Jain Dharm Prakash 1903 Pustak 019 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533226/1

Page #1

REGISTER R. NO. 156 આશા છ8@8389Sa8a99@૭૭૯૭ ૭૭૨૭૪૭૭૭૭૭
21 22 23 24
જામજૈનધર્મ પ્રકાશ મા.
૩પગાર. चार्यः प्रबोधो हृदि पुण्यदानं, शीलं सदामीकरणीयमेव । तप्यं तपो भावनयैव कार्या, जिनेंद्रपूना गुरुभक्तिरुपमः ॥
| ગગટ થજો. श्री जैनधर्म प्रसारक समा.
ભાવનગર.
FOR 29T
અત્રમાણ :૧ વતવાણુક ૨ જીરું પુસ્તકોદ્ધાર ૩ પ્રાધ, ૪ માનપત્ર માટે જાહેર મેળાવડા, પ વર્તમાન ચચા. હું તમામ સમાચારુ
૨૨
PORCA PRESS
- અમદાવાદ. દઈએ'ગ્લો વર્નાકયુલર પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ”માં)
નથુભાઈ રતનચંદ્ર મારફતીયાએ છખુ" વીશુ સંવત ૨૪ર૮ શાકે ૧૮૨ ૫ સને ૧૦૪ થાધિક મૂલ્ય રૂ૧) પેસ્ટેજ ચારુ આની HOA IMA PGORODROPONIepererepe N A
RECER

Page #2

ચોપાનિયુ' રખડતુ મુકીને આશાતના કરવી નહીં.
विनंती पत्र सर्व संवेगी मनीराज महाराज साहिबोंसे तथा साध्वीजी महाराज साहिबोंसे विनंती पुर्वक देश मालवाका सकल संघमंदिराम्नायवाले अर्ज करते है कि इदरमें श्री मनीपार्श्वनाथजीका तथा शामलीयाजीका (जहाँ कि भाद्रचाशुद २ का स्थंभौमें से दूध व पानी ज्ञरताहै) बडे तीर्थ है अपूर्व यात्रा है. जरूर करके आप साहिब यात्रार्थ पधारेंगे इस देशमें मतमतांतर सिंघाडे संबंधी कुछ विषवाद है नहीं. क्षेत्र अच्छाहै वास्ते संकल्प विकल्प दूर करके इदर विचरणेसें अत्यंत लाभ स्व पर जीवकों होगा. गुजरातसें इदर विहार करनेमें कोई २ अगवडके मुकाम आतेहैं उन मुकामोंसे नीचे ठेकाणे श्रावकोसें खबर दिलवाना. इदरके संघ सरफसे सत्वर बंदोबस्त होजायगा. संघ भक्ती करनेको उजमाल हो रहा है. और प्लेगका उपद्रव अब इदरमें है नहीं. एज अर्ज.
श्री जैन श्वेतांबर संघ. सं.१९६० पौशशुक्ल ठी. बाबासाहिबके मंदिरमें थावरीआवजार
रतलाम. પુસ્તકાની પહોંચ. जैन ग्रंथ रत्नाकर-२नसान322भारी વીવર ભૈયા ભગવતીદાસ કૃત બ્રહ્માવિલા સ થ પદ્ધ અને ઉત્તરાર્ધ્વ થઇને પૃષ્ઠ ૩૦૪ માં પણ આ પેલે છે અને જેની કિંમત રૂણા તથા રૂ ઝાડા રાખેલી છે તેની છે કે ક 'પ્રત જન ગ્રંથ રત્નાકર કાર્યાલયમાંથી પન્નાલાલ જન મેનેજરે બેટ દાખલ મોકલાવી છે તે સ્વીકારીએ છીએ, આ શુ’થ અનેક વિધાપરું હિંદુસ્થાની ભાષામાં પધા મક રૂચના કરેલી છે. વાંચવા લાયક છે અને કે.. ટેલીએ કે હું ફી કત બહુ સારી રીતે પ્રતિપાદન કરેલી છે,

Page #3

श्री जैनधर्म प्रकाश
ஆக்கக்கேங்க்கபesed
મનું જન્મ પામી કરી, કરવા જ્ઞાન વિકાશ; તે નેહ યુકત ચિત્તે કરી, વાંચો જે પ્રકાશ.
5 5 $ $ $ છે. ?
પુસ્તક ૧૯મું. શાકે ૧૮૨૫. સં. ૧૯૬૦ માહ, અંક ૧૧ મે.
MAAAAAAAAAAAAA
देवतत्वाष्टक.
(હરિગીત) નથી પક્ષપાત ન દેષ લેશજ વીરને વીનું વિષે, બ્રહ્મા મહેશ્વરી શક્તિ આદિ અનંત શક્તિ તું દીસે; ભય શોક રોગ વિગ રાગ ન ષ ને નહીં કામ છે, પરમાર્થ જેથી પામીએ તે દેવને પરણામ છે. પરિપૂર્ણ ગુણ પામ્યા પ્રભુ દુર કર્યા દોષ તમામ છે, જે પૂરણ બ્રહ્મને પરમ તી શુદ્ધ આત્મારામ છે; નથી નામથી કોઈ કામ જગત અનેક જેના નામ છે, પરમાર્થ જેથી પામીએ તે દેવને પરણામ છે. ૨ નિકલંક નિરૂપમ નિર્વિકારી કોટિ કરણ ધામ છે, કલ્યાણકારી દુરિતહારી સર્વના સુખ ધામ છે; જે કપ કોઇપર કરે નહીં સચ્ચિદાનંદ સ્વામી છે. પરમાર્થ જેથી પામીએ તે દેવને પરણામ છે. વૈકુંઠ કે કૈલાસમાં શુભ સ્થાનમાં નીજ ઠામ છે, હેયે ગમે ત્યાં તેય પણ મુજ હૃદયમાં વિશ્રામ છે;

Page #4

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ, પુરૂષોત્તમ પરમાતમા રહીમાનને વળી રામ છે, પરમાર્થ જેથી પામીએ તે દેવને પરણામ છે. જે અસુર દાનવ દૈત્યરૂપી મેહ મસર મારતા, તારે ઉગારે સર્વને અંતર અરિ સંહારતા; સર્વા સર્વેશ્વર વિભૂ ચિદ રૂપ જે અભિરામ છે, પરમાર્થ જેથી પામીએ તે દેવને પરણામ છે. મતભેદ માથાકુટ તજ ભજ સર્વ સદગુણવાનને, જે ભકતવત્સળ તાત ત્રીભુવન નાથ શ્રી ભગવાન છે; અવિનાશી અલખ અચળ સજજન ચિત્ત વલ્લભ સ્પામ છે, પરમાર્થ જેથી પામીએ તે દેવને પરણામ છે. એકાગ્ર ધ્યાને બંધ _ટે સકળ સિદ્ધિ સંપદા, સર્વ મનોરથ સિદ્ધ થાએ આત્મગુણ પામે યદા; લેભી નથી નહીં લાલચુ શુભ સંત ચિત્ત આરામ છે, પરમાર્થ જેથી પામીએ તે દેવને પરણામ છે. ત્રકવિ મુનિ સાધુ સંત સમરણ ધ્યાનથી જેનું કરે, તે દેવને પણ દેવ છે સંતાપ સેના જે હરે; રૂડા ઝવેર રચેલ આઠે છંદથી ગુણ ગ્રામ છે, પરમાર્થ જેથી પામીએ તે દેવને પરણામ છે.
जीर्ण पुस्तकोद्वार. (શા. કુંવરજી આણંદજીએ બાજી જનકોન્ફરન્સમાં
આપેલું ભાષણ.) મહેબાન રેસીડેન્ટ સાહેબ! તસ્દી લઈને અત્રે પધારેલા જેવગના આગેવાન બંધુઓ ! ડેલીગે ! ગૃહસ્થો! અને બેહેને.!
આજે આપણે એક મહાન કાર્ય માટે ભેળા થયા છીએ જેને માટે ગઈ કાલથી આપણે પ્રારંભ કરેલ છે. પ્રમુખ સાહેબના ભાષણ ઉ.

Page #5

જીર્ણ પુસ્તકેદ્ધાર.
૪૩ પરથી આપ સાહેબેને આપણે ભેગા થવાના મુખ્ય કારણના સંબંધમાં શું શું કરવાની આવશ્યકતા છે તેનું ભાન થયેલું છે. અને તેના પ્રારંભમાં છણું પુરતદ્વારના વિષય પર ચર્ચા ચલાવી તે સંબંધી ખાસ કરવા યોગ્ય હોય તે કરવાનું સૂચવવામાં આવ્યું છે. તે સાથે સજેકટ કમીટી તરફથી પ્રારંભના વિષય પર મને બોલવાને ફરમાન થયેલું છે. તે ઉપરથી મારી અલ્પ બુદ્ધિ પ્રમાણે તે સંબંધમાં આપણે જે કાંઈ કરવાની ખાસ આવશ્યકતા છે તે સમજાવવાનું મારું કામ છે.
પ્રથમ તે અનેક દેશોથી આવા આપણું જૈન વર્ગના આગેવાન જૈનબંધુઓને અત્રે પધારેલા જોઈ મારું હૃદય હર્ષવડે. ઉભરાઈ જાય છે. અને તેથી તે હર્ષ બતાવ્યા શિવાય હું રહી શકતો નથી. આવા મેળાવડા માટે જે કાંઈ ખર્ચ કરવામાં આવે તે આવા ગુણવાન, વિદ્વાન, બુદ્ધિમાન અને શ્રીમાન જૈન ધુઓના પરસ્પરના મેળાપના, સધિયારેની વહેંચણના અને તેથી વવાતા જનબંધુઓના લાભારૂપ ક્ષના બીજના પ્રમાણમાં કાંઇ પણ ગણત્રીમાં નથી એમ મારું હૃદય સાક્ષી પૂરે છે. આશા રાખું છું કે આપ સાહેબ પણ એક અવાજે તે બાબતમાં મારા મતને મળતા થશે.
હને મને આપેલા વિષય ઉપર હું જાઉં છું. બીજા બધા વિષય કરતાં જીર્ણ પુસ્તકેદ્ધારના વિષયને અગ્રપદ આપવામાં આવ્યું છે, તેનું કારણ એ છે કે આ પંચમ કાળમાં આપણે આધાર માત્ર જિન પ્રતિમા અને જિનવાણીને છે. તે જિનવાણી અનેક શાસ્ત્રામાં અક્ષર રૂપે બિરાજમાન થયેલી છે. તેના કહેનારા તરીકે પ્રથમપદે પૂજ્ય શ્રી તીર્થંકર મહારાજા છે પરંતુ સ્થાપના નિક્ષેપ તરીકે તેમની પ્રતિમાઓ સર્વત્ર સુલભ્ય છે. જેથી સર્વત્ર તેમની ભકિત બની શકે છે. પરંતુ તેમની વાણીને માગધી યા સંસ્કૃત ભાષા રૂપે પૂર્વાચાર્ય મહારાજાઓએ સૂર, પંચાંગી, તેમજ અનેક ગ્રંથ, પ્રકરણને ચરિત્રમાં ગુંથેલી છે. અને જે વાણી તે તીર્થકર ભગવાતે ઓળખવાને માટે પરમ સાધન રૂપ છે. અને તેમના અપરિમિત ગુણોનું ભાન કરાવનારી છે. તે વાણીને પ્રદાર્શત કરનાર અક્ષર રૂપે લખા ચેલા શાસ્ત્રા આધુનિક સમયમાં, અલભ્ય થઈ પડ્યા છે. તેથી તેની શોધ કરીને તેનું સંરક્ષણ કરવાની પ્રથમપદે આવશ્યકતા આપણે સે સ્વીકારીએ છીએ-તેજ કારણથી આ વિષયને પ્રથમ સ્થાન આપવામાં આપ્યું છે. હાલમાં શ્રી મહાવીર ભગવંતનું શાસન વર્તે છે. તેમના ગણધરે.એ તથા

