Jain Dharm Prakash 1904 Pustak 020 Ank 08

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533235/1

Page #1

૧૦.
'હું
મ
JEDISTER B. NO. 150 FbwTAKE AA
કાર્તિક
જૈનધર્યું પ્રકારા કય
સ
Atike,
पद वित्तं निखिलं |
कियार्ड
रचित ॥ चिरवरं ।
स्तव चरण પળ પાવનું સંચરવું! હું
મેર .
श्री निधर्म प्रसारक सना Page #2

રોપાનીયું રખડતું મુકીને આશાતના કરવી નહી
મા
એ પ્રસારક સભાની આ વદ ૧૩ શે મળેલી
મીટીંગમાં થયેલા ઠરાવો
માં કેટલાક ખાણ, વર્ગના રાની ફ આવા ચેત્ર માસધી ૩, ૨ વહારમાં આવી છે,
૨ જ
આ શા માગો તે રૂ. પ૦) લઇને કરવામાં આવી. તે નમ પ્રકારના માલિક તમ રૂ. ૧) રસુધીની રો રફી
31 કંપતાં આહાર પર જે ભક પણ કરી શકે જાવા દરેક બારાદને સજા ફટકારી છે. મારી દરેક કે પડન ડિતે આપવાનું પ્રથમ કરાવવામાં આવેલ છેતેને બદલે
શવે કિંમત કરતાં પણ કિંમતે આપવામાં આવશે એમ "કરર હેરા ઓ છે.
સુચના. સમાન એને સભા તરફથી પ્રગટ પર સુ તિની દરેક બુકની એકેક નકલ આપવાની છે તે પ્રમાણે એકલ દાનું પ્રમ આ વર્ષ આખરે (શુને સાસ કરવામાં આવશે. કારણકે કે કાં સુધીમાં ફી બુક બહાર પડી જવાની છે. તે વખતે હયા તરફથી પ્રગટ થએલી તમામ બુકનું લીસ્ટ પણ આપવામાં : આવશે કે જેથી તમામ એપને પાણી કિંમતે મંગાવવાની પણ
દા. છેવટ સાફ ગગલભાઇ,
ખાધેડા,
વર્ગ

Page #3

श्री जैनधर्म प्रकाश
173694
હું.
મનુજન્મ પામી કરી, કરવા જ્ઞાનવિકારા; નૈદ્યુત ચિત્ત કરી, વાંગે જૈનપ્રકાશ,
પુસ્તક ૨૦ ૩ શાકે ૧૮૨૬ અ ૧૯૬૧ કાર્તિકર અક ૮ મે.
त्रीजी जैन कोन्फरन्स.
આ અક વાર પડશે તે વખતે કેસની પૂરી તૈયારીઓ થઇ ગઇ હશે, દેશાવરામાં ડેલીગેટા ચુંટાઇ ગયા હશે, વિષયેા ચર્ચાવાના મુકરર થઇ ગયા હશે, અને લગભગ ડેલીગેટા વડેદરે આવવાને નીકળી પણ ચુક્યા હશે, તેથી હવે એ સંબંધમાં હુ લખવા સરખું રહેતુ નથી; તે પણ કાન્દ્માં બેઠક લેતાં આ અંક હાથમાં હાયતા શા વિષય ચર્ચવાની આવશ્યવાળા છે અને તેનું શું પરિણામ લાવવાની જરૂર છે તેનું દિગ્દર્શન થઈ શકે તેટલા માટે અત્ર ક્રાંઇક લખવામાં આવેલ છે. જો કે પ્રેસીડન્ટ સાહેબનુ ભાષણ આવી ગરજ ગાળે ભાગે પૂરી પાડે છે અને તેથીજ ખીજે દિવસે ડેલીગેટા તેમજ પ્રેક્ષકાને સમજવાની સાનુકુળતા થાય છે તેાપણ જ્યાંસુધી આપણે આપણા માનવતા પ્રમુખ સાહેબના ભાષણની હકીકતથી અાણ્યા ત્યાંસુધી વિચારવાના સાધન તરીકે આ લેખ ઉપયેગી થશે એમ મારી ટુક!માં લખવામાં આવ્યો છે,
કોઇપણ કામની સુધારણામાં ખાસ મુખ્ય ભાગ કેળવણીનેા છે, સ્ત્ર અને પુરૂષ કેળવણી લીધેલા થાય તે તેની સાંસારિક સ્થિતિ સુધરે, સુખે સુખે અવિકા ચલાવી રાકે, પોતે બતને આધાર સાધતા હોય તે ખીન્તના

Page #4

૧૭૨
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ, આધારભૂત થઈ શકે, વ્યવહારિક સ્થિતિમાં પણ રાધારો થાય, કેળવણીના બળથી હાનીકારક કારણો વાસ્તવીક રૂપમાં રામાય, તેને તજી દેવાની આરતા જાણવામાં આવે, તજી દેવાનું બળ પ્રાપ્ત થાય અને સ્ત્રી પુરૂષ બને વર્ગ કેળવાયેલ હોય પરસ્પર મદદગાર થવાને લીધે તજી પણ શકાય.
નારિક કેળવણી ક્યારે આટલું કાર્ય કરી શકે ત્યારે પછી ધાક કેળભી તો શું ન કરી શકે ? ને તો આ મન પર બંને રાધા રે. પરંતુ અનેક કારણોને લઈને પ્રથમ પદ વ્યવહારિક કેળવણી આપતું પડે છે, તેનાપર બ વાતો આધાર છે, જો કે તે બધું વાસ્તકિ કેળવણીનું પરિણામ છે, માત્ર અમુક શાપ કે વિદ્યાનું પરિણામ નથી એટલું જ નહીં પણ તેમાં ધાર્મિક કેળવણીના અંશે રહેલા છે અને હવા પણ જોઈએ: તદન ધાર્મિક કેળવણીની અજ્ઞાનતામાં પહેલી ઈદગી ચાવી જાય અને તેમાં ઘર્મવિરૂદ્ધ અથવા પરધર્મની મહત્વતાવાળા વિચારો મગજમાં ઠસી જાય તો પછી પાકે ઘડે કાં ન ચડવાની જેમ વિધા વિચારો પણ કરી શકે નહીં, તેથી ધાર્મિક કેળવણીને યોગ્યતા અનુસાર સાથે રાખી પણ વ્યવહારિક કેળવણીમાં આગળ વધવાની બહુ જરૂર છે. આપણે એ બાબતમાં કેટલા બધા પછાત છીએ તે દિને ના વિચારના દિના ગજમાં સમજી શકાય તેમ નથી, પરંતુ ચાલાતા જમાના તરફ જોતાં બીજી કોમના પ્રમાણમાં આપણે કેળવણીમાં બહુ જ પછાત છીએ. સદભાગ્યે આપણી કોમે બહુ ભાગે વ્યાપાર કે વ્યાપારીકરી તરફ વહાણ લીધેલી છે, નહીં આપણે આજે એટલી બધી મુશ્કેલીમાં હેત કે જેનું વર્ણન થઈ શકે નહીં.
આ બાબતને તાતપર્ય એ છે કે આપણી ફરજો બીજી બધી બાબતોને ગૌણ રાખીને કેળવણીને અયપદ આપવાની જરૂર છે. આપણે કેળવણી લીલા હશે અને સુખે સુખે આજીવિકા ચલાવવા ઉપરાંત દ્રવ્ય રાંપત્તિમાં વૃદ્ધિ પામ્યા હઇશું તો જીદ્ધાર કરશું, પુસ્તકોદ્ધાર કરશું, ડી. ટરી કરશું, હીસાબો ચોખા રાખશું, જીવદયા પાળશું, નિરાશ્રિતોને આશ્રય આપશું, જનકલ્યાણ પણ કરશું અને હનીકારક રીવાને મૂળમાંથી ઉખેડી નાખશું. તેથી પ્રથમ સરસ્વતી મહાદેવની સાનિધ્યતા ઈગી છે પણ કામને આગળ ચલાવવાની ખાસ જરૂર છે.
કેળવણીના સંબંધમાં શું શું કરવાની જરૂર છે તે ચર્ચાને મ બે વખતની જર છે અને તેથી એક આખા દિવસની એક ખાસ

Page #5

ત્રીજી જેન કોન્ફરન્સ
૧૭૧
માટે રાખવાની અમારી કાન્ફરન્સના કાર્યકતાઓ પ્રત્યે વિનંતી છે. અમારી ધારણા પ્રમાણે કળવણીના સબંધમાં નીચે જણાવેલાં કાર્યો કરવાની પ્રથમ આવસ્યકતા છે.
૧. એક ટન કવણી માર્ડનું સ્થાપન કરવું. ૨ જામાં કેળ ણી વધારવા કાલરી આપીને જેમ વધારે ખાકો આગળ વધે નવી કેળા કરવી, કારણ કે વૃદ્દાની સભાળ લેવા કરતાં ભજની ભાળ લેવાની વધારે જરૂર છે. તે એ કારણા છે. વૃક્ષ મેાટું થયા પછી સુધરી શકતું નથી અને તેની બાળ ન લેવાય તે પણુ સ્વતઃ ક્તિમાન હોય છે; બીજમાં સુધારા થઇ શકે છે. તે સ્વતઃવૃદ્ધિ પામવામાં ભીન્ન ખરું કારણેોની અપેક્ષા ધરાવે છે, એટલા માટે આપણે કેળવણી લેનારા વર્ગ વધારવા અને તે શ્રાવિનાના ન થઇ જાય તેને માટે પૂરતી સંભાળ રાખતી.
શ
૩ નવર્ગનું અનુકુળ પડે ની સાથેપયોગી વાંચનયુકે બનાવવા
તજવીજ કરવી.
૪ જૈનગ્રંથ પ્રયોજક મંડળનુનું સ્થાપન કરવું કે જે જૈન તિકે કહેવાતાં છતાં વિરોધીની ગરજ સારે તેવા પુસ્તકપ્રસિદ્ઘકત્તાઓને અટકાવી શકે અથવા તેના કદમાં ન કસાવા જનવર્ગને ચેતાવી શકે અને સત્યશેાધક એવા પ્રસિદ્ઘકત્તાઓને સહાય આપી શકે.
૫ ન પુસ્તકાનું સરક્ષણ થાય તેવી યેાજના કરવી, કારણ કે તે આપણી વારો મળેલી દેન છે અને અકિ સુખ કરતાં મુત્મિક સુખને અશ્રપદ આપનાર! આપણને તેન્દ્ર પરમ આલંબનબૂત છે.
૬. નધર્મના વાસ્તરિક રૂપે પ્રસાર થવા માટે વિવિધ ઉપાયોની ચારના કરવી.
છ કર્મ સંબધી કેળવણી ખાખર આપી શકે તેવા માસ્તા બનાવી માટે ટ્રેનીંગલેન્ડનું કામ ખાણું ઉધાડવું અથવા તેવુ કાઇ ખાતું ઉધતુ હા હા તેને તો મદદ કરવી અે આપણી ધારણા પાર પડે તેવી પાન કરાવતી.
9 પ્રાર્ગોન ધ ભળને લગતુ એક ખાતુ સ્થાપી જીના શિલાલેખે વિગેરેની ગાધ કરાવી તેની નકલે લંબાવી એકત્ર કરાવતી, કારણ કે તે

