Book Title: Jain Dharm Ki Kahaniya Part 05
Author(s): Haribhai Songadh, Swarnalata Jain, Rameshchandra Jain
Publisher: Akhil Bharatiya Jain Yuva Federation
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032254/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5 prakAzaka akhila bhA. jaina yuvA phaiDarezana-khairAgar3ha zrI kahAna smRti prakAzana - sonagar3ha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA saMkSipta paricaya zrI khemarAja gir3iyA zrImatI dhur3IbAI gir3iyA jinake vizeSa AzIrvAda va sahayoga se granthamAlA kI sthApanA huI tathA jisake antargata prativarSa dhArmika sAhitya prakAzita karane kA kAryakrama sucAru rUpa se cala rahA hai, aisI isa granthamAlA ke saMsthApaka zrI khemarAja gir3iyA kA saMkSipta paricaya denA hama apanA kartavya samajhate haiM - janma : san 1919 cAMdarakha (jodhapura) pitA : zrI haMsarAja, mAtA : zrImatI mehaMdIbAI zikSA/vyavasAya : mAtra prAyamarI zikSA prApta kara mAtra 12 varSa kI umra meM hI vyavasAya meM laga ge| sat-samAgama : san 1950 meM pUjya zrIkAnajIsvAmI kA paricaya sonagar3ha meM huaa| brahmacarya pratijJA : mAtra 34 varSa kI umra meM san 1953 meM pUjya svAmIjI se sonagar3ha meM brahmacarya pratijJA lii| parivAra : Apake 4 putra evaM 2 putriyA~ haiN| putra --dulIcanda, pannAlAla, motIlAla evaM premacaMda / tathA putriyA~ - bra. tArAbena evaM mainaaben| donoM putriyoM ne mAtra 18 varSa evaM 20 varSa kI umra meM hI AjIvana brahmacarya kI pratijJA lekara sonagar3ha ko hI apanA sthAyI nivAsa banA liyaa| vizeSa : bhAvanagara paMcakalyANaka pratiSThA meM bhagavAna ke mAtA-pitA bne| san 1959 meM khairAgar3ha meM jinamaMdira nirmANa karAyA evaM pUjya gurudevazrI ke zubha haste pratiSThA meM vizeSa sahayoga diyaa| san 1988 meM 25 divasIya 70 yAtriyoM sahita dakSiNa tIrthayAtrA saMgha nikAlA evaM aneka sAmAjika kAryoM ke alAvA aba vyavasAya se nivRtta hokara adhikAMza samaya sonagar3ha meM rahakara Atma-sAdhanA meM bitAte haiN| Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA graMthamAlA kA 8 vA~ puSpA jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga-5) :: lekhaka :: bra. harilAla jaina, sonagar3ha :: anuvAdaka :: bra. vimalA baina, jabalapura :: sampAdaka :: paNDita ramezacanda jaina zAstrI, jayapura :: prakAzaka :: akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana mahAvIra cauka, khairAgar3ha - 491 881 (chattIsagar3ha) aura zrI kahAna smRti prakAzana santa sAnnidhya, sonagar3ha - 364 250 (saurASTra) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - abataka -20,000 pratiyA~ paMcama AvRtti - 2,200 pratiyA~ (dazalakSaNa mahAparva, 2009 ke avasara para) kula - 22,200 pratiyA~ nyauchAvara - dasa rupaye mAtra prApti sthAna - 1. akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, zAkhA-khairAgar3ha zrI khemarAja premacaMda jaina, 'kahAna-niketana' khairAgar3ha - 491881, ji. rAjanAMdagA~va (ma.pra.) 2. paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura - 302015 (rAja.) 3. bra. tArAbena mainAbena jaina 'kahAna razmi', sonagar3ha - 364250 ji. bhAvanagara (saurASTra) TAIpa seTiMga evaM mudraNa vyavasthA - jaina kampyUTarsa, zrI ToDaramala smAraka bhavana, maMgaladhAma, e-4, bApUnagara, jayapura - 302015 phona : 0141-2701056 phaiksa : 0141-2708965 mAvA.: 094147 17816 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI dvArA prabhAvita AdhyAtmika krAnti ko jana-jana taka pahu~cAne meM paNDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura ke DaoN. hukamacandajI bhArilla kA yogadAna avismaraNIya hai, unhIM ke mArgadarzana meM akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana kI sthApanA kI gaI hai| phaiDarezana kI khairAgar3ha zAkhA kA gaThana 26 disambara, 1980 ko paNDita jJAnacandajI, vidizA ke zubha haste kiyA gyaa| taba se Aja taka phaiDarezana ke sabhI uddezyoM kI pUrti isa zAkhA ke mAdhyama se anavarata ho rahI hai| . isake antargata sAmUhika svAdhyAya, pUjana, bhakti Adi dainika kAryakramoM ke sAtha-sAtha sAhitya prakAzana, sAhitya vikraya, zrI vItarAga vidyAlaya, granthAlaya, kaiseTa lAyabrerI, sAptAhika goSThI Adi gatividhiyA~ ullekhanIya haiM; sAhitya prakAzana ke kArya ko gati evaM niraMtaratA pradAna karane ke uddezya se san 1988 meM zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA kI sthApanA kI gii| isa granthamAlA ke parama ziromaNi saMrakSaka sadasya 21001/- meM, saMrakSaka ziromaNi sadasya 11001/- meM tathA paramasaMrakSaka sadasya 5001/- meM bhI banAye jAte haiM, jinake nAma pratyeka prakAzana meM diye jAte haiN| pUjya gurudeva ke atyanta nikaTastha antevAsI evaM jinhoMne apanA sampUrNa jIvana unakI vANI ko AtmasAta karane evaM lipibaddha karane meM lagA diyAaise bra. haribhAI kA hRdaya jaba pUjya gurudevazrI kA cira-viyoga (vIra saM. 2506 meM) svIkAra nahIM kara pA rahA thA, aise samaya meM unhoMne pUjya gurudevazrI kI mRta deha ke samIpa baiThe-baiThe saMkalpa liyA ki jIvana kI sampUrNa zakti evaM sampatti kA upayoga gurudevazrI ke smaraNArtha hI kharca kruuNgaa| taba zrI kahAna smRti prakAzana kA janma huA aura eka ke bAda eka gujarAtI bhASA meM satsAhitya kA prakAzana hone lagA, lekina aba hindI, gujarAtI donoM bhASA ke prakAzanoM meM zrI kahAna smRti prakAzana kA sahayoga prApta ho rahA hai, jisake pariNAma svarUpa naye-naye prakAzana Apake sAmane haiN| Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya prakAzana ke antargat jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 1 se 18 taka evaM laghu jinavANI saMgraha : anupama saMgraha, caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindIgujarAtI), pAhur3a dohA-bhavyAmRta zataka-AtmasAdhanA sUtra, virAga saritA tathA laghutattvasphoTa, aparAdha kSaNabhara kA (kaoNmiksa)- isaprakAra 26 puSpa prakAzita kiye jA cuke haiN| . jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 5 ke rUpa meM bra. haribhAI sonagar3ha dvArA likhita hanumAna caritra ko prakAzita kiyA gayA hai| jisakI abataka 20 hajAra pratiyA~ samAja meM pahu~ca cukI haiN| isakA hindI anuvAda bra. vimalA bena jabalapura ne evaM sampAdana paNDita ramezacaMda jaina zAstrI, jayapura ne kiyA hai| ata: hama ina sabhI ke AbhArI haiN| ___ AzA hai purANa puruSoM kI kathAoM se pAThakagaNa avazya hI bodha prApta kara sanmArga para calakara apanA jIvana saphala kreNge| - jaina bAla sAhitya adhika se adhika saMkhyA meM prakAzita ho| aisI bhAvI yojanA meM zAntinAtha purANa, AdinAtha purANa Adi prakAzita karane kI yojanA hai| .. sAhitya prakAzana phaNDa, AjIvana granthamAlA ziromaNi saMrakSaka, paramasaMrakSaka evaM saMrakSaka sadasyoM ke rUpa meM jina dAtAra mahAnubhAvoM kA sahayoga milA hai, hama una sabakA bhI hArdika AbhAra prakaTa karate haiM, AzA karate haiM ki bhaviSya meM bhI sabhI isI prakAra sahayoga pradAna karate rheNge| vinItaH motIlAla jaina adhyakSa sAhitya prakAzana pramukha premacanda jaina Avazyaka sUcanA pustaka prApti athavA sahayoga hetu rAzi DrAphTa dvArA "akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, khairAgar3ha" ke nAma se bhejeN| hamArA baiMka khAtA sTeTa baiMka Apha iNDiyA kI khairAgar3ha zAkhA meM hai| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinamra AdarAJjalI janma 1/12/1978 (khairAgar3ha, ma.pra.) svargavAsa 2/2/1993 (durga paMcakalyANaka) sva. tanmaya (pukharAja) gir3iyA alpavaya meM aneka uttama saMskAroM se surabhita, bhArata ke sabhI tIrthoM kI yAtrA, paryoM meM yama-niyama meM kaTTaratA, rAtri bhojana tyAga, TI.vI. dekhanA tyAga, devadarzana, svAdhyAya, pUjana Adi chaha Avazyaka meM hamezA lIna, sahanazIlatA, nirlobhatA, vairAgI, satyavAdI, dAna zIlatA se zobhAyamAna terA jIvana dhanya hai| ___ alpakAla meM terA AtmA asAra-saMsAra se mukta hogA (vaha svayaM kahatA thA ki mere adhika se adhika 3 bhava bAkI haiN|) cinmaya tattva meM sadA ke lie tanmaya ho jAve - aisI bhAvanA ke sAtha yaha viyoga kA vairAgyamaya prasaMga hameM bhI saMsAra se virakta karake mokSapatha kI preraNA detA rahe ) - aisI bhAvanA hai| dAdA sva. zrI kaMvaralAla jaina pitA zrI motIlAla jaina buA zrImatI DhelAbAI jIjA zrI zuddhAtmaprakAza jaina jIjA zrI yogezakumAra jaina dAdI sva. mathurAbAI jaina mAtA zrImatI zobhAdevI jaina phUphA sva. tejamAla jaina jIjI sau. zraddhA jaina, vidizA jIjI sau. kSamA jaina, dhamatarI (5) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ni Dao Di hamAre mArgadarzaka zrI dulIcaMda baraDiyA rAjanAMdagA~va pitA - sva. phatelAlajI baraDiyA putra lalita sva. nirmala anila suzIla sarala svabhAvI baraDiyA dampatti apane jIvana meM varSoM se sAmAjika aura dhArmika gatividhiyoM se jur3e haiN| san 1993 meM Apa logoM ne 80 sAdharmiyoM ko tIrthayAtrA karAne kA puNya arjita kiyA hai| isa avasara para svAmI vAtsalya karAkara aura jIvarAja khamAkara zeSa jIvana dharmasAdhanA meM bitAne kA mana banAyA hai| vizeSa - AdhyAtmika satpuruSa pUjya zrI kAnajIsvAmI ke darzana aura satsaMga kA lAbha liyA hai| putravadhu lIlA prabhA maMju sudhA zrImatI sva. santoSabAI baraDiyA pitA - sva. siremalajI sirohiyA parivAra putrI candrakalA zazikalA (6) dAmAda gautamacaMda botharA, bhilAI aruNakumAra pAlAvata, jayapura Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthamAlA sadasyoM kI sUcI paramaziromaNi saMrakSaka sadasya zrI hemala bhImajI bhAI zAha, landana zrI vinodabhAI devasI kacarAbhAI zAha, landana zrI svayaM zAha ostrovskI ha. zItala vijena zrImatI jyotsanA bena vijayakAnta zAha, amerikA zrImatI manoramAdevI vinodakumAra, jayapura paM. zrI kailAzacanda pavanakumAra jaina, alIgar3ha zrI jayantIlAla cimanalAla zAha ha. suzIlAbena amerikA zrImatI soniyA samIta bhAyANI mIyAma prazAMta bhAyANI amerikA zrImatI arcanA devI dha.pa. zrI satIzacandajI jaina (ThekedAra) ziromaNi saMrakSaka sadasya jhanakArIbAI khemarAja bAphanA ceriTebala TrasTa, khairAgar3ha mInAbena somacanda bhagavAnajI zAha, landana zrI abhinandanaprasAda jaina, sahAranapura zrImatI sUrajabena amulakhabhAI seTha, mumbaI zrImatI jyotsanA mahendra maNIlAla malANI, mATuMgA sva. dhApU devI tArAcanda gaMgavAla, jayapura bra. kusuma jaina, kumbhoja bAhubalI zrImatI puSpalatA ajitakumArajI, chindavAr3A sau. sumana jaina jayakumArajI jaina Dogaragar3ha paramasaMrakSaka sadasya zrImatI kaMcanadevI dulIcanda jaina gir3iyA, khairAgar3ha | damayantIbena harIlAla zAha cairiTebala TrasTa, mumbaI zrImatI rUpAbaina jayantIbhAI brokara, mumbaI saMrakSaka sadasya zrImatI zobhAdevI motIlAla gir3iyA, khairAgar3ha zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA, khairAgar3ha zrImatI DhelAbAI tejamAla nAhaTA, khairAgar3ha zrI zaileSabhAI je. mehatA, nepAla bra. tArAbena bra. mainAbena, sonagar3ha sva. amarAbAI nAMdagAMva, ha. zrI ghevaracaMda DAkaliyA zrImatI candrakalA gautamacanda botharA, bhilAI zrImatI gulAbabena zAMtilAla jaina, bhilAI zrImatI rAjakumArI mahAvIraprasAda sarAvagI, kalakattA zrI premacanda ramezacanda jaina zAstrI, jayapura zrI praphullacanda saMjayakumAra jaina, bhilAI sva. lunakaraNa, jhIpubAI kocara, kaTaMgI sva. zrI jeThAbhAI haMsarAja, sikaMdarAbAda zrI zAMtinAtha sonAja, akalUja zrImatI puSpAbena candulAla meghANI, kalakattA zrI lavajI bIjapAla gAlA, bambaI sva. kaMkubena rikhabadAsa jaina ha. zAMtibhAI, bambaI eka mumukSubhAI, ha. sukamAla jaina, dillI zrImatI zAMtAbena zrI zAMtibhAI jhaverI, bambaI sva. mUlIbena samarathalAla jaina, sonagar3ha zrImatI suzIlAbena uttamacaMda gir3iyA, rAyapura sva. rAmalAla pArakha, ha. nathamala nAMdagAMva zrI bizambharadAsa mahAvIraprasAda jaina sarrApha, dillI zrImatI jainAbAI, bhilAI ha. kailAzacanda zAha zrImatI zAntidevI komalacaMda jaina, nAgapura zrImatI puSpAbena kAMtibhAI moTANI, bambaI zrImatI haMsubena jagadIzabhAI lodariyA, bambaI zrImatI lIlAdevI zrI navaratnasiMha caudharI, bhilAI zrIyuta prazAnta- akSaya-sukAnta- kevala, landana zrImatI puSpAbena bhImajIbhAI zAha, zrI surezabhAI mehatA, bambaI evaM zrI dinezabhAI, morabI sau. ramAbena naTavaralAla zAha, jalagA~va landana zrI mahezabhAI mehatA, bambaI evaM sau. savitAbena rasikabhAI zAha, sonagar3ha zrI phUlacaMda vimalacaMda jhAMjharI ujjaina, zrI prakAzabhAI mehatA, nepAla zrI ramezabhAI, nepAla evaM zrI rAjezabhAI mehatA, morabI zrImatI patAsIbAI tilokacaMda koThArI, jAlabAMdhA zrImatI vasaMtabena jevaMtalAla mehatA, morabI sva. hIrAbAI, haste - zrI prakAzacaMda mAlU, rAyapura zrImatI candrakalA premacanda jaina, khairAgar3ha sva. mathurAbAI ka~varalAla gir3iyA, khairAgar3ha zrI choTAlAla kezavajI bhAyANI, bambaI zrImatI jazavaMtIbena bI. bhAyANI, ghATakopara sva. bhairodAna saMtoSacanda kocara, kaTaMgI | zrI cimanalAla tArAcaMda kAmadAra, jaitapura saritA bena ha. pArasamala mahendrakumAra jaina, tejapura zrI takhatarAja kAMtilAla