Page #6

૧૪૪
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
ત્યાર પછીના મહા ધુર્ધર આચાયોએ પણ જે સિદ્ધાંતા અને ગ્રંથે રચેલાં એ તે વાંચવા જેટલી શકિત પણ હાલમાં આપણે ધરાવતા નથી. કળીકાળ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચ’દ્રાચાર્યે પોતાની ૮૪ વર્ષ જેટલી ટુકી છંદગીમાં બીજા અનેક શાસનેાન્નતિના કાર્યો કરવા, ઉપરાંત સાડા ત્રણક્રેડ શ્લોકનો રચના કરી છે. તેમાંથી હાલ માત્ર એ ચાર લાખ Àાક જેટલા
ગ્રંથો પણ પૂરા લક્ષ્ય નથી. શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિ મહારાજા કે જે મણે ૧૪૪૪ ગ્રંથો રચેલાં છે. તેમાંથી અત્યારે પૂરા ૧૦૦ ગ્રંથે! પણ મળી શકતા નથી અને શ્રી ઉમાસ્વાતિ વાચક મહારાજા કે જેમણે ૫૦૦ ગ્રંથા રચેલાં છે તેમાંથી પૂરા પાંચ ગ્રંથો પણ મળવા મુશ્કેલ જણાય છે. એટલુજ નહીં પણ શ્રોમાન યરોવિજયજી ઉપાધ્યાય કે જેમા સુમારે ૨૦૦ વર્ષ ઉપરજ થઇ ગયા છે. અને જેમણે ન્યાયના ૧૦૦ ગ્રંથો બનારસમાં રચીને ન્યાય વિશારદનું ઉપનામ મેળવેલુ છે, જેમણે તે શવાય ખન્ન ૧૦૦ ગ્રંથ રચેલાં છે તેમાંથી અત્યારે અધા પણ મળી શકતા નોં, આ થાડા ખેદની વાત નથી, માબાપ તરા વારા મેળવવાને માટે પુત્ર અનેક પ્રકારના પ્રયાસ કરે છે. તે આપણા ધર્મપિતા જે તીર્થંકર ગણધર તથા આચાર્ય મહારાજાએ તેમણે આપણને આપેલા અમૂલ્ય વારસા કે જે પૂર્વીકત વારસાની જેવા વિનાશી તેમજ અનર્થભૂત-વળો હુ લોકમાંજ કાર્ય સાધક નથી પણ આ લેક પરલેાકમાં હીતને કરના, અનિશ્વર, અને પરમ ઐશ્વર્યભૂત છે, તેની સંભાળને માટે, તેના રક્ષણને માટે પણ આપણે જ્યારે બેદરકાર રહીએ ત્યારે આપણા જેવા કુપુત્ર કા? આ વાત ખરે ખર વિચાર કરવા યોગ્ય છે અને તે પ્રશ્ન આપણે આપણા આત્માનેજ પુછવા યોગ્ય છે. આ વારસો એટલે! બધે અમૂલ્ય છે કે તેને માટે જેટલું કરીએ તેટલુ થેડુ છે. હવેના વખતમાં એવા મહાપુરૂષો થવાને સંભવ નથી કે જે આપણને પૂર્વની ખોટ પૂરી પાડી શકે. માટે આપણે ગમે તેટલા પ્ર યાસે આપણા પુરતકારૂપ અમુલ્ય વારસાને સ ંભાળી રાખવાને તત્પર થવુ' ોઇએ
અગાઉના મુસલમાની રાજ્યકાઐીના વખતમાં આપણી એ અપૂર્વ દોલત તે લૂંટી ન જાય, વિનાશ કરી ન નાંખે, તેટલા માટે તેને એવી રીતે ગોપવી રાખવામાં આવતી હતી કે જે! પત્તા પણ તેમને મળી શકે નહી. પણ અત્યારે નામદાર બ્રીટીશ સરકારના ઇન્સારી રાજ્યમાં સર્વ ધર્મવાળા એને સરખું ટાપણું મળી શકે છે અને ધર્મ રાસના સંબંધમાં આપને સ્કૂલલ પ્રીકમંદ થવાનુ કારણ નથી તેવા વખતમાં પણ જે આપણે

Page #7

જીર્ણ પુસ્તકેદ્વાર.
૪૫ પૂર્વે સ્વીકારેલી રી ની જ વળગી રહેશું તે તે રીતી હાલતે આપણને ખાસ નુકશાનકર્તજ ની પડે તેમ છે, કારણ કે વર્ષોના વર્ષો સુધી ગોંધી રાખેલા પુસ્તંકે સદના તેમજ ઉદેહી વિગેરેના ભોગ થઈ પડીને તેના રક્ષણનો માર્ગ ઉલટ તેના ભક્ષણરૂપ થઇ પડશે. દરેક બાબતમાં સમયાનુકુળ વર્તવું તેજ સુજ્ઞ જનોનું લક્ષણ હોય છે તે આ સમયને અનુકુળપણે વર્તવા માટે આ પણે તેવા ભંડારે જાહેરમાં મુકી તેવા ભંડારમાં રહેલાં પુસ્તકોને સારા રક્ષણ સાથે સારા પુસ્તકાલયમાં ગોઠવી તેની ટીપ, નૈધ વા વીણ વિસ્તાર સાથે તૈયાર કરાવી સર્વની જાણ માટે છપાવીને પ્રસિદ્ધ કરવું જોઈએ.
એ એવા ગુરુત ભંડારેના તેમજ જાહેરમાં આવેલા ભંડારોના જે કબજેદાર હોય છે તેની સ્થિતિ અજ્ઞાનતાની પ્રબળતાથી એવી થઈ પડી છે કે તેઓ તેને સારી સ્થિતિમાં મુકી શકતા નથી અને તેમાં રહેલાં અને પૂર્ય ગ્રંથો જેના લખાવનારે તેનો ઉપયોગ કરીને અનેક ભવ્યજીવો પિતાના આત્માનો ઉદ્ધાર કરશે એમ માનેલું તેની માન્યતા બાજુ પર રહીને તેને કેદખાને જ રાખવામાં આવે છે, આ તેઓની ભૂલ આપણે તેમને સમજાવવી ઘટ છે, તેઓ પોતાની સમજણ પ્રમાણે કામ કરે છે. તેથી તેમાં તેમની એટલી ભૂલ નથી કે જેટલી આપણે તે બંકરમાં હેલા અપૂર્વ પુસ્તકોને કેવી રીતે ઉપયોગ કરવા, વિનાશમાંથી બચાવવા વિગેરે જાણતા છતાં કાંઈ પણ ન કરીએ તો તેની ભૂલ છે . ત્ તેમાં આપણી ભૂજ વધારે ગણાય તેમ છે. આ બાબતમાં એક નાનું સરખું દૃષ્ટાંત આપની પાસે કહી બતાવું છું જે ઉપરથી કેની ભૂલ વધારે ગણાય તેને આપ સાહેબોને ખ્યાલ આવશે.
એક ભરવા ની પાસે એક વાણીઆને એક રૂપી ઓ લેણે હતો. બહુ વખત ઉઘરાણી કર્યા છતાં ભરવાડ તેનો રૂપીઓ આપતો નહીં. એક વખત ઉધરાણીએ આવતાં વાણીઆની નજરે એક બકરીના ગળામાં બાંધેલો ચકચકત પથ્થર પડે. વળી આ એ બેચાર આનામાં જે આ પથ્થર આપે તો તે છોકરાને રમવા થશે, અથવા તેનું તેલું થશે, એમ વિચારી તેની માગણી કરી. ભરવાડે કહ્યું કે તમારા રૂપીઆમાં એ પથ્થર લઈ જાઓ પછી મારે કંઈ લેવું દેવું નથી. - વાણીઆએ પહેલાં તે જીકર કરી પણ પછી જાણ્યું કે અંતે જ્યારે આ ભરવાડ કાંઈ આપતેજ નથી ત્યારે જે મળ્યું તે ખરૂં એમ ધારી

Page #8

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ
પિતાના રૂપી આના બદલામાં પિલો પથ્થર તે લઈ આવ્યા. પછી દુકાને આ વિીને વિચાર્યું કે આ પર તેલદાર છે, તેથી છોકરાને રમતાં વાગી જશે માટે તેનું તેવું કરવું તેજ ઠીક છે. એમ વિચારી પિતાના લોઢાના તોલા સાથે ત્રાજવામાં નાંખી સરખાવવા લાગે. તેવામાં એક ઝવેરી ત્યાંથી ની કળ્યો તેણે પેલો પથ્થર હીરો છે, એમ જાણી પિલા વાણીઆને કહ્યું કે આ પથ્થર વેચવો છે? વાણીઆએ હા પાડતાં કીંમત પુછી, વાણીઆએ કહ્યું એક રૂપીઓ બેઠે છે, અને તેના બે લેવા છે. પેલા ઝવેરીએ કાંઈક ઓછું લેવાનું કહ્યું એટલે વાણીઆએ કાંઈક ચેતીને કહ્યું કે હવે તો પાંચ રૂપીઆ લેવા છે. પેલા ઝવેરી બે અઢી રૂપીઆ લેવાનું કહેવા લાગે. એવામાં કોઈ બીજે ઝવેરી નીકળે, તેણે પેલે પાર કીમતી જાણી લેવા ઈછા કરી. પણ એક ઘરા ઉપર જવું ઠીક નહીં એમ જાણી સામી દુકાને પિલા ઝ. વેરીની જવાની રાહ જોતો બેઠો. પ્રથમના ઝવેરીએ વિચાર્યું કે જરા આ જઈશ તે આ વાણુઓ ઓછામાં આપી દેશે, એમ ધારી જરા આઘો ગ એટલે બીજો ઝવેરી જે સામી દુકાને બેઠા હો તેણે આવી વાણી અને પુછયું કે શું છે ? વાણીએ કહ્યું કે આ પથ્થર વેચવાને છે, તે પેલો શેઠીઓ બે અઢી રૂપીએ માંગે છે મારે પાંચ લેવા છે બીજા ઝવેરીએ તરતજ પાંચ રૂપીઆ રોકડા આપ્યા. એટલે પેલે વાણીએ પથરે આપી દીધે. અને તે ઝવેરી જરા પણ ત્યાં જ રોકાતાં રસ્તે પડી ગયો. પહેલે ઝવેરી દૂર ગયા છતાં વાણીઆએ ન બોલવાથી પાછા વળે, અને પેલે પથરો ત્રણ રૂપીઆ સુધી આપવા કહ્યું, વાણીઓ બોલ્યો કે તમે લીધે ! લીધે . એતો પાંચ રૂપીએ લઈ ગયે ? વેરીએ પૂછયું કે-કણ લઈ ગયે ? વાણુઆએ કહ્યું કે તમારે ઝવેરી જ લઈ ગયો. પેલા ઝવેરીએ કહ્યું કે અરે મુખા ! લાખ રૂપીઆને હીરો તેમાં પાંચ રૂપીઆમાં આપી દીધું. વાણીઓ બે કે મુખ તે તું કે મુખ હું? લાખ રૂપીઆની કીંમત હું તો જાણતો નહોતો. મારે તે એક પીઆના પાંચ રૂપીઆ ઉપજવાથી મેં તે આપ્યો પણ તું લાખ રૂપીઆની કીંમત જાણતું હતું. છતાં અઢી રૂપીઆ અને પાંચ રૂપીઓના વાંધામાં લાખો હીરો છે, માટે ખરેખરો મુખ તે તું છે. આ દષ્ટાંત ઉપરથી આપણે સાર લેવાનો એ છે કે-જેઓ એ પુસ્તક ભંડારના કબજેદાર છે તેઓ તો તેનું મૂલ્યવાનપણું તેમજ ઉપ ગીપણું ખરી રીતે જાણતા નથી તેથી તે તે તેને છુપાવે અથવા વિનાશ