Page #6

૧૭ર
શ્રી જનધમ પ્રકાશ.
આપણા કેતનધર્મની મહતવતા રિદ્ધિ કરવામાં પ્રબળ કારણભૂત છે અને તે કાર્ગ વિકાનેથી જ બની શકે તેવું હોવાથી તે પણ કેળવણીનું એક અંગ છે.
આ શિવાય બુદ્ધિમાને મગજમાંથી ઉદ્દાબીને કે જે સૂચનાઓ થાય તે પર પુરતું લક્ષ આપીને તેને કેવી રીતે અમલ થઈ શકે તે વિચારી વાગ્યે જાઓ કરી.
કેળવણી શિવાય બાકી તો બહોળે ભાગે ગયે વખતે જે જે વિશે મા છે તે જ ચર્ચવાના છે. તેમાં પિકિ રામજવાનું નથી, કારણ કે વાઓ એકને એક હોતા નથી. જુદા જુદા વકતાઓ પર આવવાથી અનેક અણજાણી હકીકત જાણવામાં આવે છે. વળી આતાઓ પણ બાં તેનાતે હોતા નથી. તેમજ એક વાર કહેવાયાથી કાંઈ કાર્યસિદ્ધિ પણ થયું : શકતી નથી. વારંવાર મરણ આપવાની અને સમજાવવાની તેમજ સમ જવાની આવશ્યકતા છે.
પાછલા ઠરાવો પૈકી કઈ કઈ તેમજ નવી શી શી બાબતે ચર્ચા ભોગ છે તે આ નીચે જણાવી છે.
૧ ઉદ્ધારનું કામ કેમ આગળ ન ચાલ્યું અથવા તો શરૂ પણ ન થયું ? તેને વિચાર કરી જે રીતે તે કાર્ય રસ્તે પડે અને આપણા પર પુરૂષોએ મુકી દ્રવ્ય ખળ કરેલા નિમંદિરો અને જુત્તમ તાપ બેનું રક્ષણ થાય તેવી ના કરી. તીર્થંકર મહારાજની કલ્યાણક જ મિઓ પવિત્ર ભૂમિ તરીકે જળવાઈ રહે તેની ગોઠવણ કરવી અને જ્યાં મહાન દેરાસર છતાં પૂજા પણ ન થતી હોય તે માટે કાંઈક પ્રયાસ કરી કોઈને સુપ્રત કરવી. ઇત્યાદિ.
૨ ધર્માદાખાતાના હિસાબો બહાર ન પાડવાના વિચારવાળામાં કરે છે ખ્ય બે વર્ગ છે. એક તો ખાસ ડહાપણથી કેટલાક કારણને લઈને તેને રાબ છપાવીને બહાર પાડવા ઈચ્છતા નથી પણ જોનારાઓને બતાવે તૈયાર હોય છે, તે સાથે પિતાને લુગડે રજ ન લાગે તેવા વિચારવા દિય છે અને તેવી જ ગેટલણ રાખે છે. બીજો અર્થ એ છે કે જે વિગત બમાં ગોટાળી રાખવાથી તે પિતાની સલામતી સમજે છે, પાંચ રાત કી પાને મળી તમામ રકમ દબાવી બેઠેલા હોય છે અને બીજા જેવા વિષય તો અનેક પ્રકારના અન્ય ઉત્તરો આપી પોતાની ખાઈ બનાવી અને કી

Page #7

ત્રીજી જન કોન્ફરન્સ
193
આ
ખીજા વર્ગને તે કોઇપણ
પ્રકારે રોડે પહોંચાડ
નારા હોય છે. તે વાતી ખાસ જરૂર છે. જ્યાં સુધી તેને શ્રી સંધ તરકથી ભય બતાવવામાં નહીં આવે અથવા તેએાને ઉઘાડા પાડવામાં નહીં આવે ત્યાં સુધી તે કર્દિ સમજવાના નથી, માટે આ ખાતમાં કાંઇક દૃઢ યેાજના કરવાની આવશ્યક્તા છે.
૩ જૈન ડીરેકટરી કરવાની આવશ્યકતા તે વારંવાર સિદ્ધ થઇ ચુકે લી છે, જોકે કેવી રીતે કરવી તેને માટે જુદા જુદા મત છે. અત્યારે તેના નમુના બહાર પડી ચુકયા છે તે તે ઉપર વિચાર ચલાવી એક કમીટી તીની ખર્ચની સગવડ કરી આપી તે કાર્ય શરૂ થાય તેમ કરવુ જોઇએ, કે જેથી આવતી કાન્ફરન્સ વખતે આપણે તેને રીપોર્ટ વાંચવાને ભાગ્યશાળી ધએ. હજી સુધી આપણે તદ્દન અધારામાં છીએ. આપણી શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક જૈનાની રાખ્યા પણ ખરેખરી આપણે જાણતા નથી. ભલે કોઇ પાંચ, દશ, કે પંદર લાખ કહા પણ્ તે પાતાની માન્યતા માત્ર છે. જ્યારે આપણી મનુષ્યસંખ્યા પણ આપણે જાણતા નથી તે। પુછી ખીછ પેટા ખાતે તા ક્યાંથી હણીએ ? તેથી ડીરેક્ટરી થવાણી પૂરતી
જરૂર છે.
૪ નિરાશ્રિત જૈનેને આશ્રય આપવાનો વિષય તો એ મત વિનાના છે. પરંતુ કેવી રીતે આશ્રય આપવે? અને કાંધી આપી ? તેજ માત્ર વચારવાનુ છે. તેમાં પુદ્ધિમાન કરતાં ખરૂં કામ શ્રીમાતુ છે. તેઓ ધારે આ ગોખત હાથ ધરી શકાય તેમ છે.
પ જીવયા તે આપણા ધર્મનો મુખ્ય સિદ્ધાંત છે. જે કે તેના અને હું ભેદ છે અને તે સમજવા જેવા છે, પણ્ તેથી જીવદયાના સિદ્ધાંતને તે કાન્ટ મળે છે. આ બાબત તા આપણે હાથ ધરવીજ જોઇએ. અને જરૂ બથી સ્તનપાનમાં પાન કરેલી દયાની લાગણીને વધારે તેજ સ્વરૂપમાં મુકહેવી જોઇએ.
હું હાનીકારક રીતરીવાજોનુ તે એટલું ખાળું ક્ષેત્ર છે કે તેને સત્ર એક વિષય તરિકે ન ગણતાં તેના પેટા ભાગને જુદા પાડી એબાબતમાં એક એક વકતાને મેલવા દેવા જોઇએ. વખતને સફાચ પ્રિય તે નિરૂપાયપણું છે. બાકી આ યાત બહુ જરૂરી છે. કેળવાયા પછી સુધરશુ તે ભુખ્યા સુઇ રહેવા બરાબર છે, માટે ઉદરપૂર્વી તે જેમ

Page #8

૭૮
શ્રી જૈનધમ પ્રકાશ
તેમ કહી તેઇએ છીએ; તેની ડેન રામજના હાય તેને સમનવી માલગ્ન, વિવાહ, રડવું કુટનું, મિથ્યાત્વના રીવાજ્જૈ, કરજ્યાત ખગો, મૃત્યુ પાછળ જળ, અને અવિધિ ઇત્યાદિ અનેક ખાતામાં હે અાગ લાજ એ ગમ કોન્ફરન્સ પછી બધા કરાવા કા ને કાંપણ વિદ્યા ” ય તે આ વાતમાંજ મે છે અને ને હુ શ્વાનું કામાં છે. મોટા શાળા તો ખર થી. એ પોતાના ડોહરમાં આવા રવાળે છે. એમ માનતા હો કે નહીં માનતા હોય અથવા તો કેવોએ વિચાર ધરાવતા હશે. પરંતુ આપણી કેન્દ્રો તો ઘણુ પર છેડાની જેમ આ અર્થાનમાં દરાવા, વિવેચન અને પ્રેરણા કર્યાજ કર લી હૈઇએ, કરવાથી કામ માત્ર થાય છે અને આ બાબતમાં તો આપણો ખાત્રી પણ થઇ ચુકેલી છે તે એમાં શા માટે છે. પ્રયાસ કરો ને એ ?
ઉપર જણાવ્યા શિવાય બીજી તે ખર એ કવાનું છે કે કાન્ચુર ન્સ તરફથી એક માસિક તે અવશ્ય નીકળવું જ બેઇએ કે જેની અંદર કાન્દરસમાં થયેલા રાવેને અમલ કેણે કેણે તે કેવી રીતે તેમજ કે ટલે અંશે કર્યો તેની ગામવાર નોંધ જળવાઇ રહે. જનરલ સેક્રેટરીએ તેમજ તેના આસીસ્ટંટ સેક્રેટરીએ કરેલ કાર્યોને સરવાળે થઇ શકે અને આવા મહાન મેળાવડામાં તે તે સેક્રેટરીનો તેમજ તે તે ગામ શેડુરના આગેવાન ગૃહસ્થોને આભાર માનવાનું બની શકે. જો કે આ વ ખત એવું માશિક હાર પાડવા બની શક્યું નથી પણ જૈન પત્ર વિ ગેરે ઉપરથી તેમજ જનરલ સેક્રેટરી સાહેબના રીપોર્ટ ઉપરથી તે આ ભાર માનવાની આપણી ફરજ તે યાદ રાખખનીજ છે.
ટુકામાં લખતાં પશુ ધણું લખાયું, હવે હાલમાં તે વધારે લખવા આવસ્યકતા નથી. ઉપર જણાવ્યા શિવાય કેટલાંક ખાસ કાર્યો કેન્સર મેળાવડાને અગેજ કરવાના હોય અને રાત્રે પાર કાના ક્ય તે તેના આગેવાને ભુલે તેમ નથી કે અમારે યાદ આપવા પડે તેથી હાલ લેખકે સમાપ્ત કરવામાં આવે છે. હવે આવતા અંકનાં તા પાણી માં નવી કોન્ફરન્સની કન્નેના સમાચાર પ્રગટ કરવા સાથે તેમાં થયેલા ઠરા યા વિગેરે મ્હાર પાડી જળયુગની યોગ્ય સેવાનો લાભ લેશું.
ય

