કરેલા હોવાથી પ્રમાણ છે. સૂત્રથી રચના પ્રાયઃ ગણધરે શ્રુતકેવડ–દપવી કે દશપૂર્વી હોય તે કરે છે, ત્યારે અર્થથી તે તીર્થંકર ભગ વન તેના પ્રકાશ કરે છે. સૂત્રને પરમાર્થ ભાવ્ય, ટીકા પ્રમુખશીજ સમજાય છે; " કે " પરે તે સર્વ પ્રમાણિક કા માન્ય કરવા એચ જ છે. વિનય,

Page #20

८४
વર્ષ પ્રાચી
બહુમાન, ચેગ-ઉપધાન પ્રમુખ ઉચિત આચાર પાળી શ્રુતપદનું આરાધન કરવું
જરૂનુ છે. ૨૦. શ્રી તીર્થ 'પદ --જેથી આ ભવસાગર તરી શકિયે તે તીર્થ જગમ અને સ્થાવર બે પ્રકારનુ છે. વમાન કાળ વિચરતા-વિહરમાન વીશ તીર્થંકર, તેમના ગણધરો તથા કેવળી પ્રમુખ સાધુઆની સ`પદા તેમજ સામાન્ય રીતે શાસ નને શે.ભાવનાર સહુ કોઈ આત્માર્થી સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકારૂપ ચતુર્વિધ સંઘ એ જંગમ મહાતીર્થરૂપ છે. ત્યારે શ્રી શત્રુંજય, ગિરિનાર, અને સમેતશિખર પ્રમુખ સ્થાવર તીથી છે. લાકિક ૬૮ તીથોં તજી ઉક્ત લોકોત્તર તીની યથાયાગ્ય દ્રવ્યભાવથી આરાધના કરી પૂર્વે પણ અનત આત્મા મુકિતપદ પામ્યા છે. એમ સમજી પ્રમાદરહિત વિવેકસહિત સહુ ભાઇ બહેનોએ તેનેા લાભ લઈ સ્વમાનવભવ સફળ કરી લેવા કૃચિત છે.
વિંશમ .
श्रावकनु श्रीजुं व्रत. સ્ત્રીનું
( અદત્તાદાન-ચારીત્યાગ )
હું સ’સાર માના પિથકે ! દુઃખના નાશને માટે સત્યવાદરૂપી વૃક્ષની છાયાસમાન અસ્તેય ( અચાર્ય ) વ્રતનુ સેવન કરો. થાપણરૂપે આપેલું, ભૂમિ ( વિગેરેમાં સ્થાપન કરેલું, નાશ પામેલુ ( ખોવાયેલુ' ), ભૂલી જવાયેલુ, પડી ગયેલ', અને સ્વાભાવિક રહેવું એવું પારકું ધન ગ્રહણ કરવું નહીં, એ અસ્તેય નાભનું ત્રીજી' અણુવ્રત કહેવાય છે. અસ્તેય વ્રતરૂપ ક્ષીરસાગરમાં સ્નાન કરનાર સત્પુ· રૂષોને સંસારરૂપ દાવાનળની જ્વાળાનો સમૂહ તાપને માટે થતા નથી. અદ્યત્તા દાનની વિરતિરૂપ તના નિશ્ચયવડે નિશ્ચળ એવા સર્વપ્રાણી લક્ષ્મીપુજની જેમ સર્વ વસ્તુ ચિંતવ્યા વિનાજ પામે છે.
લક્ષ્મીપુંજની કથા.
સફળ આરંભવાળા ધર્મિષ્ટ પુરૂષોના ધર્મરૂપ તરગોવડે નિળ અને લક્ષ્મીવડે અન્ય નગરનો તિરસ્કાર કરનાર શ્રીહસ્તિપુર નામે નગર છે. તેમાં સુધમ નામને એક વિણક રહેતો હતો. તે અત્યંત દારીથ્રની મુદ્રાના અધિકારી હા, અર્થાત્ દરિદ્ર હતા; તોપણ સદ્ધરસને એક મણિસમાન હતે. તે દરરોજ કેટ લાક પૈસાવૐ કાંઇક વસ્તુ ખરીદ કરીને વેચતા, તેમાંથી કેટલાક પૈસાને નફ ક્રુપાર્જન કરી કાળ નિર્ગમન કરતા હતા. તેને ધર્મનું આચરણ કરનારી ધન્યા નામની પત્ની હતી. તે કામકાજમાં પતિના ચિત્તને અનુસરનારી હતી. એકકા તેણીએ રાત્રીને

Page #21

શ્રાવકનું ત્રીજુ ત. અને સ્વમમાં કમળના પાંદડે પાંદડે સ્કરણાયમાન વિચિત્ર વિભૂતિવડે સુંદર અંગવાળી સ્ત્રીઓએ કરેલાં ગીત, નૃત્ય અને વાજિના નાદથી પ્રસન્ન થયેલી, રન કમબની મધ્યમાં રહેલી, નેત્રના ભાગ્યની અવધિરૂપ. અગય પુણ્ય કરીને જેણને સર્વ શૃંગારને સાર પામી શકાય એવી અને જિનેશ્વરની પૂજા કસ્તી એવી લક્ષ્મી દેવીએ કરીને મનેહર તથા નૃત્ય કરતાં હસે અને નિર્મળ તરંગોવાળે પદ્મ દ્રહ નામ કહ ( સાવર) છે. તે સ્વમ જોઈને હર્ષ પામેલી ધન્યાને અત્યંત રોમાંચનો ઉદ્દભવ થયે, તેથી તેણેએ જાગૃત થઈને તરતજ પતિને તે સ્વમનું વૃત્તાંત કહ્યું. પતિએ તે સાંભળીને કહ્યું કે-“હે પ્રિયા ! તને પુણ્યશાળી, લક્ષમીવાન, મહા ગુણવાન, નિર્મળ અંતઃકરણવાળો અને જિનેશ્વરની ભક્તિવાળે પુત્ર થશે.” તે સાંભળીને પોતાને ધન્ય માનતી તે ધન્યાએ મનમાં અરિહંતનું ધ્યાન ધરી નિદ્રાને ત્યાગ કરી બાકીની રાત્રિ નિર્ગમન કરી. તે દિવસે તે વણિકે લાભાંતરાય કર્મ ગુટવાથી કય વિકય કરતાં દરજથી બમણે લાભ મેળવ્યું. એ જ પ્રમાણે વેપાર કરતાં અનુક્રમે તેનું ધન વૃદ્ધિ પામ્યું. તેથી તે સુધર્મ સુખના લેશને પ્રથમ અતિથિ છે. શરદ ઋતુના વાદળાની રેખાના મધ્યમાં રહેલા સૂર્યની જેમ ધન્યાના શરીરની કાંતિથીજ તે ગર્ભ શુભ છે એમ જણાવ્યું. એકદા મંતમાં દ્રવ્ય વ્યયની ચિંતાથી પીડા પામતે તે સુધર્મ ઘરમાં ઉદાસીનતાથી પગના અંગુઠા વડે પૃથ્વી પણ હતા, એટલામાં તે ખાવાથી ખાદચેલી પૃથ્વીમાં તેણે મને હર અને શુભ મણિયાદિના સમૂહથી ભરેલે એ ખાડે છે. એટલે તેમાંથી કેટલાંક ને કાઢીને વિસ્મય અને આનંદથી વ્યાપ્ત એવા તે વણિકે દિના વિમાન જેવું મણિ અને સુવર્ણમય ઘર બનાવ્યું. પછી તે ઘરમાં તેણે રૂપ અને નૃત્યમાં અપસરા જેવો અને દાસનું કર્મ કરવામાં વિનયથી નમ્ર એ રાસીને સમૂહ રાખે. પછી સીમંત કર્મના ઉત્સવમાં તે દાતારે આપેલા મણિઓનું સુંદર પશુ જેવાથી બીજા દાતાર પણ યાચક પણું પામ્યા. કુવામાંથી પાણી ઉલેચતાં છતાં પણ જેમ કે પૂર્ણ રહે છે, તેમ તે બિલમાંથી સુવર્ણ અને રને સમૂહ કાઢતાં છતાં પણ તે વણિક તે બિલને પૂર્ણજ (ભરેલુંજ) જે હતા. આ પ્રમાણેની વિભૂતિથી હર્ષ પામેલી અને વિચાર થતાં જ દેહદને પ્રાપ્ત કરનારી ધન્યાએ શુભ સમયે સુખે અદ્દભુત પુત્ર પ્રસ. પુત્રજન્મના ઉત્સવમાં તે શ્રેષ્ઠીએ દાનના અધિકપણાથી અને ગીત વિશેના મહરપણથી દેવતાઓને પણ વિમય પમાડ્યા. પિતાએ તે પુત્રને કાંતિએ કરીને લક્ષ્મીના પુંજ (સમૂહ) જે જે, તેથી મેટા ઉત્સવપૂર્વક તેનું લક્ષ્મીપુંજ એવું નામ પડયું. ઈચ્છામાંથી પ્રાપ્ત તથા સમય સમયને રિચિત એવા પાવડે ચિત કે દુપને નહીં અને તે ફળ કે