Page #9

જીર્ણ પુસ્તકેદ્ધાર,
૨૪૭, પામવા છે, પણ આપણે તેનું મુલ્ય અને ઉપયોગ પણું જાણતા છતાં જે તેને મેળવવા તેમજ જાળવવા માટે પૂરતો પ્રયત્ન ન કરીએ તો ખરેખરા. આપણે મુખ કહેવાઈએ. માટે જ્યાં જ્યાં એવા ભંડારો હોય ત્યાં ત્યાં ખાસ માણસોને મોકલીને અથવા જાતે જઈને તેના કબજેદારોને સમજાવી, મેટા ભાઈ કરી, આજીજી કરી, વગગ લગાડી, કેઈપણ પ્રકારે તેમના પુસ્તકો બહાર કઢાવવાં, તેને નેંધ કરાવવો, ન વિનાશ ન થાય તેવી સ્થિતિમાં મુકવા, વાત્કાળીક વિનાશ પામવાની સ્થિતિમાં હોય તેની નકલે સારા લહીયાઓ પાસે કરાવી સારા પંડિત રાખી શુદ્ધ કરાવીને તેને જુદા જુદા ભંડારોમાં મુકવી. અને ખાસ વિશેષ ઉપયોગી હોવાથી વધારે નકલની જરૂરવાળા વ્યાકરણ, કાવ્ય, કેષ, અલંકાર કે ન્યાય વિગેરેના ગ્રંથે હોય તે યોગ્ય સાવચેતીથી છપાવવા.
છપાવવાના સંબંધમાં જો કે બે મત છે તોપણ ખાસ ઉપયોગી ગ્ર મૂળ, ટીકા કે ભાષાંતર સહીત ખાસ વિદ્વાન સાધુઓની પાસે શુદ્ધ કરાવીને અથવા શુદ્ધતાનું સર્ટીફીકેટ મેળવીને સારા ટકાઉ કાગળ ઉપર ઉંચી જાતની શાહીથી–ફ વિગેરેની આશાતના ન થાય તેવી રીતે છપાવવામાં આવે અને તેને મજબુત બાઈડીંગથી બંધાવવામાં આવે તે છપાવવાની વિરૂદ્ધ વિચારવાળા પણ તેમાં સંમત થઈ જાય.
આ પ્રમાણે દરેક જાતનો પ્રયત્ન કરવા માટે એક સારા ફંડની આ - વશ્યકતા છે કારણ કે દ્રવ્યની સહાય વિના કોઈ પણ કામ બની શકતું નથી. આવા કાર્યમાં દ્રવ્યને વ્યય કરવો એજ ખરેખર લાભકારક છેમાટે હું આશા રાખું છું કે આપણા શ્રીમાન શેડીઆએ આ વિષય ઉપર પિ તાનું લક્ષ આપશે. જો આપણે આ કાર્યમાં બનતે પ્રયત્ન છતી શકિતએ તન, મન, ધનથી કરવામાં કસુર કરશું તે આપણને વિતરાયને બંધ પડશે એ ખાસ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે તે સાથે જ્ઞાનદ્રવ્ય તે ખાસ ન નિમિત્તનું દ્રવ્યજ નહીં પણ તેના મૂલ્યવાન પુસ્તકે તે પણ જ્ઞાન દ્રવ્ય છે. તેથી જો તેને વિનાશ થતાં ઉપેક્ષા કરશું તો આપણને જ્ઞાન દ્રવ્યના ભક્ષિત ઉપેક્ષિતરૂપ દર્શનાચાર સંબંધી દોષ પણ લાગશે.
આ વિષયમાં કહેવાનું ઘણું છે પરંતુ મને ટાઈમ માત્ર ૨૦ મિનિટ આપવામાં આવેલ હોવાથી મને સેંપવામાં આવેલી દરખાસ્ત આપ સાહેબ સમિપે રજુ કરી મારું ભાષણ સમાપ્ત કરવાની પરવાનગી માગુ છું.

Page #10

૨૪૮
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. ગુજરાત, ભારવાડ, દક્ષિણ, આદિ દેશોમાં જુદે જુદે સ્થળે પરમ પગારી મહાન પવાચાર્યોએ રચેલાં શાસ્ત્ર ગ્રંથના આપણું જ્ઞાન ભંડારો છે જે દિન પ્રતિદિન છણાવસ્થાને પામતા જાય છે તેથી કરીને તે અનુપમ શાસ્ત્ર પ્રથાની થતી આશાતના દુર કરવા માટે તથા તેમના સંરક્ષગાથે તે ભંડારાની ટોપ તથા તેને જીર્ણોદ્ધાર બનતી ત્વરાએ કરવાની આવશ્યકતા આ કોન્ફરન્સ સ્વિકારે છે.
આ દરખાતને કેટલાએક વકતાઓ તરફથી અનુમોદન માયાબાદ તે સર્વાનુમતે પસાર થઈ હતી.
કવો.
(અનુસંધાન પુર ૨૩ થી) ઉકત લાભથી વધારે મોટો લાભ પણ નાનો થાય છે. આ લાભ જો કે આડકતરી રીતે થાય છે પણ તે બહુ અગત્યનો છે. કારણ કે મોક્ષ પ્રાપ્તિમાં તે પણ સાધન રૂપ છે. જૈન શાસનમાં પણ ફરમાન છે કે “સુદેવ ગુરૂ અને ધર્મપર શુદ્ધ શ્રદ્ધા તે સંખ્યક અને વગર મેક્ષ પતિ થતી નથી” (સમ્યક સંબધી હકીકત બહુ અગત્યની છે તે અત્ર બહુ વિસ્તારથી લખી શકાય તેમ નથી. પ્રસંગે તે પર એક જુદા વિષય લખાશે. સર્વ નું નિશાન મોક્ષ મેળવવા ઉપરજ છે અને તેથી મા મેળવવાના ઉપાય તરફ પૂરતું ધ્યાન આપવું જોઈએ. ઉપર કહ્યું તેમ અઢાર દાણ રહિત દેવ, પચ મહાવ્રત ધારક ગુરૂ અને ઓપ્ત પ્રણીત પરસ્પર વિરોધ રહિત ધર્મ ઉપર દઢ શ્રદ્ધા થાય છે ત્યારે સમ્યકત્વ થાય છે. આ શ્રદ્ધા જેમની તેમ કાયમ બની રહે-સ્થિર રહે, તે મોક્ષ સન્મુખ થતું જાય છે અને શ્રદ્ધાને સ્થિર રાખવામાં જ્ઞાન જ બળવાન છે. અપગ્ન પ્રાણીને શ્રદ્ધા ચતી નથી અને કદાચ થાય તે અલ્પ કાળમાં તે શ્રદ્ધાભ્રષ્ટ થાય છે. માટે મોક્ષ મેળવવા માટે જ્ઞાન ગુણની પ્રથમ પદે આવશ્યકતા છે. શ્રી પદ્મ વિજયજી મહારાજ નવપદજીની પજામાં કહે છે કે
શ્રદ્ધા પણ શીરતા રહેશે, જે નવ તવ વિનાણરે; ભાવિકજન! નાણ પદારાધન કરે.

Page #11

પ્રોધ,
વળી આથી એક પગલું વધારે ભરીએ તો શાસ્ત્રમાં ત્યાં સુધી કહ્યું છે કેનવા નવ ચળે, ને નાગર તરત દોર લંમત’ નવતરd. છવ અજીવ વિગેરે નવ તો જાણે તેને સમ્યકત્વ હોય છે.
વ્યવહારથી પણ જ્ઞાનનો ઉપયોગ બહુ છે. જ્ઞાનથી આખી દુનિયા આપણું જાણવામાં આવી જાય છે. અલ્પજ્ઞ થાણે પિતાના સમીપ રહેલી વસ્તુજ સમજી શકે છે અને તે પણ બહુ ઉપર ટપકેથીજ સમજે છે; ત્યારે જ્ઞાની ભૂત ભવિષ્ય વર્તમાન સંબંધી સર્વ હકીકત પોતાની સમીપથી તે ચિદ રાજલોક પર્યત સવિશેષપણે જાણી શકે છે, જોઈ શકે છે, સમજી શકે છે, તે પર વિચાર ચલાવી શકે છે અને તે અનુસાર પિતાનું કર્તવ્ય પાલન કરી શકે છે. વળી જ્ઞાનથી વ્યાવહારિક અનેક લાભ છે તે ગણાવવાની જરૂર નથી. આ પ્રસંગે એટલું લખવું બસ છે કે જ્ઞાનની મહત્ત્વના જન શાસ્ત્રકારે બહુ ઉંચી હદપર લઈ જાય છે. જૈન શાસ્ત્રમાં “અહિંસ ૫રમે ધર્મ એ પ્રસિદ્ધ સૂત્ર છે. અહિંસા ઉપર જૈનશાસ્ત્રનું મંડાણુ છે અને અહિંસા ઉપર આપણા શાસ્ત્રવેત્તાઓએ તથા જ્ઞાનીઓએ બહુ ધ્યાન આપ્યું છે એ પ્રસિદ્ધ વાત છે. જીવદયા આટલી ઉપયોગી છે છતાં શ્રી દશ વૈ. કાલિક સત્રમાં પઢમં ના તમય પ્રથમ જ્ઞાન અને પછી દયા એવું સૂત્ર છે. આ હકીકત સહેતુક છે. નાની વિકીની દયા બહુ ઉંચા પ્રકારની હોય છે. આ સૂત્ર જ્ઞાનની મહત્વતા બતાવવા માટે પૂરતું છે.
જ્ઞાનની મહત્વતા જાણ્યા પછી તેને મેળવવાનાં સાધન તરફ વિચાર કરતાં આધુનિક સ્થિતિ પર લય રાખીને આ વિષય પર વિચાર કરે પ્રાસમિક છે. જ્ઞાનની વૃદ્ધિ માટે વિચાર કરતાં કેળવણીને વિષય પકડવો જોઈએ, સાંસારિક સ્કૂલમાં અપાતી કેળવણી પણ જ્ઞાનનું જ અંગ છે અને ઈંગ્લિશ કેળવણી એ પણ જ્ઞાન છે. સંસ્કૃત કેળવણીથી પણ ધાર્મિક વિષય તરફ ધ્યાન ખેંચાય છે તેમજ આ સર્વ પ્રકારની કેળવણી યોગ્ય પાત્રમાં યોગ્ય સમયે અને યોગ્ય રીતે આપવામાં આવી હોય તે બહુ લાભ કરે છે. મુખ્ય મુદ્દા તરફ લક્ષ્ય રાખી આ બાબત પર વિચાર કરવામાં આવ્યો છે.
ઇંગ્લિશ કેળવણી–હાલમાં આપણા માથે અંગ્રેજોનું રાજ્ય પ્રબળ પણે વર્તે છે. આપણા દુ:ખે બતાવવા માટે, ન્યાય મેળવવા માટે, તેઓનાં વિચારો જાણવા માટે, રાજ્યકારી લાગ વગ વધારવા માટે, તેમની સામાન્ય