Page #9

આવક તરીકે આળખાતા જૈનાની ફો.
श्रावक तरीके ओळखाता जैनोनी अमल करवा योग्य फरजो, ચા શ્રાવક ધર્મનું ધારણ,
(અનુસ ંધાને ૫૪ ૧૬૮ થી)
૨૬ મુધર્મિષ્ઠજનેને સોંસર્ગ ( પરિચય ) પ્રતિદિન અવશ્ય કરવેશ. ‘જેવી સ’ગત તેવી અસર' એ ન્યાયે ધર્માં-સદ્ગુણીતી સંગત નિર ંતર ક રવી; ધર્મવિમુખની સંગત દાપિ પણ કરવી નહીં. સદ્ગુણીના સંગથી લાભ પણ ખપી જીતે થાય છે, બેદરકાર કે પ્રમાદીને થને નથી. મણિધરના મસ્તકપર રહેલા અણિમાં વિખારક શક્તિ છતાં તે મણિથી તે સર્પને કઇ લાભ થાય છે શું? અર્થાત્ પોતાનુ વિષે તેથી જેમ જતું નથી તેમ ગુણી અત્યંત સમીપ હતાં દુર્જન-ખીને જરાપણ લાભ સંભવતા નથી; જેમ દુજૈન પોતે પોતાની દુર્જનતા તજતે! નથી, તેમજ સજ્જન પણ પેાતાની સજ્જનતા છાંડો! નહી. વિશ્વનું વિષ તે વિષહારક મણિમાં સંક્રમી શકે છે શુ? તેવા ઉત્તમ સિંહલ્હારના ધારક ગુણી સજ્જને અવશ્ય સંગતિ કરવા યેાગ્ય છે. ચંદન જેવા શીતળ સ્વભાવથી જેઓ સ્વસંગતિ ભજનારને ત્રિવિધ તાપ કરે છે તેના સતા સદા સેવ્ય છે.
: ૧૫
૨૭ સુકરણદાઃ એટલે પાંચે ઇંદ્રિયાનું દમન ભવભીરૂએ અવશ્ય કરવું ચેગ્ય છે. કેકે એક એક ઇંદ્રિયને પરવશ પડેલા ખાપડા પતંગીયા, ભમરા, માદલાં, તારી તથા હરણી દુર્દશાને પામે છે તે તે પાંચેને સમકાળે પરાધીન થયેલાનું તે કહેવુંજ શું? વિષયવશ થયેલા પોતાની શુદ્ધ મુદ્ ભૂલી જઇ વિષમાં પોતાનું શું થશે તે વિચાર પણ કરી શકતા નથી; માટે વિષયવિા નહિં થતાં વિવેકી શ્રાવકે તેજ ઇંદ્રિયાને સ્વવરા કરવી, આમ સ્વવશ થયેલી ઈંદ્રિયે! સદ્ગતિદાયી નીવડે છે. સ્પર્શેન્દ્રિયાદિકના સદ્ વિવેકવર્ડ સદુપયોગ-શ્રી દેવ ગુરૂ સધ સાધર્મિકના ભક્તિ, બહુમાનાદિકમાં કરવાથી સુશ્રાવકો પેાતાના બંને બવ સુધારે છે, અને તેથી વિપરીત વર્તનાર પોતાના બી વા યાર્ડ છે. એમ સમજી ક્ષણિક વિષયસુખમાં નહિં લેભાતાં તેને કુંડ દર્દી સ્વત્રેય: સાધી લેવા ચૂકવું નિહ. કેમકે પુનઃ પુનઃ આવી આત્મસાધન અનુકૂળ સામગ્રી મળવીજ મુશ્કેલ છે.

Page #10

૧૭
શ્રી જૈનધમ પ્રકાશ,
૨૮ મું--ચરણુ કહેતાં ચારિત્ર (સર્વવિરતિ) તે અંગીકાર કરવાના પરિણામ વિવેક શ્રાવકે અવસ્ય રાખવા. ‘વન્યજ્ઞાનતાનાયિંત્રણ મોક્ષમાહે:' આ પવિત્ર સૂર્યનો રહસ્ય જેણે સારી રીતે નડ્યા હોય તે એક ક્ષણુ માત્ર શુ શીઘ્ર મેક્ષદાયી ચારિત્રધર્મને કેમ વિસારે! પરંતુ પરમ ચારિત્ર ધર્મની પ્રાપ્ત પ્રાયઃ પ્રાણીઓને અનુક્રમેજ થાય છે, માટે દિન પ્રતિદિન વિરતિધર્મને વિશેષે લિયે સચવા ખપ કરો. પ્રથમ તેા ઉભય લેાક વિદ્ પર્ધી-વેશ્યાગમનાદિક સખ્ત મહાર બ્યા સાગ કરવા. ( તે રાધી કાંઇક રસવિસ્તર મ્યાન આગળ અપાઇ ગયું છે ત્યાંથી બેઇ લેવુ, ) ત્યારબાદ અનુક્રમે શ્રાવકના ૧૨ વ્રતનું સ્વરૂપ સમજી તેએમાંથી જેટલા ત્રતાનું પાલન થઈ શકે તેટલા પાળવા અભ્યાસ પાડી પ્રતિજ્ઞા કરી, અને ખજાનાની અજ્યારા કરી અનુક્રમે નિયમ કરવું, છતી તો આવી રૂડી સામગ્રી મળ્યા છતાં પ્રમાદમાં પડી પેાતાનું ખાસ કર્તવ્ય ભૂલનાર બાગીનને આગળ ઉપર બારે શારા કરવા પડે છે. મુનિ મહારાજના મહાવવાની અપેક્ષાઓં શ્રાવકનો ત્રતા બહુજ રાહિલા છે. મુખ્ય મહારાજને દરેક મહાબત વિવિધ વિવિધ પાળવાનુ છે, ત્યારે શ્રાવકને અનાદિક પણ યથાશક્તિ ગમે તે ભાંગે ગ્રહણ કરવાની છુટ છે, છતાં ઘણાક તો નાશ્ત્રાદિકની ખામીથી તેટલા પણ લાભ લેવા ભાગ્યશાળી થઇ શકતા નથી. શ્રેષ્ઠ શ્રાવક તે ૧૨ વ્રતધારી, રથા સચિત્ત ભાણના ત્યાગી, તથા રાતેં વિરતિ ચારિત્ર ધર્મના પૂર્ણ અ બિલાની હાય છે. આવા વિવેકી શ્રાવક પ્રાયઃ ચારિત્ર રત્વને પામે છે.
संघोवरि बहुमाणो, पुथ्यय लिहणं पभावणा तिथ्थे; सद्वाणकथमेवं निचं सुरु. ५
૨૯ મું—શ્રી રાધ ઉપર હુમાન આત્માર્થી સજ્જનેએ અવશ્ય ધોરવું. શ્રી તીર્થંકર પ્રભુની પવિત્ર આજ્ઞાને પાણકરતાં અધિક માની સેવનાર સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવીકારૂપ ચતુર્વિધ કહેવાય છે. પરંતુ પરમ ઉપગારી પભુની પવીત્ર આજ્ઞાઉધી આપમતિથી ગમે તેમ અવળા ચાલનારા તેને સમૃદ્ધ પરમ પવિત્ર સંધની ગણનામાં ગણવા યોગ્ય નથી. તેનાં આચરણ પવિત્ર આના વિરૂદ્ધ છે. માટે પવિત્ર આજ્ઞાપાલક સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકારૂપ થી સુધની પેરે, જગત્યવતા શ્રી જિન રાસનની ઉન્નતિ કરવાને મુદલે તેઓ તા વગ ના વિરૂદ્ધ વર્તવાથી પ વિત્ર શાસનની હીલના યા અવેડા કરનારા છે, તેથી તે પ્રભુની આજ્ઞા

Page #11

શ્રાવક તરીકે ઓળખાતા જેની ફરજો. ૧૭ પાલક શ્રી સંધની બાહો છે. પવિત્ર આજ્ઞાધારક શ્રી સંધ તે શ્રી તીર્થકરને પશુ માન્ય છે, અને જે સંધ ત્રિભુવનપૂજ્ય શ્રી તીર્થકરને પણ માન્ય છે તેનો અનાદર ત્રણે ભુવનમાં કોણ કરી શકે તેમ છે? અને કદાચ મેહ મદિરાના નિસામાં કોઈ અનાદર કરે તો તે અંતે સુખી શી રીતે થઈ શકે? માટે કલ્યાણની ઈચ્છકે કદાપિ પણ પવિત્ર સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકારૂપ વ્યક્ત કે રમત શ્રી સંઘની મશ્કરી, નિંદા અવજ્ઞાદિક પોતે જાતે કરવાં નહિ, બીજા પાસે કરાવવાં નહિ, તેમજ કરનારને સંમત થવું નહિ; કિંતુ યથાશકિત તે પવિત્ર સંધની ભકિત પોતે કરવી, બીજા પાસે કરાવવી, અને કરનારની પ્રશંસા કરવી. સ્વપરની ઉન્નતિ રચવાનો આ અતિ સહેલો (ાલ) રહે છે. જેઓ ઉક્ત વિવેકથી શ્રી રાંઘની ભક્તિ કરે છે તેઓ પરમ ભકિતરસથી સકળ કમવારી અદાય પદ પામે છે. શ્રી સંધ જંગમતીર્થ રૂપ છે, તેથી માથાથ જનોએ અવશ્ય સેવવા યોગ્ય છે.
૩૦ મું-–પુસ્તક લિખનમ-રર્વન ભાષિત અને ગણધરાદિક મહાપુરૂષ ગુતિ આગમ (પંચાંગી સમેત) પ્રકરણે ચા ગ્રંથોનું લખવું લખાવવું અને લખનારને મદદગાર થવું એ સુબાવકનું અવશ્ય કર્તવ્ય છે. તે તે શાસ્ત્રો જેમ શુદ્ધ લખાય તેમ ખારા ધ્યાન દેવાની જરૂર છે. આજ કાલ હસ્તવડે લખાતા ગ્રં બહુધા અશુદ્ધ દેખાય છે તેનાં ઘણાં કારણો છે, તે લક્ષમાં લઈ વિ. ચારતાં અને પૂર્વના શુદ્ધ ની સાથે સરખાવતાં ઘણીજ દીલગીરી ઉપજે છે. તેમજ પૂર્વ પ્રભાવિક પુરૂષોએ લખાવેલા શુદ્ધ ગ્રંથની આજકાલ ઘણે ઠેકાણે ચાલતી ગેરવ્યવસ્થા ને અપાર ખેદ ઉપજે છે, આવા પરમ પવિત્ર શાઓની હાનિ થવાનું કારણ અજ્ઞાન અને વિવેકનું જેરજ સંભવે છે. કેમકે જે તે પવિત્ર શાનું ખરું મૂલ્ય સમજાયું હોય તે પછી કોણ મંદભાગ્ય તે પવિત્ર શાસ્ત્રનો ખરો ઉપયોગ નહિ કરતાં, તેમજ નહિ કરવા દેતાં જ પોતાના બાપની મીલકત હોય તેમ મમતાથી મહા કૃપણના ધનાની પંર તેમને સંતાડી રાખી, તેમને લાભ લેવા ઈ તેજાર અને ખરા હકદાર સમસત શ્રી સંધની અવજ્ઞા કરી ઉધેવી આદિકથી તેમનો નાશ થઈ જાય ત્યાં સુધી તેમની ઉપેક્ષા કર્યા કરે? ખરેખર કુસંપ ડાટ વાળ્યો છે. નહિતો બે ઘડીની અંદર આ બધું પશદોર થઈ જાય. જો આ નાશ પામતા પુસ્તકોને અમૂલ્ય સમજી બચાવી લેવા હોય તો તેને ખરો અને સરલ ઉપાય સંપજ દેખાય છે. આજકાલ લખાતા લા અશુદ્ધ ગ્રંથ કરતાં નાશ પામી વતા શુદ્ધ ગ્રંથોને બચાવ કરી લેવામાં મહા મોટો ફાયદો સમાયેલો છે.