Page #22

જેમ અત્યંત વૃદ્ધિ પામવા લાગ્યો. કલેશના લેશને પણ નહીં પામતા એ બાળક કદાપિ રેતે નહી અને નિરંતર તેનું મુખ આનંદ અને મિતયુક્ત હોવાથી માતા પિતાને સુખકારક થયા. દિવસે દિવસ કઈ પણ ઠેકાણેથી ઉલ્લાસ પામતી સુંદર કળાઓને ગ્રહણ કરતા સુંદર કાંતિયુક્ત શરીરવાળા તે બાળક ચંદ્રની જેમ લેકના નેને પ્રતિ ઉપજાવતે વૃદ્ધિ પામતું હતું. તે તે દિશાઓના તવરૂપ અંગની શેભા, કળા અને ગુણના સમૂહના ઉદયે કરીને આઠે દિશાઓમાંથી આઠ સ્વયંવર કન્યાઓ આવીને તેને વરી. નિરંતર રનના હર્યમાં લીન થયેલ તે દર્શન અને પર્શના દ્વી એવા ચંદ્ર અને સૂર્યની કાંતિના સ્વરૂપને પણ જાણ નહતા. તે લક્ષ્મીપુંજને જે જે વસ્તુ પ્રતિકારક હતી, તે તે ભોગવતા હતા, અને જે જે વસ્તુ દુઃખકારક હતી, તે છતાપણું પણ જાણતો નહોતે. પ્રિયાઓએ જ કરેલા નૃત્ય અને ગીતાદિકથી આનંદ પામતે તે પાંચ અનુત્તર વિમાનના દેવની જેમ જતા સમયને પણ જાણ નહતા.
એકદા પ્રિયાના ખોળામાં સુખે સુતલે તે વિચાર કરવા લાગ્યો કેમને આવા ચિંતાડ્યા વિનાનાજ ભેગે શાથી પ્રાપ્ત થયા હશે? ” આ પ્રમાણે જેવામાં તે વિચાર કરતા હતા. તેવામાં દિવ્ય શરીરવાળે અને દિવ્ય વસ્ત્ર તથા આભારવટે દેદીપ્યમાન કાઇ પુરુષ પ્રકટ થઈને બે હાથ જોડીને બે કે
ધન્ય માતાની કુક્ષિ સરેવરમાં સસમાન હે કુમાર ! આ પૃથ્વી પર સર્વ લક્ષ્મીના મારા ઘસમાન વિપત્તિરહિત મણિપુર નામે મેં નગર છે. તે નગરમાં પુણ્યશાળી ગુણધર નામે સાથે પતિ હતા. તે એકદ, ઉદ્યાનમાં વિશદ નામના મુનિની પાસે ગયા. ત્યાં મુરૂના મુખથી તેણે દેશનામાં સાંભળ્યું કે* પ્રાણીના ધનનું હરણ કરવું છે. તેને મરણથી પણ અધિક દુઃખદાયક થાય છે. માટે કુશળ પુરૂ એ ચેરીના આચરણ ત્યાગ કરવા જોઈએ. આ પ્રમાણે સાંભળીને તે પુણ્યશાળી ગુધર તે વિદ્યાધરની સભામાં તેજ વખતે હર્ષથી અદત્તાદાનની નિવૃત્તિરૂપ આપુત્ર ગ્રહણ કરી નગરમાં ગયે. એકદા તે ગુણધર વિશેષ ધન મેળવવાની ઇચ્છાથી ઘણું કરીયાણું લઇને કોઇ દેશાંતર તરફ ચાલ્યા. પતાનો દેશ ઉલ્લંઘન કર્યા પછી તેની સાથે એક મોટા જંગલમાં પિઠે. તે વખતે તે ગુણધર એક અપર આરૂઢ થઇને ચાલ્યા. આગળ ચાલતાં તેણે માર્ગમાં પડેલી લક્ષ સુવર્ણના મૂલ્યવાળી મણિની માળા જેઈ, પરંતુ વ્રતભંગના ભયથી તેના પર દષ્ટિ પશુ નાખી નહીં. “પછી શું સાર્થ ઘણે દૂર ગયે, કે જેથી શબ્દ પણ સંભળાતું નથી એમ વિચારતા હૃદયમાં ચિંતાતુર થયેલા તેણે અશ્વને આગળ ચલાવ્યા. માર્ગમાં ઘેડાની ખરીદી બાદરલી ભૂમિમાં સુવર્ણથી ભરેલા એક ત્રાંબાના કુંભ (ચર) ને ને છતાના ભયથી તેના તરફ દૃદ્ધિ પણ કર્યા વગર તે આગળ ચાલે.

Page #23

આવકનું સંg Aત.
ડેક જતાં તેનો અલ્પ સહુન્ના મરણું પાવે. તે વખતે પંપથી ભીરૂ (બીકણ ) એવા તેણે વિચાર્યું કે –“હા! આ મારા અશ્વ વધારે ચાલવાથી અચિંત્યે મરણ પામ્ય, તેથી મને ઘણુ પાપ લાગ્યું. માટે જે કંઇ આ અશ્વને જીવાડે તે તેને
મારું સર્વ ધન આપું ” એમ વિચારતે તે ઉતાવળથી પગે ચાલવા લાગે. આગળ જતાં તે અત્યંત તૃષાતુર થયે. તેવામાં એક વૃક્ષ પર જવાથી ભરેલી દતિ (મસક) જોઈને “આ હૃતિ કોની છે ?” એમ વારંવાર ૬ચેથી બોલવા લાગ્યા. ત્યારે તે વૃક્ષની શાખાપર ગેલા પાંજરામાં રહેલા એક પોપટ બધે કે મારા સ્વામી એક વૈદ્ય છે. તે અષધિ જોવા માટે હર ગયા છે. તમારે જળ પીવું હોય તો ખુશીથી પીએ. હું તેને કહીશ નહિ.” આ પ્રમાણે પિપટના મુખેથી સાંભળીને બે હાથવટે બે ટર્ણ ઢાંકીને તેણે પોપટને કહ્યું કે
ભલે તૃષા મારા પ્રાણ લે, પરંતુ કોઈનું નહીં આપેલું જળ હુ પિશ નહીં, કારણ કે અદત્તાદાન એ મહા પાપ છે.” તે સાંભળીને શાખા પરથી પાંજરા સહિત પોપટના રૂપને સંહરીને કેઇક પુરૂષ નીચે ઉતરી તેની સમીપે ઉભા રહી હર્ષથી બોલ્યો કે-“ વૈતાઢય પર્વત પર વિમુલા નામની નગરીમાં હું સૂર્ય નામને વિદ્યાધર છું. હું એકદા તારા ગામના ઉપવનમાં વિશદ નામના મુનિ કે જે મારા પિતા છે તમને વાંદવા આવ્યા હતા. મારી પાસે અસંખ્ય ધન છતાં પણ મને પરધન હરણ કરવામાં મુખ થતું હતું, તેથી પિતાએ મને ઉદ્દેશીને આશ્ચર્યની દેશના આપી હતી. તે સાંભળીને તેમની પાસે તે અદનાદાનની વિરતિ ( નિવૃત્તિ) અંગીકાર કરી. તે વખતે મેં હાસ્ય અને વિસ્મય પામી ચિરકાળ સુધી વિચાર કર્યો કે- આ વણિકલેકે લક્ષ્મીના લશને માટે પણું દૂર દેશમાં જાય છે, તે શું પુષ્કળ પદ્રવ્યને જોઈને તે તનું ગ્રહણ ન કરે અ બનવા ગ્ય છે? તેથી હું અવશ્ય આ સાર્થવાહની પરીક્ષા કરીશ.એમ ધારી હું મારે સ્થાને ગયે. અને અદશ્ય રીતે તારી ચર્ચા જોતાં આજ મને તારી પરીક્ષા કરવાનો સમય મળે. તેથી હે પુરૂષ રત્ન ! રનની માળા અને સુવર્ણને નિધિ પણ મેં જ તને બતાવ્યો હતો. પરંતુ મોટી વસ્તુના લેભથી પણ તું છતાયે નહીં. પછી તારા અને પણ મેંજ મરેલે દેખાડે, એટલે તું પગે ચાલતાં તૃષાતુર થયો. તે વખતે જ પિપટની પ્રેરા,સહિત શીતળા જળ તને દેખાડયું. પ્રાણના રક્ષણરૂપ મે હું કાર્ય છતાં પણ તું નજીવી (19) વસ્તુના લાભથી પણ પરાભવ પામ્યો નહીંમાટે તને ધન્ય છે. આ પ્રમાણે ન સાર્થ પતિને કહીને તે સૂર્ય નામના વિદ્યારે પિતાના ખેચને બોલાવ્યા. જથી ત્યાંજ અદશ્ય રહેલા તેઓ તત્કાળ પ્રગટ થયા. પછી સૂચે તેમની પાસે ત રત્નમાળા. નિધિ અને અશ્વ મંગાવીને તે સર્વ તથા બીજી પણ કેટલું?