Page #12

૨૫૦
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ ઉદાત્તતા કરવા માટે, માનસિક બળમાં વધારો કરવા માટે અને છેવટ બીજી સરખી કોમની સપાટી ઉપર સાથે રહેવા માટે અને આપણી કોમની હયાતી માટે અંગ્રેજી અભ્યાસ કરવાની અને થયો હોય તેમાં વધારો કરવાની ખાસ જરૂર છે. ઘણી ખરી ભાષાના ઉત્તમ ગ્રંથોનાં તરજુમા અંગ્રેજીમાં થયેલા છે, ઘણા સંસ્કૃત ગ્રંથોના તરજુમા પણ તે ભાષામાં થયેલા છે; જેથી જ્ઞાન મેળવવામાં પણ તે ભાષા ઉપયોગી થઈ પડે છે, આ ઉપરાંત સાહિત્ય, તત્વજ્ઞાન, ખગોળ વિધા, ભુસ્તર વિધા, ગણિત, ન્યાય, કેપ, ઈતિહાસ, વિગેરે વિગેરે અનેક વિષયોનાં અત્યાર સુધીમાં નીકળેલા ગ્રંથો પૈકી ધાને અભ્યાસ આ ભાષા દ્વારા થઈ શકે છે. અંગ્રેજી ભાષાનું પોતાનું સાહિત્ય બહુ વિરતીર્ણ છે. વળી રાજભાષા હોવાથી તે જાણવાની પૂરેપૂરી અગત્ય છે. આવા અનેક કારણોથી ભાષાજ્ઞાન સંબંધની જરૂરીઆત સ4 કે સ્વીકારશે.
આક્ષેપ અને નિરાકરણ–ભાષા જ્ઞાનની જરૂરીઆત સ્વીકાર્યા છતાં કોઈ કઈવાર તે જાણનારા ઉપર અને તેથી કરીને કોઈ કોઈ વાર ખુદ ભાષા ઉપર આક્ષેપ લઈ જવામાં આવે છે. ભાષા પર આક્ષેપ ટુંક વિચારથી જન્મ પામેલ છે આ આક્ષેપને નિઃસાર ગણી પસાર કરી દીધો હેત પણ કેટલીકવાર સમઓ પણ તેજ બાબતમાં ઉતરી જાય છે તેથી જરા તેની નેંધ લેવી આવશ્યક છે. કેટલીકવાર એમ કહેવામાં આવે છે કે અંગ્રેજી ભણનારા નાસ્તિક થઈ જાય છે. વિચાર કરતાં જણાશે કે આ બાબતમાં ઇગ્લિશ ભાવા કોઈ પણ પ્રકારે દેવ પાત્ર નથી. ભાષા તો માણસને ચેકસ રીતે વિચાર કરતાં શિખવે છે; અને અંગ્રેજી ભાષાથી જે મગજપર કાંઈ પણ અસર થતી હોય તો એક એવી છે કે વસ્તુ વિચારીને ગ્રહણ કરી, સમજી ને ગ્રહણ કરવી આવી રીતે ઇગ્લિશ ભાષા તો ન્યાય પૂર્વક વિચાર કરતાં શિખવે છે. ત્યારે દોષ કોના? દોષ માતપિતા અથવા વડિલ વર્ગને છે. નાનપણમાં સંસ્કાર પાડતી વખતેજ જે ધર્મનાં બી રોપવામાં આવ્યાં હોય તો તેવાં ફળ મળે છે. પણ હાલ તે પાંચ વરસની કાચી ઉમરે અભ્યાસ શરૂ થાય છે. ઉમ્મરના પ્રમાણમાં ન ઉચકી શકાય એવા સખ્ત બોજ તળે કચડાતું બાળક મહા મુશ્કેલીથી પિતાને અહિક અભ્યાસ પૂર્ણ કરે છે પણ તે વખતે ધાર્મિક અભ્યાસ કરવાની ફુરસદ મળી શકતી નથી. મા બાપ
૧ ધાર્મિક ભાષા ન વાપરતાં હવે વ્યવહારના શબ્દો જ વાપરવામાં આવ્યા છે.

Page #13

ર૫?
પિને કેળવણી લીધેલા ન હોવાથી તથા સ્વાર્થ તરફ વિશેષ ધ્યાન હોવાથી
આ બાબત તરફ ધ્યાન આપતાં નથી. આથી કેટલાકની પ્રવૃત્તિ ધર્મ વિ. રૂદ્ધ દેખાય છે તેના કારણમાં ધાર્મિક કેળવણીની ગેરહાજરી, તે ન આપ વામાં વડિલોની બેદરકારી, અને પાત્રની અપૂર્ણતા છે. પણ તેમાં ભાષાને દોષ કાઢવો તે ભૂલ ભરેલું છે.
આ આક્ષેપનો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થવાનું એક બીજું પણ કારણ છે, છે ગ્લિશ કેવળણથી મન પર કાંઈક એવી અસર થાય છે કે દરેક વાત સમજી ને ગ્રહણ કરવી. આની સાથે જ વિરૂદ્ધ બનાવ એ બન્યો છે કે લેક ભ. થેલાઓ ઉપર અશ્રદ્ધાનો આરોપ લાગ્યા કરે છે. શાસ્ત્રની વાતો વાંચવા સાંભળવાના તે અનેક પ્રસંગો બને છે અને તેથી થાય છે એમ કે કઈ ભણેલાને શંકા પડે તો પણ માનભંગ અથવા આક્ષેપના ભયથી શંકાનો નિર્ણય કરાવી શકતા નથી; અને આવી શંકાયુકત સ્થિતિમાં તે નિરંતર રહ્યા કરે છે. એક શંકા અનેક શંકાનું કારણે થાય છે અને તેની શ્રદ્ધા ભટ્ટ થવાય છે. ભણનારાઓમાં આ એક માનસિક નબળાઈ છે. તેઓએ એ અભ્યાસ કરી નિણય કરવો જોઈએ અને માન ભંગ તરફ ધ્યાન ન આપવું જોઈએ. આ. બાબતમાં ભાષાને દેવ હોય એમ તે કોઈ પણ રીતે લાગતું નથી. માત્ર ભણનારાઓએ માનસિક કિંમતમાં વધારો કરવો જોઇએ, અને શંકાનું નિવારણ કરવા યોગ્ય માણસ પાસે તેનું નિરાકરણ કરવું જોઈએ.
આ મોટો આક્ષેપ છે. આ સિવાય બીજા સામાન્ય આક્ષેપ પણ લા: વવામાં આવે છે પણ તે સવમાં ભણનારાઓ અને ભાષા એ બંનેનો ગુચવાડે કરી નાંખવામાં આવે છે. પાવ ભેદે વિપર્યાસ થાય તેમાં ક્ષિપ્ત પદાર્થને જરા પણ દોષ નથી. ઉંચામાં ઉંચુ જ્ઞાન ધરાવનાર જ્યારે પડે છે ત્યારે તેમાં કનોજ દોષ કાઢવામાં આવે છે, જ્ઞાનનો હેય નહિં. કઈમાં આ ક્ષેપ કરનાર, કઈમાં પાપ અને કોઇમાં અજ્ઞાનતા દેવભૂત હોય છે. આ બાબત પર વિચાર કરવાની જરૂર છે. એક જવાબદાર ગણાતા આગેવાનના કડવા શબ્દોથી ઘણા માણસે કેળવણીથી એનસીબ રહે એવા બનાવો બન્યા છે માટે આવી બાબતમાં દીર્ધવિચાર કરી પિતાનો અભિપ્રાય આપવું. જેમાં સુધી અભિપ્રાય આપવા યોગ્ય સ્થિતિ પ્રાપ્ત ન થાય ત્યાં સુધી મધ્યસ્થ રહેવું
આપણી પછાતતા-આ રાજ્યકારી ભાષાના ઘિ ન્યામાં આ ગી જ કોમ બહુજ પછાત છે. બીજી કોની સાથે સરખાવતાં આપણી કેડેમમાં

Page #14

ઉપર
શ્રી જેનાથી પ્રકાશ દગ્લિશ ભણેલાઓની સંખ્યા બહુ ઓછી છે, ગ્રેજ્યુએટની સંખ્યા તે બ હુજ ઓછી છે અને સારી લાગવગ ધરાવતી જગપર જન છેજ નહિ. પિસે ટકે સુખી ગણાતી આપણી કેમમાં આ સ્થિતિ બહુજ ખેદાસ્પદ છે. વ્યાપારી કોમમાં આ બનાવ બનવા જોગ છે પણ અત્યારની સ્થિતિ જોતાં તે વ્યાપારમાં પણ ભાષા જ્ઞાનની પૂરી જરૂર છે અને તેથી ચાલુ સ્થિતિમાં રહેવા માટે પણ ઇંગ્લિશ કેળવણીની ખાસ જરૂર છે. કેળવણી અને વ્યાપારને કશે વિરોધ નથી. કેળવાયેલો માણસ વ્યાપારમાં સારો લાભ મેળવવા ઉપરાંત જીદગી પણ શાન્ત રીતે ગાળી શકે છે. વ્યાપારી જીવન અભ્યાસ થી સુગંધીત હોય તો તેની મજા એજ આવે છે
સામાન્ય રીતે કોમ તરીકે મુસલમાને કેળવણીમાં પછાત ગણાય છે. પણ મને તે જેને તેથી પણ પછાત હોય એમ લાગે છે. તેઓ ચાર વરસથી કેળવણી સંબંધી પ્રાંતિક મેળાવડા કરે છે અને ઘણા મુસલમાન ઉંચી જગાઓ ભેગવે છે. હાઈકોર્ટના જજને મોટે એધે ભોગવવાને પણ મુસલમાનો શકિતવાન થયા છે ત્યારે આપણી કોમમાં ડીસ્ટ્રીકટ જજ જે હેદ ધરાવનાર એક પણ નથી.
મદદની જરૂર–ચાલુ કેળવણીની પદ્ધતિ બહુ ખરચાળ છે. કોલે. જમાં અભ્યાસ કરવા માટે મેદાની બહુ જરૂર પડે છે. પુસ્તક અને ફીમાં મેટી રકમ ચાલી જાય છે, વળી પરદેશમાં રહેવાને ખરચ પણ બહુ ભારે પડે છે. આવાં અનેક કારણોથી સારી મદદ હોય તો જ અભ્યાસ થઈ શકે છે. માટે પૈસાદારોએ પોતાને હાથ લંબાવું જોઈએ. દુઃખ એ છે કે મેજ શોખમાં જીદગી ગાળનાર પૈસાદારના પુત્રો અભ્યાસ કરતા નથી, અભ્યાસ કરવાની દરકાર કરતા નથી અને ગરીબ માણસે અભ્યાસ કરી શકતા નથી કારણ કે તેઓ ખરચ બેજો ઉપાડી શકતા નથી. આથી બહુ થોડા માણસ અભ્યાસમાં આગળ વધી શકે છે. સેંકડે બહુ તે પાંચ ટકા પૈસાદાર હોય છે જ્યારે બાકીના ૪૫ ટકા તે ગરીબ હોય છે પસાદાર ધારે તે ગરીબને નિભાવી શકે અને એક ગ્રહસ્થ જે એકજ જણને સંપૂર્ણ કેળવણી અપાવે તે બહુ ભાણ નીકળી આવે. વળી આવી રીતે બહાર નીકળેલા માણસ પોતાની આગલી સ્થિતિ યાદ લાવી પોતાની કોમના ગરીબ તરફ ધાન આપેજ આપે, અને આ રીતે વિદ્વાની પરંપરા ચાલી આવે. બીજી કેમના આગેવાનો ખાનગી રીતે કેટલું કરે છે તે જે આપહું ભાગ્યશાળીઓ જુએ તે પિતાનું કર્તવ્ય તુરત સમજે.