Page #12

Re૮
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. નાશ પામેલી વસ્તુનો બીજે ઠેકાણે પતિ મળવો મુશ્કેલ છે, તેમજ તે શુદ્ધ પ્રેમને બચાવ કોઈ પણ રીતે થઈ શકે તો સારું, નહિં તે અતિ વિરલ અને ખાસ ઉપયોગી ગ્રંથોની એક એક નકલ અતિ શુદ્ધ કરી-કરાવી તે પ્રત ઉપરથી અનુકુળ સાધનની સહાય લઈ બીજી શુદ્ધ કરી કરાવવી છે તો બી દાગે છે. લાભાલાભ વિચારી જેટલી આશાતને ટાળી શકાય તેટલી ટાળી પવિત્ર શ્રેને ઉદાર કરો એ વિવેકનંત સયજ્ઞ સુબાવાની ખાસ ફરજ છે. આપણા પરમ પવિત્ર શાસનને ખરો આધાર ઉપર કહેલા અમૂલ્ય અને પવિત્ર શાસ્ત્રો પર છે. તે આપણો અમૂલ્ય વારસે આજકાલના કેટલાક જડ ભરત મિથ્યા માનના પૂતળાઓના વિશ્વાસથી આપણે ગુમાવી ને બેસીએ, માટે આપણે વધારે સાવચેત થઇ તેઓને સમજાવી, સર્વ કબને તેમની પાસેથી લટ', શાસનપતિ ઉંડી લાગણી ધરાવનારા નરરત્નોને આગેવાની આપી તેઓની દેખરેખ નીચે તે અતિ કિંમતી વાર સચવાવવા. આપણી બેદરકારીથી આપણે બહુ ખોયું છે, અને તે એટલું મધું કે તેનું મૂલ્ય મોટા જ્ઞાની ઝવેરીઓજ કરી શકે પણ શિંગડાં અને પંછાં વિનાના નરપશુઓ કરી શકે જ નહિ. આશા છે કે હજુ પણ કુંભકરણની ઉંઘમાંથી જાગી ઉડી પિતાનું ભવિખ્ય સુધારવા આપણા રાખવા માટે કંઈ કરો, અને કંઈક ઝનુનથી કહેતા કઠિન શબદો માટે સારું માનશે.
- ૩૧ મું—તીર્થ કહીએ શાસન તેની પ્રભાવના-ઉનિ રબાવક યથાશકિત અવશ્ય કરે. ઉપલાણથી કોઈ માણે રોવડે થયેલી મલીનના પણ વારે- દૂર કરે.
મુનિ રવિ .
आलिक तथा लैहिक तिर्नु दिग्दर्शन,
આ રાશિના સ્વવિક નિયમો કેવા ગહન અને એકશ છે તેનું જ્ઞાન મા અનુભવથી જ થાય છે. તેનું જ્ઞાન અનેક પુસ્તકો વાંચવાથી પણ બિન અાવી યુવકને પ્રાપ્ત થવું ઘણું મુશ્કેલ છે. આપણા દેવાના આભામાં અનંતજ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને અનંત વીરૂપ ગુણે રાજ્યમાં રહેલ છે પરંતુ તે ગુણોની કમાનુસાર ક્ષય વૃદ્ધિ થયા કરે છે. તે ઉપરથી એમ

Page #13

આત્મિક તથા દૈહિક ઉન્નતિનું દિગ્દર્શન. ૧૭૦ સમજી શકાય છે કે આપણે આત્મા નાન, દર્શન, ચારિત્ર અને વીર્યરૂપ અનંત કમજ છે. જેમ પ્રગટબાવમાં આ ચાર ગુણોનું તારતમ્ય તેમ તેમ આ શક્તિ ઓછી યા વધારે પ્રત્યેક પ્રાણીમાં નજરે પડે છે, જ્યાં સુધી આ ભરૂ પી ને તેની કાપી નાદળાંઓ આડાં આવી આચ્છાદન કરે છે, ત્યાં સુધી આપણા આત્મામાં રહેલું સહજ રૂપ પ્રગટ થતું નથી પણ જેમ જેમ આત્મા "દિક થઈ જ્ઞાનાવરણીયદિ કમને હાથ કરતો જાય છે, તેમ તેમ તે શુદ્ધ આત્મગુણના કિરણો પ્રકાશિત થતાં જાય છે, અને જેમ જેમ આત્મા ભાવ સહિત તપ, જપ, ધ્યાનાદિ પ્રચંડ વાયુવડે કમરૂપી વાદલાને વિખેરતો જાય છે, તેમ તેમ વિશેષ બળવત્તર થયેલો આત્મા મહા મેન્ડના સુભટ પર જ મેળ વવાની શકિત પ્રાપ્ત કરે છે. જેમ અભ્યાસની શરૂઆત કરનાર ના અંક અને મૂળાક્ષરો શીખતાં વિશેષ વખત અને શ્રમ ઉઠાવવો પડે છે અને પછી જેમ આગળ વધવાનો માર્ગ તેને ખુલ્લો થાને છેપ્રમાણે જ્યારે મેહનીયાદિ કર્મ શિથિલ થવાથી સમકિતાદિ ગુણ પ્રાપ્ત કરવાને આભા વિવર મળે છે ત્યારે જીવ આત્મસ્વરૂપની ઓળખાણ કરવાની જિજ્ઞાસાવાળો થાય છે. અને પછી ધર્મ સમ્મુખ થવાથી જે પોતે આ પર્વત શિષ્ય અંધકારમાં કુટાયા કરતો હતો અને અનંતકાળથી આપની ઓળખાણ નહિ પડેલી હોવાથી પુદગલિક સુખમાં ભમથી ગો રહેતો હતો તે હવે બાભઅિધ્યા સુખ છોડી દઇને ખરેખરૂં અંતર્ગત આ રા અાનંદ પ્રાપ્ત કરી થોડા જ કાળમાં કર્મહિત થઈ શકે છે એ વિશદ વાત છે.
આ પ્રમાણે છે તેથી કોમણિ સદશ આત્મસુખ તઈ દઈને કાગ કા મા દર ગુપમાં બિન રહેવું તે ખરેખર માહ રાનની ડાળ પર પર છે એ બરાબી આપે છે. જેમ જેમ સાંસારિક સુખો બનવામાં આપણે શિવ પ્રવૃતિ કર્યા જઈએ છીએ, તેમ તેમ આમિક સુખ આપણાથી દૂર રહે છે એટલું જ નહીં પણ ઉલટો કર્મનો સંચય થવાથી દુ:ખરાશિને દટાડવાને બદલે વધારીએ છીએ. આ દુનિયાને પુદ્ગલિક રાખે કિં પાકના ફી જેવા અથવા મધુલિત ખગનીધાર જેવા છે. એટલે આતમાં માઠાં પણ પરિણામે મહા દુઃખદાયી છે. આપ આ સ્થલ દેવ બેશક આત્મિક સુખ ઉપાર્જન કરવામાં સાધનભૂત થઈ શકે ને છે. કે તે એક શર રૂપ છે. જો તેનો સદ્ ઉપયોગ કરવામાં આવે તો તે આપણને મોક્ષ સુધીનાં બે મેળવવામાં સહાયક થાય તેમ છે,

Page #14

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. અને જે તેને વિષયાદિમાં મગ્ન કરવામાં આવે તો તે આપણે મારી કરે છે, આપણા સર્વ સાવિક ગુણોનો હરણ કરનાર થાય છે, આપ - મૂલ્ય ખજાનો લય કરનાર બને છે, અને આપણી સર્વ સાચી સમૃદ્ધિને વંસ કરનાર ઠરે છે.
આવા અજુપયોગી મનુષ્ય શરીરને પામીને જે માણસ તેમાં રહેલ વીર્યરૂપ ધાતુને સાચવી રાખે છે, અને પુદ્ગલિક મુખમાં ન લપટાતા આમિક રાખમાં મગ્ન રહે છે તે માત્મા પુર અત્યાનંદનો ભેગી થઈ અનેક ઉત્તમ ગામે પ્રકાશિત કરી આત્મારા ના પણ પ્રગટ કરે છે. આને નિકી એ છે કે જેમાં કોઈ વાડી સારી બા વામાં સારા બીજની સગવડ થવી આવએક છે તે જ પ્રમાણે કોઈ પણ કોમન આબાદીમાં લાવવા ઇચ્છનારે પ્રથમ તે બીજરૂપ વીર્યને સુધારવાની જરૂર છે. તે ઉપરાંત તેને સાચવી રાખવાની પણ જરૂર છે. ઘણા અફસોસની વાત છે કે જે કે આપણે એ પિત પતાની કોમ તેમજ ઓલાદ સુધારવા માગીએ છીએ તો પણ જે વો ઉપર તે
ધારાનો આધાર રહે છે તે તરફ આપણે બીલકુલ લાજ નથી. આ પણ પ્રજા ઉત્તરોત્તર નબળી સ્થિતિમાં આવવાનું મુખ્ય કારણ બીજ (વીર્ય) ની નિબળતા વિના બીનું કાંઈ જણાતું નથી. જે બીજથી આપણે નામે થયો તેના કરતાં આપણે જે બીજથી જન્મ આપવાનો છે, તે ઉત્તરોત્તર નબળું થતું જાય છે.
એવો કુદરતી નિયમ છે કે દરેક પ્રાણીઓએ આ દુનિયામાં જન્મ ધારણ કરીને પોત પોતાની યોગ્ય ફરજ બજાવવી, તેમાં મારા તને મનનશકિત અને બુદ્ધિ વિશેષ મળેલી છે તો તે તેનો ઉપયોગ દરેક શુભ કાર્યમાં કરવાનો છે. પિતાનો ધર્મ શું છે તે વિશે સદા વિચાર કરવાનો છે. અને જે તે તે નિયમનો ભંગ કરી ઉભાગે વર્તે છે તો પછી તે અંગે પુછ વિના પશુ કરતાં વધારે ચડીયાત ગણાજ નથી. જે માણસનત વગર વિચાર્યું નિરંકુશપણે ઈતિમોને પ્રવર્તાવે તે તેને આ પ્રતીયમાન દેવ ક્ષય પામે તેમાં કશું આશ્ચર્ય નથી. આ દેવરૂપી રથને ચલાવનાર ઇકિયો રૂપી પાંચ ઘોડા છે. પણ જો તેને અંકુશમાં રાખી સન્માર્ગ પ્રવર્તાવવામાં તેને મનરૂપી વાર મોળો હોય છે અથવા બેદરકાર રહે છે તો પછી તે ઘોડાઓ રથને અને તેની સાથેની સઘળી માલમીલકતને ખાડામાં નાંખી દે છે. અતિ આત્મસુખ વિગેરેને નાશ કરે છે તેમાં કશું આશ્ચર્ય નથી. માટે