Page #24

જેનધમ પ્રકર.
દિવ્ય તે સાર્થવાહની પાસે મકવ્યું. તથા ધન અને અશ્વસતિ તે લોકપ્રિય ગુરધરને ક્ષણવારમાં સાર્થવાહન વિરથી પીડાતા સાથમાં પહોંચાડ્યા. પછી સાથે પતિએ આ ધન કેનું છે?” એમ પૂછયું, ત્યારે તે વિદ્યાધર બે કે“કેટલુંક ધન મારે છે. અને કેટલુંક કે નુકથી લે કે પાસેથી હરણ કરવું છે. જે ચારી રાજર્ષિ પિતાના ઉપદેશથી પણ મેં મૂકી નહતી તે આજે તમારૂ વ્રત જેવાથી મુકી દઉં-તનું છું. આ પ્રમાણે તમે મારા ગુરુ થયા તેથી તમારી (ગુરૂની પૂજા તરીકે આ ધન અર્પણ કરું છું.” એ પ્રમાણે કહેતા વિદ્યાધર પ્રત્યે ગુણધર બોલ્યો કે-“જેનું જેનું જે જે ધન તમે હરણ કર્યું હોય, તેનું તેનું પાપના નાશને માટે તેને પાછું આપે.” આ પ્રમાણે કહેવાથી તે સૂર્ય પિતાના સેવક દ્વારા તે પ્રમાણે કર્યું. પછી વિદ્યારે તેને કહ્યું કે- આટલું મારું ધન છે. તે તમે શું કરો.” ત્યારે સાર્થપતિએ પિતાનું સર્વ ધન તેની પાસે મૂકીને કહ્યું કે “તમે જ આ સર્વ ધન એ ગીકાર કરો. કેમકે મેં પ્રતિજ્ઞા કરી હતી, કે જે કોઈ મારા અશ્વને જવા, તેને હું મારું સર્વ ધન આપીશ. વળી કાનને હું ચગ્ય પાત્ર નથી, આ ધન તમારૂ જ છે, માટે હું ગ્રહણ કરીશ નહીં. * આ પ્રમાણે બોલતા સાર્થ પતિને તે વિદ્યાધરે કહ્યું કે હું તમારા ઉપદેશના અનુણપણાને આ ભવનાં તા પામી શકીશ નહીં. વળી મેંજ માયાવંદે કરેલા કાર્યના બદલામાં હું તમારૂ ધન શી રીતે ગ્રહનું કરું? માટે હે સાર્થપતિ ! તને મારું ધન ગ્રહણ કરતા નથી. અને હું તમારું ધન ગ્રહણ કરતે. નથી. તે આ લક્ષ્મીને કોણ સ્વામી થશે?" ત્યારે તે સાર્થવાહ બે કે-“ધર્મજ ત્રણ ભુવનની લકમીને એક સ્વામી છે. કારણકે તે ધર્મ જેને જેને લક્ષ્મી આપે છે, તે લક્રમી તેનીજ થાય છે. તેથી ચાલ, આપણે આગળ જઈએ. અને સર્વત્ર સર્વ દેખાડેલા અને વિશ્વના સ્વામી ધર્મને વિજ ધનને વ્યય કરીને આપણું લકમીને સાર્થક કરીએ.” તે સાંભળીને વિદ્યારે તેનું વચન હર્ષથી અંગીકાર કર્યો. પછી પુણ્ય બંને આનંદથી સાત શ્રેત્રમાં પિતાનું ધન વાપર્યું.
હે કાંતિના સમૂહવાળા લક્ષ્મીપુંજ ! તે ગુણધર ધર્મકુવડે સુખેથી આયુષ્યને પૂર્ણ કરી પુણ્યના સમૂહરૂપ તું થયે છે. અને તે ગુણધરની શિક્ષાથી (ઉપદેશથી) સૂર્ય વિદ્યાધર પણ ચરીને ત્યાગ કરી ધનને પુણ્ય માર્ગે વ્યય કરી આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને પુણ્યને અનુસાર યંતરને સ્વામી થયેલ છે તે હું જ છું. તારા ભાગ્યવડે દેવશક્તિથી પ્રેરાયેલા મેં તને ગર્ભથીજ આરંભીને તત્કાળ સમય સમયને ઉચિત એવા હિતકર પદાર્થો પુરા પાડ્યા છે.” આ પ્રમાણે તે અંતર રાજની વાણી સાંભળતાંજ હર્ષનાં સ્થાનરૂપ લમીપુંજ મૂછગત થશે. પછી
- અ મરણ પગે. તે રક્ષ્મીને ભચિંત વિરુદ્ધ ધર્મનું નામ '

Page #25

મેવાડ મારવાડને ફરતક તીરથાને.
ધન કરી, અષ્ણુત દેવલોકમાં દેવપા પામી, ત્યાંથી પ્રશસ્ત મનુષ્યપણું પામી મિક્ષલક્ષ્મીને આશ્ચય કર્યો.
આ પ્રમાણે સર્વ લક્ષ્મીને પ્રાપ્ત કરનાર લક્ષ્મીપુજનું દષ્ટાંત સાંભળીને ઉત્તમ મનુષ્યએ સર્વદા અચાર્યવ્રતવાળા થવું.
। इत्यदत्तादानविचार लक्ष्मीपुञ्जकथा ।
मेवाड मारवाडनां केटलांक तीर्थस्थानो.
( લખનાર-મિતિક. )
રતલામ. મુંબઇથી ઉપડેલી પંજાબ એકસપ્રેસ રતલામ સવારે દશ વાગે પહોચે છે. તલામ શહેર બહુ ઉગી અને વિશાળ છે. ત્યાં અનેક પ્રકારના વ્યવસાયે ચાલે છે. તેમાં અફીણ અને પીતળના કામને ઉદ્યોગ વિશેષ ભાગ ભજવે છે. કોઈપણ લતામાં પ્રવેશ કરતાં કંસારાની દુકાને ધમધમાટ મન પર અસર કયોવગર રહેશે નહિ. અહીં બાર જિનપ્રાસાદ છે. તે સર્વ સુશોભિત અને સારા છે. સર્વથી વધારે આનંદ ઉપજાવનાર મંદિર ચાંદમલપટવાનું છે. તે નગરની બહાર એક સુંદર ફળકુલના બગીચાની મધ્યમાં આવેલું છે અને તેનું સ્થાન એવી સુંદર રીતે આવેલું છે કે એ મંદિરમાં જતાં અને બેસતાં બહુ આનંદ થાય છે. મૂળ નાયકજી શ્રી શાંતિનાથજીના બિંબ પણ બહુ આહ્વાદ ઉપજાવે તેવા છે. રતલામની બાજુમાં ત્રણ માઈલ દૂર એક બિંબડેદ નામનું ગામ છે, તે એક તીર્થસ્થાન છે. ગાડીમાં બેસી ત્યાં જઈ શકાય છે અને ટપાએ પણ જાય છે. એના વિશાળ રસ્તા પર બહુ ચિત્તાકર્ષક પવન લહરી આવે છે. ગામને પાદર પદમાવતીને એટલો છે. નજીકમાં જળ સ્થાન છે અને ત્યાં નાની ધર્મશાળા પણ છે; દેરાસર નાજુક. રમણીય અને શાંત જગે ઉપર આવેલું છે. મુળનાયકજી આદીશ્વરભગવાન છે. એ મૂર્તિ બડ ભવ્ય અને કાળા રંગની હોઈ ગેઘાના શ્રી નવખંડા પાર્શ્વનાથને બહુ મળતી આવે છે. જે અવકાશ મેળવી આવા સ્થાનને લાભ લેવા ભાવના કરી હોય તેણે ત્યાં જઈ શેડે વખત શાંત ચિત્તથી બેસવા લાયક છે. પિતાની યોગ્યતા અથવા અધિકાર પ્રમાણે પ્રભુ ગુણગાન અથવા ચેગાભ્યાસ કરતાં મનમાં એવા પ્રકારની શાંતિને અનુભવ એ સ્થાન પર થાય છે કે જેને ખ્યાલ ધમાધમની પ્રવૃત્તિમાં આ મુશકેલ છે. કોઈ પણ પ્રકારની જંજાળથી મુક્ત રહેવાનું ત્યાં વિભાવિક રીતે મન થઇ આવે છે અને નર્વ