Page #15

પ્રબોધ. જન કોલેજ અને બોડીગ–અલબત, જેમાં સખાવત તો થાય છે તેમાં શક નથી. પન્નાલાલબાબુએ કાઢેલી રકમ પૈકી એક સારી રકમ જન હાઈસ્કુલ બનાવવા માટે કાઢવામાં આવનાર છે. આની ઉપયોગીતા શું છે તે ઉપર સ્વતંત્ર લેખ લખવા જોઈએ. અત્ર પ્રસંગે જ લખવામાં આવ્યું છે. જૈન હાઈસ્કૂલમાં કેળવણ લેનાર વિદ્યાર્થીને ધાર્મિક કેળવણી આપવાની હોવાથી તેને ધાર્મિક લક્ષ્ય રહે તે સ્વાભાવિક છે. આ ખાતું સાધારણ રીતે ઠીક છે પણ આવા ખાતાની આપણે હાલ જરૂર ન હતી, હાલમાં મુંબઇમાં ઘણી હાઈરફલે છે અને તેથી તેમાં વધારો કરવાની જરૂર નથી. અભ્યાસ કરનારાઓને અગવડ પડે છે તે સાધનાની પડે છે. જે બોડીંગ કરીને તેમાં સર્વ પ્રકારની સગવડ કરવામાં આવે, પ્રત્યેક અભ્યાસીને ખાવાનું, ફી અને પુસ્તક આપવામાં આવે તે તેઓ બહુ સારી રીતે અભ્યાસ કરી શકે. અભ્યાસીઓને બેડીંગમાં ધાર્મિક શિક્ષણ મળે અને જે અભ્યાસીઓ પોતાને ખરેચે રહેવા માંગતા હોય તેઓ પણ તેમાં રહી શકે એવી ગોઠવણ કરેલી હોય તે સર્વ જૈન અભ્યાસીઓમાં બ્રાતૃભાવ વધે અને વિચારો પણ સુધરે. વળી એકત્ર હીલચાલ આવા ખાતાથી થઈ શકે. આવી બેગ મુંબઈમાં હોવાની બહુજ જરૂર છે. ધર્મ તરફ વલણ તે પછી રહેશેજ માટે જે હાઈસ્કૂલ અને બેડીગ વચ્ચે પસંદગી કરવાની હોય તે પૈસાને વ્યય આ બીજ ખાતામાં કરવાથી ખરચનારની નેમ વધારે સારી રીતે જળવાશે એમાં જરા પણ શક નથી. ઉપર જણાવ્યું તેમ હાલમાં પૈસાના સાધનોની ગેરહાજરી છે. ઘણું અનુભવીઓ બોગની જરૂરીઆત સ્વીકારે છે. કોલેજમાં અભ્યાસ કરનારાને સર્વ પ્રકારનો ખર્ચ આપવો હોય તે તે રૂ.૨૦૦૦ થી વધારે થતું નથી અને દશ હજારની વાર્ષિક રકમ ખરચવી હોય તે ૫૦ વિધાથી એક સાથે અભ્યાસ કરી શકે અને બીજા પૈસાપાત્ર માણસ પોતાની પાસેથી વ્યા કરી ભણે તે ચેડા વખતમાં આપણે કોમ સપાટી ઉપર આવી જાય.
જૈન કોન્ફરન્સની હિલચાલ મજબત કરવા માટે કેળવાય વગ વધારવાની બહુ જરૂર છે. જેને કેન્સરન્સ એ કેળવણુનેજ પ્રતાપ છે અને તે પાયાને મજબૂત રાખજ જોઈએ. વ્યાવહારિક કેળવણીનું ફંડ આવી બેડીંગ કરવામાં વાપરવામાં આવે તો સર્વ પ્રકારની ઇચ્છા પાર પડે. આનું ફળ દશ વરસમાં બતાવી શકાય. આવી બાબતમાં અનુભવીઓને મત છે.

Page #16

૨૫૪
શ્રી જનધમ પ્રકાશ,
વાની પણ પૂરેપૂરી જરૂર છે. કોન્ફરન્સમાં જે કોઈ પણ વિષય બહુ સારી રીતે ચચાવાની જરૂર હોય તો પ્રથમ પદે કેળવણી જ આવે છે અને તેના ઉપરજ ભવિષ્યનો મોટો આધાર છે. માટે આ બાબતમાં સત્તર પગલાં ભરવાં જોઈએ એવી આવશ્યકતા બતાવવી એ ઉચિત છે. ઘણા ભળે છે એમ કહેવું આપણી કેમ માટે તદન બેહંદુ છે. હજુ આ વિષયમાં આપણી કોમે બહુ થોડો વધારો કર્યો છે. આ બાબતમાં નવી નવી યોજનાઓ તેયાર કરી કેળવણી આગળ વધારવાની પ્રત્યેક જેની પ્રથમ ફરજ છે
અપૂર્ણ. મોતીચંદ ગીરધર કાપડીઆ. બી, એ. એલ. એલૂ બી.
મી.મોતીચંદ ગીરધરલાલને માનપત્ર આપવા માટે મહા
સુદ ૭ મે મેળવેલા જાહેર મેળાવડાનો હેવાલ.
મી. મેતીચંદ ગીરધરલાલે હાલમાં બી. એ. એલ. એલ બી. ની પરીક્ષા પસાર કરી તેઓ અમારી (શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક) સભાના સભાસદ હોવાથી તે પ્રસંગની ખુશાલીમાં સભા તરફથી માહશુદિ 9 મે લેઢીપેશાબના ઉપાશ્રયને નામે ઓળખાતા મકાનમાં જાહેર મેળાવડો કર. વામાં આવ્યો હતો. કેટલાએક અમલદાર, કેલેજના પ્રોફેસરો, હાઈકુલના માસ્તરે, ગ્રેજ્યુએટ તથા વેપારી વર્ગને લેખી આમંત્રણ મોકલવામાં આવ્યા હતા. પ્રમુખ સ્થાન લેવાનુ હાઈસ્કૂલના હેડમાસ્તર અને કોલેજના પ્રિન્સીપાલ જમશેદજી નવરોજજી ઉનવાળાએ સ્વીકાર્યું હતું માનપત્ર ઉગી નતના કાગળ ઉપર સુવર્ણમય છપાવીને તૈયાર કરવામાં આવ્યું હતું અને તે મુકવા માટે એક ચાંદીને વસુલ ડાબલો સુશોભિત તૈયાર કરાવવામાં આવે .
પિરના બરાબર એક કલાકે પ્રમુખ સાહેબ પધાર્યા હતા વોરા અમરચંદ જસરાજની દરખાસ્તથી અને વર હાંધ ઝવેરે તેને ટેકો આપવાથી તેઓ સાહેબે પ્રમુખ સ્થાન લીધા બા પ્રસંગ અનુસતું એક ટુંકું ભાષણ કર્યું હતું. ત્યારબાદ પ્રમુખ સાહેબની આજ્ઞા મેળવાને અમારી સભાના મંત્રી અમરચંદ ઘેલાભાઇએ તૈયાર કરામાં આવેલું માનપત્ર વાંચી સંભળાવ્યું હતું.

Page #17

માનપત્ર માટે ઝાહેર મેળાવડે. ૨૫ | ૐ નમ: સિદ્ધ છે
(માનપત્ર.) સદ્દગુણસંપન્ન ધર્મબંધુ
મોતીચંદ ગીરધરલાલ કાપડીઆ.
બી. એ. એ. એલ. બી. અમો જનધર્મ પ્રસારક સભાના સભાસદો તમારા અભ્ય. દયને નિરંતર ઇચ્છતા હોવાથી હાલમાં તમે પ્રાપ્ત કરેલા અને ભુદયને જાણી હર્ષના અચુપણાથી આ લઘુ માનપત્ર તમને અત્યંત આનંદપૂર્વક અર્પણ કરીએ છીએ. - તમે ગર્ભશ્રીમંત હોવા છતાં બીજા કોઈ પણ દુર્વ્યસનમાં નહીં ફસાતાં માત્ર વિદ્યાવિલાસી થઇ લઘુ વયથી અદ્યાપિ પર્યંત એક વખત પણ નિષ્ફળતા મેળવ્યા સિવાય અપરિમિત પ્રયત્ન વડે બી. એ. એલ. એલ. બી. ની માનવંતી ડીગ્રી પદવી હાલમાં મેળવી છે કે જેવી ડીબી અદ્યાપિ પર્યત આપણ ભાવનગર નિ. વાસી શ્રાવક સમુદાયમાં કેઈપણ વિદ્યાસાધક યુવાને મેળવી નથી, તમે પ્રથમ જ એવી ડીગ્રી મેળવવાને ભાગ્યશાળી થયા છે તેથી અમારા અંત:કરણ આનંદથી પ્રફુલ્લિત થયા છે.
વિનય, સુશીલતા, સતત અક્યાસ, ધર્મશ્રદ્ધા અને શ્રાવકોગ્ય ધર્મકાર્યમાં તત્પરતા-એ વગેરે તમારા ઉત્તમ સગુણોથી આક
ઈને આગળ ઉપર તમે તે કરતાં પણ વધારે ગુણેના ભાજન ચાઓ એવી ઇચછાથી આ માનપત્ર એનાયત કરવામાં આવે છે.
લક્ષ્મી અને સરસ્વતી તેમજ ઇંગ્રેજી વિદ્યા સાથે ધર્મશ્રદ્ધાનો લોકપ્રવાહમાં કહેવાતો દુર્ધટ સંબંધ તમારામાં પ્રત્યક્ષ ઘટમાન થયેલો જોઈ અમારા હૃદય વિકાર થાય છે,
તમે આ સભાના સભા કદ છે અને સભા પ્રત્યે સારી લા. ગણી ધરાવે છે તે પણ હવે પછી આવી સારી સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી સભાના દરેક કાર્યમાં મદદ આપી સભાના દરેક ઉદ્દેશને પરિપર્ણ કરી સહા આથી પણ ઉન્નત સ્થિતિએ પહોચાડશે એવી આશા રાખીએ છીએ.

Page #18

૨૫૬
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ છેવટે પરમાત્મા પાસે પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે તમે દિવ. સામુદિવસ વિશેષ અભ્યદય મેળવે, તમારી દરેક નેમમાં ફતેહ પામે, જન કેમનું હિત થાય તેવાં કાર્ય કરો, અને વિદ્યાદેવીના પ્રતાપથી તમે સંપત્તિવાન થઈ બીજ આપણે જિત બંધુઓને તમારા જેવી વિદ્યાદેવીની પ્રસાદી પ્રાપ્ત કરાવવામાં સાધનભૂત થાએ સંવત ૧૯૬૦ ના માધ સુદિ ૭ સવાર
લી. અમે છીએ તમારા હિતેચ્છુ.
જૈનધર્મ પ્રસારક સભાના સભાસદે. માનપત્ર વંચાઈ રહ્યા બાદ પ્રમુખ સાહેબે રૂપાના ડાબડામાં મુકી પણ આનંદી, મધુર તેમજ ફરજ સૂચવનારા શબ્દો સાથે મી, મેતીચંદને અર્પણ કર્યું હતું.
તેનો સ્વીકાર કરીને મી. મેતીચંદે ઉત્સાહ ભરેલા શબ્દોમાં તેનો ઉત્તર આપ્યો હતે. તેની અંદર આવા અત્યંત માનને માટે પોતાની અ.
યતા બતાવી માનપત્રમાં જણાવેલ સરસ્વતી ને લક્ષ્મીના સંબંધને તેમજ ઇગ્રેજી વિધા સાથે ધર્મશ્રદ્ધાને યુકિતપૂર્વક ઘટાવી હતી. તે સાથે પોતાને જૈન સમુદાયના તેમજ જૈનધર્મ પ્રસારક સભાના આભાર તળે દબાયેલ જણાવી તત્સંબંધો પિતાની ફરજ અદા કરવા માટે અંતઃકરણની લાગણી જાહેર કરી હતી. છેવટે હવે પછીના પિતાના કર્તવ્ય સંબંધે કહી બતાવવા કરતાં કરી બતાવવું શ્રેષ્ટ જણાવી ફરીને સર્વનો આભાર માની પિતાનું સ્થાન લીધું હતું.
ત્યારબાદ અત્રેના સુપ્રસિદ્ધ શાસ્ત્રી નર્મદાશંકર દાદરે એક રમુજી તેમજ અસરકારક ભાષણ કર્યું હતું. જેની અંદર અમારી સભા તરફને પિતાને લાંબા વખતનો સંબંધ જણાવી, તેની ઉન્નતિથી થયેલો હર્ષ જાહેર કરી વિધાલય (યુનીવર્સીટી) માંથી ડીગ્રી મેળવીને બહાર આવતા વિધાર્થીઓના બે વિભાગ પાડ્યા હતા. જેમાં મુખ્ય દ્વારથી નીકળેલા વિદ્યાર્થીઓની પકતમાં મી, મોતીચંદને મુક્યા હતા કે જેઓ ધાર્મિક હવા સાથે પિતાની ફરજ બજાવવામાં તત્પર રહે છે અને બીજા લઘુ વામ દ્વારથી નીકળેલા વિદ્યાર્થીઓની પકિત જુદી પાડી હતી કે જેઓ નાસ્તિક હોવા સાથે માત્ર પેટભરાજ કોપાર્જનમાં તત્પર અને ફરજથી વિમુખ થાય છે.