jaina, kalakattA 7 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI DhelAbAI ceriTebala TrasTa, khairAgar3ha sva. suzIlAbena himmatalAla zAha, bhAvanagara zrImatI tejabAI devIlAla mehatA, udayapura zrI kizorakumAra rAjamala jaina, sonagar3ha zrImatI sudhA subodhakumAra siMghaI, sivanI zrI jayapAla jaina, dillI guptadAna, haste - candrakalA botharA, bhilAI zrI satsaMga mahilA maNDala, khairAgar3ha zrI phUlacaMda caudharI, bambaI zrImatI kiraNa - esa.ke. jaina, khairAgar3ha sau. kamalAbAI kanhaiyAlAla DAkaliyA, khairAgar3ha sva. gaiMdAmala - jJAnacanda - sumataprasAda, khairAgar3ha zrI sugAlacaMda viradhIcaMda copar3A, jabalapura sva. mukeza gir3iyA smRti ha. nidhi-nizcala, khairAgar3ha zrImatI sunItAdevI komalacanda koThArI, khairAgar3ha |sau. suSamA jinendrakumAra, khairAgar3ha zrImatI svarNalatA rAkezakumAra jaina, nAgapura zrI abhayakumAra zAstrI, ha. samatA-namratA, khairAgar3ha zrImatI kaMcanadevI pannAlAla gir3iyA, khairAgar3ha sva. vasaMtabena manaharalAla koThArI, bambaI zrI lakSmIcaMda sundarabAI pahAr3iyA, koTA sau. acarajakumArI zrI nihAlacanda jaina, jayapura zrI zAntikumAra kusumalatA pATanI, chindavAr3A sau. gulAbadevI lakSmInArAyaNa rArA, zivasAgara zrI chItaramala bAkalIvAla jaina TreDarsa, pIsAMgana sau. zobhAbAI bhavarIlAla caudharI, yavatamAla zrI kisanalAla devar3iyA ha. jayakumArajI, nAgapura sau. jyoti santoSakumAra jaina, DobhI sau. ciMtAbAI miThUlAla modI, nAgapura |zrI bAbUlAla totArAma luhAr3iyA, bhusAvala zrI sudIpakumAra gulAbacanda, nAgapura sva. lAlacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. zIlAbAI mulAmacandajI, nAgapura sau. omalatA lAlacanda jaina, bhusAvala sau. motIdevI motIlAla phalejiyA, rAyapura zrI yogendrakumAra lAlacanda luhAr3iyA, bhusAvala sau. sumana jayakumAra jaina, DoMgaragar3ha zrI jJAnacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala samakita mahilA maMDala, DoMgaragar3ha sau. sAdhanA jJAnacanda jaina luhAr3iyA, bhusAvala sau. kaMcanadevI jugarAja kAsalIvAla, kalakattA zrI devendrakumAra jJAnacanda luhAr3iyA, bhusAvala zrI di. jaina mumukSu maNDala, sAgara zrI mahendrakumAra bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. zAMtidevI dhanakumAra jaina, sUrata sau. lInA mahendrakumAra jaina, bhusAvala zrI cindrUpa zAha, bambaI |zrI cintanakumAra mahendrakumAra jaina, bhusAvala sva. phephAbAI pusAlAlajI, baiMgalora |zrI kastUrI bAI ballabhadAsa jaina, jabalapura lalitakumAra DaoN. zrI tejakumAra gaMgavAla, indaura sva.yazavaMta chAjer3a ha.zrI pannAlAla jaina, khairAgar3ha sva. nokacandajI, ha. kezarIcaMda sAvA silhATI anubhUti-vibhUti atula jaina, malADa ku. vaMdanA pannAlAlajI jaina, jhAbuA zrI AyuSya jaina saMjaya jaina, dillI ku. mInA rAjakumAra jaina, dhAra zrI samyaka aruNa jaina, dillI sau. vaMdanA saMdIpa jainI ha.ku. zreyA jainI, nAgapura zrI sArthaka aruNa jaina, dillI / sau. kezarabAIdha.pa.sva. gulAbacanda jaina, nAgapura zrI kezarImala nIraja pATanI, gvAliyara jayavaMtI bena kizorakumAra jaina zrI parAgabhAI harivadana satyapaMthI, ahamadAbAda zrI manoja zAntilAla jaina lakSmIbena vIracanda zAha ha. zAradAbena, sonagar3ha zrImatI zakuntalA anilakumAra jaina, muMgAvalI. zrI prazama jItUbhAI modI, sonagar3ha iMjI.AratI pitA zrI anilakumAra jaina, muMgAvalI | zrI hemalAla manoharalAla siMghaI, bonakaTTA zrImatI pAnAdevI mohanalAla seThI, gohATI .. sva. durgA devI smRti ha. dIpacanda caupar3A, khairAgar3ha zrImatI mANikabAI mANikacanda jaina, indaura zrI pArasamala mahendrakumAra, tejapura zrImatI bhUrIbAI sva. phUlacanda jaina, jabalapura zAha zrI kailAzacandajI motIlAlajI, bhilAI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya prakAzana phaNDa 301/- ru. dene vAle - zrI surezajI rAjanAMdagAMva 251/- ru. dene vAle - zrI khemarAja premacaMda abhayakumAra jaina, khairAgar3ha zrI dulIcaMda kamaleza jineza jaina, khairAgar3ha zrI ka~varalAla motIlAla jaina, ha. zrI DhelAbAI, khairAgar3ha jhanakArIbAI khemarAja bAphanA caire. TrasTa, khairAgar3ha bra. tArAbena mainAbena jaina, sonagar3ha puSpA baina bhopAla jaina, dillI saroja bena ummedabhAI, sonagar3ha 201/- ru. dene vAle - sau. manoramA vinoda kumAra jaina, jayapura zrI ramezacanda jaina zAstrI, jayapura sau. kSamA yogezakumAra dhamatarI zrImatI sarojadevI DoMgaragaDha makulabhAI prajJAbena zAha, aMbAvADI ahamadAbAda 101/- ru. dene vAle - zrI pannAlAla manojakumAra gir3iyA, khairAgar3ha zrI pannAlAla umezakumAra chAjer3a, khairAgar3ha zrI premacandajI (naravara), sonAgira zrI rAjakumArI, DoMgaragaDha zrI vinita jaina, DoMgaragaDha zrI manana dIpaka bhAI ajamerA, nAgapura AtmA ko jAne binA dukha miTatA nahIM aura AtmA ko jAnane para dukha rahatA nhiiN| jise apane caitanyanAtha kA bhAna nahIM evaM jinanAtha ke prati bhakti nahIM, vaha anAtha hai| - bra. ravIndrajI 'Atman' . . 9 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAmAyaNa rAma-rUpI jIvAtmA apanI anubhUti-rUpI sItA se bichur3a gyaa| mithyAtva-rUpI rAvaNa use hara le gyaa| lakSmaNa-rUpI vyavahAra ko sAtha lekara bhaTakate-bhaTakate rAma kI sugrIva-rUpI zAstrajJAna se bheMTa huI, parantu sAhasagati vidyAdhara-rUpI mithyAjJAna usakA (arthAt sugrIva-rUpIzAstrajJAna kA) veza banAkara usake ghara meM baiThA rahA / rAma ne mithyAjJAna-rUpI sAhasagati kA nAza kiyA aura zAstrajJAna-rUpI sugrIva kA sAtha kiyaa| usane rAma ko hanumAna-rUpI samyagdarzana se milAyA / vaha unakI anubhUti-triyA kI khabara lene gyaa| rAma ne use apanI pahacAna ke liye caitanya-astitva-rUpI mudrikA dii| hanumAna rAma kI sItA-rUpI anubhUti-triyA se mile aura mudrikA dii| sItA ne badale meM nirAkulatA-rUpI cUr3AmaNi rAma ko dene ke lie dI, jisase unako vizvAsa prApta ho jAya / rAma ne sugrIva-rUpIzAstrajJAna, hanumAna-rUpI samyaktva aura bhAmaNDala-rUpI samyagjJAna ko sAtha lekara, anantAnubandhI catuSka-rUpI samudra ko pAra karake laMkA para car3hAI kii| taba mithyAtva-rUpI rAvaNa kuMbhakarNa-rUpI asaMyama aura viSayAbhilASA-rUpI indrajIta ko sAtha lekara lar3ane ko claa| vibhISaNa-rUpI zubhopayoga ne bahuta manA kiyaa| jaba mithyAtvarUpI rAvaNa nahIM mAnA, taba vaha usako chor3akara rAma se A milaa| azuddhopayoga-rUpI mandodarI ne sItA ko bahuta lobha diyA, para AtmAnubhUti-rUpI sItA usakA sAtha dene ko taiyAra nahIM huii| AtmA-rAma ne mithyAtva-rUpI rAvaNa se bhArI yuddha kiyaa| kuMbhakarNarUpI asaMyama aura indrajIta-rUpI viSayAbhilASA baMdI ho gye| rAvaNa-rUpI mithyAtva kA nAza huA aura phira rAma, hanumAna, sugrIva, vibhISaNa tathA bhAmaNDala ke sAtha jAkara apanI anubhUtirUpI triyA se gale milakara sukhasAgara meM nimagna ho gye| - adhyAtmayogI rAma se sAbhAra Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyAM bhAga-5/11 // zrI munisuvrata tIrthaMkara devAya nmH| tadbhava mokSagAmI hanumAna kI kathA jainadharma ke bIsaveM tIrthaMkara zrI munisuvrata bhagavAna mokSa padhAre, usake bAda unake zAsana meM zrI rAmacandra, zrI hanumAna vagairaha aneka mahApuruSa mokSagAmI hue; unameM se zrI hanumAna kI yaha kathA hai| mokSagAmI bhagavAna hanumAna kI mAtA satI aMjanA thii| yaha aMjanA pUrvabhava meM eka rAjA kI paTarAnI thI, taba abhimAna se usane jinapratimA kA anAdara kiyA thA; usa kAraNa isa bhava meM azubha karma ke udaya se usa para kalaMka lagA aura usakA anAdara huaa| prathama to usake pati pavanakumAra usake Upara nArAja ho gye| pIche sAsa tathA pitA ne bhI use kalaMkita samajhakara ghara se nikAla diyA, isa kAraNa vaha sakhI ke sAtha vana-jaMgala meM rahane lagI, jaMgala meM munirAja ke darzana kara usakA citta dharma meM sthira huA, aMjanA ne jaMgala meM hI vIra hanumAna ko janma diyaa| hanumAna ke pUrvabhava jambUdvIpa ke bharatakSetra ke maMdiranagara meM priyanandi nAmaka eka gRhastha thA, usake 'damayanta' nAmaka eka putra thaa| ekabAra vaha vasaMtaRtu meM apane mitroM ke sAtha vana-krIr3A ke liye vana meM gayA, vahA~ usane eka munirAja ko dekhA; jinakA AkAza hI vastra thA, tapa hI dhana thA aura jo nirantara dhyAna evaM svAdhyAya meM udyamavaMta the- aise parama vItarAgI munirAja ko dekhate hI damayanta apanI mitra-maNDalI ko chor3akara zrI munirAja ke samIpa pahu~ca gayA, munirAja ko namaskAra kara vaha unase dharma-zravaNa karane lgaa| munirAja ke tattvopadeza se usane samyagdarzana kI prApti kI aura zrAvaka ke vratoM evaM aneka prakAra ke niyamoM se suzobhita hokara ghara aayaa| tatpazcAt ekabAra usa kumAra ne dAtA ke sAta guNa sahita munirAja Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 5 - -5/12 ko navadhA bhakti pUrvaka AhAra dAna diyA aura anta samaya meM samAdhi maraNa pUrvaka deha kA parityAga kara devagati ko prApta huA I svarga kI Ayu pUrNa kara vaha jambUdvIpa ke mRgAMkanagara meM haricandra rAjA kI priyaMgulakSmI rAnI ke garbha se 'siMhacandra' nAmaka putra huA / vahA~ bhI saMtoM kI sevApUrvaka samAdhimaraNa grahaNa kara svarga gayA / vahA~ se Ayu pUrNa kara bharata kSetra ke vijayArddha parvata para ahanapura nagara meM sukaMTha rAjA kI kanakodarI rAnI ke yahA~ siMhavAhana nAmaka putra huA, jo mahAguNavAna evaM rUpavAna thA / usane bahuta varSoM taka rAjya bhI kiyaa| tatpazcAt vimalanAtha svAmI ke samavazaraNa meM AtmajJAna pUrvaka saMsAra se vairAgya utpanna hone para sampUrNa rAjya kA bhAra apane putra lakSmIvAhana ko sauMpakara lakSmI-tilaka munirAja ke parama ziSyatva ko aMgIkAra kara liyA arthAt vItarAga deva kathita munidharma aMgIkara kara liyA aura anityAdi dvAdazAnuprekSAoM kA ciMtavana karake jJAna - cetanArUpa ho gayA, usane mahAna tapa kiyA aura nijasvabhAva meM ekAgratA ke bala para usa svabhAva meM hI sthiratA kI abhivRddhi kA prayatna karane lagA / tapa ke prabhAva se use aneka prakAra kI RddhiyA~ pragaTa ho gaIM, usake zarIra se sparzita pavana bhI jIvoM ke aneka rogoM ko hara letI thI / aneka RddhiyoM se sampanna ve munIzvara nirjarA ke hetu bAIsa prakAra ke parISahoM ko sahana karate the / isaprakAra apanI Ayu pUrNa kara ve munirAja jyotiScakra kA ullaMghana kara lAMtava nAmaka saptama svarga meM mahAna Rddhi se susampanna deva huye / devagati meM vaikriyaka zarIra hotA hai, ataH manavAMchita rUpa banAkara icchita sthAnoM para gamana sahaja hI hotA thaa| sAtha hI svarga kA vaibhava hone para bhI usa deva ko to mokSapada kI hI bhAvanA pravartatI thI, ataH vaha svarga sukha meM 'jala teM bhinna kamalavat' nivAsa karatA thA arthAt indriyAtIta caitanya sukha kI ArAdhanA usane vahA~ cAlU rakhI thii| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/13 hanumAna kA janma svarga se nikalakara vaha dharmAtmA jIva aMjanA kI ratna-kukSI se vana-jaMgala meM hanumAna ke rUpa meM avatarita huaa| jaise pUrva dizA sUrya ko pragaTa karatI hai, usI taraha aMjanA ne sUryasama tejasvI hanumAna ko janma diyA, usakA janma hote hI guphA meM vyApta aMdhakAra vilaya ho gayA aura aisA lagatA thA, mAno vaha guphA hI svarNa nirmita ho| yaha unakA aMtima bhava thA, ve kAmadeva hone se atyaMta rUpavAna, mahAna parAkramI, vajrazarIradhArI aura carama zarIrI the, unhoMne isI bhava meM bhava kA aMta karake mokSa ko prApta kiyA thaa| aMjanA putra ko chAtI se lagAkara dInatApUrNa svara meM kahane lagI "he putra isa gahana vana meM tU utpanna huA hai, ata: maiM terA janmotsava kisa prakAra manAU~ ? yadi terA janma dAdA yA nAnA ke yahA~ hotA to nizcita hI utsAhapUrNa vAtAvaraNa meM terA janmotsava manAyA jaataa| aho! tere mukharUpI candra ko dekhakara kauna AnaMdita na hogA; kintu maiM bhAgyahIna sarva vastuvihIna hU~, ata: janmotsava kA Ayojana karane meM asamartha huuN| he putra ! abhI to maiM tujhe yahI AzIrvAda detI hU~ ki tU dIrghAyu ho, kAraNa ki jIvoM ko anya vastuoM kI prApti kI apekSA dIrghAyu honA durlabha hai| he putra ! yadi tU pAsa hai to mere pAsa saba kucha hai| isa mahA gahana vana meM bhI maiM jIvita hU~ - yaha bhI terA hI puNya-pratApa hai|" isI bIca AkAza mArga se sUryasama tejasvI eka vimAna AtA huA dikhA, jise dekha aMjanA bhayabhIta ho zaMkAzIla ho gayI aura jorajora se pukArane lgii| aMjanA kI ukta pukAra sunakara vimAna meM vidyamAna vidyAdhara ko dayA utpanna ho gaI, ata: usane apane vimAna ko guphA dvAra ke samIpa utAra diyA aura vinayapUrvaka apanI strI sahita guphA meM praveza kiyaa| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/14 vidyAdhara rAjA aura koI nahIM the, aMjanA ke hI mAmA-mAmI the arthAt hanumat dvIpa ke rAjA pratisUrya hI the / aneka duHkha-sukha ke vArtAlApa ke pazcAt rAjA pratisUrya ne apane rAjya prasthAna karane kI icchA pragaTa kI, taba aMjanA ne rAjan ke kathana ko svIkAra kara sarvaprathama guphA meM virAjamAna bhagavAna jinendra kI bhAvapUrvaka vaMdanA kI, tatpazcAt putra ko goda meM lekara pratisUrya ke parivAra ke sAtha guphA