Page #26

પ્રદેશ એટલે શાંત અને ભવ્ય છે કે પ્રભાતમાં જ્યારે ત્યાં પહોંચી જવાય છે ત્યારે મનમાં જે આનંદને ઉનવ થાય છે તે શ માં લખી શકાય તેમ નથી. પ્રભુ ગુગતવનામાટે અને ભકિતમારે ત્યાં સાધને તયાર રહે છે અને વિશેષ સામગ્રી આપણી પાસે હોય છે તેથી અનેક પ્રકારે ભક્તિમાં લીન થવાનું બને છે. ભક્તિરસ દરમ્યાન કોઈ પણ પ્રકારનો વિરોધ થવાનો સંભવ નથી. ત્યાં જનસ્તી બહુ અ૯પ છે અને પ્રદેશ બહુ રમણીય છે. જંગલની વચ્ચે છેડા વિશ નુંપડાઓની બાજુમાં એ શાંત પવિત્ર સ્થાન તીર્થયાત્રાનું સ્થળ છે. એને પ્રસંગ પ્રાપ્ત કરી બને તેટલે આમિક લાભ મેળવે. બીજા આવાં શાંત સ્થળે યાત્રા દરમ્યાન બહ ભેચ્યા અને તેનું વર્ણન હવે પછી આવશે. પરંતુ દરેક સ્થાન પર સામાન્ય રીતે યાત્રાળુઓ તરફથી કઇ કઇ પ્રકારની ધમાધમ થાય છે તે પણ અહીં જોવામાં આવી નહિં. ચિત્તને સ્થિરતા કરનાર આ બિંબ દિ તીર્થ પર દરેક રતલામ જનારે અવશ્ય જવું અને સ્થીત રાખી ત્યાં બે ચાર કલાક ચેતનને સંભારવા. તેને ભક્તિમાં જોડવા અને તેની વર્તમાન. ભૂત અને ભાવી અવરથાનું ચિંતવન કરવું. બિબર અને તલામની વચ્ચે એક નાનું ગામ આવે છે ત્યાં પણ એક સુંદર જિનપ્રાસાદ છે. તેનું હાલ તે જિણોદ્ધારનું કામ ચાલે છે પણ પ્રાસાદ અને તેમાં બિરાજિત પ્રતિમા સુંદર છે. રતલામની બીજી બાજુએ એક કરમદી નામનું ગામ છે, તે લગભગ બે માઇલ દૂર છે. ર જરા વિકટ છે પણ ત્યાં ગાડા અને ડાગાડી જઈ શકે છે. ત્યાં એક
છે બેવડ પ્રાસાદ છે. વર્ની બલકુલ નથી, જેને શાંત છે અને અવશ્ય એક વખત ભેટવા ગ્ય છે. ત્યાં પણ મૂળનાયક શ્રી આદીશ્વર ભગવાન્ છે. પ્રભાતના શીતળ સમયે ત્યાં જતાં રસ્તામાં સૂર્યોદય થતાં જે અલોકિક ભવ્ય દેખાવ નજરે પડે છે તે હૃદય પર અસર કરનાર નીવડે છે. આ સ્થાનમાં જઈ પ્રભુગુણ ચિંતવન કરવાથી યાત્રા પ્રસંગો માટે લાભ જરૂર પ્રાપ્ત થાય તેમ છે. રતલામ અને તેની આજુબાજુનાં આ બન્ને સ્થાને જરૂર ભેટવા યોગ્ય છે. ખાસ કરીને બિબાદ તીર્થશી મનપર ન ભૂંસાય તેવી છાપ પડે છે.
મક્ષીજી. રતલામથી નાગડાને રસ્તે મુખ્ય લાઈનમાં થઈને ઉજજન (અવંતી) જવાય છે અને ત્યાંથી શ્રીમક્ષો પાર્શ્વનાથ જવાય છે. મક્ષી પાર્શ્વનાથ સીધાજ ચાલ્યા જવું, કારણ કે ત્યાંની ગાડીએ એછી છે તેથી પાછા ફરતી વખતે ઉજજન કરવું વધારે ફીક પડે છે. મક્ષી પાર્શ્વનાથ સ્ટેશનથી તીર્થ પિણે માઇલ દૂર છે. સડકને રસ્તા છે અને યાત્રા માટે કરેશન પર ગાડી વિગેરેની ગવડ કરબાના તરફથી રહે છે. ધર્મશાળા પણ સુંદર છે અને સ્ટેશન પર

Page #27

મેવાડ મારવાનાં કેટલાક તીર્થસ્થાને
૯૧
પણ ટ્રેન પકડવાની સગવડ ખાતર રહેવુ પડે તે ચાર આરડી સાથે એક ધર્મ શાળા છે અને પાણી વિગેરેની સગવડ છે. મક્ષી પાર્શ્વનાથનું ચૈત્ય સુદર છે. અને પ્રતિમાજી બહુ પુરાણ, વેજીના બનાવેલા અને દેખાવમાં વૃદ્ધ હોય તેવા લાગે છે. એક હકીકત અહીં દર્શન કરતાંજ ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે અને તે એ છે કે પ્રતિમાજી ગર્ભાગારમાં વચ્ચે નથી, પણ મુખ્યદ્વારની ડાબી બાજુએ-ગ તા રની એક બાજુએ છે. એના સબંધમાં ઘણી દતકયા છે અને તે ત્યાંના પૂજારી પાસે સાંભળવાલાયક છે. સક્ષેપમાં વાત એ છે કે મી ગામમાં તા પ્રથમ ખેતરોજ હતાં અને તે મેી નિર્જન ટીમાં આવી રહેલુ હતુ. તેનાથી દૂર ત્રણ ગાઉ છેટે એક આમેદ નામનુ ગામ જે હાલ પણ યાત છે, ત્યાંના જાગીરદારને લાલ ઘેાડાપર એસી અધિષ્ઠાયકે પાર્શ્વનાથના બિંબને એક કુવામાંથી બહાર કાઢવાનુ અને ત્યાં સર્વ પ્રકારની પવિત્રતા જાળવવાનું સ્વપ્ન આપ્યું; અને તે પ્રમાણે પ્રયોગ કરી બહાર કાઢતાં કોઇ અપ વર્ગના પુરૂષની પ્રભુપર છાયા પડતાં તે ત્યાંજ સ્થિર થઇ ગયા; અને પ્રથમ ઘણાં વરસ સુધી પીતરીકે, પછી ભેરવ તરીકે, અને છેવટે શ્રી પાર્શ્વનાથ તરીકે પૂજાયા. તે જ્યારે જ્યારે પોતાના ભક્તને દર્શન દેતા ત્યારે કાળા ઘેડા ઉપર સ્વારી કરતા અને બહુ સામ્ય મૂત્તિ હોય તેવા દેખાતા. એ આશવાલ ભાઇએએ જ્યારે મંદિર ધાવવા નિર્ણય કર્યો ત્યારે તેમને ભગવાતે સ્વપ્ન આપ્યું હતું અને દિર તેમની આસપાસજ તૈયાર કર્યું હતું. કુવામાંથી નીકળી જે જગાએ તમે સ્થિર થયા હતા ત્યાંજ હાલ છે અને પછી પ્રતિષ્ઠા વખતે તેને મધ્ય ભાગમાં લાવવા બહુ પ્રયત્ન કર્યો, પણ સર્વ વ્યથ ગયે. પ્રતિમાજી પાતાના સ્થાનપરી ખસ્યા નહિ. આ પ્રમાણે સંક્ષેપમાં ત્યાં દંતકથા ચાલે છે. એનાં પીતરીકે તેમે પૂજાયા વિગેરે વાતમાં સત્ય કેટલું છે, તે કહી શકાય તેવું નથી, પરંતુ અધિષ્ઠાયક દેવતાએ જાગતા છે એમ તે હાલ ત્યાં રહેનારા માણસે પણ અનુભવે છે. તેએ કહે છે કે રાત્રિએ મંદિર મ...ગલિક કર્યા પછી અતિ સુ ંદર ગાન કવચિત્ કવિચત્ સાંભળવામાં આવે છે. બે બાજુ એ પ્રતિમા છે. તે પણ પ્રાચીન અને સુદર છે અને બહાર માણિભદ્ર છે તે તદ્દન નવીન આકૃતિના અને ભવ્ય છે. તેમના જેવા માણિભદ્ર કેઇ પણ જગ્યા. તેવામાં આવ્યા નથી.
બિંબડાદની પેઠે આ સ્થાન પણ બહુ રમણીય છે અને ત્યાં કોઇ પ્રકારની ધમાધમ જોવામાં આવતી નથી. ધર્મશાળાની બાજુમાં તળાવ છે અને ત્યાં પ્રભાત અથવા સાયંકાળે સૂર્યના ઉચ અથવા અસ્ત વખતે જે ભવ્ય દેખાવ નજરે પડે is A ૪૨ જોવાલાયક છે. દેરાસરમાં શાંતિધી બેસી પ્રભુ ગુરૂગાનમાં ય ધ જતાં મનમાં આવનીય આનંદ થાય છે.