Page #19

માનપત્ર માટે જાહેર મેળાવડે. ૨પ૭ ત્યારપછી પ્રમુખ સાહેબની ઘણા સારા શબ્દમાં પ્રશંસા કરી હતી તે સાથે ભાવનગર સંસ્થાનમાં ખાસ કેળવણી ખાતાના પિતા તરિકે તેમને જાહેર કરી આ સઘળી તેમના પ્રયાસ ના ફળરૂપ પ્રસાદી જ જણાવી હતી. અને મી. મેતીચદને ઉકર્ષિ ઈછી પોતાનું ભાષણ સમાપ્ત કર્યું હતું.
- ત્યારબાદ પ્રોફેસર નથુભાઈ મછાચંદ કે જેઓ પ્રસિદ્ધ વકતા છે. તેમણે ઘણું અસરકારક ભાષણ કર્યું હતું જેની અંદર જૈન કોમ્યુનીટી પ્રત્યેની પિતાની લાગણી જાહેર કરીને મી. મેતીચંદ તથા તેમના વડીલને અભિનંદન આપ્યું હતું જેનવર્ગના આગેવાની ફરજ સમજાવી હતી અને જૈનસમુદાયની અંદર ચાલતા હાનીકારક રીવાજોનું નિકંદન કરવા ખાસ ભલામણ કરી હતી. આ ભાષણકર્તાના ભાષણે પ્રેક્ષક્રવર્ગના ચિત્તનું બહુજ આકર્ષણ કર્યું હતું.
ત્યારબાર અમારી સભાના પ્રમુખ કુંવરજી આણંદજીએ એક ટુંક ભાષણ કર્યું હતું જેની અંદર પ્રમુખ સાહેબે તેમજ બીજા અનેક ગૃહસ્થોએ સભામાં પધારીને જે માન આપ્યું છે તે મી. મોતીચંદને કે અમારી સભાને આપ્યું છે એટલું જ નહી પણ ખાસ કેળવણીનેજ એ માન આપ્યું છે એમ જણાવ્યા ઉપરાંત કેળવણી, વિધા અથવા જ્ઞાનવડેજ જીવન જીવસત્તાજીવત્વ છે એમ બતાવ્યું હતું અને કેળવવાથી જડ પદાર્થો પણ સ્વાદમાં, કિંમતમાં તેમજ ઉપયોગીપણામાં વૃદ્ધિ પામે છે તો મનુષ્ય પ્રાણી કેળવણી વડે કેળવવાથી તેનું મગજ કેળવવાથી કેમ સર્વોત્કૃષ્ટ ન થાય? અર્થાત થાયજ એમ સિદ્ધ કરી બતાવ્યું હતું. બાદ પ્રમુખ સાહેબ તરફથી પ્રસંગને અનુસરતું શ્રેષ્ટ ભાષણ સાંભળવાની જીજ્ઞાસા જાહેર કરીને પોતાનું ભાષણ ટુંકામાં ખતમ કર્યું હતું.
ત્યારબાદ પ્રમુખ સાહેબ મી. ઉનવાળાએ ઘણું સરસ લંબાણ ભાપણ કર્યું હતું. જેની અંદર અનેક બાબતેનો સમાવેશ કર્યો હતો. મી.મોતીચંદને તેની ફરજ સમજાવી હતી, જૈનવર્ગ સાથે પોતાને લાબો તેમજ ગાઢ સંબંધ જણાવ્યો હતો. લક્ષ્મી અને સરસ્વતીની એકત્રતાના સંબંધમાં સરસ્વતીના પ્રીતિપાત્રની લક્ષ્મીનેજ લક્ષ્મીપણે સિદ્ધ કરી બીજાઓની લક્ષ્મી અલક્ષ્મી છે એમ સિદ્ધ કર્યું હતું તેમજ તે બંનેને તે ગાઢ સંબધજ છે એમ જણ ની જ્યાં સરસ્વતી છે ત્યાં લક્ષ્મી સ્વતઃ આવે છે એમ બતાવ્યું હતું અને વિદ્યાથીનેજ શ્રીપણે સિદ્ધ કરી હતી. ત્યારપછી કેળવણીના સબંધમાં બીજી કેટલીક ઉપયોગી બાબતો જણાવી છેવટે જન કોમના તાકાળીક કર્તવ્ય તરિકે બે દરખાસ્તો રજુ કરી હતી. જેમાં પહેલી બ

Page #20

શ્રી જેનધર્મ પ્રકાશ. હારગામથી આવતા વિદ્યાર્થીઓને રહેવા વિગેરેની સગવડ માટે જૈન બેડીંગ સ્થાપવાની દરખાસ્ત હતી અને બીજી માગધી ભાષાનું જ્ઞાન મેળવવાની સગવડ થવા માટે સંસ્કૃત માર્ગો પદેશિકાને મંદિરાંત પ્રવેશિકાની જેવી બે બુક તૈયાર કરાવવા સંબંધી હતી.
પ્રમુખ સાહેબનું ભાષણ ખલાસ થયા બાદ તેમણે જણાવેલી બંને દરખાસ્તને પ્રોફેસર નથુભાઈ મંછાચંદે તથા કુંવરજી આણંદજીએ અનુમોદન આપ્યું હતું. અને સભામાં પધારેલ જન સમુદાયના આગેવાન ગૃહ
એ તે વાત ઉપાડી લીધી હતી તે ઉપરથી તરતજ જૈનબોર્ડીંગ સ્થાપવા માટે-તેના ઉપગ સારૂ દાદાસાહેબની વાડીમાં ગ્ય ઠેકાણે ખાસ મકાન બાંધવા વિગેરેના કાર્ય પરત્વે એક દંડ કરવામાં આવ્યું હતું. જેમાં નીચે જણાવ્યા પ્રમાણે સુમારે બે હજાર રૂપીઆ ભરાયા હતા. ૫૦૦) શ્રી જનધર્મ પ્રસારક સભાના ૨૫) વકીલ પરભુદાસ મેતીચં?
તાબામાં દાદાસાહેબની વાડી ૨૫) સ થવી દામોદરદાસ નેમચ સંબંધી મી, કુંવરજી આણું- ૨૫) શા જુઠાભાઈ વાલજી
દજીને પેલા ફંડમાંથી ૨૦) વોરા હરખચંદ સાવચંદ ૫૦૧) શેઠ રતનજી વીરજી ૧૧) વકીલ મુળચંદ નથુભાઇ ૫૧) શા, આણંદજી પુરૂત્તમ ૧૦) હેડ માસ્તરસાહેબ જ ૧૧) મી, મોતીચંદ ગીરધરલાલ
ન, ઉનવાળા ૧૦) વર અમરચંદ જસરાજ ૧૦) મે, રતીલાલભાઈ છોટાલા ૧૦) વેરા હઠીસંધ ઝવેર
દેશાઇ કોલર સાહેબ પી) મી, વ્રજલાલ દી રચંદ વકીલ ૨) માસ્તર જાદવજીભાઇ મ.
-- હાવજી ગુજરાતી સ્કૂલના
૧૯૮૨ હેડ માસ્તર, પ્રો. નથુભાઈ મંછાચંદે ભાવનગરમાં એક ખેલ કરીને તેની ઉપજ બેગમાં આપવા કબુલ કર્યું હતું.
ઉપર પ્રમાણે કુંડ ભરાયા બાદ આગળ વધારે ભરવાનું કામ મુલતવી રાખી સદરહુ બડગનું મકાન બંધાવવા વિગેરે કાર્ય કરવા માટે એક કમીટી નીમવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ બીજી બાબત હાથ ધરતાં વકીલ મુળચંદ નથુભાઇએ જાહેર કર્યું હતું કે માગધી ભાષા સંબંધી જ્ઞાન મેળવવાની અનુકુળતા થવા અમે પ્રયાસ શરૂ કરેલ છે. તેની પહેલી બુકના ૨૦ પાઠો તો તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે અને અમેં થડા વખતમાં તે કામ પૂરું કરવા ધારીએ છીએ.

Page #21

વર્તમાન ચા.
૨૫૯
પ્રમુખ સાહેબૅ જણાવ્યુ કે એવી બુક અનાવવાનું કામ બહુ સહેલુ નથી તેથી તમારા તરફ્થી જે મુકો તૈયાર કરવામાં આવે તે તપાસવા માંટે એક કમીટી નીમવાની આવશ્યકતા છે તે ઉપરથી નીચે જણાવેલા ગૃહસ્થાનો એક કમીટી મી. ઉનવાળાના પ્રમુખપણા નીચે નીમવામાં આવી હતી, શા. નર્મદાશંકર દામોદરશાસ્ત્રી માસ્તર નાનચંદ એહેચરદાસ બી.એ. વકીલ મુળચંદ્ર નથુભાઇ ઢાશી જીવરાજ આધવજીપી. એ. કાપડીઆ મતીચક્ર ગીરધરલાલ શ્રી. એ. એલ. એલ. મી. શા. અમચંદ ઘેલાભાઈ શા. ત્રીભુવનદાસ એધવજી મી,એ, માસ્તર માતીચંદ ઝવેરચદસાની ન્યાલચંદ લક્ષ્મીચઢ શ્રી. અ ઉપર પ્રમાણે કાર્યો કર્યા બાદ કુલ ગેટ અને પાન સેપારી તથા માનપત્રની નકલો 'વહેંચાયા બાદ પ્રમુખ સાહેબને ઉપગાર માનીને મેળાવડા અર્ખાસ્ત કરવામાં આવ્યે હતે.
રા કુંવરજી આણુ છ
वर्त्तमान चर्चा.
બનાસ પાઠશાળા અને શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભ:અમારી સભાની એક મીટીગ પેસ શુદિ ૧૫ મે મળી હતી. તે વખતે અનારસ પાઠશાળાના ઉદ્યમ વિષે વિચાર કરવામાં આવ્યા હતા. તે પ્રસંગે આવા પ્રકારની શાળાની આવશ્યકતા છે એમ જણાયાથી સભાએ તેપર વિચાર ચલાવ્યેા હતેા અને છેવટે એવે ઠાર કરવામાં આવ્યે હતેા કે પાદેશાળામાં ચાલતા અભ્યાસ સંબંધી ખાતામાં સભા તરફથી રૂ.૧૦૦) પાંય વરસ સુધી આપવા. સભાને હાલમાં અગ્નિપ્રકોપથી માટું નુકશાન હવાથી વધારે સારી રકમ આપવાની સ્થિતિમાં નથી; બાકી આવી હિં ચાલને પૂરેપૂરી મદદ આપવાનો જરૂર છે. સભાનુ કાર્ય વ્યવસ્થા ઉપર મુ· કાઇ જશે ત્યારે આ સંબંધમાં ક્રરો વિચાર કરવામાં આવશે. સભાની આ વના વ્યય જ્ઞાનખાતામાં કરી શકાય એવું છે, તેથી આ પ્રસંગે આપણા આગેવાનને ખીજા ખરચ માટે ધ્યાન આપવા ફરી એકવાર વિનંો કરવ માં આવે છે. જૈનધર્મનું જ્ઞાન સંગીન પાયા ઉપર મુકવુ હોય તે આ ખાતું પરમ સાધન છે. તે સાથે વળી આ ખાતાના વ્યવસ્થાપકોને સૂચના કરવામાં આવે છે કે એનીમીસાંટે મદ્રાસમાં ભાષણ આપતાં શાસ્ત્રી અને પ