dvAra se bAhara nikala AI aura vimAna ke samIpa pahu~cakara khar3I ho gaI, use jAte dekhakara mAno sampUrNa vana hI udAsa ho gayA ho, vana ke hiraNAdi pazu bhI bhIgI palakoM se vidA karate huye Tukura-Tukura use nihArate the.... guphA, vana evaM pazuoM para eka bAra snehabharI dRSTi DAlakara aMjanA apanI sakhI sahita vimAna meM baiTha gaI / vimAna AkAza mArga se prasthAna karane lagA / vimAna AkAzamArga se jA rahA hai| aMjanA sundarI kI goda meM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/15 bAlaka khela rahA hai / sabhI vinoda kara rahe haiM ki tabhI acAnaka....kautUhala se ha~sate-ha~sate vaha bAlaka mAtA kI goda se uchalakara nIce parvata para jA giraa| bAlaka ke girate hI usakI mAtA aMjanA hAhAkAra karane lagI / rAjA pratisUrya ne bhI tatkAla vimAna ko pRthvI para utAra diyA / usa samaya aMjanA ke dInatA pUrvaka vilApa ke svara sunakara jAnavaroM ke hRdaya bhI karuNA se dravita ho uThe. - "hA putra ! yaha kyA huA / are ! yaha bhAgya kA khela bhI kitanA nirAlA hai, pahale to mujhe putra rUpI ratna se milAyA aura pazcAt mere ratna kAhI haraNa kara liyA / hA ! kuTumba ke viyoga se vyAkulita mujha dukhiyA kA yaha putra hI to eka mAtra sahArA thA, yaha bhI mere pUrvopArjita karmoM ne mujhase chIna liyA / hAya putra, tere binA aba maiM kyA kruuNgii|" isaprakAra idhara to aMjanA vilApa kara rahI thI aura udhara putra hanumAna jisa patthara kI zilA para girA thA, usa patthara ke hajAroM Tukar3e ho gaye the, jisakI bhayaMkara AvAja ko sunakara rAjA pratisUrya ne vahA~ jAkara dekhA to unake Azcarya kA ThikAnA na rhaa| "kyA dekhA unhoMne ?" unhoMne dekhA ki bAlaka to eka zilA para AnaMda se leTA huA mu~ha meM apanA a~gUThA lekara svataH hI krIr3A kara rahA hai, mukha para muskAna kI rekhA spaSTa dRSTigocara ho rahI hai, akelA par3A par3A hI zobhita ho rahA hai / are ! jo kAmadeva pada kA dhAraka ho, usake zarIra kI upamA kisase dI jAve, usakA zarIra to sundaratA meM anupama hogA hI / - dUra se hI bAlaka kI aisI dazA dekhakara rAjA pratisUrya evaM aMjanA ko apUrva AnaMda huaa| aMjanA ne atyanta snehapUrvaka usake sira para cuMbana aMkita kiyA aura chAtI se lagA liyA / rAjA pratisUrya ne apanI patnI sahita bAlaka kI tIna pradakSiNA kI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/16 tathA hAtha jor3akara sira jhukAkara namaskAra kiyaa| tatpazcAt putra sahita aMjanA ko apane vimAna meM baiThAkara apane nagara kI ora prasthAna kiyaa| rAjA ke zubhAgamana ke zubha samAcAroM ko sunakara prajAjanoM ne nagara kA zrRMgAra kiyA aura rAjA sahita sabhI kA bhavya svAgata kiyaa| dazoM dizAoM meM vAdya-vAjiba ke nAda se una vidyAdharoM ne putra-janma kA bhavya mahotsava mnaayaa| jaisA utsava svarga loka meM indra-janma kA hotA hai, usase kisI taraha yaha utsava kama nahIM thaa| carama zarIrI jIva hamezA vajra saMhanana vAle hote haiM, hanumAna bhI vrajazarIrI hone se vajra-aMga' khlaaye| vajra aMgazabda se bhASA parivartita hote-hote 'bajjara-aMga' zabda ho gayA aura aMta meM 'bajaraMga' zabda hanumAnajI ke lie prasiddha ho gyaa| ___usI prakAra parvata meM (guphA meM) janma huA aura vimAna se girane para parvata ke zilA ko khaNDa-khaNDa kara diyA, ata: usa bAlaka kI mAtA evaM mAmA ne usakA nAma 'zailakumAra' rakhA tathA hanumata dvIpa meM usakA janmotsava Ayojita hone ke kAraNa jagata meM vaha 'hanumAna' nAma se vikhyAta huaa| isa prakAra zailakumAra athavA hanumAnakumAra hanumata dvIpa meM rahate hue samaya vyatIta karane lge| deva sadRza prabhA ke dhArI una hanumAnakumAra kI ceSTAyeM sabhI ke liye AnaMdadAyinI banI huI thiiN| mAtA aMjanA ke sAtha bAlaka hanumAna kI carcA mahAna puNyavaMta aura AtmajJAnI-dharmAtmA aisA vaha bAlaka 'hanumata' nAma ke dvIpa meM AnaMda ke sAtha raha rahA hai| aMjanA mAtA apane lAr3ale bAlaka ko uttama saMskAra detI haiM aura bAlaka kI mahAna ceSTAoM ko dekhakara AnaMdita hotI haiN| aise adbhuta pratApavaMta bAlaka ko dekhakara ve jIvana ke sabhI duHkhoM ko bhUla gaI haiM, tathA AnaMda se jinaguNoM meM citta Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/17 ko lagAkara bhakti karatI haiN| vanavAsa ke samaya guphA meM dekhe hue munirAja ko bAraMbAra yAda karatI haiN| bAlakuMvara hanumAna bhI pratidina mAtA ke sAtha hI maMdira jAtA hai| deva, zAstra, guru kI pUjana karanA sIkhatA hai aura munirAjoM kI saMgati se AnaMdita hotA hai| eka bAra 8 varSa ke bAlaka ko lAr3a karatI huI aMjanA mA~ pUchatI haiM - "beTA hanu ! tujhe kyA acchA lagatA hai ?" hanumAna kahate haiM- "mA~ mujhe to eka tU acchI lagatI hai aura eka (AtmA) acchA lagatA hai|" mA~ kahatI hai - "vAha beTA ! munirAja ne kahA thA ki tU carama zarIrI hai, arthAt tU to isa bhava meM hI mokSasukha prApta karake bhagavAna banane vAlA hai|" kuMvara kahatA hai - "vAha mAtA, dhanya ve munirAja ! he mAtA, mujhe Apa jaisI mAtA milI, taba phira maiM dUsarI mAtA kyoM karU~ ? mA~, Apa bhI isa bhava meM arjikA banakara bhava kA abhAva kara ekAdha bhava meM hI mokSa ko prApta krnaa|" aMjanA kahatI hai - "vAha beTA ! terI bAta satya hai, samyaktva ke pratApa se aba to isa saMsAra-duHkhoM kA aMta najadIka A gayA hai| beTA, jabase terA janma huA hai, tabase duHkha Tala gaye haiM aura aba ye saMsAra ke samasta duHkha bhI jarUra hI Tala jaayeNge|" kuMvara kahatA hai - "he mAtA ! saMsAra meM saMyoga-viyoga kI kaisI vicitratA hai tathA jIvoM ke prIti-aprIti ke pariNAma bhI kaise caMcala aura asthira haiM ! eka kSaNa pahale jo vastu prANoM se bhI pyArI lagatI hai, dUsare kSaNa vahI vastu aisI apriya lagane lagatI hai ki usakI tarapha dekhanA bhI nahIM suhAtA tathA kucha samaya bAda vahI vastu phira se priya lagane lagatI hai| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-18 isaprakAra paravastu ke prati prIti-aprIti ke kSaNabhaMgura pariNAmoM dvArA jIva Akula-vyAkula rahA karatA hai| eka mAtra caitanya kA sahaja jJAna svabhAva hI sthira aura zAMta hai, vaha prIti-aprIti rahita hai - aise svabhAva kI ArAdhanA binA anyatra kahIM sukha nahIM hai|" aMjanA kahatI hai- "vAha beTA ! terI madhura vANI sunane se Ananda AtA hai, jinadharma ke pratApa se hama bhI aisI ArAdhanA kara hI rahe haiN| jIvana meM bahuta kucha dekha liyA, du:khamaya isa saMsAra kI asAratA jAna lii| beTA! aba to basa, AnaMda se eka mokSa kI hI sAdhanA karanA hai|" isaprakAra hamezA mA~-beTA (aMjanA aura hanumAna) bahuta dera taka AnaMda se carcA kara eka-dUsare ke dharma-saMskAroM ko puSTa karate rhte| rAjaputra hanumAna, vidyAdharoM ke rAjA pratisUrya ke yahA~ hanumata dvIpa meM devoM ke samAna khelatA aura AnaMdakArI ceSTAoM dvArA sabhI ko Anandita karatA - aisA karate-karate vaha navayauvana dazA ko prApta huaa| kAmadeva hone se usakA rUpa-lAvaNya paripUrNa khila utthaa|| bhedajJAna kI vItarAgI vidyA to use pragaTa hI thI, isake uparAMta AkAzagAminI Adi aneka puNya-vidyAyeM bhI use siddha ho giiN| vaha samasta jinazAstra ke abhyAsa meM pravINa ho gyaa| use ratnatraya dharma kI parama prIti thI, vaha sadA deva-guru-dharma kI upAsanA meM tatpara rahatA thaa| ataH yuvA baMdhuo! hanumAna kA mahAna Adarza lakSya meM rakhakara Apa bhI usake samAna hone kA prayatna kro| . kevalI ke darzana se hanumAna ko mahAna AnaMda ekabAra zrI anaMtavIrya munirAja ko kevalajJAna prApta huaa| devoM tathA vidyAdharoM kA samUha AkAza se maMgala bAje bajAte hue kevalajJAna kA mahAna utsava manAne aayaa| hanumAna bhI Ananda se utsava meM gaye aura bhagavAna ke darzana kiye| ahA ! divya dharmasabhA ke bIca nirAlamba Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/19 virAjamAna anaMta catuSTayavaMta arahaMtadeva ko dekhate hI hanumAna ko koI AzcaryakArI prasannatA huii| usane isa jIvana meM prathama bAra hI vItarAga deva ko sAkSAt dekhA thaa| jisaprakAra samyagdarzana ke samaya prathama bAra apUrva Atmadarzana hote hI bhavyajIvoM ke Atmapradeza parama-Ananda se khila uThate haiM, usI prakAra hanumAna kA hRdaya bhI prabhu ko dekhate hI Ananda se khila utthaa| ... ahA, prabhu kI saumya mudrA ! para kaisI parama zAMti aura vItarAgatA chA rahI hai - yaha dekha-dekhakara hanumAna kA roma-roma harSa se ullasita ho gyaa| vaha prabhu kI sarvajJatA meM se jharatA huA atIndriya Ananda rasa, zraddhA ke pyAle meM bhara-bhara kara pIne lgaa| parama bhakti se usakI hRdaya-vINA jhanajhanA utthii| atyaMta Atmotpanna viSayAtIta anUpa anaMta jo| vicchedahIna hai sukha aho ! zuddhopayoga prasiddha kaa|| - (pravacanasAra gAthA 50 kA hindI padyAnuvAda) aho prabho! Apa anupama atIndriya AtmA ke sukha ko zuddhopayoga ke prasAda se anubhava kara rahe ho! hamArA bhI yahI manoratha hai ki aisA utkRSTa anupama sukha hameM bhI anubhava meM aave| aisI prasannatA pUrvaka stuti karake hanumAna kevalI prabhu kI sabhA meM manuSyoM ke koThe meM jAkara baitthe| mahArAjA rAvaNa, indrajIta, kuMbhakaraNa, vibhISaNa vagairaha bhI prabhu ke kevalajJAna-utsava meM Aye tathA bhakti bhAva se prabhu kI vaMdanA karake dharmasabhA meM baitthe| prabhu kA upadeza sunane ke lie sabhI Atura haiM ki aba vahA~ cAroM ora AnaMda phailAtI huI divyadhvani chUTI; bhavyajIva harSa-vibhora ho gye| jaise tIvra garmI meM meghavarSA hote hI jIvoM ko zAMti ho jAtI hai, vaise hI saMsAra kleza se saMtapta jIvoM kA citta divyadhvani kI varSA se atyaMta zAMta ho gyaa| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/20 divyadhvani meM prabhu ne kahA - "aho jIvo ! saMsAra kI cAroM gatiyoM ke zubhAzubhabhAva duHkha rUpa haiM; AtmA kI mokSadazA hI parama sukha rUpa hai - aisA jAnakara samyagdarzana-jJAna-cAritra dvArA usakI sAdhanA kro| ve samyagdarzana-jJAna-cAritra tInoM rAga rahita haiM aura AnandarUpa haiN|" yahA~ bhavyajIva ekadama zAMtacitta se bhagavAna kA upadeza suna rahe haiN| __ bhagavAna kI divyadhvani meM AyA- "AtmA ke caitanyasukha ke anubhava binA ajJAnI jIva puNya-pApa meM mUrchita ho rahA hai aura bAhya vaibhava kI tRSNA kI dAha se duHkhI ho rahA hai| are jIvo ! viSayoM kI lAlasA chor3akara tuma apanI Atmazakti ko jAno, viSayAtIta caitanya kA mahAna sukha tumhAre meM hI bharA hai| __ AtmA ko bhUlakara jIva viSayoM ke vazIbhUta hokara mahAniMdya pApakarmoM ke phalasvarUpa narakAdi gatiyoM ke mahAduHkha ko bhogate haiN| are, mahAdurlabha manuSyapanA pAkara ke bhI tU Atmahita ko nahIM jAnatA tathA tIvra hiMsA-jhUTha-corI Adi pApa karake naraka meM jAtA hai| mA~sa-macchI-aMDAzarAba Adi abhakSya padArthoM kA sevana karanevAlA jIva naraka meM jAtA hai, vahA~ usake zarIra ke Tukar3e-Tukar3e ho jAte haiM - aise mahAduHkhoM se AtmA ko chur3Ane ke lie, he jIvo ! tuma apane AtmA ko pahicAna kara, zraddhA kara evaM anubhava karake zuddhopayoga pragaTa karo, zuddhopayoga rUpa Atmika dharma kA phala hI mokSa hai| jIva kabhI puNya karake devagati meM upajA, vahA~ bhI ajJAna se bAhya vaibhava meM hI mUrchita rahA, usane AtmA ke sacce sukha ko jAnA nhiiN| are, abhI yaha mahAdurlabha avasara dharma sevana karane ke lie milA hai; isalie he jIva! tU apanA hita kara le, ye saMsAra sAgara meM khoyA huA manuSya-ratna phira hAtha AnA bar3A durlabha hai| isalie jaina-siddhAMta ke anusAra tattvajJAna pUrvaka munidharma yA zrAvakadharma kA pAlana karake AtmA kA hita kro|" Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/21 isaprakAra zrI anaMtavIrya kevalI prabhu ke zrImukha se hanumAna ekAgracita se upadeza sunakara parama vairAgya meM tanmaya ho gye| rAjA rAvaNa Adi bhI bhakti se upadeza suna rahe haiM - aisA sundara vItarAgI dharma kA upadeza sunakara deva, manuSya aura tiryaJca - sabhI AnaMdita hue; kitane hI jIvoM ne sAkSAta mokSAmArgarUpa munipada dhAraNa kiyaa| kitanoM ne zrAvakavrata aMgIkAra kara liye, kitane hI jIva kalyANakArI apUrva samyaktva dharma ko prApta hue| - hanumAna, vibhISaNa Adi ne bhI uttama bhAva se zrAvakavrata dhAraNa kiye| hanumAna kI to yadyapi muni hone kI bhAvanA thI, parantu mAtA aMjanA ke prati parama sneha ke kAraNa vaha muni nahIM bana ske| are, saMsAra kA snehabaMdhana to aisA hI hai| bhagavAna ke upadeza se bahuta se jIvoM meM samyagdarzana-jJAna-cAritra khila uThatA hai| jaise varSA hone se bagIcA khila jAtA hai, vaise hI jinavANI kI amRtavarSA se dharmAtmA jIvoM kA Ananda bagIcA zrAvakadharma tathA munidharma rUpa phUloM se khila uThatA hai| isI prasaMga para eka munirAja ne rAvaNa se kahA - . "he bhadra ! tuma bhI kucha niyama le lo| bhagavAna kA yaha samavazaraNa to dharma kA ratnadvIpa samAna hai; isa ratnadvIpa meM Akara tuma bhI kucha niyamarUpI ratna le lo, mahApuruSoM ke lie tyAga koI kheda kA kAraNa nhiiN|" yaha sunakara jaise ratnadvIpa meM praveza karane vAle kisI manuSya kA mana ghUmane lagatA hai ki "maiM kaunasA ratna leU~ ? ye leU~ ki ye leU~ ?" vaise hI rAjA rAvaNa kA citta ghUmane