Page #15

આત્મિક તથા દૈહિક ઉન્નતિનું દિગદર્શન, ૧૮૧ ઇંદિરો મસ્ત થાય અને તેથી કામભોગ વિગેરે વાસનાઓ શરીરમાં પ્રબળ થતી જણાય કે તરત તેને વશ થઈ આપણે તેના દાસ બનવું નહીં. પણ મનની ઉપર બરાબર દાબ રાખી તેને યોગ્ય માર્ગે દોડતું અટકાવી સામાં ડવુંએના જેવું બીજું કોઈ પણ ઉત્તમ કર્તવ્ય મનુષ્યને માટે નથી.
જેનામાં મનનશકિત હોતી નથી, અથવા ઘણી અલ્પ હોય છે તેને કુદરતજ જે રસ્તો બતાવે છે તે પ્રમાણે તે અમુક પ્રવૃત્તિમાં વર્યા કરે છે. છે તે પ્રમાણે ન હોય તો આ છ ચાલે નહિં. એક વૃક્ષથી અન્ય વૃક્ષ તેમજ એક પ્રાણીથી અન્ય પ્રાણી ઉત્પન્ન થાય નહિ.
વનસ્પતિશાસ્ત્રના જાણનારા હાલને વિદા કહે છે કે અમુક વખતે એક પકેસરની પરાગ તેની પાસેના અથવા દૂરના સ્ત્રીકેસરમાં જાથી રાજયોગ થાય છે અને તેથી વનસ્પતિની સંતતિ વધ્યા કરે છે. તેમજ કાનાદિ પ્રાણીઓ પણ અમુક ચેકસ અને નીમેલે વખતે જ કામ ભોગ કરતાં હોય એવું જણાય છે. મતલબ કે વિચારશકિત રહિત પ્રાણીઓ પણ કામભોગની બાબતમાં નિયમિત છે તો શું આપણે તે વિષયમાં કુતરાં કરતાં પણ તદન બેદરકાર થવું જોઇએ? જરા વિચારો તે માલુમ પડશે કે સંભોગસુખ, ઇંદ્રિયોની તૃતિ માટે નથી, પણ તેને ઉપયોગ ફકત સંતાનપાપ્તિને માટે જ છે. આપણે એવા ઘણા દુરાચારી માણસો જોઈએ છીએ કે જે ફક્ત શોખની ખાતર પોતાના પૈસાનો, શરીરને, અને તે ઉપરાંત આબરૂ નો પણ ભોગ આપી આવું કાર્ય કરવા ચૂકતા નથી, અરેરે ! તે કેટલું બધું નીચ આ બેવડી ભરેલું કાર્ય કહેવાય ? પણ શું કરીએ! તે બિચારાઓને પિતાના કિંમતી વીર્યની કાળજીજ ક્યાં છે ? એ ને માલૂમ નથી કે તેમાં આવી જાતના મોટા નુકસાન રહેલાં છે. હાલના જમાનાના કેટલાક વિદ્વાન એમ સિદ્ધ કરે છે કે વીશ વર્ષથી ઓછી ઉમરવાળાનું વીર્ય ગર્ભની ઉત્પત્તિ કરવાને યોગ્ય જ નથી. કદાચ કાચા વીર્યથી ગર્ભ ઉપન્ન થાય છે તો તે જીવો નથી અને કદાપિ, જીવે છે તે તે, ઘણો નિર્મળ રહે છે, વાતે પંદરથી વીસ વર્ષ સુધીમાં ઉત્પન્ન થતી સઘળી વિકારવાસનાઓને અંકુશમાં રાખી વિર્યને દૃઢતાથી જાળવી રાખવું. એ સઘળા મનસ્વી પુરૂષોની ફરજ છે, અને તેટલાથી જે અગણ્ય લાભો થાય છે તેમાંના બેચાર અત્ર લખું છું. પ્રથમ તો વિદ્યાભ્યાસ સારી રીતે

Page #16

૧૮૨
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ,
યહ શકે છે; શરીર અશિષ્ટ હોવાથી કાઇ પણ કાર્ય કલમંદીથી પાર પડે છે, ગર્ભ ઉત્પન્ન કરવા યેાગ્ય પકવ વર્ષ હાવાથી પ્રશ્ન સારી ઉત્પન્ન કરી મુકાય છે અને લાંબુ આયુષ્ય બગડી શ્રીપુલ પરસ્પર પ્રેમથી અયાન
1
કેટલાક દુષ્ટ વૃત્તિવાળો અનુવ્યા વગર
સર
થી પણ કામ સુખ લેવા તત્પર થાય છે, પણ જ્યારે તે અક્કલના અધ માણસા તે પોતાના દુષ્ટાચારનું ફળ મળે છે ત્યારેજ તે લોકોની આંખો ઉઘડે છે; અને પછી અત્યંત પુસ્તાના પૂર્વક મા ભાકરે રાગેષના ભાજન થજી યમના કિંકર થયા કાં નરકમાં રડયા કરે છે. લાંબી જીંદગી ઈચ્છ નાર પુરૂપે જેમ વીસ વર્ષ સુધી પણવું ન બેએ તેમ સ્ત્રીને માટે પણ પંદર વર્ષ સુધી શીયળ પળાવું ન્હેઇએ. કારણુ કે તે પુરૂષનુ જ ઉત્તમ તાં. નબળી સ્ત્રી રૂપી ભૂમિમાં વાળવાનાં આવેતેાપણુ કાઈ દાડા સારૂં કુળ થવાની આશા રાખવી નહીં. વળી પતીએ શાસ્ત્રમાં મિથુનક્રિયાના નિયમમાં બતાવ્યા છે તે પ્રમાણે વર્તવુ જેએ, જેમકે ઋતુધર્મ પામ્યા પછી જ્યારે રજસ્વલા સ્ત્રી ચાર દિવસ પછી હાઈ ઉડે ત્યારબાદ બાર દિ વસ સુધી વખત ગર્ભ ધારણ શ્વાને છે તે તે સિવાયના ખીન્ન દિવસેામાં થયેલા કામભોગ કેવળ વ્યર્થ અને શરીરને માત્ર હાનિકારકજ છે. તે ખાર દિવસમાં પણ નિયમિત એટલે કે મેટી તિથિ તથા પર્વના દિવ સમાં વિરતિ કરવાની જરૂર છે. કેમકે પુત્રપ્રાપ્તિ થવી યા નહિ તેના ખહાળે આધાર કર્મ ઉપરજ છે. અન્ય શાસ્ત્રમાં કહેલા લિયા અને ચચાર વર્ષે એકજવાર કામભોગ કરવાથી ઇચ્છાનુસાર પુત્ર પુત્રીને આપી શકતા; તે કુંવળ તેમના પરાક્રમી વીર્યના તેમજ નિયમિતપણાનો પ્રભાવ કહીએ તે તેમાં કિંચિત્ પણ મોટુ નથી, આજકાલના શિથિલ વીર્યવાળા અજ્ઞાન પુરૂષા બેંકે સ્ત્રીઓના અને કામદેવનો ગુલામ બન્યા રહે છે તાપણ વાંછિત પુત્રની પ્રાપ્તિ કરી શકવા નથી, તે તેમાં દેવ કાળે છે ? તે દરેક બુદ્ધિમાન માસે વિચારવાનુ છે. કેટલાક એમ ધારતા હશે કે જે પ્રાણી વિશેષ વીર્યવાન અને જોરાવર હોય તે કામક્રીડામાં વિશેષ માગુંલ રહે છે પણ આ માનવું તદ્દન પાયા વગરનું છે. એક સંસ્કૃત કવિ છે કેसिंहो वली दिरदरकर मांसभोजी संवत्सरेण रतिमोति किलैकवारं ।
જ્ન્મ

Page #17

ભિક તથા હિક ઉન્નતિનું દિન. ૧૮૨ पारावतः खरशिलाकण मात्रभोजी कामी भक्त्यनुदिनं वद कोत्र हेतुः ॥
–“હાથી તથા કરના મારાનું ભક્ષણ કરનારે સિંહ જે કે બેગવાન છે
માં છે - અને વિખિ ભોગવે છે અને પાર કદ અવ. . . - પ ર છે તેમ તને દમાં વારંવાર કામ ના થાય છે. કાંદા તેને શા હેતુ?”
આ લોકો સાર એવો છે કે જેમ બલિક શરીર હોય છે તેમ કામવાસના ઓછી હોય છે. જુઓ સમુદ્ર કદિ પણ છલકાતું નથી.'
આપણા શરીરમાં સાત ધાતુઓ રહેલા છે, તે બધા ચામડીથી ઢંકાપેલા હોવાથી પ્રત્યક્ષ દેખાતા નથી. રસ, રુધિર, માંસ, મેદિ અસ્થિ, મજ્જર તથા શુઝ (વીર્ય)- આ સાત ધાતુઓ જ્યારે શરીરમાં યોગ્યતા મુજબ અને પ્રમાણસર હેય છે, ત્યાં સુધી જ માણસની નિરોગતા અને સ્વસ્થતા સચવાઈ રહે છે. પણ જ્યારે તેમાં ઘટાડો થાય છે ત્યારે રાત્પત્તિ થાય છે: અને તેથી કરીને જ્યારે એક ધાતુ વીર્યને અતિયોગ થાય છેચારિજે ઘણા માણસે રોગાધી થાય છે એમ જણાય છે. આપણે જે અહીર કરીએ છીએ તેને રસ થઈને શરીરમાં પરીણમે છે. પછી તેનું હદયમાં જઈ લોહી થાય છે. ત્યારપછી બે ચાર દિવસે લોહીનું માંસ થાય છે અને એ પ્રમાણે ઉત્તરોત્તર છેવટને ધાતુ વીર્થ નામનો ઉત્પન્ન થાય છે. તે ઘણા જ ઘૉડા પ્રમાણમાં એટલે આશરે આહાર લીધા પછી ચાલીશ દિવસે બિંદુ, માત્ર થાય છે. એવા કેટલોક ને માત છે. હવે આ વી નામને ધાતું બાળકમાં અપાવ અને અલ્પ માત્ર હે છે તેથી તેને વિકાર કરતો નથી; તે ઉત્તમ ધાતુ છે એમ કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે તે આ શરીરને બળ, ઉત્સાહ અને આનંદ આપી શરીરને ચાલાકીમાં રાખનાર છે અને છેવટે ગત્પત્તિ કરી આપનાર પણ તેજ ધાતુ છે. પણ જેમ ફળ વિનાનું ઝાડ શોભતું નથી, તેમ તે ધાતુના અબાવવાળો માણા શબત નથી; અને તેના અલ્પત્વથી માણસ કોઈ પણ કાર્ય હિંમતથી બજાવી શકતા નથી. માટે બંધુઓ, આપણે બ્રહ્મચર્ય પાળવાની ઘણી જરૂર છે, તે ધાતુનો બેટી રીતે ઉપયોગ કરવો તે મોટું ઉડાઉપણું તથા અવિચારીપણું છે; અને તેમ કરવાના પરિણામે નબળા વીર્યથી નબળી પ્ર ઉત્પન્ન કરવામાં પણ આપણે ઘણા દુર અને