Page #28

જૈનધર્મ પ્રકાશ.
અહી મનને અતિ પદ કરે એવી એક બાબત જોવામાં આવી. તે એ કે કે કારણથી દિગબર સંપ્રદાયવાળા બંધુઓએ આ તીર્થ પર પિતાને હક સ્થાપન કરવાના ઇરાદાથી વાલીયર સ્ટેટને અરજી કરી પૂજા કરવા માટે સવારના બે કલાકને હક મેળવ્યા છે. આ બાબત પુરાવાને અંગે કાયદાની દ્રષ્ટિથી કેટલી ગેરવ્યાજબી યા વ્યાજબી થઈ છે તે પર હાલ વિવેચન કરવાનું અસ્થાને છે, પરંતુ પ્રસ્તુત હકીક્ત એ છે કે તેઓ એ હકનો જે રીતે ઉપયોગ કરે છે તે કોઈ પણ છે તાંબર સંપ્રદાયવાળને અથપન કરાવે તેવી છે. તેઓનો વખત શરૂ થતાં પ્રભુન. લાળ ઉપરથી ચક્ષુ કાઢી લે છે અને પાછે તેઓનો વખત પૂર્ણ થતાં તેને ચઢાવવામાં આવે છે. આવું દરરોજ કરવું પડે છે તેથી બહુ આશાતના થાય છે. અને સુજ્ઞ મનુષ્યોને તેથી એટલે ખેદ થાય છે કે તેઓની આંખમાંથી અશ્રુ ઘારા ચાલતી જોવામાં તથા સાંભળવામાં આવી છે. આ મહાન આશાતનાનું કાર્ય તે કઈ પણ પ્રકારે અટકાવવા ચન થવાની ખાસ જરૂર છે.
ઉક્ત હકીકત બાદ કરતાં આ તીર્થ પરમ પવિત્ર છે, જરૂર ભેટવાલાયક છે અને સ્થિરતા પ્રમાણે જે ત્યાં થોડા વખત રહી શકાય તે બહુ આત્મિક લાભ કરનાર છે. વેતાંબર સંપ્રદાયવાળાએ લ ન દુઃખાય તેટલા માટે મંદિર રમાં આઠ વાગ્યા સુધી જવું જ નહિ. દિગંબર સંપ્રદાયવાળા માટે તો બીજુ ઐય છે. તેમજ દિગંબર યાત્રાળુઓ બહુજ છેડા આવે છે, છતાં પૂજારી છે કલાક બેસી રહી ઉપર પ્રમાણે ચક્ષુ આદિક કાઢી લઈ તેઓને હક જાળવું. રાખે છે. આ સંબંધમાં બન્ને પક્ષના વિચક્ષણ શાંત આગેવાને એકઠા થઇ કાંઈ નિર્ણય ઉપર આવે તે આશાતના જરૂર દૂર થઈ શકે. પ્રક ગુણસ્તવનના સાધન દ્વારા ભક્તિમાર્ગને વિશિષ્ટ એગ સાધતા અને અને શકે તેટલે યોગમાર્ગમાં પ્રવેશ કરવા અધિકારી થતા જ્યારે મનમ પ્રત્યાઘાત થાય છે ત્યારે ધ્યાનધારા તૂટી જાય છે અને વિશિષ્ટ મા કરેલા કાર્યો પણ કષાયેજ છે. તેથી તેઓ અંતે આ જીવને આવા પવિત્ર સ્થાનને અવલંબીને થતી પ્રગતિ જરૂર અટકાવે છે. અને સંપ્રદાયના ડાહ્ય માણસે એકઠાં થઈ આવી સ્થિતિને જરૂર અંત લાવવા બનતે પ્રયાસ કરો. એટલી વાત પ્રસંગે લખવી અગત્યની લાગી છે.
જમીનની સપાટી પર આવી રહેલા આ તીર્થનાં શ્વેત શિખરે સ્ટેશન આવતાં જ્યારે દષ્ટિએ દેખાય છે ત્યારથી જ મનમાં અકિક ભાવ ઉત્પન્ન થા છે. મંદિરની જશે અને પ્રતિમાજીની ભવ્યતા એટલી આકર્ષણ કરનારી છે ? તે સ્થાન પર જરૂર વધારે વખત રહેવાની ઈચ્છા થઈ આવે છે. ઉકત આશાન

Page #29

૧. નાના- ૨૦૧૩ (ાવ વાળા,
સંબધી હકીકત બાદ કરતાં પ્રદેશની રમણીયતા અને સાધારણ સગવડ મનને બહુ આનંદ આપનાર નીવડે છે. આવાં પવિત્ર સ્થાનોમાં જવાના પ્રસંગે બહુ થોડા બને છે, તેથી જ્યારે ત્યાં જવાનું થાય ત્યારે ઉતાવળ ન કરતાં શાંતિથી છે વખત એવા સ્થાન પર રહેવું અને રહીને પણ ખાવા પીવાની ખટપટમાં કે અન્ય સ્થળ સગવડાની વ્યવસ્થામાં વિશેષ સમય ન કાઢતાં શાંતિથી ખુદ પરમાત્માની સાથે ધ્યાન ધારણ લગાવી, પ્રભુગુણ સ્તવના કરવી અને બીજી જે કઈ રીતે પિતાની જાતને-સ્વને ઓળખાય-ચિંતવાય-વિચારાય એવી ઘટના કરવી.
અવંતિ. (ઉજજન) મક્ષીજી પછી ઉજજન જવું વધારે અનુકળ છે. ઉજ્જૈનમાં અવંતી પા. નાથના મંદિર પાસે મોટી વિશાળ ધર્મશાળા છે. તે ક્ષિપ્રા (વેત્રવતી) નદીના કાંડા પર આવેલી છે. જે નદીનું વર્ણન બાણભટે કાદંબરીની શરૂઆતમાં કર્યું છે અને જે નદીથી વિંટાયેલી ઉયિની નગરીના વર્ણન માટે તેણે પૃટે ભય છે. તેને પ્રસંગ પડતાં (તે શહેરમાં આવતાં) મનમાં એવા પ્રકારને આનંદ ઉત્પન્ન થાય છે કે જે કલમથી વર્ણવી શકાય તેમ નથી. ચિત્તમાં એવી ભાવના થાય છે કે આપણે પૂર્વના મડાન પુરૂ અને મહાત્માઓ જે નગરીમાં વસી ગયા હતા, જયાં વિક્રમાદિત્ય જેવા રાજી થયા હતા. જ્યાં સિદ્ધસેન દિવાકર જેવા ધમાંવતાર, ત્યાયના અદ્દભુત અવગાહન કરનાર, ભગવતી દેવી સંસ્કૃત ભાષાના પટ પૂજારી ગુરુ થયા હતા, જ્યાં કવિપરંપરાને એ ખવરાવનાર બાણભટ્ટ જેવા વિશિષ્ટ છે. ખકો થયા હતા, તે નગરીમાં પગ મૂકતાં જાણે પૂર્વ પુરૂની મહત્વતા આપણા હૃદયપર દઢ અસર કરે છે. અને તે આપણને એવી વિચાર પરંપરામાં મૂકી દે છે કે તે વખતે જે આનંદ ચિત્ત અનુભવે છે અને તેઓના વિરહથી કાંઈક ક્ષિણનિતજ પડેલી અવંતી નગરીને જોતાં મનમાં સહજ જે લાનિ થાય છે તે સહ દય અભ્યાસી જ સમજી શકે તેમ છે. શહેરની મધ્યમાં પણ એક ધર્મશાળા છે અને એક મોટી ધર્મશાળા તૈયાર થાય છે, પરંતુ અનેક ક રણથી મનમાં અવંતી પાર્શ્વનાથની ધર્મશાળામાં જઈ જે અપૂર્વ હકીકત સેંકડે વરસ પહેલાં બની હતી તેની બાજુમાં રહેવાની જ ઇચ્છા થાય છે. તે ઉપરાંત બાજુમાં આવેલી અતિ વિસ્તીર્ણ ક્ષિપ્રા નદી અને તેના કાંડા પર આવેલાં સેંકડે નાનાં મોટાં દેવસ્થાન આંખને રમ્ય દેખાવ પૂરો પાડે છે, અને કેટલીક સગવડો પણ આપે છે.
ઉજજન શહેરમાં શૈદ દેરાસર છે. તેને સવારમાં ભેટી આવવા. અવંતી પાનાથના સુંદર પ્રતિમાજી અને જિનાલયને તે જ્યારે ત્યારે હજુ પણ વાલ આવે છે ત્યારે ત્યારે દામાં પાન અને નતમાં હપ રખાવે છે. મંદિરની