lagA - "maiM kaunasA niyama leU~ ?" bhogoM meM atyaMta Asakta aise rAvaNa ko mana meM ciMtA hone lagI"merA khAna-pAna to sahaja hI pavitra hai, mA~sAdi malina vastuoM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/22 se rahita hI merA AhAra hai; paraMtu matavAle hAthI ke jaisA bhogAsakta merA mana mahAvrata kA bhAra uThAne meM to samartha nhiiN| are, mahAvrata kI to kyA bAta ? parantu zrAvaka kA eka bhI aNuvrata dhAraNa karane kI merI zakti nhiiN| are re ! maiM mahA zUravIra hone para bhI tapa-vrata dhAraNa karane meM asamartha huuN| aho ve mahApuruSa dhanya haiM ki jinhoMne mahAvrata aMgIkAra kiye haiN| ve zrAvaka bhI dhanya haiM ki jo aNuvratoM ko pAlate haiN| maiM mahAvrata yA aNuvrata to nahIM le sakatA to bhI eka choTA sA niyama to jarUra leuuN|" - aisA vicAra kara rAjA rAvaNa ne bhagavAna ko praNAma karake kahA "he deva ! maiM aisA niyama letA hU~ ki jo para-nArI mujhe cAhatI na ho, use maiM nahIM bhogUMgA / para-strI cAhe kitanI hI rUpavAna kyoM na ho to bhI maiM balAtkAra karake usakA sevana nahIM kruuNgaa|" isaprakAra anaMtavIrya kevalI ke samakSa rAvaNa ne pratijJA kii| usake mana meM aisA thA ki jagata meM aisI kaunasI strI hai ki jo mujhe dekhakara mohita na ho jAya ? athavA aisI vaha kauna parastrI hai, jo vivekI-puruSa ke mana ko DigA sake ? rAvaNa ke bhAI kuMbhakaraNa ne bhI isa prasaMga para pratijJA lI - ki "pratidina subaha se uThakara maiM jinendra bhagavAna kA abhiSeka-pUjana karU~gA; tathA AhAra ke samaya munirAja padhAreM to unako AhAradAna dekara pIche maiM bhojana kruuNgaa| muni ke AhAra ke samaya se pahale maiM AhAra nahIM kruuNgaa|" isaprakAra dharmAtmA kuMbhakaraNa (jo caramazarIrI haiM tathA bar3avAnIcUlagiri siddhakSetra se mokSa gaye haiM) ne niyama liyaa| dUsare kitane hI jIvoM ne bhI apanI-apanI zakti anusAra aneka prakAra ke vrata-niyama liye| isaprakAra kevalI prabhu kI sabhA meM Ananda se dharma zravaNa karake tathA vrata-niyama aMgIkAra karake sabhI apane-apane sthAna para cale gye| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/23 hanumAna ko to Aja harSa kA pAra na thaa| Aja to unhoMne sAkSAt bhagavAna ko dekhA thA, unake harSa kI kyA bAta karanI ! ghara Ate hI apane mahAna harSa kI bAta unane apanI mAtA se kahI - "aho mA~ ! Aja to maiMne arahaMta paramAtmA ko sAkSAt dekhA hai| aho, kaisA adbhuta unakA rUpa ! kaisI adbhuta unakI zAMta mudrA ! aura kaisA AnandakArI unakA upadeza ! mA~ Aja to merA jIvana dhanya ho gyaa|" mA~ bolI- "vAha beTA ! arihaMta deva ke sAkSAt darzana honA to vAstava meM mahAbhAgya kI bAta hai, tathA unake svarUpa ko jo pahicAne, use to bhedajJAna pragaTa ho jAtA hai|" hanumAna kahate haiM- "vAha mAtA ! Apa kI bAta satya hai| arihaMta paramAtmA to sarvajJa haiM, vItarAga haiM; unake dravya meM, guNa meM, paryAya meM sarvatra caitanya bhAva hI hai, unameM rAga kA to koI aMza bhI nahIM hai arthAt unako pahicAnate hI AtmA kA rAga rahita sarvajJa-svabhAva pahicAna meM A jAtA hai - aisI pahicAna kA nAma hI samyagdarzana hai| kahA bhI hai - jo jAnatA arihanta ko, cetanamayI zuddhabhAva se| vaha jAnatA nija AtmA, samakita grahe Ananda se / he mAtA, anubhavagamya huI isa bAta ko zrI prabhu kI vANI meM sunate hI koI mahAna prasannatA hotI hai|" mAtA aMjanA bhI putra kA harSa dekhakara Anandita huI aura bolI vAha beTA ! sarvajJa bhagavAna ke prati terI pariNati aisA bahumAna kA bhAva dekhakara mujhe bahuta Ananda hotA hai| bhagavAna kI vANI meM tUne aura kyA sunA, vaha to kaha ? Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/24 hanumAna ne atyaMta ullAsa se kahA - "aho mAtA ! AtmA kA adbhuta Anandamaya svarUpa bhagavAna batAte the / vItarAga rasa se bhare caitanyatattva kI koI gaMbhIra mahimA bhagavAna batalAte the, use sunate hI bhavyajIva zAMtarasa ke samudra meM sarAbora ho jAte the / mAtA, vahA~ to bahuta munirAja the, ve to AtmA ke atIndriya Ananda meM jhUlate the / aho, aise Ananda meM jhUlate munivaroM ko dekhakara mujhe unake sAtha rahane kA mana huA, parantu.... (itanA kahakara hanumAna ruka gae ) " aMjanA ne pUchA "kyoM beTA hanumAna ! tU bolate-bolate ruka kyoM gayA ?" "kyA kahatI ho mA~ ! mujhe munidazA kI bahuta bhAvanA huI, parantu he mAtA maiM tere sneha-baMdhana ko tor3a nahIM sakA; tumhAre prati parama prema ke kAraNa maiM muni nahIM ho sakA / mAtA, sAre saMsAra kA moha maiM eka kSaNa meM chor3ane ko samartha hU~, parantu tere prati utpanna moha nahIM chUTatA hai, isalie mahAvrata ke badale maiMne mAtra aNuvrata hI dhAraNa kiye|" -- "aho putra ! tU aNuvratadhArI zrAvaka ho gayA ye mahA Ananda kI bAta hai| terI uttama bhAvanAoM ko dekhakara mujhe harSa hotA hai| maiM aise mahAna dharmAtmA aura caramazarIrI mokSagAmI putra kI mAtA hU~ - isakA mujhe . gaurava hai| are, vana meM janmA huA merA ye putra aMta meM to vanavAsI hI hogA aura AtmA kI paramAtmadazA ko sAdhegA / " mAtA-putra bahuta bAra aisI AnandapUrvaka dharmacarcA karate the| aise dharmAtmA jIvoM ko apane AMgana meM dekhakara rAjA pratisUrya (aMjanA ke mAmA) bhI khuza hote the.... ki vAha ! aise dharmI jIvoM kI sevA kA anAyAsa hI lAbha milA yaha hamArA dhanya bhAgya hai ! yathAsamaya yuddha samApta hone para zrI pavanajaya bhI yahA~ Akara rAjA pratisUrya kA Atithya evaM aMjanA aura putra hanumAna ko pAkara Anandita ho rahe the / - Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/25 raNazUra hanumAna....rAvaNa kI madada meM pratisUrya rAjA kA rAjadarabAra bharA huA hai| zrI pavanakumAra, hanumAna Adi bhI rAjasabhA meM zobhAyamAna ho rahe haiM, tejasvI hanumAna ko dekhakara sabhI mugdha ho rahe haiM, itane meM rAvaNa ke eka rAjadUta ne rAjasabhA meM praveza kiyA aura pratisUrya rAjA se rAvaNa kA saMdeza dete hue kahane lagA - ___ "he mahArAja ! maiM laMkAdhipati rAvaNa mahArAja kA saMdeza lekara AyA hU~; pahale jisa varuNa rAjA ko pavanakumAra ne jIta liyA thA, vaha varuNa rAjA aba phira se mahArAjA rAvaNa kI AjJA ke viruddha AcaraNa kara rahA hai; isIlie usake sAtha yuddha meM madada karane ke lie Apako tathA pavanakumAra ko mahArAjA rAvaNa ne puna: AmaMtrita kiyA hai|" rAvaNa kI AjJA zirodhArya karake rAjA pratisUrya tathA pavanakumAra yuddha meM jAne kI taiyArI karane lage aura hanumata dvIpa kA rAjyabhAra hanumAna ko sauMpane kA vicAra kara usake rAjyAbhiSeka kI taiyArI karane lge| yaha dekhakara vIra hanumAna ne kahA - "pitAjI ! Apa donoM vRddha (bujurga) ho, mere hote hue ApakA yuddha meM jAnA ucita nhiiN| maiM hI yuddha meM jAU~gA aura varuNa rAjA ko jIta kara aauuNgaa|" yaha sunakara pavanakumAra bole - "beTA hanumAna ! tuma zUravIra ho, ye satya hai; paraMtu abhI tuma bAlaka ho, tumhArI umra choTI hai, tumane raNabhUmi kabhI dekhI nahIM, duzmana rAjA bar3A balavAna hai, usake pAsa bar3I senA hai, tathA usakA kilA bahuta majabUta hai; isalie tU yuddha meM jAne kA Agraha chor3a de, hama hI jaayeNge|" taba hanumAna kahate haiM - "bhale maiM choTA hU~, parantu zUravIra hU~; raNakSetra pahale kabhI nahIM dekhA - isase kyA ? aise to he pitAjI ! cAroM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/26 gatiyoM meM anAdikAla se bhramaNa karate hue jIvoM ne mokSagati kabhI nahIM dekhI, phira bhI usa abhUtapUrva aise mokSapada ko kyA mumukSujIva Atmaudyama dvArA nahIM sAdhate ? pahale kabhI nahIM dekhI huI mokSapadavI ko bhI mumukSujIva puruSArtha dvArA prApta kara hI lete haiM - isI prakAra pahale kabhI nahIM dekhe hue, Atmatattva ko apUrva samyagjJAna dvArA bhavya jIva dekha hI lete haiM; to phira pahale nahIM dekhA- aise raNakSetra meM jAkara zatru ko jIta lenA kaunasI bar3I bAta hai ? isIlie he pitAjI ! mujhe hI yuddha meM jAne do, maiM varuNa rAjA ko jIta luuNgaa| jisaprakAra zera kA baccA bar3e hAthI ke sAmane jAne se nahIM DaratA, usI prakAra maiM bhI nirbhaya hokara varuNa rAjA ke sAmane jAne se nahIM DaratA, avazya hI maiM use jIta luuNgaa|" hanumAna kI vIratAbharI bAteM sunakara sabhI prasanna hue| vAha, dekho mokSagAmI jIva kI bhaNakAra ! yuddha kI bAta se bhI usane mokSa kA dRSTAMta prastuta kiyA hai| yadyapi anAdi ajJAnadazA meM jIva ne kabhI AtmA ko jAnA nahIM thA, na siddhapada kA svAda hI cakhA thA, phira bhI jaba vaha mumukSu huA aura mokSa ko sAdhane taiyAra huA; taba AtmasvabhAva meM se hI samyagjJAna pragaTa karatA huA, caitanya kI svAbhAvika vIratA dvArA AtmA ko jAna letA hai aura anAdi ke moha ko jItakara siddhapada ko sAdha letA hai| loka meM kahAvata hai ki - 'raNe car3ho rAjapUta chipe nahIM' isaprakAra hanumAna kA ati Agraha dekhakara use koI roka nahIM sakA, anta meM sabhI ne use yuddha meM jAne kI AjJA de dii| - prasannacitta se vidAI lekara hanumAnajI jina-maMdira meM gaye; vahA~ bahuta hI zAMtacitta se aSTa maMgala dravyoM dvArA arahaMta deva kI pUjA kI, siddhoM kA dhyAna kiyA aura bhAvanA bhAyI - "aho bhagavaMto ! Apa samAna meM bhI mohazatru ko jItakara Anandamaya mokSapada ko kaba saadhuuNgaa|" Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/27 isaprakAra paMca parameSThI bhagavantoM kI pUjana karane ke bAda hanumAna ne mAtA ke pAsa jAkara vidAI mA~gI - "he mA~ ! maiM yuddha meM jItane jA rahA hU~, tuma mujhe AzIrvAda do|" mAtA aMjanA to Azcarya meM par3a gaI-aise zUravIra putra ko dekhakara usake hRdaya meM sneha umar3a AyA... putra ko yuddha ke lie vidAI dete samaya usakI A~khoM meM A~sU bhara Aye; paraMtu putra kI zUravIratA kA use vizvAsa thA, isalie AzIrvAda pUrvaka vidAI dI - "beTA ! jA, jisaprakAra vItarAgI munirAja zuddhopayoga dvArA moha ko jIta lete haiM, usIprakAra tU bhI zatru ko jItakara jaldI vApisa aanaa|" mAtA ke caraNoM meM namaskAra karake hanumAna ne vidAI lekara, lazkara sahita laMkA nagarI kI tarapha prasthAna kiyaa| rAste meM aneka zubha zaguna huye| jaba vIra hanumAna rAvaNa ke pAsa jA pahu~ce; taba divyarUpadhArI hanumAna ko dekhate hI rAkSasavaMzI-vidyAdhara rAjAgaNa vismita hokara bAteM karane lage - "ye hanumAnajI mahAna bhavyottama haiM, inhoMne bAlyAvasthA meM hI parvata kI zilA cUra-cUra kara DAlI thI, ye to vajra-aMgI haiN| mahArAjA rAvaNa ne bhI prasannatA se usakA sanmAna kiyA tathA snehapUrvaka hRdaya se lagAkara use apane pAsa baiThAyA; usakA rUpa dekara harSita hue aura kahA ki pahale inake pitAjI pavanakumAra ne hamArI madada kI thI aura aba aise vIra tathA guNavAna hanumAna ko bhejakara hamAre Upara bahuta hI sneha pradarzita kiyA hai| isake samAna balavAna yoddhA dUsarA koI nahIM, isalie aba raNasaMgrAma meM varuNa rAjA se hamArI jIta nizcita hai|" Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/28 (yadyapi rAvaNa ke pAsa daivI Ayudha hone se unake dvArA vaha varuNa rAjA ko AsAnI se jIta sakatA thA, paraMtu usane aisI pratijJA kI thI ki varuNa rAjA ko daivI zastroM ke binA hI jItanA hai | ) aba puna: rAvaNa ne varuNa rAjA ke sAtha saMgrAma zurU kiyaa| varuNa rAjA kI puMDarIka nagarI lavaNa samudra ke bIca meM thI; hanumAna ne samudra ko lAMghakara usameM praveza kiyA / bhayAnaka lar3AI zurU huii| varuNa ke putroM ne rAvaNa ko cAroM ora se ghera liyaa| eka bAra vidyA ke bala se kailAza parvata ko bhI hilA dene vAlA rAjA rAvaNa zatruoM se ghira gayA - yaha dekhakara hanumAna turanta hI vahA~ daur3akara Aye aura una rAjaputroM para jhapaTa pdd'e| jaise havA ke thaper3oM se patte kA~pane lagate haiM, vaise hI pavanaputra ke hamale se zatruoM ke hRdaya kA~pa utthe| jaise jinamArga ke anekAMta ke sAmane ekAMta rUpa mithyAmata Tika nahIM sakate, vaise hI hanumAnajI ke sAmane varuNa kI senA Tika nahIM sakI / hanumAna ne vidyA ke bala se varuNa ke sau ke sau putroM ko pakar3a kara bA~dha liyaa| dUsarI ora rAvaNa ne bhI varuNa rAjA ko pakar3a kara baMdI banA liyA | isa taraha rAvaNa kI jIta hote hI usake lazkara ne varuNa rAjA kI puMDarIka nagarI meM praveza kiyA tathA lazkara ke sainika usa nagarI ko lUTane kA vicAra karane lage, parantu nItivAna rAjA rAvaNa ne unako rokate hue kahA - "prajA ko lUTanA - ye rAjA kA dharma nahIM hai; apanA vaira to rAjA varuNa ke sAtha thA, prajA ke sAtha nahIM; prajA kA kyA aparAdha ? prajA ko lUTanA bar3A anyAya hai - aisA durAcAra apane ko zobhA nahIM detA, isalie prajA kI rakSA kara use nirbhaya banAo tathA varuNa rAjA ko chor3akara usakA rAjya use sauMpa do" .. rAvaNa kA aisA udAra vyavahAra dekhakara sabhI usakI prazaMsA karane lage / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 5 -5/29 lar3AI ke ThIka mauke para Akara hanumAnajI ne rAvaNa kI rakSA kI, isase rAvaNa usake Upara bar3A khuza huA ataH usane apanI bhAnajI ( kharadUSaNa kI putrI) anaMgakusumA ke sAtha vivAha kara use karNakuMDalapura nagarI kA rAjya usako diyA / jaise bharata cakravartI ke bhAI bAhubalI prathama kAmadeva the, vaise hI bajaraMgabalI hanumAna bhI