Page #18

૧૫:
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકારા
નિર્દય ડરીએ છીએ, માટે બધુઓ! જો તે ધાતુના ઉપયાગ કરવો તે તે મેગ્ય રીતેજ કરવા કે જેથી અંતે પસ્તાવાને લખત ન આવે.
આ વખતે મને એક બીજી વાત પણ યાદ આવે છે કે ૫ કુમળા વૃક્ષના કુમળી કળા ચુંટી લેવાથી કરીને તે વૃક્ષો કુળ આવતાં બહુ વાર લાગે છે અથવા આવતાં નથી, તે પ્રમાણે તેર અદ વર્ષની કુમળી વયમાં થયેલા વીર્યપાત તે માપ્યુસને નિર્ય કરી નાખી પાયમાલ સ્થિતિએ પહાંચાડે છે, અને પછી પાતળા વીર્યનો તેમજ ધાતુક્ષય રોગ લાગુ પડવાથી પ્રજોત્પત્તિ થવી તો દૂર રહી, પણ તે મનુષ્યરૂપ કુમળું વૃક્ષ થોડા કાળમાં ચકાને પડી જાય છે; એટલે કે તે બિયારાના દેહનો પણ નાશ થાય છે.
આવા દાખલાઓ રોકડે એક એ નહિ પણ અેક હેવામાં આવે છે; અને ખાળલગ્ન તા જૈન માં તેમજ બીજી કેટલીક ઉસ કામમાં પણ ઘર ધાલ્યું છે. અરે દુષ્ટ માબાપા! તમને તમારા નિર્દોષ પુત્ર પુત્રીઓની દયા કાં નથો આવતી ? તમે તેમના પદ્મા દુશ્મન છે. તમે લ્હાવો લેવાની શ્વેત નજીવી ભૂખ ઇચ્છાને તૃપ્ત કરવા ખાતર તમારા પ્રિય બાળકોના જન્મ નિષ્કળ કરી નાંખેાછા તમે લાકડે માકડું વળગાડી દેવામાં બીલકુલ પાછી પાની કરતા નથી. પણ તેવા મિષ્ટ ફળે પણ શા કામના કે જેથી મરણ નીપજે? અરેરે શું કરીએ! ખરેખરા ખેદની વાતતે એ છે કે વિયવાસના પશુ અપગુલી છવામાં વધતી ય છે.
કંટલાંક કાવ્યાં અે કુમળાં બાળકી પાતાના વડીલ માબાપ વિગેરેની ટંગ ધડા વગરની તેમજ મેદરકારીવાળી પ્રવૃત્તિથી તેમજ દુષ્ટ સામતથી ના નપણથીન્દ્ર વિષયવાસનાને શ્રુત કરનાર બિભત્સ વાને સાંભળવા ઉત્સુક ચાય છે અને દુષ્ટ શૃંગારથી પૂર્યું એવી સદેવંત સાવલીંગા કે લબકાવળી જેવી એપડીએ વાંચવામાં લીન ચઇ જાય છે, તે વિષે જે તેના માળા દરકાર કરતા હેાય તેમ તેમ બનવાનો સંભવ બહુ છે! છે, પણ તેઓ તે જાણે છે જે મારે છેકરા ભણીને હાંશીયાર થયા છે મણ તેને ખખ્ખર નથી કે જેમ ભણ્યા કમી કુટુંબ મળે છે તેમ તે પોતાની હાંશીયારીને માથે પાણી ફેરવનાર થયા છે.
કેટલીક અધમ સ્ત્રીઓના મેહકરૂપ બ્લેઇ તે ભાજીનુ છે અને પછી ગમતમાં ને ગમતમાં દુષ્ટ રોબતને લીધે લાક દુષ્ટ કાર્યથી મેતાના વીર્યને રસ્તા આપે છે કે જે
મન ચળા જાય ક્રન વિકેટ લખતાં પણ 1

Page #19

આમિક તથા દૈહિક ઉન્નતિ દિગદર્શન. ૧૫ શરમ આવે છે. પણ જ્યારે અંધાધુધીમાં તે યુવક પિતાનું સઘળું વીર્ય ગુમાવી રહે છે ત્યારે તેને કાંઈક ભાન આવતું જાય છે. આ કુટેવથી એવા અનેક મહા ભયંકર રોગ ઉત્પન્ન થાય છે કે જે બધા લખતાં આખું પુસ્તક ભરાય; પણ ટુંકમાં નમોની કમનેરી તથા ધાતુક્ષય થવાથી થોડા દિબસમાં તે જ, કાં, એ મંદ થઈ ય છે, ઉત્સાહહીન અને સુસ્ત બની વાય છે અને છેવટે દિવાના જે ઈડિયટ બને છે. તે વખતે તેના માબાપ જાણે છે કે આપણો છોકરો બહુ અભ્યાસ કરવાથી નબળે થઈ ગયો છે, આમ ધારી તેઓ તેને અભ્યાસ છોડાવી દે છે અથવા તો તે પોતેજ છોડી દે છે, પણ તે બિચારા માબાપને શી માલૂમ કે ભાઈએ કેવા પ્રકારને અભ્યાસ કર્યો છે?
અભ્યાસ છોડ્યા પછી જે કઈ રારા હકીમ દાકતરની સલાહ મળે છે અને પૈસાદાર સ્થિતિ હોય છે અથવા તદન નાબુદ થયો હોતા નથી તે તે બચી જાય છે, પણ જીદગી સુધી નિર્બળ તો રહે છે, અને કેટલાક તો અકાળ મૃત્યુ પણ પામે છે. આવા દાખલાઓ રડે પચાસ ટકા બનતા હશે, કારણ કે આ બાબતનું જ્ઞાન કરાઓને અપાતું જ નથી. તેના માબાપ તથા માસ્તરો જે કે છોકરાઓને કેળવણી આપી સુધારવાને દાવો ધરાવે છે; છતાં પહેલું સુખ તે જાતે નવ એ કહેવતને તદન વિસારી મૂકે છે. જ્યારે સુધરેલા દેશમાં ગુહા અવયવોની તથા વીર્ધ સંરક્ષણની રામજુતી આપવાનું નાન એક ખાસ વિષય તરીકે મનાય છે અને તે બાબતમાં કશી લજા હોય એ સવાલ ત્યાંના માસ્તર વિગેરેના મનમાં આવતજ નથી; ત્યારે આપણે લેકે તે બાબતનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમજાવવામાં શરમ સમજીને ઘણી નિંદવા લાયક મૂાઈ અને બેદરકારી કરીએ છીએ. પણ ખબર નથી કે આથી શરમમાં કેટલું નખાદ વળી જાય છે? જેના ઉપર સંસારસુખનો પાયો રચવાનો છે તે વીર્યની કેટલી શિથિળતા કરી નાંખવામાં આવે છે? ભવિષ્યમાં જે વૃક્ષ ઉત્તમ ફળ આપવાની આગાહી આપતું હોય છે તે થોડા વખતમાં કંધ થઈને નાશ પામે છે. માટે આ વિયની કોઈપણ પ્રસંગ દ્વારા બાળકને
તવણી મળવી જ જોઈએ; અને અકાળની વિષયવાસનાથી જે ગેરફાયદાઓ છે તેની અગમચેતી બાળકોને કોઈ પણ હેતુકારા આપવી જ જોઈએ. આ બાબતમાં સરકાર તરફથી અને તેમ નથી તો પિતાપિતાની કોમ તરફથી એક વિર્યસંરક્ષણની નાનકડી બુક છપાવવામાં આવે અને તેને ગુજરાતી ધોરણમાં ચલાવવામાં આવે તેમજ ખાસ છેધોરણમાં વિદ્યાર્થીઓના અભ્યાસ

Page #20

૧૮૬
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. ક્રમમાં એક ખાસ વિષય તરીકે તેને જવામાં આવે તે તે બાળકોને આ નેક પ્રકારના કાયદા કરનાર અને આશિર્વાદ રૂપ થઈ પડશે. મારી એવી ઉમેદ છે કે છોકરાઓ તેમજ છોકરીઓ શરીર સંબંધી વીર્યનું તથા પિતાના કર્તવ્યનું રહસ્ય સમજી જ્યાં એવો પ્રચાર નથી ત્યાંના લોકો શરીરસંપત્તિમાં ચડીયાતા છે, તથા લાંબી જીદગી ભોગવે છે એમ જોઈ તે પ્રમાણે પ્રવર્તશે.
| મારી આ નમ્ર અરજ મુબારક સુધારકોના મનમાં સત્વર ઠરી અમલમાં આવે તો જ આપણી દૈહિક સાથે આત્મિક ઉન્નતિને વખત કાળાંતરે આવે અને આપણામાં જે બાહોશ નરરત્નની તંગી માલૂમ પડે છે તે તદન નિર્મળ થઈ જાય. છેવટે બાળલગ્ન, કન્યાવિક્રય, વૃદ્ધ વિવાહ વિગેરે દર રિવાજે તથા પ્રચલિત કુટેવને દેશવટો મળી આપણી શારીરિક, માનસિક અને આમિક સમૃદ્ધિમાં વૃદ્ધિ થાય એવું ઈચ્છી આ લેખ પૃગુ કરૂં છું.
તથા,
શા. રાયચંદ કશળચંદ. ભાવનગર– હાલ અમદાવાદ,
पुत्रममता.
સંસારી જીવોને પુત્ર, બી, ધર, હાટ, હવેલી અને ધનાદિ ઉપર આ નેક પ્રકારને ભમવ બંધાયેલો હોય છે. તે મમત્વ તેને દુર્ગતિએ લઈ જવામાં પ્રબળ કારણભૂત હોવાથી તે પ્રત્યેક મમત્વને ત્યજવા માટે અધ્યાત્મ કલ્પદ્રુમ નામના ગ્રંથમાં તેના કર્તાએ પૃથક્ પૃથક્ અધિકારે કહેલા છે. તેમાંથી અપત્ય (પુત્ર પુત્રી) ની મમતા મુકવા સંબંધી અધિકાર તેની ટીકાને આધારે કેટલાક વિવરણ સહિત અહીં દાખલ કરેલો છે. તે આ ગ્રંથ તેવા જ વિવરણ સાથે તૈયાર કરવામાં આવેલો છે અને તે અમારા તરફથી પ્રગટ કરવામાં આવનાર છે તેને આ નમુનો માત્ર છે. તે વાંચવાથી તે