Page #22

२९०
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ. ડીને આધુનિક વ્યવહારનું ઉપયોગી જ્ઞાન આપવા સાથે લોક પ્રીતિપાત્ર થાય એવી કેળવણી આપવાની આવશ્યકતા બતાવી હતી તે તરફ આપણે ૫નું ધ્યાન આપવાની જરૂર છે. પાઠશાળામાંથી પસાર થયેલ યુવાન વ્યવહારમાં પણ કુશળતા બતાવનાર થ જોઈએ.
હાનિકારક રીવાજે ઉપર ભાષણ–શ્રી જનધર્મ પ્રસારક સભા ની એક મીટીંગ મહાસુદ ૨ ને દિવસે મળી હતી. તે પ્રસંગે મી. મોતીય દ ગીરધર કાપડીઆએ જૈન કોમમાં હાનિકારક રિવાજે ઉપર લંબાણ ભાષણ આપ્યું હતું. તે ભાષણમાં તેઓએ સુધારા કરવા પહેલાં બે સૂવ ઉપર ખાસ ધ્યાન આપવાનું જણાવ્યું હતું. ક્ષેત્ર કાળ અને ભાવને ફેરફાર ધ્યાનમાં રાખવું અને આપણા સાંસારિક બંધારણને અનુકુળ રહેવું. આ સૂત્ર ઉપર રચાયેલા સુધારા બહુસમ્મત થઈ શકે છે. બાળલગ્નથી થતી હાનીઓ, વૈદિક, શારિરીક, માનસિક અને વ્યવહારીક નજરથી બાળલગ્નથી થતાં નુકશાન, કન્યાવિક્રયથી સ્ત્રીઓની અધમ સ્થિતિ, વિધવા વિવાહના પ્રસંગે ન આવે એવું બંધારણ કરવાની જરૂર, તેના ઉપાયમાં બાળલગ્ન વૃદ્ધ વિવાહ અને વેવીશાળના ધોરણેને બંધ કરવાની જરૂર, પલ્લાનો રિવાજ દાખલ કરવાની જરૂર, રડવા કુટવાના હાનિકારક રિવાજો, મરણ પછી જમણવાર (ઉત્તરકાર્ય) થી થતી પૈસા સંબંધી હાની, કેમની સામાન્ય સ્થિતિ, દિત્રિયા નિષેધ વિગેરે બહુ વિષયો ઉપર વિવેચન કર્યું હતું. કેટલાક ગૃહસ્થોએ તે સંબંધમાં પોતાના વિચારે બતાવ્યા હતા અને ત્યારપછી પ્રમુખ મી. કુંવરજી આણંદજીએ લંબાણથી વિવેચન કર્યા બાદ સભાનું કાર્ય સમાપ્ત કરવામાં આવ્યું હતું. ભાવનગર શહેરમાં આવા વિષયોની બાબતમાં જાહેર મેળાવડા થવાની પૂરેપૂરી જરૂર છે. જ્યાં સુધી લોકોમાં વિચારની જાગૃતી નહીં થાય ત્યાં સુધી કેઈપણ પ્રકારનું સ્થાયી ફેરફાર થઈ શકતું નથી. આ સમય બહુ અગત્યનો છે અને આપણી કોમના આગેવાનોએ જાગૃતિ રાખી કેમની સેવામાં પગભર થઈ જવું જોઈએ છે, ભાષણ બહુ લંબાણ હોવાથી સ્થળ સંકોચને લીધે અમે દાખલ કરી શકતા નથી. | સુધારાનું પ્રભાત, એક દુષ્ટ રિવાજની જીવન સંધ્યા:શ્રી ભાવનગરમાં એક દુષ્ટ રિવાજ જીવન સંધ્યાની સ્થિતિએ આવી ગયો છે. મરણ પછવાડે ફરજીયાત જમણવારથી આપણી જેન કેમ બહુ દુઃખદ સ્થિતિ પર આવી ગઈ છે. મુળ હેતુના જ્ઞાન વગર તદન મૂર્ખાઈથી હિંદુઓ પાસેથી ગ્રહણ કરેલ આ રિવાજ કોઈ વૃદ્ધના મરણ પ્રસંગે દૂરના સગા

Page #23

વર્તમાન ચર્ચ,
૨૬૧ એના બેજનથી શરૂ થઈ આજે આબાલવૃદ્ધ પર્યત અનેક ફરજીયાત રીતે રાખલ થઈ ગયો છે. આ રિવાજમાં મુનિમહારાજશ્રી વૃદ્ધિચંદજીના પ્રયાસથી કેટલોક સુધારો થે હતો હાલમાં તેઓના પગલાને અનુસરીને વારા અમરચંદ જસરાજે પોતાને પૂજ્ય પિતાશ્રીના મરણ પાછળ જ્ઞાતિ ભજનમાં એક દિવસનો ઘટાડો કરીને અફાઈ મહોત્સવમાં સારે ખર્ચ કર્યો છે. સાંસારિક બાબતને ધાર્મિક રૂપ આપવાને આ પ્રયાસ પ્રશસ્ય છે. વળી સાંસારિક જી તિભાન કરયાત ત્રણ દિવસ થતા હતા તે તેઓ એ બે દિવસની હદમાં આણી મૂક્યા છે. જ્યારે આપણા આગેવાનો આવી રીતે જ્ઞાતિના ઉદ્ધાર માટે પિનો દાખલો બેસાડશે ત્યારે અભ્યદય નજીક આવશે. આવા રિવાજની જરા પણ જરૂર નથી. છતાં લોક સ્થિતિ પર ઓછું અવલોકન કરનારા અને નાના મંડળીના અભિપ્રાય ઉપર પોતાનું સુકાન ચલાવનારા શોક સમયે તદન વિરોધાભાસ બતાવનારા મિષ્ટ ન ઉડાવે એ સમજમાં જ પણ યોગ્ય લાગતું નથી. ઉત્તરકાર્ય થી મૃતને જરા પણ લાભ થાય છે એમ આપણે માનતા નથી તેથી ધાર્મિક નજરથી પણ આ રિવાજ બંધ કરી દેવા જોઈએ. તે સાથે પૈસાને સવાલ તો બહુ જ વિચારવા જેવું છે.
જન બેડ ગ–આ મહિને ભાવનગરમાં બહુજ આનંદનો પસાર થયો છે. વર્તમાન ચર્ચાના ઘણા વિષયે ભાવનગર સંબંધમાં જ આવ્યા છે. જ્યારે દિગંબરી જેને શ્રી મુંબઈ અને અમદાવાદમાં બેડીંગ ધરાવે છે ત્યારે આપણે શ્વેતાંબરીએ આ બાબતમાં સારા પાયા ઉપર હિલચાલ કરવાની જરૂર છે, બેડ માં ઉંચી કેળવણી લેનાર જૈન યુવાનોને રાખવામાં આવે છે અને તેઓને ટેબલ ખુરશી લાઈટ વિગેરેની સગવડ કરી દેવામાં આવે છે. ઉંચી કેળવણીને મદદ આપી તે દ્વારા જન ભાઈઓને આગળ વધેલા જોવાની અભિલાષા આપણી કામના આગેવાનોમાં જાગૃત થઈ છે. આપણે બહુ મેડા જાગ્યા છીએ છતાં પણ હજુ બહુ કરવાનું છે. આપણી કોમ એક પણ ઓનરેબલ કે એક પણ રિપેરેટર ધરાવતી નથી એ બહુ શંકાસ્પદ અને નીચું જોવરાવનારું છે. આવી સ્થિતિ છે ત્યારે આપણે કેળવણીને મદદ આપવી જોઈએ એ તદ્દન જરૂરનુ છે, બેડ ગથી કેળવણીને મદદ મળવા ઉપરાંત તેનો લાભ લેનાર પિતાની જન તરીકેની ફરજ સમજે છે. ભાવનગરમાં કેલેજ છે અને તેથી અત્ર બેગની જરૂર હતી. બીજી બાજુએ પ્રગટ થયેલા સમાચાર ઉપરથી જણાશે કે શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા તરફથી બોલાવેલી મીટીંગમાં માસ્તર જમશેદજી નવરેજછ ઉનવાળા

Page #24

૨૬૨
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ, એમ એ ની પ્રેરણાથી એક સારૂ ફંડ બેગ બાંધવા સારૂ એકઠું કર. વામાં આવ્યું છે. આ સંબંધમાં અમારે કહેવાનું એટલું જ છે કે દાદાસાહે બની જગ્યા બેડીંગ માટે બહુ સારી છે ત્યાં રહેવાથી દેરાસરને લાભ જૈન વિદ્યાર્થીઓને મળશે અને હવા પાણી પણ અનુકુળ આવશે. શ્રી સંધના આગેવાને આ કાર્ય ઉપાડી લઈ ભવિષ્યની જનપ્રજાને આશિર્વાદ લેશે એવી પૂરે પૂરી આશા છે. વળી બીજા શહેર જેવા કે અમદાવાદ, વડોદરા વિગેરેના આગેવાનો પણ જનબેગ કરવાની જરૂર પીછાની હાલ તુરત કી બોર્ડીંગ ન બને તે મુકામ વિગેરેની સગવડ કરી આપી જૈન વિદ્યાર્થીઓમાં તરવજ્ઞાન અને પરસ્પર પ્રેમ વધે એવા કાર્યને મદદ આપશે.
वर्तमान समाचार. વિરા અમરચંદ જસરાજે તેમના પિતાશ્રી પાછળ કરેલ ધર્મદે -ભાવનગર જૈન સમુદાયના આગેવાન વોરા જસરાજ સુચ દના સિદ્ધક્ષેત્ર (પાલીતાણું ) માં માગશર વદિ ૧૦ મે થયેલા ખેદકારક મૃત્યુ પછી તેમની ઉત્તર ક્રિયાને પ્રસંગે તેમના સુપુત્ર વોરા અમરચંદ ભાઈએ નીચે જણાવેલી રકમ જ્ઞાતિ વર્ગની સમક્ષ ધર્માદા તરિક અર્પણ કરી હતી. પ૦૦) જેન નિરાશ્રીત બંધુઓને મદદ આપવામાં (આ કાર્ય
સારૂ એક ખાસ કમીટી નીમીને તેની યોગ્ય વ્યવસ્થા
કવાની પોતાની ઈચ્છા જવી હતી) ૪૦) શ્રી સિદ્ધાચળની છ ગાઉની પ્રદક્ષિણને દિવસે (ફાગણ
સુદિ ૧૩ શે) સિદ્ધવડે વ્યાજમાં યાત્રાળુઓની ભકિત
કરવા સંબંધી ખર્ચ કરવામાં ૧૦૦) મરણ તિથિએ વ્યાજમાંથી આંગી કરાવવામાં ૧૦૦) ભાવનગર પાંજરાપોળમાં. ૫) શ્રી બનારસ જન પાઠશાળામાં ૨) સાતક્ષેત્રમાં ૨૦) ઉત્તરે કાર્યને દિવસે માછીની જાળ છેડાવવામાં તથા રાં
કા લાકેને જમાડવામાં