AThaveM kAmadeva the, unakA rUpa bejor3a thA; pavanakumAra nAma ke vidyAdhara rAjA aura aMjanA satI ke ve putra the; usa rAjaputra kI dhvajA meM kapi (baMdara) kA nizAna thA / jaise bAhubalI kAmadeva hone se adbhuta rUpavAna the; aneka rAniyA~, putra-putriyA~, rAja parivAra vagairaha viziSTa puNya vaibhava thA; vaise hI hanumAna kAmadeva the, unakA bhI viziSTa puNya vaibhava thA / bAhubalI tathA hanumAna donoM kAmadeva hone para bhI niSkAma AtmA ko jAnanevAle the, caramazarIrI the, AtmA ke brahmasvarUpa ke jJAnapUrvaka anta meM rAjapATa, rAniyA~ Adi sabhI ko chor3akara, paramabrahmasvarUpa nijAtmA meM lInatA dvArA mokSapada ko prApta huye / varuNa se yuddha karake vApisa Ate samaya vaha parvata bhI bIca meM AyA tathA vaha vana aura vaha guphA bhI AI ki jisameM vanavAsa ke samaya aMjanA rahatI thI, hanumAna use dekhane ke lie nIce utare aura mAtA ke vanavAsa ke samaya kA nivAsasthAna dekhakara unheM bahuta vairAgya jAgRta huA / ahA, yahIM isI vana meM aura isI guphA meM merI mAtA rahatI thI / isa guphA meM virAjamAna Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -5/30 jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 5 munirAja ne merI mAtA ko dharmopadeza diyA thA, tathA pUrvabhava bhI kahe the / ahA, yahIM munisuvratanAtha bhagavAna kI pratimA virAjamAna hai| merI mA~ unake darzana-pUjana karate hI sabhI duHkha bhUla jAtI thI, yahA~ isI guphA meM merA janma huA thA / isaprakAra vicAra kara apane janmadhAma (guphA) meM baiThakara hanumAna caitanya kA dhyAna karane lage / aho, kucha samaya pahale lar3AI aura kucha samaya bAda hI nirvikalpa zAMti kA dhyAna ! vAha ! sAdhaka dharmAtmA kI pariNati kaisI vicitra hai !! kaisI adbhutatA bharI hai usake caitanyabhAva meM !!! anya bhAvoM ke samaya vaha ' usase nyArA hI nyArA vartatA hai / vAha sAdhaka ! dhanya hai ApakA jIvana ! ApakA jIvana anya jIvoM ko bhI bhedajJAna aura ArAdhanA kA hI bodha de rahA hai| aho jIvo ! hanumAna jaise dharmasAdhaka jIvoM ke jIvana meM udayabhAva ke aneka prasaMgoM ko dekhate hue bhI unakI udayAtIta caitanyadazA ko bhUlanA mata / audayika bhAvoM se jo bhinna hai, audayika bhAva se bhI jo adhika balavAna hai - aise samyaktvAdi caitanyabhAvoM se suzobhita sAdhaka jIvoM ke jIvana ko pahacAna kara unakA sanmAna karanA / akele audayikabhAvoM ko hI dekhane mata laga jAnA / mArga meM kiSkiMdhApura nagarI AI, vahA~ kA vidyAdhara rAjA sugrIva bar3A hI parAkramI thA, usakI putrI padmarAgA hanumAna para mohita ho gaI / hanumAna kA citta bhI usakA citra dekhakara Asakta ho gayA / isa kAraNa donoM kI zAdI huii| usake bAda hanumAna hanumata dvIpa pahu~ce - aise zUravIra pratApakta evaM dharmAtmA putra ko dekhate hI mAtA aMjanA tathA pitA pavanakumAra Adi sabhI bahuta prasanna hue tathA vijayotsava mnaayaa| ( laMkAnagarI kA mahArAjA rAvaNa, hajAroM rAjA jisakI sevA karate haiM, 18,000 jisakI rAniyA~ haiM, bharata kSetra ke vijayArddha parvata kI Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/31 dakSiNa dizA ke tIna khaMDoM kA jo adhipati hai, jisake yahA~ daivI sudarzana cakra pragaTa huA, sabhI rAjAoM ne milakara arddhacakravartI ke rUpa meM jisakA rAjyAbhiSeka kiyA; vaha rAjA rAvaNa munisuvratanAtha tIrthaMkara ke zAsanakAla meM AThavA~ prativAsudeva huA thA; rAkSasavaMzI vidyAdhara rAjAoM ke kula kA vaha tilaka thA, vaha mA~sAhArI nahIM thA, vaha to zuddha bhojana karane vAlA jinabhakta thA / usakI laMkAnagarI kI zobhA adbhuta thI tathA vahA~ ke rAjamaMdira meM zAMtinAtha bhagavAna kA ati manohara eka jinAlaya thA; vahA~ jAkara rAvaNa jinendra bhakti karatA aura vidyA bhI sAdhatA thA / laMkA praveza ke bAda rAmacandrajI ne bhI usa jinamaMdira meM zAMtinAtha bhagavAna kI adbhuta bhakti kI thii| hanumAna bhI koI baMdara nahIM the, parantu AThaveM kAmadeva the tathA caramazarIrI mahAtmA the / zAstrakAra kahate haiM - "aho bhavyajIvo ! tuma jinazAstra ke anusAra bhagavAna rAmacaMdra, bhagavAna hanumAna, indrajIta, kuMbhakaraNa vagairaha ke vItarAgI svarUpa ko pahicAno, jisase tumheM una mokSagAmI mahAna satpuruSoM ke avarNanAda kA doSa na lage tathA ratnatrayamArga kA utsAha jAgRta ho / jina - zAstra to ratnoM ke bhaMDAra haiM / ina jina - zAstroM ke anusAra vastu ke satya svarUpa ko jAnate hI mithyAvAdI pApa dhula jAte haiM, aura apUrva hitakArI bhAva pragaTa hote ' haiM / ") ( baMdhuo, apanI isa kathA kA sambandha hanumAna ke jIvana-caritra sambandhita haiN| hanumAna rAjA rAvaNa ko lar3AI meM madada dekara vApisa nuruha dvIpa aaye| Age ke prakaraNa meM hanumAna sItA ko khojane meM rAmacandrajI kI madada kreNge| itanA hI nahIM, rAvaNa ke sAtha hue yuddha meM lakSmaNa ko bacAne meM bhI hanumAna bahuta madada kareMge, parantu usake pahale apane ko rAmacandra aura sItA sambandhI thor3A itihAsa jAna lenA bhI jarUrI hai| abhI to hanumAna apanI mAtA aMjanA ke pAsa varuNa ke sAtha yuddha kI vArtA aura bIca vana meM Aye apane janmadhAma kI vArtA karane meM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/32 mazagUla haiN| pAThako! jabataka ve mA~-beTe khUba mana bharakara bAteM karate haiM, tabataka utane samaya hama tumheM ayodhyA le calate haiN|) hanumAna kathA ke antargata prakaraNa prApta rAmakathA apane isa bharatakSetra kI ayodhyAnagarI meM, ikSvAkuvaMza meM bhagavAna RSabhadeva se lekara munisuvratanAtha tIrthaMkara paryaMta ke kAla meM asaMkhyAta rAjA mokSagAmI hue haiM, usI krama meM raghu rAjA hue haiN| una raghu rAjA ke pautra dazaratha ayodhyA ke rAjA bane / rAjA dazaratha samyagdarzana se suzobhita the, unhoMne bharata cakravartI dvArA banavAye hue adbhuta jinAlayoM kA jIrNoddhAra karAke unheM puna: navIna jaise karA diye the| dazaratha rAjA kI kauzalyA, sumitrA, kekaI aura suprabhA - ye cAra rAniyA~ thiiN| unameM se kekaI ne svayaMvara ke samaya rAjAoM ke sAtha yuddha meM dazaratha kI madada kI thI - isa kAraNa rAjA dazaratha ne prasanna hokara use eka varadAna mA~gane ko kahA thA aura use rAnI kekaI ne bAkI rakhA thaa| (pAThakagaNa ! ye kekaI jainadharma kI jAnakAra, samyagdarzana kI dhArI aura vratoM kA pAlana karanevAlI thI, zAstravidyA aura zastravidyA donoM meM nipuNa thI; vaha duSTa yA durguNI nahIM thI, parantu vaha to sajjana-dharmAtmAzrAvikA thii| vacana bAkI rakhane meM usakA koI duSTa hetu nahIM thA, usakA use viveka thA ki binA prayojana ke kyA maaNge|| arere, jagata dharmAtmA ko pahacAna nahIM sakate, apane rAga-dveSa ke anusAra dharmAtmA meM bhI mithyA doSAropaNa karake viparIta rUpa meM dekhate haiN| dharmAtmA ke sacce guNoM ko aura mahAna caritra ko pahacAneM to jIva kA kalyANa ho jAye / jainadharma ke purANa dharmAtmA ke guNoM kI saccI pahacAna karAte haiM ki kaise-kaise gaMbhIra prasaMgoM meM bhI dharmAtmA apane uttama guNoM kI ArAdhanA TikAye rakhate haiM - yaha batalAkara jIvoM ko ArAdhanA kA utsAha jagAte haiM; isalie jaina purANoM kA paThana-zravaNa mumukSu jIvoM ko upayogI jAnakara karanA caahiye|) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/33 dazaratha rAjA aura cAra rAniyoM dvArA anukrama se rAma-lakSmaNabharata-zatrughna -ye cAra putra hue| rAma kA asalI nAma 'padma' thA, isalie unakI kathA padmapurANa athavA padmacaritra kahalAtI hai| aSTAhnikA parva AyA....aura dazaratha rAjA ne ATha dina ke upavAsa pUrvaka jinadeva kI mahApUjA kii| pUrI ayodhyA nagarI vItarAgI pUjana ke mahAna harSa se khila utthii| itane meM hI sarayU nadI ke kinAre aneka munivaroM kA saMgha aayaa| parvata para, guphA meM, vana meM, nadI kinAre munijana dhyAna evaM svAdhyAya meM lIna the| aho, dharmakAla ! aneka munirAja to vizeSa labdhivAna aura avadhi-mana:paryaya jJAnI the| rAjA dazaratha una saba munivaroM ke darzana karake unakA upadeza sunane lge| dUsarI tarapha vidyAdhara kA putra jo sItA kA sagA sahodara bhAI bhAmaNDala thA; parantu use patA nahIM thA ki sItA merI bahana hai| vaha sItA kA adbhuta rUpa dekhakara mohita ho gayA aura sItA kA haraNa karane ke lie bar3I bhArI lazkara lekara ayodhyA ko calA; parantu bIca meM svayaM ke pUrvabhava kI nagarI dekhate hI use jAtismaraNa ho AyA tathA sItA aura maiM svayaM eka hI mAtA ke udara se janme haiM, hama bhAI-bahana hI haiM - aisA use khyAla AyA, isase use bahuta pazcAtApa huaa| are re ! sItA to merI sagI bahana hai, ajJAnatA se maiMne duSTa pariNAma kiye; sItA ne jaba yaha jAnA ki ye bhAmaNDala merA bhAI hai, taba vaha bhI bahuta prasanna huii| bhAmaNDala ke pAlaka pitA vidyAdhara rAjA ne jaba bhAmaNDala ke jAtismaraNa kI bAta sunI, taba unheM bhI vairAgya huA aura bhAmaNDala ko rAjya sauMpakara unhoMne svayaM dIkSA le lii| dazaratha vairAgya idhara ayodhyA meM dazaratha mahArAja bhI munirAja ke zrImukha se apane pUrvabhavoM kA varNana sunakara saMsAra se virakta hue| rAma ko rAjya sauMpakara Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/34 dIkSA lene ko taiyAra hue| aMtaHpura meM ye bAta sunate hI sabhI ko rAjA dazaratha ke viyoga kA dukha satAne lagA; parantu putra bharata to yaha sunakara khuza huA aura usane vicArA ki pitAjI ke sira para to rAjya kA bhAra hai, isalie unheM sabhI se pUchanA par3a rahA hai aura rAjya kA prabaMdha karanA par3a rahA hai, parantu mujhe na to kisI se pUchanA hai aura na hI kucha karanA hai| maiM bhI pitAjI ke sAtha hI dIkSA lekara saMyama dhAraNa karU~gA / bharata ke isa vicAra ko vicakSaNa buddhi bharata kI mAtA kekaI ko samajhate dera na lagI aura ve pati aura putra ke ekasAtha viyoga kI kalpanA mAtra se Andolita ho gaIM aura unane kucha bhI pUrvApara vicAra kiye binA bharata ko rokane hetu rAjA dazaratha se bharata ko rAjya dene kI bAta kaha DAlI / rAjA dazaratha ne bhI unheM isa bAta ke lie hA~ kaha dii| dazaratha aura kaI ye bAta kara hI rahe the ki vahA~ vairAgI bharata rAjamahala se bAhara nikalakara vana kI ora jAne lge| yaha dekhakara rAjA dazaratha ne use rokakara rAjya saMbhAlane kI dete AjJA prema se samajhAyA - tabhI rAmacandrajI bhI vahA~ A gaye aura bharata ko samajhAte hue kahane lage - "pitA ke vacanoM kA ullaMghana hone se kula kI apakIrti aura mAtA kaI bhI tere viraha se mahAna duHkhI hogii| isalie putra kA karttavya hai ki mAtA-pitA ko duHkhI nahIM hone denA caahiye| abhI terI umra bhI kama hai, thor3e samaya tU rAjya saMbhAla le, phira hama sAtha meM hI dIkSA leMge tathA bar3e bhAI ke hAjira hote hue choTe bhAI ko rAjya sauMpA - aisA bhI jagata na kahe, isalie maiM to dUra-dUra vana meM yA dakSiNa ke koI dUra kSetra meM jAkara rahU~gA / tU nizciMta hokara rAjya saMbhAla / " - isaprakAra rAma ne bhI bharata kA hAtha pakar3a kara pitA kI AjJA mAnane kA vAstA dekara unheM rAjya karane para vivaza kara diyA aura svayaM mAtA-pitA ko vaMdana karake ayodhyA chor3akara vana pravAsa ke lie nikala pdd'e| sItA aura lakSmaNa bhI sAtha meM hI cala pdd'e| dazaratha ko mUrchA A gaI / nagarajanoM ne tathA cAroM mAtAoM ne rAma ko vana jAne se bahuta rokA, parantu rAma nahIM ruke / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/35 zrI rAma kA vanagamana dekhakara prajAjanoM tathA aneka rAjA zokamagna ho gye| bahuta se rAjA saMsAra kI aisI sthiti dekhakara vairAgya prApta kara saMsAra chor3akara muni ho gye| aba ayodhyA nagarI meM bharata ko yA prajAjanoM ko acchA nahIM lagatA thA / dazaratha rAjA bhI thor3e dina bAda dIkSA lekara muni ho gaye aura ekalavihArI hokara vicarate hue kevalajJAna prApta kara mokSa pdhaare| aho, muni banane kI bhAvanA vAle bharata paramaviraktacitta se ayodhyA kA rAjya saMbhAlane lage, mAno dUsarA bharata cakravartI hI ho ! aura 'bharatajI ghara meM vairAgI' - isa ukti ko caritArtha karate hue andara se udAsa hone para bhI prajA kA putravat pAlana karane lge| rAma, sItA evaM lakSmaNa ayodhyA chor3akara (vana) videza cale gye| . aho ! jo rAjakumAra bharata nizciMta hokara pitA se bhI pahale saMsAra chor3akara muni banane ke lie mahala ke bAhara nikala gayA ho, use phira se rAjya saMbhAlanA par3e; usakI antaraMga dazA kaisI hogI ? eka ora rAga se sarvathA alipta jJAnacetanA kA rAjya aura dUsarI ora laukika mahAna rAjya kA kArya bhAra ! kaisI vicitradazA hai jJAnI kI ! eka ora mokSonmukha kI jJAnacetanA pariNama rahI hai aura dUsarI ora saMsAra kA rAgabhAva bhI kAma kara rahA hai| vAha re vAha ! jJAnI kI AzcaryakArI dazA ! bhedajJAna ke binA ye samajha meM A jAya - aisI nahIM hai| ina sabake bIca dharmAtmA apane caitanyatattva ko kabhI bhI cUkate nahIM, bhUlate nhiiN| dekho to jarA mahApuruSoM ke jIvana kI vicitratA ! cAhe jaisI pratikUlatAoM ke bIca bhI dharmAtmA apane caitanyatattva ko kabhI bhI nahIM cUkate arthAt unakI sAdhanA nirantara cAlU rahatI hai| yahI unake antaraMga jIvana kI khUbI hai, isameM hI ArAdhanA kA rahasya hai| astu! sadA aisI hI ArAdhanA meM