Page #21

પુત્ર મમતા
૧૮૭ ગ્રંથનું ઉપરોગીપણું અને તેની વૈરાગ્યવાસનાને દઢ કરવાની અંતિત શક્તિ લટમાં આવી શકે તેમ છે.
अपत्यममत्वमोचनाधिकार. અધ્યાત્મ જ્ઞાનના રસિક જીવોને રામતાની જરૂર છે અને તેને સારુ ધનો પૈકી મમત્વત્યાગની પ્રથમ આવક્તા છે. સ્ત્રીઓ પછી આ પ્રાણુંને પુત્રને મમત્વ તજવો બહુ આકરો થઈ પડે છે. તેથી આ પુત્ર પુત્રી પરના મમત્વને ત્યાગ બતાવનાર ત્રીજું દ્વાર સંક્ષેપથી કહે છે. પુત્ર પુત્રી બંધન છે તેનું દર્શન.
sqજ્ઞાતિ. मा भूरपत्यान्यवलोकमानो, मुदाकुलो मोहनृपारिणा यत् । चिक्षिप्सया नारक चारकोस,
दृदं निबद्धो निगडैरमीभः ॥ १ ॥ “તું પુત્ર પુત્રીને જોઈને હર્ષ ઘેલો થામાં, કારણ કે મોહરાજા નામની તારા શત્રુએ નરકરૂપ બંદીખાને નાંખવાની ઇચ્છાથી આ (પુત્ર પુત્રી રૂ૫) લોઢાની સાંકળવડે તને મજબુત બાંધ્યો છે.”
ભાવાર્થ:–“પિતા અને માતા વચ્ચે સ્નેહના બંધનરૂપ પુત્ર નામની સાંકળ નાંખવામાં આવે છે.” એમ કવિ ભવભૂતિ કહે છે-પુત્રને જોઇને માણસ ગાંડો ઘેલો થઈ જાય છે અને તેની સાથે બોલવામાં-રમાડવામાં એવી જાતની ચેષ્ટા કરે છે કે જાણે તે પિતે ગાંડો થઈ ગયો હોય. વળી બાળકની સાથે બાળક થઈ જાય છે. પ્રસંગોપાત ગ્રંથકર્તા તેને સમજાવે છે કે મોહરાજાએ આ બંધન કર્યું છે. કેદમાં પડેલ માણસને કોઈ પણ પ્રકાર નો આનંદ થતો નથી, તેને સુખ નથી, તેમજ આ પુત્રબંધનથી તારી સર્વ સ્વતંત્રતાનો નાશ થાય છે. તારે દેશસેવા, પિતૃસેવા કે આત્મસેવા કરવી હશે તો તે પણ ઓછી થશે અથવા નહિ થઈ શકે. આર્વકમાં

Page #22

૨૮૮
શ્રી જેને કાશ. દીક્ષા લેવા માટે જવા ઈચ્છતા હતા ત્યારે અને કાગા ને બાર તાંત -... : : ' . . . ને ' પણ : માણસને પડે ભાર પડે એવા આકુના 1 નાની ના - ... તે વધારે ઘરમાં રહેવું પડ્યું. પુત્ર પુત્રીઓનું બંધન આવા પ્રકારનું છે;
મારા જેવા બનાવ ન થનાં કોઈ આસનસિક જીવને સંસારત્યાગ કરવાની ઈચ્છા થાય છે ત્યારે શ્રી અને પુત્ર કેટલા બંધન રૂપ થઈ પડે છે તે અનુભવસિદ્ધ છે. આત્મધ અને ઊંચા પ્રકારની ફરજ અદા કરવા જતાં પુત્રધર્મ અને પતિધર્મને કાંઈ પણ બાધ આવે તો વધારે માન કોને મળવું જોઈએ તે વિચારવા જેવો સવાલ છે, પણ તે અત્ર અપ્રસ્તુત છે.
પુત્ર પુત્રી શલ્યરૂપ છે તેનું દર્શન.
आजिवीतं जीव भवान्तरेपि वा, शल्यान्यपत्यानि न वेतिस किं दृदि । चलाचलैयविधिधार्ति दानतो,
ऽनिशं निहन्येत समाधिरातानः ॥ २ ॥ “હું ચેતન આ ભવમાં અને પરભવમાં પુત્ર પુત્રી શિલ્ય છે એમ તું તારા મનમાં કેમ જાણતો નથી ? તેઓ થોડી અથવા વિશે ઉમ્મર વાળા થઈને તેને અનેક પ્રકારની પીડા કરી તારી આત્મસમાધિનો નાશ
ભાવાર્થ – છોકરાઓ અનેક પ્રકારની ઉપાધિના કારણ છે તે ઉપરાંત વળી માબાપને શલ્યભૂત છે. જે ચળ એટલે ઓછા આયુષ્યવાળ હોય તો માબાપને શોક કરાવે છે, અને જે વિધવા મૂકીને જાય છે તે તો કોઈ શોક પાર રહેતો નથી. જે અચળ એટલે વધારે આયુ

Page #23

પુત્ર મતો,
૧૮૯ વાળા દેણ છે તો કેળવણી, પાણિગ્રહણ, લગ્ન, સંસારમાં વધારવા વિગેરે કાંમાં જ .િ એક ધ છેતેનાં પણું પુત્રને ઈચ્છા પ્રમાણે આગળ વધો નહિ જોઈને પિતાના મનમાં બહુ લાગી આવે છે. વિળી તેઓ ગળાચળ એટલે ચંચળ હોય છે તો કુર્મો કરીને પિતાના ચિત્તને શાંતિ રહેવા દેતા નથી. આવી રીતે પુત્ર પુત્રીથી સર્વદા સમાધિને નાશ તો થાય છેજ.
પુત્ર કરતાં પણ પુત્રીની બાબતમાં વધારે ચિંતા રહે છે. તેને ભણું વવી, સારો વર શોધો, તેના પુત્ર પુત્રી સુધી દરેક પ્રસંગે પિતે હાથ લંબાવવો અને જે તે કમનસીબ હોય તે તેના વૈધવ્યના દુઃખે જેવાં. આ સર્વ અંતઃકરણમાં શલ્ય રૂપજ છે.
આવી રીતે આ ભવમાં અપથી સમાધિને નાશ થાય છે અને તે દુનના પરિણામે આવતા ભવમાં પણ કરીને બેસવાનો વારો આવતો નથી. આ શ્લોક જેને પુત્ર ન હોય તેણે ખાસ ધ્યાનમાં રાખવા જેવો છે. આ રાંબંધમાં અધિકારની છેવટના ઉદ્ગારોમાં વિશેષ સ્વરૂપ છે.
આક્ષેપ દ્વારા પુત્રમમત્વ ત્યાગનો ઉપદેશ.
ઉપનાતિ. कुक्षी युवत्याः कृमयो विचित्रा, अप्यत्रशुक्रमभवा भवन्ति । न तेषु तस्या नहि तत्पतेश्व,
रागस्ततोऽयं किमपत्यकेषु ॥ ३ ॥ . પુરુષનું વીર્ય અને સ્ત્રીનું રકા-તે બન્નેના રયોગથી સ્ત્રીની યોનીમાં વિચિત્ર પ્રકારના કીડાઓ ઉત્પન્ન થાય છે, તેના ઉપર સ્ત્રીનો કે તેના પતિને રાગ નથી. ત્યારે પુત્રો ઉપર શા સારૂ રાગ થાય છે.” ૩
ભાવાર્થ:–એકજ રાંગના પરિણામે પુત્રો પુત્ર અને બેઈદ્રિય જીવો

Page #24

શ્ર જૈનધર્મ પ્રકાશ,
-
તીમાં ઉત્પન્ન થાય છે. એક ઉપર પ્રીતિ થાય છે અને ભીન્ન ઉપર રંગ ચ્છા થાય છે. આ પ્રેમની વિચિત્રતા છે. સુક્ષ્મજીવોની ઉત્પત્તિ શાસ્ત્રપ્રસિદ્ધ છે. સ્થાન, સમય અને સ્òગમાં એકાકાર વૃત્તિ છે. છતાં પણ મનના દિધા ભાવથી પ્રેમમાં આવી વિચિત્રતા છે એ લેવા જેવુ છે. આ ઉપદેશ આ ક્ષેપથી કરેલા છે અને તે કે શબ્દો કકુશ છે છતાં પણ ઉપદેશના ગર્ભમાં જે ઉચ્ચભાવ છે તે ધ્યાન આપવા દ્વેગ છે.
tr
અપત્યપર સ્નેહુબદ્ધ ન થવાનાં ત્રણ કરો. त्राणाशकेरापदि, संबंधानंत्यतो मियोगवतां । ચંદ્રાચાવતે, મચેપ રો મય ॥ ૪ ॥
આપત્તિમાં પાલન કરવાની અશક્તિ હોવાથી, પ્રાણીઓ પરસ્પર સંબંધ અનંત પ્રકારના હોવાથી અે ઉપકારના બદલા વાળાના દેહ હોવાથી તું પુત્ર પુત્રાદિપુર સ્નેહવાળા થામાં. ૪.
વિષેશાર્થ: પુત્ર પુત્રયાદિના સ્નેહમાં આસક્ત ન થવાનાં ત્રણ કારો બતાવે છે. (૧) દુઃખમાંથી રક્ષણ કરવાનું તે શક્તિવાન નથી. કર્મહિત પાપાદય થવાથી આપત્તિ આવે છે, તેમાંથી રક્ષણ કરવા? કાઇ પણ રાક્તિવાન હોય તે તે આત્મશક્તિન્દ્ર છે, બીહનું કાંઇપણ ચાલતું નથી, કર્મસ્વરૂપ સમજતા હાય તેને આ દલીલનું વાસ્તવીકપણુ સમક્ષઇ જશે. (૨) આ પ્રાણીને પરસ્પર અનેક સંબંધ થાય છે. દરેક પ્રાણી માતા, પિતા, સ્ત્રી, પુત્રણે થાય છે, સમતાદારમાં આ સંબંધી સપૂર્યું વિલે ચન થઇ ગયું છે; પણ અપત્યપર આસક્ત ન થવાનું આ એક મધૃત કારણ છે; તેથી અત્ર તે તરફ ધ્યાન ખેંચવામાં આવે છે.
(૩) ઉપકારનો બદલા વળવાનો સદેહ છે. અનેક પુત્રો તે પિતાની પડે લોંગ્સ દુનિયા તજી ય છે અને કેટલાક પુત્ર નીવડે છે. આવા પુત્ર પિતાને જરા પણ ઉપયોગી થતા નથી, એટલુંજ નહીં પણ શાક અને ચિંતાનુ કારણે થઇ પડે છે. કેગ્ગીક પાના પિતા શ્રેણીક શા હાલ કર્યા ત્યા તે પ્રસિદ્ધ વાત છે. વૃદ્ધાવસ્થાનાં પુત્રો ડાસાને કેવી રીતે હડધુત કરે છે તે અનુભવીઓએ જ્ઞેયુ છે. વારસા લેવાની લાલચે કેટલાક પુત્રો શું શું કૃત્ય કરે છે તે પ્રસિદ્ધ વાત છે. ગત્માં સુપુત્રો નથી એમ કહેવાન