Page #25

વર્તમાન સમાચાર, ૧૫) મુનિરાજશ્રી વૃદ્ધિચંદજી જનશાળામાં ૧૫) ઉજમબાઈ જન કન્યાશાળામાં
ઉપર જણાવ્યા સિવાય મૃત્યુને દિવસે શ્રી પાલીતાણામાં પણ શુભ નિમિત્તે સારો વ્યય કર્યો હતે આવા ઉત્તમ કાર્યનું દ્રવ્યવાન જૈનબંધુએ એ ખાસ અનુકરણ કરવું યોગ્ય છે.
**
શ્રી ભાવનગર જૈન કન્યાશાળામાં ઇનામ મેળાવડે–ગયા પિસ વદિ ૭ ને સોમવારે શ્રી ભાવનગરમાં જૈન કન્યાશાળામાં અભ્યાસ કરતી બાળાઓને ઈનામ આપવાનો મેળાવડે શેઠ નારણજી ભાણાભાઈ ને પ્રમુખપણ નીચે કરવામાં આવ્યું હતું. તે પ્રસંગે શ્રી અમદાવાદની જૈન કન્યાશાળાના સુપરવાઇઝર શા હીરાચંદ કકલભાઈ તથા પ્રોફેસર નથુભાઈ મંછાચંદ વિગેરે બહારગામના કેટલાએક ગૃહસ્થ પણ પધાયો હત. કન્યાઓની પરિક્ષા પ્રથમ લેવાવવામાં આવી હતી અને તેમાં મેળવેલા માર્કના પ્રમાણમાં આ ઇનામ આપવામાં આવ્યું હતું. ત્રણ કલાસમાં થઈને ૧૨૫ કન્યાઓને રૂપા) નું ઈનામ શેઠ નગીનદાસ કપુરચંદ ઝવેરી મુંબઈવાળા તરફથી આપવામાં આવ્યું હતું અને ત્રણ શિક્ષકોને ત્રણ વસ્ત્ર કન્યાશાળા તરફથી આપવામાં આવ્યા હતા. કન્યાઓએ પિતા ને અભ્યારે ટુંકામાં બતાવીને તેમજ મનોરંજક નીતિ સંબંધો ગાયને ગાઈને સભાજનને પ્રસન્ન કર્યા હતા. તે પ્રસંગે સદરહુ કન્યાશાળાને વાષક રીપોર્ટ પણ વાંચી સંભળાવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ કન્યાઓના આનંદ વચ્ચે મેળાવડે બરખાસ્ત થયો હતો.
**
*
*
શ્રી વળામાં પ્રતિષ્ઠા મહેસ્વ-માહા સુદિ ૧૨ શુક્રવારે શ્રીવળ કે જે અસલ વલ્લભીપુરને ઠેકાણે વસેલું છે, ત્યાં શ્રી સંઘે એક ઘણું સુંદર નવું દેરાસર બંધાવ્યું છે તેમાં પ્રભાતના મદ્રાસ ૧૦ કલાકે શ્રી પ શ્વેનાથજીની પ્રતિeણ ઘણા મહત્સવ સાથે કરવામાં આવી છે. પ્રતિષ્ઠા કરાવનાર પન્યાસ શ્રી ગંભીરવિજયજી તથા પન્યાસ શ્રી નેમવિ જયજી હતા. શ્રાવક તરિકે ક્રિયા કરાવવા માટે શ્રી છાણીથી શ્રાવક જમનાદાસ હીરાચંદ આવેલા હતા. મૂળનાયકજીના બિંબ મેતા કયા ણજી નરસીદાસે પધરાવ્યા છે. નકરા વિગેરેની ઉપજ દેરાસરમાં સાત આઠ હજાર રૂપીઆની થઈ છે. મહેચ્છવ સારે થયું છે. ત્યાંના દરબાર

Page #26

'
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ,
શ્રીએ દરેક વખત ત્યાં પધારીને શ્રાવક વર્ગને સારૂ ઉત્તેજન આપ્યું છે. શુદ્ધિ ૧૨ શે એપારે શાંતિસ્નાત્ર ભણાવવામાં આવ્યું છે અને સુદિ ૧૪ શે અષ્રાત્તરી સ્નાત્ર ભણાવવમાં આવ્યુ છે. પ્રતિષ્ટાને દિવસે મહેતા કુંટુબ તરકુથી નવકારશી કરવામાં આવી છે અને શુદિ ૧૫ મે શ્રી સુરત વાળા ઝવેરી દેવચંદ્રે લાલભાઇ તરથી નવકારશી કરવામાં આવી છે પ્રતિષ્ટાના પ્રસંગ ઉપર બહાર ગામથી પુષ્કળ માણુસે આવ્યું હતું અને સર્વત્ર આનંદ વન્ત્યા હતા.
**
*
શ્રી ધ્રાંગધરામાં પ્રતિષ્ટા—મહા શુદિ ૧૫ સામવારે શ્રીધ્રાંગધરામાં શ્રી અજિતનાથજીની પુનઃપ્રતિષ્ટા કરવામાં આવી છે. પ્રથમ પ્રતિષ્ટા થયા ખાદ આસન નમી જવાથી અને તપાસ કરતાં દૃષ્ટિ મેળ બરાબર ન હાવાથી કરીને પ્રતિષ્ટા કરવી પડી છે. મૂળનાયકજી સાથે બીજા બે બિંબ સાંજ અને ૯ બિંબ તથા ૧ ચામુખ દેરારજી ઉપર બે દેરીઓમાં સ્થા પવામાં આવ્યા છે. તેમજ શ્રીસ ભવનાથજીના દેરાસરમાં પડેલી ઉપરના ભાગમાં એક દેરીમાં શ્રી પાર્શ્વનાથજીના બિંબ પધરાવવામાં આવ્યા છે. વિધિ વિધાન કરાવવા શેઠ છેટાલાલ લલ્લુભાઇ વિગેરે અમદાવાદથી આવ્યા હતા. મુનિરાજ શ્રી મીર્ણવજયજી પણ પધાર્યા હતા. મ હચ્છત્ર સારો થયો છે દેરાસરમાં રૂ ૨૦૦૦) લગ ભગ ઉપજ થઇ છે ત્યાંના રાજાસાહેબ બહાર ગામ હતા તે ખાસ આ મિત્તે ત્યાં પધાર્યા હતા અને રૂ.૨૦૦) શ્રી સંધને મહેચ્છવ ખાતે આપ્યા હતા.
** *
શ્રીપાલીના સમાચાર—શ્રીપાલી જતું ધપુરથી ખબર મળ્યા છે કે, ત્યાં બાવીશ ટાળા ( તુઢીઆ ) માંથી અમરિસંહજીના સમુદાયના ચાર સાધુઓએ મુનિરાજ શ્રી પ્રમાદ વિજયજીની પાસે ટુટક પથ્ ત્યજી દઇને માહ દિ ૨ જે ચારિત્ર ગ્રહણ કર્યું છે. ટુક પણામાં લક્ષ્મી ચંદજી, પન્નાલાલજી, ઉગ્રસેનજી અને હરિદ્વારીલાલજી નામ હતા તેમના સંવેગી પણામાં મુનિ ચ વિજયજી, મુનિ રાજેન્દ્ર વિજયજી, સુનિ લાલ વિજયજી અને મુનિ તિલક વિજયજી નામ રાખવામાં આવ્યા છે. શાસ્ત્રાના આધારો તથા યુતિ વડે જિનમંદિર અને જિનપ્ર તિમાની સિદ્ધિ મુનિરાજ શ્રી પ્રમેાદ વિજયજીએ કરી બતાવ્યાથી તેમને ખરી હકીકત સમજાયાને લીધે દ્રુટક પણ તજી દીધું છે. તેમનુ અનુકરણૅ કરીતે ખીજાએએ પણ ખરી હકીકત સમજાય એટલે પ્રથમ ગ્રહુણ કરેલ અસસ ભાગ તજી દેવા ઘટે છે.

Page #27

* જાહેર ખબર.
(મુનિ મહારાજાઓને યોગ્ય સૂચના.) - પોતાના શા ખ તરીકે વૈિદકનો અ ક્યાસ કરી નાના પ્રકારની હુંચી ઉચી દવાઓ બનાવી હરકેાઇ વર્ગના માણસને ધમાદા તરિકે બાપતા હોવાથી મુનિ અમવિજયજી વાતે જરૂર પડતાં મને (રધા ગામે બોલાવવામાં આવ્યા હતા. મારાથી બનતા પ્રયાસ {" તેમના વ્યાધી દુર કરી બે માસ તક સેવા કરી હતી ત્યારથી મારૂ મન મુનિરાજની સેવા તરફ વધારે લાગેલું છે તેથી જો કાઇ મુનિરાજ પોતાના વ્યાધિની વિગત લખી મોકલશે તેને હું તરતજ તેને માટે ચેાગ્ય દેવા મારે ખર્ચ મોકલાવીશા
આ શા. માણેકચંદજી શાજમલજી.
રાહુરી. જીલા અહેમદનગર,
જાહેર ખબર. ( આંખના દરદીઓને અમુલ્ય તક. ) - (મુનિરાજ તથા સાધ્વી માટે મફત.)
અક્ષરૂપી ૨નને જાળવવુ એજ દુનીયામાં માટી દાલત છે, શરીરે સુખો તેજ ખરા સુખી કહેવાય છે, ને શરીરને આધાર ચક્ષ ઉપર છે. તેથી આગળ ઉપર ચશ્માની જરૂર ન પડે હમેશાં આંખ સાફ રહે અને તેજી છે તેને માટે “શુદ્ધ સાચા મોતીના સુરમા?” કાળા, સતિ, થવા લાલ ત્રણે રંગના પણ એક સખા ગુણવાળા અમે અનાવેલ છે તે જોઇએ તેણે મંગાવ. તેની કિસ્મત નબર ૧ લાના તેલા ૧ ના ૩, ૪) અને નબર બીજાના તાલા૧. ના રૂ.૨) પાસ્ટ 'ખી જીદુ પરદેશવાળાને વેલ્યુએબલથી માફલશુ આ દવાથી ધણી ફાયદા થાય છે. ધણા માણસોને ફાયદા થયેલા છે તેના સર્ટીફીકેટે અમારી પાસે શાજીદ છે. .
ત્રણે જાતના સુરમા બનાવનાર તથા વેચતાર
શેઠ ત્રીભાવનદાસ હડીશગ. જામનગર-કાઠીયાવાડ

Page #28
જૈનમત સ મીક્ષા ને આર્યસમાજ. આર્ય સમાજના એક પળખી ઉપદેશક શંભુલત્ત શામાએ જૈન મત સમીક્ષા' નામની એક બુક છપાવીને બહાર પાડી છે. આ બુકમાં જૈનધર્મના સબ ધમાં એટલુ"અધુ’ અલીલ અને અન્ય વૃશ્ચિત લખાણ કર્યું છે કે જેવું સભ્યજનના મુખમાંથી નીકળી પણ શકે નહીં ખાસ જૈનધમીએાની લાગણી દુ:ખાવવા માટેજ શામેં કર્યું હોય એમ ભાસ થાય છે. લખાણની કનોખ્રતા લાવી શાકાય એમ નથી. મા આશુત યોગ્ય ઉપાય લેવા માટે આખા હિંદુસ્થાનની જૈન ક્રમ જાગૃત થઈ ગઈ છે, ચારે બાજુ પાકા૨ થઈ રહ્યા છે. પંજાબ, દીકહી, કલકતા, અમદાવાદ, મુંબઇ, મુ૨ત વિગેરે તરફથી પંજાબના લેફટનન્ટ ગવર્નર સાહેબ તરફ એ બાબતની યોગ્ય દાદ મેળવવા અરજીઓ ગઇ છે. મુંબઇથી જી. જૈન એસોશીએશન ઓફ ઇંડીયા તરફથી પણ એક અરજી મે. કલાવી છે. અત્રેના સ ધ પણ સદરહુ કાર્ય નિમિત્તે એક હે મgયા હતા અને એક અ૨જી માકલવાના ઠરાવ કયા છે અરજી તૈયાફ પણ થઇ છે, એકાદ દિવસમાં રવાના થશે. આવા જૈનધ ના. પૂર્ણ છેષીઓને ચાગ્ય શિક્ષા મળે તેવા પ્રયત્ન કરવામાં કોઇ પણ જૈન બંધુઓએ પ્રમાદ કરવો ન જોઇએ, લવાજમની પહોચ આવતા અંક માં આપશુ. For Private And Personal Use Only