vartate hue aise mahApuruSa zrI hanumAna kI yaha kathA cala rahI hai| hanumAna rAma ke paramamitra haiN| donoM caramazarIrI mitra / vAha ! hanumAna aura rAma kA milApa kisaprakAra kauna se prasaMga meM huaa| isa prasaMga kA varNana yathAsthAna Age kiyA jaayegaa| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/36 rAma kA vana-pravAsa usake bAda vana-pravAsa meM rAma, lakSmaNa aura sItA ne kaisI-kaisI paristhitiyoM kA sAmanA kiyaa| ina sabakA varNana karane vAlI rAmakathA kA aba yahA~ saMkSepa meM varNana kiyA jA rahA hai| rAma, lakSmaNa aura sItA ayodhyA ke bAhara bhI AnaMdapUrvaka vihAra karate haiN| jahA~ jAte haiM, vahA~ puNya ke prabhAva se unakA adbhut rUpa dekhakara sabhI sanmAna karate haiN| rAma-lakSmaNa ke sAtha hone ke kAraNa cAhe jitane bhayaMkara vana meM bhI komalAMgI sItA ko kabhI Dara nahIM lgtaa| ve sabhI naye-naye tIrthoM ke darzana kara Anandita hote haiN| vItarAgI munivaroM ke darzana hote hI bhakti karate haiM, dharmopadeza sunate haiM, Apasa meM dharma carcA bhI karate haiN| ahA, ayodhyA ke rAjaputra vana-vihArI muniyoM jaise vicaraNa kara rahe haiN| vahA~ unheM acche-bure aneka prasaMga dekhane milate haiM, jinakA ve apane buddhi, bala evaM viveka se nirAkaraNa karate haiN| vajakaraNa kA bhaya nivAraNa-mAlava deza ke dazAMganagara ke rAjA vajrakaraNa ne aisI pratijJA kI, ki jinadeva, jinamuni aura jinavANI ke atirikta maiM kisI ko bhI namaskAra nahIM kruuNgaa| ujjainapati siMhodara rAjA use anyatra namAne ke lie usake Upara gherA DAlakara nagara ko ujAr3a rahA thA, taba jinadharma ke prati parama vAtsalyadhArI rAma-lakSmaNa ne siMhodara rAjA ko jItakara vajrakaraNa kI rakSA kI aura apanA sAdharmI prema batalAyA tathA una donoM rAjAoM ko eka dUsare kA mitra banA diyA, isaprakAra ve dezATana karate hue bIca meM aneka rAjAoM kA nigraha karake sajjanoM ke Upara upakAra karate haiM, munivaroM yA dharmAtmAoM ke Upara ho rahe upasarga ko dUra karate haiN| adbhuta puNya-pratApa se unheM sarvatra saphalatA milatI hai| mahApuruSa mahala meM hoM yA vana meM, parantu unakA puNya-pratApa chipA nahIM rhtaa| - munivaroM kA upasarga nivAraNa - vicaraNa karate hue rAma-lakSmaNa vaMzasthala nagara ke samIpa Aye aura usake pAsa vaMzadhara Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/37 parvata para virAjamAna dezabhUSaNa-kulabhUSaNa munirAjoM ke Upara kA devakRta bhayAnaka upasarga dUra kiyA, una muniyoM ko kevalajJAna prApta huA, munivaroM ko kevalajJAna hote hI rAma-lakSmaNa ne aisI adbhuta bhakti kI, ki sItA bhI Ananda se nAca uThI-aisI adbhuta jina-mahimA dekha kara hajAroM jIva Azcarya cakita ho gaye tathA bahuta se jIvoM ne samyagdarzana prApta kiyaa| giddha pakSI jaTAyu ko dharma prApti - dezabhUSaNakulabhUSaNa muniyoM kA upasarga dUra kara tathA unakI bhakti karake rAma, lakSmaNa aura sItA narmadA kinAre Aye, vahA~ gupti-sugupti nAma ke AkAzagAmI muniyoM ko parama bhakti se AhAradAna kraayaa| usa samaya atizayavaMta muniyoM ko dekhakara eka giddha pakSI ko jAti-smaraNa huA, vaha vRkSa ke nIce virAjamAna munirAja ke caraNoM meM par3a gyaa| RddhidhArI munirAja kI caraNa-dhUla ke pratApa se usa pakSI kA zarIra ratna-samAna atyaMta tejasvI bana gayA; Azcarya ko prApta vaha pakSI Anandamaya azru sahita, paMkha pasAra kara munirAja ke samIpa mora kI taraha nAcane lgaa| aho, mA~sAhArI pakSI bhI jinamuni kI zaraNa meM Ate hI atyanta zAnta bana gayA, use jAtismaraNa huA aura usake pariNAma nirmala huye| .. ve gupti aura sugupti donoM muni vArANasI nagarI ke rAjakumAra the; ve vairAgya pAkara muni huye the, giddha pakSI ne munirAja se dharmopadeza sunakara zrAvaka ke vrata liye tathA hiMsAdi pApoM kA tyAga kiyA; abhakSya chor3a diyA aura bArambAra paira U~ce karake coMca hilAkara muniyoM kI vaMdanA karane lgaa| isa taraha giddha pakSI ne zrAvaka dharma aMgIkAra kiyaa| ye dekhakara sItA ati prasanna huI tathA vAtsalyabhAva se usane khUba prItibhAva jtaayaa| munirAja bhI jAte-jAte samajhA gaye ki isa bhayAnaka vana meM krUra jIva basate haiM, isalie Apa isa samyagdRSTi pakSI kI rakSA karanA, pakSI ko jinadharmI jAnakara rAma-lakSmaNa-sItA usake prati dharmAnurAga karane lage, sItAjI to mAtA samAna usakA pAlana karatI thiiN| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/38. aho ! dekho to sahI jainadharma kA prabhAva !! giddha jaise krUra, . mA~sAhArI pakSI ne bhI muni ke saMga meM jainadharma prApta kara liyA aura adbhuta rUpavAna bana gyaa| vAha re vAha ! sAdharmI ! bhale hI tU tiryaMcagati se ho to bhI dharmAtmAoM ko tere Upara prema AtA hai| terI adbhuta dazA dekhakara vana ke dUsare pazu-pakSI bhI Azcarya pAte haiN| aho, jaina muniyoM kI jisa para kRpA huI, usake mahAbhAgya kI kyA bAta ? __lakSmaNa ko sUryahAsa khaDga kI prApti - rAmalakSmaNa ne daMDakavana meM vAsa kiyaa| ekabAra lakSmaNa vana kI zobhA dekhane nikale; vahA~ ekAeka AzcaryakArI sugaMdha AI....jahA~ se sugaMdha A rahI thI, vahA~ jAkara dekhA to eka adbhuta 'sUryahAsa' talavAra camaka rahI thii| rAvaNa kI bahana candranakhA aura usake putra zaMbuka ne 12 varSa kI vidyA sAdhanA dvArA ye daivI 'sUryahAsa' talavAra siddha kI thI, parantu yaha siddha huI ki itane meM hI lakSmaNa ne Akara use hAtha meM lekara usakI tIkSNa dhAra ko dekhane hetu use bA~sa ke bIr3e (samUha) ke Upara calAyA, jisase usa bA~sa ke bIr3e (samUha) ke bIca meM sthita zaMbuka kA zira bhI chida gyaa| are deva ! vidyA dvArA talavAra sAdhI kisI ne, hAtha meM AI kisI dUsare ke| bAraha varSa kI tapasyA dvArA siddha huI talavAra svayaM ke hI ghAta kA kAraNa banI....are ! talavAra ko sAdhane ke badale AtmA ko sAdhA hotA to kaisA uttama phala paataa| rAvaNa ke pAsa 'caMdrahAsa khaDga' thA, usake sAmane lakSmaNa ko yaha 'sUryahAsa khaDga' prApta huaa| dekho, puNya prabhAva ! binA sAdhe bhI puNya-pratApa se use yaha sUryahAsa talavAra hAtha A gaI aura hajAroM deva use vAsudeva jAnakara usakI sevA karane lge| kharadUSaNa se lar3AI - zaMbuka kA pitA kharadUSaNa usa samaya samudra ke bIca dUsarI pAtAla laMkA kA svAmI thaa| zaMbuka ke maraNa kI bAta sunate hI use krodha AyA aura vaha turanta AkAzamArga se 14,000 rAjAoM sahita daMDakavana meM aayaa| senA ke bhayAnaka zabdoM ko Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/39 sunakara sItA bhayabhIta ho gii| rAma ne dhairya baMdhAyA aura zatru ke sAmane lar3ane ko bANa hAtha meM liyA, parantu lakSmaNa ne unheM rokA aura kahA - "bar3e bhrAtA ! jaba maiM hAjira hU~ phira Apako parizrama karane kI jarUrata nahIM, Apa yahIM raho aura bhAbhI sItA kI rakSA kro| maiM akelA hI duzmanoM ko bhagA DAlU~gA" - aisA kahakara lakSmaNa lar3ane cale gye| eka tarapha hajAroM vidyAdhara aura dUsarI tarapha akele lakSmaNa / bar3A yuddha huaa| vidyAdharoM ke hajAroM bANoM ko lakSmaNa akele hI rokane lge| jaise saMyamI muni AtmajJAna dvArA viSaya-vAsanAoM ke samUha nivAraNa karate haiM, vaise hI lakSmaNa vajra-bANoM dvArA duzmanoM kA nivAraNa karate the| vidyAdharoM kI senA ghabar3A gii| kharadUSaNa kA samAcAra pAkara rAvaNa bhI usakI sahAyatA ke lie krodha se dhadhakatA huA puSpaka-vimAna meM baiThakara yuddha sthala kI ora cala diyaa| mArga meM rAma ke samIpa sItA ko dekhakara, usake adbhuta rUpa ke sAmane rAvaNa Azcaryacakita huA aura usakA krodha bhI pala bhara meM ThaMDA ho gyaa| vaha sItA ke rUpa para aisA mohita huA ki 'isa sItA ke binA merA jIvana vyartha hai !' aisA vicAra kara kharadUSaNa kI senA meM kisI ko bhI mere Ane kI khabara par3e, usake pahale hI maiM cupacApa sItA ko harakara ghara le jAU~; parantu sItA ke samIpa hI rAmacandra baiThe hone se, apakIrti ke bhaya se rAvaNa kI himmata na pdd'ii| vidyA ke bala se usane jAnA ki 'lakSmaNa siMhanAda kare to rAma yahA~ se usake pAsa jAyeMge aura sItA akelI raha jAyegI' - aisA vicAra kara rAvaNa ne kapaTa se lakSmaNa jaisI hI AvAja nikAlI - 'he rAma ! he rAma ! - aisA kRtrima siMhanAda kiyaa| are re ! kAmAMdha rAvaNa siMhanAda dvArA mAno apanI mRtyu ko hI bulA rahA ho| siMhanAda sunate hI rAma ko AghAta lagA, ve turanta hAtha meM dhanuSabANa lekara lakSmaNa kI madada ke lie daur3a pdd'e| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/40 sItA kA apaharaNa aura rAma kI viraha vedanArAma gaye, usake bAda rAvaNa sItA ko uThA le gyaa| usa samaya sItA para sage bhAI ke samAna prema karane vAle jaTAyu pakSI ne rAvaNa ko coMca mAramArakara sItA ko chur3Ane kI bahuta koziza kI, parantu rAvaNa jaise balavAna ke sAmane baicAre pakSI kI kyA cale ? anta meM rAvaNa ke prahAra se vaha mUrchita ho gayA aura rAvaNa puSpaka-vimAna meM sItA ko lekara laMkA kI ora bhAga gyaa| sItA atyanta vilApa kara rahI thii| rAma ke viraha meM sItA kA rudana dekhakara rAvaNa bhI udAsa ho gyaa| are, ye sItA apane svAmI ke guNoM meM hI Asakta hai, ye svapna meM bhI dUsare ko cAhane vAlI nahIM aura maiM isase jabaradastI bhI kara nahIM sakatA; kyoMki maiMne munirAja ke pAsa pratijJA kI hai ki jo strI mujhe nahIM cAhegI, usase maiM jabaradastI nahIM karU~gA, parantu laMkA jAkara maiM isa haThIlI strI ko bhI kisI upAya se vaza meM karU~gA - aisA vicAratA huA rAvaNa, sItA ko lekara laMkA kI tarapha calA gyaa| jaise-jaise laMkA usake pAsa A rahI thI, mAno vaise-vaise usakA maraNa bhI pAsa A rahA thaa| __yahA~ lakSmaNa kharadUSaNa kI senA ke sAmane lar3akara use bhagAne kI taiyArI meM hI hai ki rAma vahA~ A phuNce| rAma ko dekhate hI lakSmaNa ko dhakkA-sA lagA aura kahane lgaa| "hAya, hAya ! Apa aise bhayaMkara vana meM sItA ko akelI chor3akara yahA~ kyoM Aye ?" rAma ne kahA - "maiM terA siMhanAda sunakara AyA huuN|" ___ lakSmaNa ne kahA- "are, maiMne to koI siMhanAda kiyA hI nahIM mujhe zatru kA koI bhaya hI nahIM, jarUra kisI ne mAyAcArI kI hai; isalie Apa zIghra hI jAnakI bhAbhI ke pAsa vApisa jaao|" ___ lakSmaNa kI bAta sunate hI rAma ko sItA kA saMdeha huA.... "are, usa akelI kA kyA huA hogaa|" - ityAdi vicAra karate hue ve zIghra Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/41 hI apane sthAna para Akara dekhate haiM, jaba jAnakI dikhAI nahIM dI to kadAcit 'mujhe dRSTibhrama huA hogA !' - aisA samajhakara rAma punaH punaH A~khoM ko malakara cAroM ora najara DAlate haiM, parantu sItA vahA~ ho to dikhe nA ! rAma to hAya sItA !' kahate hue mUrchita hokara jamIna para gira pdd'e| mUrchA utarI, taba puna: cAroM ora DhU~Dhate-DhU~Dhate eka jagaha jaTAyu pakSI ko tar3aphatA dekhA, vaha bhI maraNa kI taiyArI meM thA, turanta rAma ne saba kucha bhUlakara pahale use paMcaparameSThI kA namaskAra maMtra sunaayaa| darzana, jJAna, cAritra aura tapa kI ArAdhanA sunAI tathA arahaMtAdi kA zaraNa grahaNa kraayaa| samyaktvasahita zrAvakavrata kA dhAraka vaha pakSI mahAna zAMtipUrvaka zrI rAma ke mukha se dharma zravaNa karate-karate samAdhimaraNa karake svarga meM gayA aura bhaviSya meM mokSa paayegaa| . eka to sItA kA viraha dUsare jaTAyu pakSI kA mrnn|' - isa prakAra dugane zoka ke kAraNa rAma ekadama vihvala ho gye| cAroM tarapha vRkSoM tathA pattoM se pUchane lage "he U~ce girirAja ! maiM dazaratha rAjA kA putra rAma, tuma se pUchatA hU~ ki merI prANa vallabhA sItA ko kahIM tumane dekhA hai ?" kauna javAba de ! pazcAt krodha se hAtha meM dhanuSa lekara TaMkAra karate haiM, parantu kise mAreM ? Dara ke kAraNa siMha, vAgha Adi krUra prANI bhI dUra bhAga gaye....rAma pachatAne lge| "are re, jhUTha siMhanAda meM bhramita ho gayA aura akelI sItA ko chor3a gyaa| are, kahIM sItA ko siMha-vAgha to nahIM khA gaye ? dUsarI ora bhAI lakSmaNa bhI abhI lar3AI meM hai, vaha bhI jIvita AyegA yA nahIM ? isakA bhI saMdeha hai ! are re ! sArA saMsAra hI asAra tathA saMdeha rUpa hai| saMyogoM kA kyA bharosA ! saMsAra kA aisA svarUpa jAnate hue bhI maiM sItA ke moha se Akula-vyAkula ho rahA huuN|" pAThako! dhyAna rakhanA aise samaya meM bhI zrIrAmacandrajI dharmAtmA haiM, samyagdRSTi haiM, mokSa ko bhI sAdha rahe haiM, unakI jJAnacetanA naSTa nahIM huii| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/42 audayika bhAva ke samaya bhI udayabhAva, udayabhAva kA kAma karate haiM; jJAnacetanA, jJAnacetanA kA kAma karatI hai; donoM kA kArya atyanta bhinnabhinna hai| akele audayika bhAvoM meM rAma ko nahIM dekhanA, unase bhinna jJAnacetanA rUpa rAma ko bhI dekhanA, tabhI tuma rAma ko pahicAna sakoge / akele udayabhAvoM se rAma ko pahicAnoge to rAma ke sAtha anyAya karoge, tumhArA jJAna bhI mithyA nAma pAyegA / jaina mahApuruSoM ke jIvana kI khUbI hI yaha hai ki udayabhAvoM ke bIca bhI caitanyabhAva kI mIThI, madhura, zAMtadhArA unake jIvana meM nirantara bahatI rahatI hai| pUrva ke puNya-pApa kA udaya to dharmI ko bhI AtA hai - aisA jAnakara he bhavyajIvo ! puNyodaya meM tuma mohita mata honA aura pApa ke udaya