Page #25

પુત્ર મમતા,
૧૯૧ મતલબ નથી. રામ અને અભયકુમાર જેવા પણ હોય છે. પણ પિતાને પુર કેવો નીવડશે તે વીમો છે અને તે વીમા ખાતર પિતાનું આત્મસાધન ન કરવું એ અનુચિત છે. આ ત્રણ કારણથી અપત્યનેહબદ્ધ થવું નહિં. બીજી ગાથા છે કે કરલી શંકાનું અત્ર નિવારણ થઈ જાય છે.
આવી રીતે સ્ત્રીનું અપયામવચનદાર પૂર્ણ કરવામાં આવ્યું છે. પુત્ર પ્રાતિથી અતિ હર્ષ પામે નહિ, પુત્ર મરણથી દીલગીર થવું નહિ અને પુત્ર પુત્ર યાદિના બંધનથી સંસાર વધારવા નહિ એ મુખ્ય ઉપદેશ છે.
આ સંબંધમાં વારે અગત્યની બાબત એ છે કે પુત્ર ન હોય તે દર્શન કરવું નહિ. પુત્ર પુત્રો હોય તો તેને કાઢી મૂકાતા નથી પણું ન હોય તે સંતાપ રાખે . તેઓએ માનવું કે દુનિયાની મોટી જંજાળમાંથી તેઓ મુકત છે આ મસાધન, ધર્મકાર્યમાં દ્રવ્યય અને દેશ સેવામાં જીવન અર્પણ કરતાં તેઓને કશી અડચણ નથી. અત્યંત દીલગીરી સાથે લખવું પડે છે કે ચાલુ જમાનામાં આથી તદન વિરૂદ્ધ દેખાવ નજરે પડે છે. ખજુર કરીને કેળવણીથી બેનરીબ રહેલા માણસે શાસ્ત્ર અને સંપ્રદાય વિરૂધ આચરણ પુત્રપ્રાપ્તિ સારું કરે છે. જાણે કે પુત્રથી જ મેલ હેય તેમ માની લૌકિક મિથ્યાત્વ રૂપ માનતા માને છે, લીલ પરણાવે છે અને આ દિવસે દાન કર્યા કરે છે. આટલું જ નહિ પણ કેટલાક મૂખાનંદતો એક છતાં બીજી સ્ત્રી પણ પરણે છે. અભણ સ્ત્રીઓ પિતાનો હક સ્થાપન કરી શકતી નથી તેથી તેને ભરો તેની નબળાઈને ગેરલાભ લે છે. પણ આવું સ્વાર્થી પણું હવેના જમાનામાં ચાલવાનું નથી; પુત્રવાનને શું સુખ છે તે તેઓ લેતા નથી. તેમાં બીલકુલ સુખ નથી. પણ દૂરથી લેતાં બહુ પુત્રવાળે સુખી વણાય છે. પુત્રવાનને પુત્રની કોઈ ખાસ કિંમત નથી, પણ પુત્ર ન હોય તેઓ પોતાની જીંદગીને નિષ્ફળ માને છે. આ તદન અજ્ઞાનતા છે અને મોહનો કેફ છે. તેના પર જ્ઞાનને પ્રકાશ પડવાની જરૂર છે. અત્યપર રાખી સંસારયાત્રા વધારવી એવો જૈનશાસ્ત્રને દેશ નથી. ચોથા કલાકમાં તો ત્રણ કારમાં બતાવ્યાં છે તે તરફ ખાસ પાન ખેંચવામાં આવે છે. આ અધિકારમાં સર્વથી ઓછા એક છે, પણ મુદાની હાકલ રાઢમાં રારી રીતે રમી શ કરી દીધું છે. इति सविवरण अपत्यममत्वमोचननामा तृतीयः अधिकारः
આ ઐતિક )

Page #26

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ
वर्तमान समाचार. કયાં ગામમાં પવધ અટકો––મીયાગામના ઠાકોર શ્રી રણરાહ પણ શા થી તમે માનો રેલી
કરવા ની અને ગુદ ૮ ને દેવી આગળ બે પાને ધ એ દારા દિ રે ગ . બં કયાં છે; તથા નપા દયાળ - લીધે બની છે. માં . 1 છે. તેમજ માં | "I (ભાઈ ભાન બ પામી 1 લી પાસે પાના કરે . મને પણ કાર -
"- અગનથી તે કાર્ય બંધ કર્યું છે, જેથી બી પણ ન અટ કયો છે. આ કાર્યથી મહાનવી બહુ ખુશી થયેલ છે.
બોટાદ જૈન પાઠશાળાની પરીક્ષા- પરીક્ષક તરીકે નીમાયેલા દુર્લભજી કાળીદાસે ભાદરવા વદ ૮ મે બોટાદની પાઠશાળામાં અભ્યાસ કર રના બાળકો તથા કન્યાઓની પરીક્ષા લીધી હતી. તેનું પરિણામ સંતોકારક જણાયું હતું. બાદ તેમના ભાણ વિગેરેથી થયેલી અરારથી પાઠશાળા નીભાવવા માટે સારું ફંડ થયું હતું. શકિતના પ્રમાણમાં ત્યાંના ગૃહ
એ સારી ઉદાસ્તા બતાવી હતી. તેને રાવરિતર રીપોર્ટ સ્થળસંકોચન કારણથી આ આપી શક્યા નથી.
હવા અને પાલતાણા--મહુવાને નીશાળીમાળીની નાતે બહુ વૌથી મહુવા ખાતે રહેનારા પટણી કુટુંબ સાથે કન્યાવ્યવહાર કરવાથી પાલીતાણાના મહાને તેની સાથે તમામ વ્યવહાર બંધ કરવાનું સાહસ ભરેલું પગલું ભર્યું છે. આખા ગામની બહાળા સમુદાય સાથે વગર વિચાર એ પોતાની સત્તા બહાર છતાં આવું પગલું ભરવું તે તેમને શોભા આપનારું નથી. અમે આશા રાખીએ છીએ કે પિતામાં જૈનપણાને દાવે રાખનારા જેને મનીભાવના આશય સમજી યોગ્ય વિચાર કરશે.

Page #27

ળ
-
- -
श्री भावनगर जैन डारक्टरा,
કિમત બે આના) આ ડીરેકટરી બુકમાં ભાવનગર જેને લીરેકટરી સભાએ કરેલાં કામાં રેકરીનું ફોર્મ, તે ભરવાને લગતી સવિસ્તર રચના, તે ઉપરથી કેટલા પ્રકારની તારવણી કરવી તે વિગેરે ઉપયોગી હકીકતે આપવામાં આવી છે.
ત્યાબાદ ભાવનગર ખાતે આવક સમુદાયના પતિપત્રકના શમા ભરાબા ઉપરથી rtવણી કરતાં જે જે માંકડાઓ મુજબ જણાયા તે વીગત સાથે આપલા ,
ત્યારબાદ ઉપર જણાવેલા આંકડાઓ ઉપરથી શ શ સાર ચવાનો છે તે તેમજ શ શ સાર નીકળી શકે છે તે બહુ સારી રિતે બતાવવામાં આવેલ છે કે જેથી ડીરેકટરીનું ઉપાણીપણું સિદ્ધ થઈ શકે છે.
શાળા ભાગમાં ભાવનગર જેને સમુદાય સંબંધી તમામ - જાણવા જોગ્ય હકીક્ત આપેલી છે, જેની અંદર દેરાસર ઘરશાસ, ઉપાશ્રયે ધર્મશાળાઓ જે વિદ્યાશાળા જેન કન્યાશાળા, જેન બેગ, પુસ્તક ભંડારે તથા જેન સભાઓ વિગેરે બધી જમવા ગ્ય તમામ હકીકત કામ રોશન કરી છે. - ભાવનગરના જેવી સંબધી હકીકત જાણવા ઇચ્છનારને તેમજ ડીરેકટરીની ઉપયોગિતા સમજનારને અને પોતાના ગામ કે શહેરની રેક્ટરી કરવા ઈચ્છનારને આ બુ ખાસ જરૂરી છે કિંમત છે આના ખેલા છે, તે રેકોરી તેયાર કરવાના પ્રચારના માણમાં વધારે નથી.
મંગાવનારને તે બુક અમારી ઓફીસમાંથી તેમજ શ્રી આ મારામજી જૈન પુસ્તકાલયમાંથી મળી શકશે
-
કે -
'
i:
‘
*
શકતી
***

Page #28
'ફીલ્લાના બાગાટ રાબંધી મોદ સર્વ જે બંધુઓ પાલીતાણાના બારેટની હાલની ચાલચકવિ દે ાિગે જાણતા થઈ ગયેલા છે. ગયા અઠ્ઠાડ માજમાં તેઓએ કરેલા હતા અને કારખાના નો રેપર કરેલા ડાના ધારાધના અને તેમના પરથી વધારે કહી ગયા છે, પકાએ જણા ગામે ન શહેરમાં તે લોકાને મળતું ઉત્તર જ સાવવાની ખાતર પાલીતાણે ગામમાં તેમજ સિદ્ધાળજી ઉપર ચંખ બદામ વિગેરે માં મુકવા અને મુળનાયકજી મહારકરી હતી જેને ચા ન કરવાના કર મા છે. ઉપર કે જેનો 24 કલાકે પત્તા મલમે આ હકીક્ત બહાર આવવા છે. પરશી અને તે સાધુ પાસે તે હરાએ જે શબ્દ બોલેલા તે ઉપર ધી વર્ગને કાળા અતિશય વધી શકે છે. બાટલે કે જ જેવા મહા પવિત્ર તીર્થ ઉપર અનેક પ્રકારની રાતના કરે છે. તે તે કહેવા જનાર યાત્રા સાથે તેમજ કારનામા, કરે સાથે વઢા ઉંટ છે. આ બધી કીકત ધ્યાનમાં રાખીને કયાં સુધી તેઓ પોતાની ચાલ સુધારે નહીં અને કારખાના તર છે સાપ વે નહીં ત્યાં સુધી યાત્રા કરવા આવનાર યાન બાબાએ કોઈ પણ રીતે એ લેકને ઉત્તજનકે આશ્રય મળે તેમ કરે છે નથી, પરમાત્માની ભકત ફરવાના ચંદન પ્રાદિક તથા આ પળ વગેરે અનેક પ્રકારે છે. અને ઇરલ રા . બુકની ઘટાડેલી કિં. છે. જી હાં નિણ સત્ર ગુજરાતી, ઘણા વધારા સાથે શીલ છાપ છાપેલું છેએક અક્ષરવાળા- 0----- શા પર પ્રતિ અને સા. શાસ્ત્રી મળ, ---- ( બુકમાં નાળ કે ઇનામ માં કેક અને ઓછા કે ક કરી એ પ્રતિક્રમણ રત્ર ગુજરાતી (સીલાછાપની) -- જ શી એ પ્રતિકમણ પત્ર શાસ્ત્રી, (આ બન બુકની નિશાળ ને ઇનામ માટે છે આના 1. આ ઉપદે પ્રસાદ પાંતર ભાગર સ્થંભ પધા 9)-8 9 ? શ્રી ત્રિક િશલાકા પુરૂષ ચરિત્ર અષર પર્વ દશ વિભાગે is . (શ્રી જહાવીરજિન ચરિત્ર) For Private And Personal Use Only