Page #30

-
'
''
1
'',
નજીક જતાં શિવલિંગનો દેખાવ બહારના ભાગમાં છે, જે સિદ્ધસેન દિવાકરે કરયાણું મંદિર તાબ બનાવી અંતરંગ મૃભાગમાંથી કાઢેલ શ્રી પાર્શ્વનાથના ચમકારી બિંબ સંબંધી ચાલતી દંતકથાને સૂચવે છે. મંદિરનો ભાગ ભોંયરામાં નીચે છે. તેની ફરતી ઘારી વિશાળ ભીત કરી લેવામાં આવી છે. લગભગ દશ કે અગિયાર પગથી ઉતરી જ્યારે ડાબી બાજુ વળી શ્રી પાર્શ્વનાથની ભવ્ય મૂર્તિનાં દર્શન થાય છે અને તેમને એક સિંહાસન પર સ્થિત થયેલા જોવામાં આવે છે. ત્યારે મનમાં બહ હર્ષ થાય છે. આ અદભુત પ્રતિમાજી વણે શ્યામ છે અને બિંબની મુખાકૃતિ વનવય જેવી તેમજ મહા ગંભીર છે. મક્ષીજીનું સ્વરૂપ વૃદ્ધ લાગે છે, ત્યારે આ જિનબિંબનું સ્વરૂપ યવનવાળું લાગે છે. બને તીર્થના અધિદિત પ્રતિમાજીઓ હદય પર જુદી જુદી સુંદર અસર અને લાગણી ઉત્પન્ન કરે છે. એક વેદી પર શ્રી પાર્શ્વનાથ અને બે બાજુમાં બે કયામ વર્ણનાં બિબ બિરાજિત થયેલાં છે અને ભયના વખતમાં મૂળ પ્રભુને શોધી પણ ન શકાય તેવી રીતે ગોઠવણ રા બહારના ભાગમાં ચિંતામણિ પાર્શ્વનાથના બિંબનું એક નાનું દેરાસર કરી રાખ્યું છે. ભયના વખતમાં તે કાને સ્થાને ભીત રહી લેવામાં આવતી હશે એમ જાય છે.
આ મુખ્ય દેરાસરની અથવા જિનબિંબ સંબંધીની દંતકથા લખવાની આવશ્યકતા નથી, કારણ તે સુપ્રસિદ્ધ છે. વિક્રમાદિત્યના વખતમાં શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરે કલ્યાણ મંદિર સ્તવના પડન સાથે આ પ્રતિમાજીને જમીનમાંથી પ્રાર્થનાસહિત બહાર કાઢ્યા, ત્યારે ધમન વિજય કે વાગ્યા હતા, અને અત્યારે પણ સુંદર આંગી સ્ત્રી જયારે પ્રભુગુણ ગાન કરતા કલ્યાણ મંદિર સ્તાને ત્યાં પાઠ કરીએ છીએ, ત્યારે ચેતનજી કાંઈ ઉદાત અવસ્થાને અનુભવ કરે છે. કેળાહળ વગરનું નગર, નદીના કાંડાને પ્રદેશ, સુરમ્ય ઘર્મશાળા. અતિ શાંત સ્થળ, જમીનના ગર્ભ ભાગમાં ભોયરૂં અને તેની સાથે જવલંત દીપકને પ્રકાશ એટલે શાંતિપ્રદ નીવડે છે કે સદ્દભાવ સામગ્રીવાળાએ અને મુમુક્ષુએ જરૂર આ સ્થાનની એક વખત ભેટ લેવા ગ્ય છે. એ સ્થાનની પવિત્રતા. વિશિષ્ટતા અને મહત્વતા એટલી બધી છે કે જ્યાં સુધી તેનો અનુભવ ન થાય ત્યાં સુધી ઉપરના લખાણમાં કાંઈક અતિશક્તિ જેવું લાગે તેમ છે. પૂર્વે અનેક મહાત્માઓ ત્યાં આવી ગયા છે. જ્યાં હરિભદ્ર સૂરી, હેમચંદ્રાચાર્ય, યશેવિજયજી જેવા જેન અબ્રતાના પ્રકાશિત તારાઓ નિજ શ્રેયાર્થે આવી ગયા હોય તેવા સ્થાનને સ્પર્શ કરવાનું ભાગ્ય પ્રગટે તે તે પણ એક મોટો હક (I'mivit!) પ્રાપ્ત થયા હોય અથવા જાણે આપણને એક અલગ લાભ મળે. દેવ એવી વિશિષ્ટ દશા વતન નન્ય રીતે અનુભવે છે.

Page #31

માડ મારવાડના દેટલાકે તાવ રવાના
વંતી પાર્શ્વનાથનું મંદીર એક તીર્થ સ્થાન છે. જિનાલયની બાંધણ પૂર્વ કાળની ભયગ્રસ્ત સ્થિતિને સૂચવે છે. સ્થળ શાંત છે, પ્રદેશ રાજ્ય છે અને સગવડ સારી છે. આ પવિત્ર સ્થાનમાં પણ છેડા દિવસ રહેવા લાગ્યા છે. ત્યાંથી નાની ગાડીમાં ફતી આબાદ થઈને અંદર જઈ શકાય છે.
આ હેકરની રાજ્યધાનીનું શહેર છે. વસ્તી ઘણી મોટી છે. ટેશનની એક બાજુ કેપ છે અને બીજી બાજુ અંદર શહેર છે. જાહેર સરાઈ ( ધર્મશાળા ) ની પણ અહીં સગવડ છે. જેને માટે ખાસ ધર્મશાળા નથી. શહેરમાં વ્યાપાર ઘણો વધારે છે અને લોકોની અવર જવર પણ પુષ્કળ છે. વિચિત્ર પ્રકારના વ્યાપારીઓની દુકાને હારબંધ આવેલી છે. જોઈતી વસ્તુ અહીં મળી શકે તેમ છે. આ સ્થાન ખાસ યાત્રાનું નથી. પણ યાત્રાના સ્થાનની નજીક આવેલું હોવાથી લગભગ ઘણાખરા યાત્રાળુઓ આ મોટું શહેર ભેટવા આવે છે. ત્યાં વારાફડ (શરાફ બજાર) ની નજીક ચાર જિનાલયે છે, શહેર સુંદર છે તે પ્રમાણે તે દેર - સર નથી, પણ સાધારણ રીતે સર્વ શ્રેત્યે સારા છે. શહેરમાં જઈ પૂજન કરવો માટે જરૂર ઈચ્છા રાખવી, નાન પૂજનની સગવડ પ્રત્યેક દેરાસરમાં રાખવામાં આવી છે. આવા પ્રવૃત્તિવાળા શહેરમાં જઇને કેટલીક વાર યાત્રાળુ પૂજન કરતા નથી એમ થવું ન જોઈએ. ગમે તેવી જગા યાત્રા દરમ્યાન જવાનું બને તે પણ જે હેતુથી યાત્રા કરવામાં આવે છે તે હેતુ ભૂલા ન જ જોઈએ.
કેઈકવાર એમ બને છે કે મોટા શહેરમાં જતાં યાત્રાને હેતુ વિસરી જ વસ્તુઓની ખરીદી, ભેજનની ખટપટ અને આકર્ષક આલના જોવામાં પડી જવાય છે. મોટા શહેરે જેવા નહિ એમ કહેવાનો આશય નથી, પરંતુ યાત્રા કરવા આવ્યા છીએ એ વાત પ્રત્યેક ક્ષણે દરેક કામ કરતાં ચિત્તમાંથી ખસવી ન જોઈએ. તેને પ્રથમ સ્થાન મળવું જોઈએ.
દોર શહેરમાં ખાસ કરીને અફીણને વેપાર બહુ મોટા પાયા ઉપર ચાલે છે. તે ઉપરાંત દાણા વિગેરેને વ્યાપાર પણ ઠીક છે. અહીંથી ફતી આબાદને રત પાછા ફરી સીધા તલામ અવાય છે. ફરીવાર ઉજજન અને નાગડાને રસ્તે ચક્કર દેવું પડતું નથી. રતલામ રેકાવાની જરૂર નથી, માત્ર ત્યાં કોઈ સામાન સગવડ પડતર મૂકી હોય તે તે સાથે લઈ લે. અહીંથી સીધા ચિત્તોડ જવાય છે. રેલવેના ટાઈમની વિષમતા બહુ રહે છેછતાં બની શકે તે ચિત્તેડગઢ જરૂર જેવા લાયક છે. રાણા પ્રતાપને જવલંત બહાદુરીનું એ સ્થાન મેવાડની જાહ