meM dharma ko nahIM chor3anA / saMsAra kI (puNya-pApa kI ) mamatA chor3akara, caitanyabhAva dvArA sadA hI jinadharma kI ArAdhanA meM citta ko jodd'o| lakSmaNa kI vijaya aura kharadUSaNa kA maraNa - yahA~ - kharadUSaNa kI vizAla senA ke sAmane lakSmaNa akele hI lar3a rahe haiM, itane meM vahA~ se virAdhita nAma kA vidyAdhara rAjA nikalA, usane svayaM kI senA sahita lakSmaNa kI madada kI / kharadUSaNa, svayaM ke putra ko mArane vAle lakSmaNa ko mArane ke lie talavAra lekara daur3A, parantu lakSmaNa ne sUryahAsa talavAra dvArA usakA mastaka cheda diyA / are, putra ne bAraha varSa ke tapa dvArA jo talavAra sAdhI, usI talavAra dvArA hI usakA aura usake pitA kA ghAta huA ! are, puNya-pApa ke khela saMsAra meM vicitra haiN| isaprakAra lakSmaNa ne kharadUSaNa ko mAra girAyA aura usakI pAtAla laMkA kA rAjya virAdhita ko sauMpA aura svayaM vidyAdharoM sahita turanta rAma ke pAsa aaye| Akara dekhate haiM to rAma jamIna para par3e haiM aura sItA kahIM dikhAI hIM nahIM detI, jaTAyu bhI vahIM jamIna para par3A hai| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/43 lakSmaNa ne rAma ko saceta karate hue kahA " are bandhu ! uThouTho ! aise jamIna para kaise so rahe ho ? sItAjI kahA~ haiM ?" taba rAma ne saceta hue, lakSmaNa ko kuzala dekhakara thor3A saMtoSa huA; use hRdaya se lagAkara rAma ro par3e aura kahA - - "he lakSmaNa ! sItA kahA~ gaI - ye maiM nahIM jAnatA, koI use le gayA yA siMha use khA gayA ? usakI mujhe khabara nahIM / " lakSmaNa ne unheM dhairya ba~dhAyA aura vidyAdharoM ko AjJA kI baMdhAyA - "jahA~ se ho, vahA~ se sItA kA zIghra patA lagAkara Ao" vidyAdharoM ne bahuta zodhA (khojA), parantu sItA kahIM dikhAI nahIM par3I, isase rAma hatAsa ho gaye -- --- - "are hama mAtA-pitA, bhAI, kuTumba aura rAjya sabhI ko chor3akara yahA~ vana meM Aye, yahA~ bhI asAtA karmoM ne hamArA pIchA nahIM chor3A.... are, vicitra hai saMsAra kI gati !" taba pAtAla laMkA ke naye rAjA vidyAdhara virAdhita ne unheM dhairya "he svAmI ! dhairya hI mahApuruSoM kA sarvasva hai| sabhI prasaMgoM meM dhairya ke samAna dUsarA koI upAya nahIM / ApakA puNya - pratApa mahAna hai, isase thor3e hI dinoM meM Apa sItAdevI ko jarUra dekhoge, isalie zoka chor3o aura aba mere sAtha pAtAla laMkA meM Akara raho / vahA~ se saba upAya kareMge / isa vana meM rahanA aba ucita nahIM, kyoMki rAvaNa ke bahanAI kharadUSaNa ko hamane mArA hai, isalie usake mitra vidyAdhara rAjA vaira liye binA nahIM raheMge; usameM bhI hanumAna jaisA mahAna zUravIra, vaha bhI kharadUSaNa kA jamAI hai - vaha bhI kharadUSaNa ke maraNa kI bAta sunate hI ekadama krodhita hogA, isalie Apa surakSita sthAna meM Akara raho / " rAma aura lakSmaNa donoM bhAI udAsa hokara virAdhita ke sAtha pAtAla laMkA kI alaMkArodaya nagarI ko cale.... donoM udAsa haiM / jaise Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/44 samyagdarzana ke binA jJAna-cAritra nahIM zobhate, vaise hI sItA ke binA rAmalakSmaNa nahIM zobhate the| sItA ke sAtha to vana meM bhI acchA lagatA thA, sItA ke binA rAjamahala meM bhI acchA nahIM lgtaa| sItA ke binA rAma gumasuma udAsacitta rahate haiM....eka caitanya pariNati ke alAvA anyatra kahIM unakA citta nahIM lagatA thaa| ve jitane samaya jina-maMdira meM jAkara baiThate the, utane samaya unake citta meM zAMti rahatI thI aura sItA ke viraha kA duHkha kama hotA thaa| lakSmaNa, virAdhita vagairaha sabhI rAma ko prasanna rakhane ke lie aneka upAya karate the, sItA ke bhAI bhAmaNDala ko bhI . saMdeza bhejakara bulA liyA thaa| dUsarI ora AkAzamArga se sUrya se bhI Upara rAvaNa kA vimAna jA rahA thA, kyoMki vidyAdhara to meru parvata ke chora taka bhI jAte haiM aura sUryacandra to meruparvata kI apekSA bahuta nIce haiM arthAt sUrya-candra se bhI Upara gamana karanA vidyAdhara manuSyoM ke lie sahaja hai) usa samaya ratnajaTI nAma ke vidyAdhara ko sItA ke rudana kI AvAja sunAI par3I, isa kAraNa usane rAvaNa ko rokA aura kahA - "are duSTa ! isa dharmAtmA-sItA ko tU chor3a de, satI ko satAne kA mahAna aparAdha karake tU kahA~ jAyegA ? ye sItA zrI rAmacandrajI kI rAnI aura mere mitra bhAmaNDala kI sagI bahana hai, use tU chor3a de|" . parantu rAvaNa ne usakI eka na sunI aura usakI vidyAyeM hara lIM, isase vaha nIce gira pdd'aa| rAvaNa sItA ko lekara laMkA pahu~cA....usakA mana sItA meM mohita hai, vaha sItA meM bhI moha utpanna karane ke lie bahuta vinatI karatA hai, parantu ye to sItA hai !....are rAvaNa ! tU ghara bhUlA hai ! tU viveka bhUlA hai ! jaise maNidhara nAga ke zira meM se usake jIvita rahate koI usakA maNi nikAla nahIM sakatA, vaise hI sItA ke hRdaya meM rAma ke alAvA koI moha nahIM utpanna karA sktaa| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/45 sItA rAma kA viraha meM bhI zIla meM aDiga - laMkA meM rAvaNa ne eka atyanta manohara devI-bagIce meM sItA ko rakhA....parantu sItA ko rAma ke binA kahIM caina nhiiN....|| usane pratijJA kara lI ki jaba taka rAma-lakSmaNa ke kuzala-kSema kI bAta na suna lU~, taba taka mere AhAra-jala kA tyAga hai| dina-rAta use cintA ho rahI thI ki rAma-lakSmaNa yuddha meM gaye the, unakA kyA huA hogA? yahA~ unake samAcAra kauna degA; vaha bhI jitane samaya paMcaparameSThI meM citta ko lagAtI hai, utane samaya saMsAra ke sarva du:khoM ko bhUla jAtI hai| vAha, paMcaparameSThI bhagavaMto ! tumhArA pratApa ajor3a hai ! hamAre hRdaya meM jaba taka tumhArI upasthiti hai, taba taka saMsAra kA koI duHkha Tika nahIM sktaa| laMkA meM jaise rAma ke viraha meM sItA udAsa hai, vaise hI pAtAla laMkA meM sItA ke viraha meM rAma bhI udAsa haiM tathA jaise rAma udAsa haiM, vaise rAvaNa bhI sItA ke binA udAsa hai| vahA~ usakI paTarAnI maMdodarI usase pUchatI hai -"tuma tIna khaMDa ke svAmI ho, phira bhI itane udAsa kyoM ho ?" , taba rAvaNa usase sItA kI bAta batAte hue kahatA hai ki he rAnI ! "sItA ke binA mujhe caina nahIM hai|" maMdodarI kahatI hai - "Apa to mahA zaktizAlI ho, to sItA ko jabaradastI vaza meM kyoM nahIM karate ?" taba rAvaNa kahatA hai - "suno devI ! maiMne anaMtavIrya kevalIprabhu ke samIpa aisI pratijJA kI thI ki jo strI mujhe nahIM cAhegI, use maiM nahIM bhogUMgA, usa para balAtkAra nahIM karU~gA aura sItA mujhe jarA bhI cAhatI nahIM, isalie maiM merI pratijJA nahIM tor3a sktaa|" dekho! eka choTA-sA niyama bhI rAvaNa ko kitanA upayogI huA, isa niyama ne hI use sItA para balAtkAra karane se rokaa| rAvaNa kI bAta sunakara maMdodarI vicAra meM par3a gaI - "aho ! tIna khaMDa kA jo svAmI aura adbhuta jisakA rUpa - Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/46 aise rAvaNa ko bhI jo nahIM cAhatI, vaha sItA kitanI mahAna hogI? aura rAvaNa jaisA 14 hajAra sundara-sundara rAniyoM kA svAmI, jisake rUpa para mohita hai, vaha sItA kitanI sundara hogI ?" maMdodarI ko aisA lagA - "maiM sItA ke pAsa jAU~ aura use manAkara apane svAmI kA duHkha miTAU~ !" vaha sItA ke pAsa gaI, use dekhakara vaha bhI Azcarya cakita ho gaI thii| usane kahA - "he devI sItA ! tU rAvaNa ke Upara prasanna ho ! usakI icchA ke vaza ho, rAma kI AzA chor3a de| yahA~ terA rAma tujhe chur3Ane A sake - aisA to hai nhiiN| ye to bar3e bhArI samudra ke bIca vidyAdharoM kI laMkA nagarI hai; isalie tU zoka chor3akara prasanna ho aura rAvaNa kI rAnI bana jA! vyartha kA du:kha mata kr|" taba jisakI A~khoM se A~sU baha rahe haiM - aisI sItA kahane lagI - "he devI! Apa to merI mAtA samAna ho, Apa svayaM pativratA hone para bhI aise nIti-viruddha vacana kyoM bolatI ho ? ye tumheM zobhA nahIM detA, rAvaNa kA ati sundara rUpa ho yA usakI tIna khaMDa kI rAja-saMpadA ho, use maiM apane zIlavrata ke sAmane sarvathA tuccha samajhatI huuN|" (satI maMdodarI ke caritra ke sAtha nyAya karane kI khAtira eka bAta kA yahA~ ullekha karanA ucita hai| "kitane hI purANoM meM aisA bhI AtA hai ki satI maMdodarI ne rAvaNa ko isa duSkRtya se rokane kA bahuta prayatna kiyA tathA sItA ko bhI apanI putrI samAna samajha kara AzvAsana tathA himmata dI ki - "beTI sItA! tU kisI bhI prakAra se rAvaNa ke vaza nahIM honA! zIladharma meM aDiga rahanA.... ghabar3AnA mata !") ___abhI maMdodarI aura sItA kI bAta cala hI rahI thI ki kAmAtura rAvaNa vahA~ A phuNcaa| taba sItA ne usakA tiraskAra karake krodha meM kahA - "are pApI ! duSTa ! tU mujhase dUra rahanA, mujhe chUnA mata !" Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/47 sItA ke pratApa ke sAmane, rAvaNa jaise rAvaNa kI A~khoM ke sAmane bhI thor3I dera ke lie aMdherA chA gyaa| laMkA ke bagIce meM akelI sukomala sItA satI, aneka upadravoM ke bIca bhI apane zIlavrata se raMcamAtra bhI na DigI - dhanya ho aisI mahAsatI sItA ko ! rAvaNa kA bhAI vibhISaNa dharmAtmA thA aura rAvaNa ke darabAra kA khAsa salAhakAra thaa| use jaba khabara par3I, taba vaha sItA ke pAsa aayaa| sItA ro rahI thI, vaha prathama to bhayabhIta ho gaI, parantu vibhISaNa ne kahA - "bahana ! tU Dara mata, mujhe apanA bhAI samajha, maiM rAvaNa ko smjhaauuNgaa|" vibhISaNa ne rAvaNa ko bahuta samajhAyA - "sItA satI dharmAtmA hai, use sanmAna sahita zrI rAma ko vApisa sauMpa do - aisA anIti kA kArya tumheM zobhA nahIM detaa|" abhimAnI rAvaNa ne usakI eka bAta nahIM mAnI, ulaTA ye kahane lagA - "maiM tIna khaMDa kA svAmI hU~, isalie tIna khaMDa meM jitanI sundara vastuyeM haiM, ve saba merI hI haiN|" sItA bagIce meM azoka vRkSa ke nIce baiThI hai| aneka vidyAdhara vividha sAmagriyoM dvArA use prasanna karanA cAhate haiM, parantu jaise mokSa ke sAdhaka mumukSu kA mana saMsAra meM nahIM lagatA, vaise hI sItA kA mana unameM kahIM nahIM lgtaa| jaise abhavya jIva mokSa siddha nahIM kara sakate; vaise hI rAvaNa kI dUtiyA~ sItA ko sAdha na sakIM, vaza meM na kara skiiN| rAvaNa bArambAra dUtI se pUchatA hai, dUtI dvArA rAvaNa ne jAnA ki sItA ne AhArapAnI bhI chor3a diyA hai aura vaha kisI ke sAmane dekhatI bhI nahIM hai, pUre dina gahare vicAroM meM gumasuma baiThI rahatI hai - yaha sunakara rAvaNa kheda-khinna huA aura cintA meM DUba gayA.... aura nirAza hokara lambI-lambI sA~seM lene lgaa| - are re ! DhAI hajAra sundariyoM kA svAmI bhI viSayoM kI agni meM kaisA jala rahA hai !! aisI duHkhamaya viSaya-tRSNA se chUTakara jisane nirviSaya caitanyatattva ke mahA-Ananda ko sAdhA, ve mahAtmA isa jagata meM dhanya haiN| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/48 eka dina daNDaka vana meM anAyAsa hI lakSmaNa ko sUryahAsa khaDga kI prApti haI aura usake prayoga karane mAtra se kharadUSaNa ke putra zaMvuka kA maraNa huA, taba kharadUSaNa aura lakSmaNa meM bhayaMkara yuddha diyA, usa yuddha meM sahAyatArtha A rahe rAvaNa ne sItA kA avalokana mAtra kiyA aura usa para mugdha hokara rAma ko chalapUrvaka sItA se pRthak kara sItA kA haraNa kara liyaa| taba sItA kI khoja karate hue rAma-lakSmaNa kA milana kiSkiMdhA nagarI ke rAjA sugrIva se huaa| usa samaya kiSkiMdhA nagarI ke mahAna rAjA sugrIva ke yahA~ eka vicitra bAta bnii| sugrIva kI patni sutArA atyanta manohara thI; sAhasagati nAma kA eka vidyAdhara usa para mohita huA aura vaha svayaM sugrIva jaisA hI rUpa banAkara mahala meM ghusa gayA aura sacce sugrIva ko nikAla diyaa| saccA sagrIva strI ke viraha meM bahuta duHkhI huA, usane apane dAmAda hanumAna kI madada mA~gI; parantu donoM meM se saccA sugrIva kauna hai aura jhUThA sugrIva kauna hai ? yaha nahIM pahicAna sakane ke kAraNa hanumAna bhI kucha nahIM kara skaa| aMta meM vaha sugrIva rAma-lakSmaNa kI zaraNa meM AyA / rAma bhI strI ke viraha meM duHkhI the aura sugrIva bhI strI ke viraha meM duHkhI the| donoM samAna dukhiyA eka-dUsare ke mitra bne| sugrIva rAjA vAnaravaMzI vidyAdharoM kA adhipati thA; usakA bar3A bhAI bAlIrAja rAvaNa ko mastaka namAne ke badale jinadIkSA lekara muni ho gaye the, sugrIva ne Akara rAma ko sabhI bAteM btaaiiN| zrI rAma ne vicAra kiyA ki - "maiM isakI strI vApisa dilAkara isakA viraha miTA dUMgA to ye bhI sItA kI khoja karane meM merA sahayoga karegA aura yadi yaha bhI khoja nahIM kara sakA to maiM nigraMtha muni hokara mokSa ko saadhuuNgaa|" sugrIva ne puna: kahA- "he svAmI ! merA kArya hone para maiM bhI turanta hI sItA ko khoja luuNgaa|" - isa kAraNa rAma ne sAhasagati ko harAkara sugrIva kI strI aura Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 5/49 usakA rAjya vApisa dilA diyA, parantu apanI sutArA ko pAte hI vaha usameM aisA Asakta ho gayA ki usane rAma ko sItA ko khojane kA vacana diyA hai - ye bhI bhUla gayA / sItA kI khoja - jaise munirAja mukti kA dhyAna karate haiM, vaise hI rAma bhI sadA sItA kA hI dhyAna karate, sItA ke sivAya unheM kucha acchA nahIM lgtaa| sItA ko bArambAra yAda karake zrI rAma vicArate haiM - "are, sugrIva ko usakI sutArA patni maiMne dilA dI, parantu vaha merI sItA kA koI samAcAra