Page #32

જૈનધર્મ કુકારા,
જલાલીના પૂર્વકાળને સ્મરણ કરાવતું હૃદયપર એક એવા પ્રકારની અસર કરે છે કે ક્ષણે ભારતવર્ષ અખ. વીર્યવાન છે, તેથી તે માયાળુ સરકારના હાથ નીચે વળી પાછી ગયેલી સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી શકશે. એના વિષમ દુર્ગાના દૂરથી દન થતાં તે અભેદ્ય કિલ્લો રજપૂતાની રણવીરતાના કીર્તિસ્ત ંભ જેવા લાગે છે. વખતના સોચને લીધે અમારાથી ચિત્તાડગઢની ભેટ થઇ શકી નહિ, તે માટે મનમાં ગ્લાનિ થાય છે. ચિત્તાડના સ્ટેશને ત્યાં જવા માટે ગાડી તથા ટાંગાની સગવડ રહે છે. એક દિવસ તે માટે હૃદો કાઢવામાં આવે તેજ ત્યાં જવાનું બની શકે તેમ છે; અને જે લાકેશને ઇતિહાસનુ જ્ઞાન હાય, પુરાણી આર્યાવર્તની સ્થિતિનો ખ્યાલ કરવા માટે નજરે જોવાને શેખ હોય તેનેજ એ સ્થાન આનદ આપે તેવુ છે અને સાથે ખેઢ પણ કરાવે તેવુ છે. અનભ્યાસી માણસને તા જિર્ણ કિલ્લાના ખંડેરો અને ભાગ્યા તૃટા ઘરોની આવળી જોતાં એક ઉજ્જડ ગામની યાત્રા કરવા જેવુ લાગે તેમ છે. કિલ્લાની રચના અને લગભગ સાત પ્રાકાર એવી રીતે આવી રહેલા છે કે રજપૂતાના બચાવના બાંધકા માને! તે બરાબર ખ્યાલ આપે છે એમ દૂરથી પણ દેખાય છે, અને ત્યાં જઈ આવનારા પણ તેમ કહે છે.
અપૂર્ણ
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કૅન્ફરન્સની સુકૃત ભડાર ફંડ કમીટી તરી શ્રી હિંદુસ્તાનના સકળ જૈન સંઘને અપીલ.
નીચે મૂજબ પત્ર દરેક ગામના આગેવાન ગૃહુથ ઉપર મોકલવામાં આવેલ છે. જે ગામના આગેવાન ગૃહુસ્યને પત્ર ન મળ્યા હોય તેણે આ લેખ વાંચી તદનુસાર અમલ કરવા તેમને વિજ્ઞપ્તિ કરવામાં આવે છે.
જયજિનેન્દ્ર સાથે લખવાનુ' જે ચાલુ વર્ષના ફેબ્રુઆરી માસની તા. ૧૯-૨૦-૨૧ મીના દિવસે...માં મુલતાન ( પંજાબ ) ખાતે મળેલી આપણી કોન્ફરન્સના આમા અધિવેશન વખતે પસાર થયેલા ૧૭ ડરાવેની નકલ આ સાથે આપને મોકલી છે તે ડરાવોને અમલ કરવે એ દરેક જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન બંધુની ફરજ છે. તે ડરાવે પૈકી શ્રી સુકૃત ભડાર ફંડના દેશમાં ઠેરાવ ઉપર ખાસ ધ્યાન આપી આપના ગામમાંથી શ્રી સુકૃત ભ ́ડાર ફંડની રકમ વસુલ કરી ને ટી! એની ૫૫ મતિ કવામાં આવે છે

Page #33

શ્રી સુકૃત લંડ
માટે અપીલ.
સદરહ કુંડમાં ભરેલી રકમને ઘણા સદદ પણ થાય છે. આપણી ઉજતિને મૂળ પાસે જે વિદ્યા (કેળવણ-જ્ઞાન ) તેમાં તથા કૅન્ફરન્સ નિભાવ કુંડમાં આ રકમ વપરાતી હોવાથી નાની એવી રકમથી લાખો રૂપિઆના વ્યયનું પુણ્ય પ્રાપ્ત કરવાને આ સમય છે. તે અમે આશા રાખીએ છીએ કે આપ સાહેબે તરફથી આ કુંડમાં ઘણું સારી રકમ આવશે. ફડની રકમ અડી એ. ચાથી છાપાઓ દ્વારા ( કોન્ફરન્સ હેરક. જન, હટી જૈન, મુંબઈ સમાચાર, સાંજવર્તમાન આદિ પેપરમાં ) પ્રગટ કરવામાં આવશે. તે વાંચી બીજા ગામે વાળા તેને દાખલે લેશે અને ફંડ મેકલાવશે, તેને યશ પણ આપને જ મળશે. પુના કૅનફરન્સ વખતે થયેલ સુકૃત ભંડાર ફંડની સવિસ્તર જનાની નકલ પણ સાથે મોકલીએ છીએ તે વાંચી વાકેફગાર થશે. વળતે જવાબ તુત લખશે. એજ વિનંતિ. તા. સદર.
લી. સંઘને સેવક, મેહનલાલ હેમચંદ
ઓનરરી સેક્રેટરી
શ્રી સુકૃત ભંડાર ફુડ કમીટી. તા ક–પત્ર વ્યવહાર અમારા નામથી ક તથા મનીઓર્ડર જેન છેતાંબર કેન્ફરન્સ ઓફીસ, પાયધુનીને શીરનામે મેકલ.
મુલતાન કેન્ફરન્સ વખતે થયેલા ૧૭ ડરાવે અગાઉ આ પત્રમાં પ્રસિદ્ધ થઈ ગયા છે જેથી આ પ્રસંગે શ્રી સુકૃત ભંડાર ફંડને દશમે ડરાવ જે અતિ ઉપયોગી અને તેમના હિતમાં વૃદ્ધિ કરનાર હોવાથી તેના ઉપર દરેક ન બને ધનું ધ્યાન ખેંચવા અત્રે ફરીથી પ્રગટ કર્વામાં આવે છે.
દશમ પ્રસ્તાવે.
| (સુકૃત ભંડાર ફંડ) કોન્ફરન્સકી તરફ જે શિક્ષા પ્રચાર અદિ કાર્ય હાયે ગયે હૈં, ઉનકે લિયે પ્રત્યેક વિવાહિત, અવિવાહિત સ્ત્રી પુરૂષ એક વર્ષ કમસે કમ ચાર અના દિયા કરે, ચાર આનાસે અધિક દેના ઉનકી ઈચ્છા પર નિર્ભર હૈ, યહ પ્રસ્તાવ સાતવી કેન્ફરન્સમે પાસ ક્યિા ગયા થા, ઉસ પર અમલ દરામદ કરના ચાહિયે, જિન ગૃહસ્થને પ્રસ્તાવ પર અમલ કિયા હૈ ઉનકે યહ કેન્ફરન્સ ધન્યવાદ દેતી હૈ.
નેટ–જેન કોન્ફરન્સના ડરને અમલ કરે એ દરેક જૈન બંધુની ફરજ છે. સુકૃત ભંડાર ફંડની વસુલ આવેલ રકમ કેળવણ-જ્ઞાન ખાતામાં તથા કોન્ફરન્સ નિભાવ ખાતામાં ખર્ચાય છે તે સ્તુત્ય છે. આ કુંડની રકમ વિશેષ થાય ને તેમાંથી જેન નિરાશ્રીતને પણ મદદ કરવામાં આવે તે વિશેષ લાભ

Page #34

. . . . #
મારા
જ
ર
,
દાથી થાય. આપણી ફરજો જે ઉમદા કાર્યો જૈનમના શ્રેયાર્થે શરૂ કર્યો છે, તેને આ ગળ વધારવા માટે દરેક બંધુના સહાયની જરૂર છે. કોમના હિતમાં વિશેષ ફાળે આપવાનું બની ન શકે, તે આ સુકૃત ભંડાર ફંડની રોજના દ્વારા પિતાની કમાણીમાંથી અ૬૫ રકમ આપીને કેમના શ્રેયમાં બનતી સહાય આપવા દરેક બંધુ જરૂર પ્રયત્નશીલ થશે જ એમ અમે ઈચ્છીએ છીએ. પૂના કોન્ફરન્સને ડરાવની નકલ પ્રથમ આ પત્રમાં છપાઈ ગયેલ હોવાથી આ વખતે કરી છાપવામાં આવી નથી. તે હકીકત જાણીતી હોવાથી તે માટે વિશેષ લખવાની પણ જરૂર નથી. આ કુંડમાં વસુલ આવેલ રકમનું લીસ્ટ કેન્ફરન્સ એકીસ તરફથી અમને મળશે, તે. તે પ્રગટ કરવામાં આવશે. તંત્રી.
કેઈને કરેલી સેવાનાં ફળની આશા રાખવી જ નહિં, તેમજ જેની તમે સેવા બજાવે તેના તરફથી ઉપકારનાં વચન કહેવામાં ન આવે તે દિલગીર પણ થવું નહિ. તમે તે માણસના આત્માની સેવા કરે છે, અને નહિ કે તેના દેહની; તેથીજ તમારી કરેલી સેવાના બદલામાં તેને હેડ જરા પણ ફડફડે નહિ, તે પણ તેના અંતરમાં તે તમારા પ્રત્યે નિરંતર ઉપકારની લાગણી રહેવાનીજ તે નિશ્ચય માનજે, અને તેથી જ અન્યની સેવા કરવાના વિચારમાં ૬૮ સંકઃપવાળા સર્વદા રહેજે. કે.
ક
- યાદ રાખજો કે-જે માણસે પોતાના ૯ પર અંકુશ રાખવાની શરૂઆત નથી કરી. તે બરાબર જનસેવા કરવા માટે નાલાયકજ છે. પ્રથમ તમારા મન ઉપર અંકુશ લાવે. મને તમારી આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તે તેવું કરે, અને પછીથી તમારી કરેલી જનસેવા બહુ ઉત્તમ ફળદાયી નીવડશે તે સત્ય માનજે.
જનસેવા બજાવવાની કોઇમાં તમારા કરતાં વિશેષ શક્તિ હોય તે તેને દ્વપ ન કરશે. ઉલટું એમ જાણીને રાજી થવું કે જેને સહાય કરવા તમે અમને મર્થ છેતેને સહાય કરી શકે એવા સમર્થ મનુષ્ય છે ખરા.
દિવસની દરેક ક્ષણે તમે ધારે તે બીજાઓને ઉપયોગી થઈ શકો, કારણકે હમેશાં ભલાઈનું કાર્ય કરવાની તમને તક ન મળે, તે પણ ભલાઈનું વળ રાખવાની તક તે હંમેશા તમને મળે છે અને તે તકને લાભ લઈ દરેક ક્ષણ અન્યના શુભ ચિતવનમાં પસાર કરવી તેને તમારું કર્તવ્ય સમજજે.
( પ્રકીર્ણ)

Page #35

ગ્રાહકોને સૂચના ગત વર્ષના ભેટ તરીકે આપવાની બંને બુક ધનપાળ પંચાશિક અને તત્વવાર્તા તથા લક્ષ્મી સરસ્વતીને સંવાદ જેમનું લવાજમ આવેલ નથી તેમને વી. પી. થી મોકલવાનું કાર્ય શરૂ થઈ ગયેલ છે. જેમને આ અંક મને પહેલાં વી. પી મળી ગયા હોય તેમણે તે સ્વીકારી લીધા હશે જ; જેમને આ અંક પહોંચ્યા પછી વી. પી. મળે તેમણે વર જ તે સ્વીકારી લેવા ક કરવી. એક વર્ષ અગર તે કરતાં જેટલું વધારે લવાજમ લેણું નીકળતું હશે તદનુસાર દરેક ગ્રાહક ઉપર વી. પી. કરવામાં આવશે. આવી રીતે ત્રણ ત્રણ માસથી સુચના અપાવ્યું છતાં અને આખા વર્ષના રહીને માસિકના અંકે લીધા છતાં વી. પી. પાછા ફેરવનાર ગુડ ખરેખર જ્ઞાનખાતામાં નાહકનું નુકશાન કરનારા જ થાય છે. વી. પી. ન સરકારનારને લવાજમ તે પાછળથી પગ આપવું જ પડશે, અને ભેટની બુકે ઉપરને તેમને હક નાબુદ થશે; માટે વી. પી. આથી સત્વજ સ્વીકારી લેવા દરેક ગ્રાહક બંધુ બે અવશ્ય ધ્યાનમાં રાખી લેવું. ચાલુ વર્ષ માટે બહુ સુદર એક ભેટી બુક આપવાનું વિચાર કર્યો છે. તેનું નામ વિગેરે વિશેષ હકીર હવે પછીના અંકમાં બહા૨ પાડવામાં આવશે. '
થયું પણ લગભગ બહાર પશે. શ્રીમાન આનંદઘનજીના “ પત્ર ' પદ ઉપર વિવેચન. (વિવેચન કર્તા-કાપડીઆ તીચંદ ગીરધરલાલ. સોલીસીટર )
આ ગ્રંશ જે અમારા તરફથી બાર પાડવામાં આવનાર છે તે લગભગ તૈયાર થઈ જવા આવ્યું છે. ગ્રંથ “૮” ફોરમ ઉપરાંતનો લગભગ ૭૦૦ પૃષ્ટને થશે અને સુંદર પ્રીન્ટીગ તથા બાઈડી કરાવવામાં આવશે, છતાં કિમત. બહુ જ નજીવી લગભગ પડતજ રાખવા માં આવશે. ગ્રાહક થવાની ઈચ્છા રાખી નારા બંધુઓએ સત્વર નામ લખી મોકલવા. તેના ઉપર વિવેચન એવી સરલ અને સુંદર ભાષામાં લખવામાં આવ્યું છે કે જે કોઈ વાંચશે તેને તેમાં અપૂ. આનંદ આવે તેમ છે અને તરત જ સમજણ પડે તેમ છે. પદના દરેક ગુઢાર્થે બહુ સારી રીતે લંબાણથી વિવેચન માં પણ કરવામાં આવ્યા છે. દરેક પદમાં જુદી જુદી જે જે ફીલેસે ફી કતાં એ દર્શાવી છે, તે દરેક સ્પષ્ટ શબ્દોમાં વાંચતા તરતજ સમજી શકાય તેવી ભાષામાં વિવેચનમાં દર્શાવવામાં આવેલ ફિવાથી દરેક બ ધ એ અવશ્ય ક વવક

Page #36
*.રમા ધીરવીરને ધન્યવાદ (હરિગીત) પ્રિય મિત્ર પુત્ર કલવના સંબંધના સંતાપથી, તપતા નથી તનમન વિષે સંસારના ત્રનું તાપથી; વશમી વિપત્તિ વિશે કરી ચંચળ થઈ ન જરા ચળે, એ ધીરવીર ગભીર છે ધન્ય આ ધરણી તળે. જેને ગમે તેવી દશામાં સર્વદા સંતેષ છે, જેના થકી દુબુદ્ધિકારક ર સ ષ છે, પરમાર્થમાં પ્રતિ પ્રકટ ભય હેય તે આવે છે, એ ધીરવીર ગભીરને છે ધન્ય આ ધરણી તળે. જે કર્યો વવ વશ સંભાળથી સંસારમાં, હાશ ન જાય જરાય જાતે વિકટ આ વ્યવહારમાં પુરૂષ માં પુરા અને ધર્માચરણ ધન જે રળે, એ ધીર ગભીરને છે ધન્ય આ ધરણી તળે. મન વચન વાણી એક રાખી ટેક રૂડી પાળતા. સુખ દુઃખમાં પ સવને પિતા સમાન નિહાળ; કારણું છતા પણ કોઈ દિન વળતા નથી માટે વળે, છે. ધીરવીર ગભીરને છે ધન્ય આ ધરી તળે. અતર ઉદાર સંદેવ છે છળ કપટ લ કરતા નથી, નિજ દેશ હિતમાટે કદી મરવાથકી ડરતા નથી; નિર્બળ અને જે હોય તે બળિયા બને જેને બળે, તે ધીરવીર ગભીરને છે ધન્ય આ ધરણી તળે. વરસાદ તો ટાઢ દેહે સહન જે કરતા રહે, સંગ્રામમાં સામે પગે સર્વ પ્રહાર સુખે સહે; વિદ્યા-વિવેક-વિચારથી અજ્ઞાનતા જેનું ટળે, એ ધીસ્વીર ગભીરને છે ધન્ય આ ધરણી તળે. (કેશવકૃતિ) R 6 સે જ ક ક જ છે , કાર For Private And Personal Use Only