nahIM lAyA / svayaM kA duHkha miTate hI merA duHkha bhUla gayA athavA sItA mara gaI - isa kAraNa vaha mujhe kahane taka nahIM AyA ?" - aise vicAroM se zrI rAma kI A~khoM meM se A~sU girane lage / zrI rAma kI aisI dazA dekhakara lakSmaNa se nahIM rahA gyaa| usane sugrIva ko jAkara dhamaka hue kahA "re duSTa ! mere bhAI zrI rAma duHkhI haiM aura tU apanI strI ke sAtha mauja meM par3a gyaa| sItA ko khojane ke tere vacana ko kyA tU bhUla gayA ? ata: banAvaTI sugrIva kA jaisA hAla zrI rAma ne kiyA, vaisA hI maiM terA hAla karatA hU~ / " turanta hI sugrIva lakSmaNa ke caraNoM meM natamastaka ho gayA aura kahA- "he deva ! mujhe kSamA karo, maiM apanA vacana bhUla gayA; aba maiM kahIM se bhI sItA kA patA lagAkara AtA hU~ / " aisA kahakara turanta hI deza - videza ke vidyAdharoM ko usane AjJA dI - " sItA kahA~ hai, usakI khoja zIghra karo / vana meM, jaMgala meM, AkAza meM, pAtAla meM, jambUdvIpa meM, lavaNasamudra meM, meruparvata para, DhAI dvIpa meM sarvatra DhU~Dhakara jahA~ ho, vahA~ se sItA kA patA lgaao|" - aisA kahakara sugrIva svayaM bhI AkAzamArga se sabhI jagaha khojane gayA / AkAza meM jAte huye sugrIva ne nIce eka parvata para behoza hokara par3e vidyAdhara ratnajaTI ko dekhA / sugrIva ne usake pAsa jAkara prema se pUchA - - Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/50 ___ "he bhAI ratnajaTI ! tumhArI vidyA kahA~ gayI ? tuma yahA~ dhUla meM kyoM par3e ho ?" taba bhayabhIta ratnajaTI ne kahA - "he svAmI ! duSTa rAvaNa sItA ko harakara le jA rahA thA, sItAjI ro rahI thIM, use chur3Ane ke lie maiMne rAvaNa kA virodha kiyA, isase rAvaNa ne mujhe mArA aura merA ye hAla kara diyA hai|" sItA ke ye samAcAra sunate hI harSita hokara sugrIva usa ratnajaTI ko apane sAtha lekara rAma ke pAsa aaye| ratnajaTI ne Akara rAma-lakSmaNa ko praNAma karate hue kahA - "he svAmI ! maiM sItA kA bhAI bhAmaNDala kA sevaka hU~, maiMne rAvaNa ko sItA kA haraNakara le jAte dekhA hai| mahAsatI sItA rudana karatI thii| maiMne use rAvaNa se chur3Ane kA bahuta prayatna kiyA, parantu kahA~ kailAza ko hilAne vAlA rAvaNa aura kahA~ maiM ? usane merI vidyA chInakara merA ye hAla kara diyA aura sItA ko laMkA kI ora ur3A le gyaa|" sItA kI bAta sunate hI rAma ke romAMca khar3e ho gaye; vidyAdharoM se ve pUchane lage - "laMkA yahA~ se kitanI dUra hai aura rAvaNa kA bala kitanA hai ?" ___ rAma kA ye prazna sunate hI sabhI vidyAdhara nIce dekhane laga gaye, koI bolA nahIM, sabhI ke mukha pIle par3a gaye; taba rAma samajha gaye ki ye sabhI vidyAdhara rAvaNa se bahuta Darate haiN| pazcAt vidyAdharoM ne kahA - "he deva ! jisakA nAma lene se hamako Dara lagatA hai, vaha rAvaNa kI bAta hama kyA kaheM ? rAvaNa kI tAkata kI to kyA bAta ? aba to sItAjI hAtha se gaIM hI smjheN| sItA vApisa milane kI AzA Apa chor3a deN|" lakSmaNa ne krodhita hokara pUchA - "Apa loga Dara kyoM rahe haiM, rAvaNa kI laMkA hai kahA~ yaha to kaho ? yadi rAvaNa zUravIra thA, to cora kI bhAMti sItA ko kyoM le gayA ? eka bAra mujhe usakA patA to batAo? phira maiM usakA kyA hAla karatA hU~ - yaha dekhnaa|" Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/51 . taba vidyAdhara bole- "he lakSmaNa ! isa jambUdvIpa ke cAroM tarapha lavaNa samudra hai, usake bIca rAkSasa dvIpa hai, usake bIca nava yojana U~cA aura pacAsa yojana vistAra vAlA trikuTAcala parvata hai, usake Upara devapurI jaisA atyaMta manohara laMkA nagara hai| usakA rAjA rAvaNa mahA balavAna hai| vibhISaNa usakA bhAI hai, vaha bhI mahAbalavAna hai; yadyapi dharmAtmA hai, jinadharma kA bhakta hai| rAvaNa kA bhAI kuMbhakarNa aura putra indrajIta bhI mahA balavAna haiM aura zrI rAma ke samAna carama zarIrI haiN| he rAma ! aise balavAna rAvaNa se yuddha meM jItanA azakya hai; isalie ye bAta to karanA nhiiN| Apa to sItA ke samAna dUsarI aneka rAjakanyAoM ke sAtha vivAha kara leMve, parantu sItA ko bhUla jaaveN|" . taba rAma kahate haiM - "are, dUsarI sabhI bAteM chor3o ! sItA binA mujhe dUsarI striyoM se prayojana nhiiN| jo tumheM mere Upara prema hai to kisI bhI prakAra se merI sItA kA patA mujhe jaldI btaao|" rAma to basa sItA kI hI haTha le baitthe| lakSmaNa ne bhI krodha pUrvaka kahA - "he vidyAdharo ! tuma isa duSTa rAvaNa se Daro mata ! vaha to cora hai| vaha balavAna hotA to sItA ko corI-corI kyoM le jAtA ? vaha to kAyara hai, usameM zUravIratA kaisI ? basa ! sItA kA patA milate hI aba sItA mila gaI hI smjho| aba jaldI laMkA pahu~cane kA upAya kro|" rAma-lakSmaNa kA parAkrama dekhakara sugrIva kA maMtrI jAMbunada ne vicAra kiyA ki kadAcit yaha lakSmaNa hI rAvaNa ko mArane vAlA vAsudeva ho ! ataH usane rAma se kahA - "he svAmI ! eka bAra rAvaNa ne namaskAra karake anaMtavIrya kevalI se pUchA thA ki merA maraNa kisase hogA ? taba prabhu kI vANI meM aisA AyA thA ki jo jIva koTizilA ko uThAyegA, usake hAtha terI mRtyu hogii|" ye bAta sunate hI lakSmaNa ne kahA - "kahA~ hai vaha koTizilA ? calo, maiM use uThAtA hU~!" vidyAdharoM ke vimAna meM baiThakara sabhI koTizilA (nirvANazilA) ke pAsa aaye| isa pAvana zilA para se aneka jIva siddha hue haiM' - aisA smaraNa karake lakSmaNa ne una siddha bhagavaMtoM ko namaskAra Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/52 kiyA aura zilA kI tIna pradakSiNA diiN| lakSmaNa ne paMcaparameSThI ko yAda karake siddhoM kI stuti kii| __"aho bhagavaMto ! Apa tIna loka ke zikhara para caitanya kI atIndriya sattA se zobha rahe ho| Apa saMsAra se pAra, Ananda ke piMDa, puruSAkAra, amUrta tathA eka samaya meM sabako jAnane vAle ho; rAga-dveSa se rahita Apa mukta ho| Apake bhAva sampUrNataH zuddha haiN| isa DhAI-dvIpa meM anaMta jIva siddha hue haiM aura anantajIva siddha hoNge| maMgala svarUpa aise sabhI siddha bhagavAna merA kalyANa kreN|" isaprakAra stuti karake lakSmaNa ne koTizilA ko ghuTanoM paryaMta U~cI utthaaii| devoM ne jaya jayakAra kiyaa| vidyAdhara lakSmaNa kI tAkata dekhakara Azcarya cakita hue| isaprakAra koTizilA kI yAtrA karake, vahA~ se sammedazikhara aura kailAza parvata Adi siddhakSetroM tathA bharatakSetra ke sabhI tIrthoM kI yAtrA kii| taba vidyAdhara rAjA samajha gaye ki aba thor3e hI samaya meM tIna khaNDa meM rAma-lakSmaNa kA rAjya hogA; isalie sabhI unakI sevA karane lage aura sItA ko vApisa lAne ke lie kyA karanA cAhiye - ye vicArane lge| taba rAma ne kahA - "he rAjAo ! aba kisa bAta ke lie DhIla kara rahe ho ? mere viraha meM sItA akelI laMkA meM mahAduHkhI ho rahI hogI; isalie jaldI upAya karo aura rAvaNa ke sAtha yuddha karane clo|" taba maMtriyoM ne rAma ko samajhAyA - "he deva ! apane ko to sItA mila jAye - ye prayojana hai, yuddha kA prayojana nhiiN| tIna khaMDa kA rAjA rAvaNa mahA balavAna hai, use jItanA ati kaThina hai, isalie yuddha ke binA hI sItAjI vApisa mila jAye - aisA upAya kiijie| rAvaNa kA bhAI vibhISaNa zrAvaka vrata kA dhAraka dharmAtmA hai, donoM bhAIyoM meM atiprema hai, usakA vacana rAvaNa nahIM TAla sakatA, usake kahane se vaha avazya sItA vApisa sauMpa degaa| isalie hama kuzala dUta ko laMkA bhejeM, parantu laMkA kA mAyAmayI koTa'alaMghya hai| ata: mahA zaktizAlI hanumAna ke alAvA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/53 dUsarA to vahA~ jA hI nahIM sakatA aura hanumAnajI to rAvaNa ke paramamitra bhI hai, ve bhI use samajhAyeMge, isalie unheM hI laMkA bhejie / " aisA nirNaya hote hI turanta hanumAnajI ko bulAne dUta bhejA gyaa| dUta zrIpuranagara pahu~cA, vahA~ nagarI kI zobhA dekhate hI vaha Azcarya cakita ho gayA / dUta ne rAjamahala meM Akara hanumAna aura anaMgakusumA ko sabhI bAta btaaii| anaMgakusumA rAvaNa kI bhAnajI thii| usake pitA aura bhAI ko (kharadUSaNa aura zaMbuka ko ) lakSmaNa ne mArA hai - ye sunate hI vaha mUrchita ho gaI aura hanumAna ko bhI lakSmaNa para krodha AyA, parantu dUta ne use zAMta karake sabhI bAta batAI kI kisaprakAra sugrIva kA saMkaTa dUra karake usakA rAjya tathA usakI patni sutArA zrI rAma-lakSmaNa ne vApisa dilAI hai| - ye sunakara hanumAna prasanna hue / ( kharadUSaNa ke samAna sugrIva bhI hanumAna ke sasura haiM eka ko lakSmaNa ne mArA, dUsare ko rAma ne bacAyA / ) --- taba hanumAna ne kahA - "sugrIva kA duHkha miTAkara rAma ne hamAre Upara bar3A upakAra kiyA hai / isaprakAra hanumAna ne parokSapane rAma kI bahuta prazaMsA kI / sugrIva kI putrI padmarAgA 'pitA kA duHkha miTa gayA' - yaha jAnakara harSita huI / " eka hI rAjA kI do rAniyA~ ! usameM eka rAnI ke yahA~ pitA ke maraNa kA zoka aura dUsarI rAnI ke yahA~ pitA kI vijaya kA utsava ! kaisA vicitra hai saMsAra ! aise saMsAra ke bIca rahate hue bhI apane caritra nAyaka kI jJAnacetanA alipta hI rahatI hai.... ve mokSa ke lakSya ko kabhI bhUlate nahIM / dhanya hai, ina caramazarIrI dharmAtmAoM ko ! zrI rAma aura hanumAna kA milana - hanumAna rAma kI sahAyatA ke lie turaMta kiSkiMdhApura cale / anya kitane hI vidyAdhara rAjA bhI hanumAna ke sAtha bar3I senA lekara AkAzamArga se cle| hanumAna ke vimAna kI dhvajA meM bandara kA cihna zobhatA hai / * sugrIva mahArAjA ne nagarI sajA kara hanumAna kA svAgata kiyA / hanumAna zrI rAma ke pAsa A phuNce| eka caramazarIrI jIva ke pAsa dUsare Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/54 caramazarIrI dharmAtmA A pahu~ce....rAma aura hanumAna kA prathamabAra milana huA....donoM sAdharmI eka-dUsare ko dekhakara parama prasanna hue| zrI rAma kI gaMbhIra mudrA aura adbhuta rUpa dekhakara pavanaputra kA citta prasannatA se namrIbhUta ho gyaa| zrI rAma bhI aMjanA putra ko dekhate hI prasannatA se unake pAsa Akara mile....| "aho, kaisA adbhuta hogA ye dRzya ! ki rAma aura hanumAna jaise do mokSamAgI mahApuruSa eka-dUsare se kaise milate hoMge ? vAha re vAha jainadharma! terA sAdharmIvAtsalya jagata meM ajor3a hai| saccA sambandha sAdharmI kaa|" sItA ke viraha meM udAsa hone para bhI jisakA puNya-pratApa chipA raha nahIM sakatA - aise zrIrAma kA pratApa dekhakara Azcarya se yukta hanumAna kahane lage - "he deva ! kisI kI prazaMsA karanA ho to parokSa meM karanA cAhiye, pratyakSa meM nahIM karanA cAhiye - aisA vyavahAra hai, parantu Apake guNoM kI jo mahimA hamane sunI thI, usase bhI adhika guNa Aja pratyakSa dekhe| Apa hI isa bharata kSetra ke svAmI ho| Apane hamAre Upara bar3A upakAra kiyA hai| hama ApakI kyA sevA kareM ? upakAra karane vAloM kI sevA jo nahIM karate, unake bhAvoM meM zuddhatA nahIM hotii| jo upakAra bhUla kara kRtaghnI hote haiM, ve durbuddhi jIva nyAya se vimukha haiM; isalie he rAghava ! hameM zarIra chor3akara bhI ApakA kAma karanA par3e to bhI zIghra kreNge| Apa cintA chor3o, aba thor3e hI samaya meM Apa sItA kA mukha dekheNge| maiM abhI laMkA jAtA hU~ aura sItA kA saMdeza lAtA huuN|" . taba zrIrAma ne atyaMta prIti se ekAMta meM hanumAna se kahA - "he vAyuputra ! tuma hamAre parama mitra ho, sItA ko kahanA ki - he mahAsatI ! tere viyoga meM rAma ko eka kSaNa bhI caina nahIM par3atA; tuma mahA zIlavaMtI satI dharmAtmA abhI paravaza meM ho, parantu dhairya rakhanA, viyoga meM kahIM tuma prANa nahIM chor3a denaa| Arta-raudra dhyAna na karake jainadharma kI hI zaraNa rakhanA / pUrva ke puNya-pApa ke anusAra saMyoga-viyoga to hote hI haiN| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/55 tuma to jainadharma ko jAnane vAlI ho, ata: AtmabhAvanA bhaanaa| hama jaldI se Akara tumheM rAvaNa ke hAthoM se chur3A leNge|" - isaprakAra hanumAna se kahate hI rAma kA hRdaya gadgad ho gyaa| hanumAna ne kahA - "he deva ! ApakI AjJA ke anusAra maiM sItA mAtA ko kahU~gA aura unakA saMdeza lekara maiM zIghra hI vApisa AU~gA; taba taka Apa bhI dhairya rkhnaa|" | . - isaprakAra kahakara zrI hanumAna ne zrI rAma se vidAI lI aura paMca parameSThI ke smaraNa pUrvaka AkAzamArgase prayANa kiyaa| zrI rAma AkAzamArga se jAte hue hanumAna ko taba taka dekhate rahe, jabataka ki ve dRSTi se ojhala nahIM ho gye| hanumAna kA laMkA kI tarapha prayANa - aMjanAputra hanumAna AkAzamArga se laMkA kI tarapha jA rahe haiM, unakA citta bar3A prasanna hai - "vAha ! zrIrAma aura sItA jaise sAdharmI dharmAtmAoM kI sahAyatA karane kA ye avasara milA hai| sAdharmI ke Upara saMkaTa kaise dekhA jA sakatA hai ? maiM zIghra hI ye saMkaTa dUra kara rAma-sItA kA milana kraauuNgaa|" - isaprakAra sItA ke darzana ke lie jisakA citta utsuka hai- aise pavanaputra hanumAna pavana se bhI adhika vega se jA rahe haiM....aho ! aisA lagatA hai ki apanI jAnakI bahana ko lene ke lie mAno bhAI bhAmaNDala hI jA rahA ho ! rAste meM vimAna se mahendrapurI nagarI dikhii| hanumAna ne acAnaka vimAna rokaa| (pAThako ! jainadharma kI kahAniyA~, bhAga 4 kI bAta tumheM yAda hogI ki hanumAnajI kI mAtA aMjanA ko usakI sAsa ne kalaMkita samajhakara ghara se nikAla diyA thA, taba vaha apane pIhara sahArA mA~gane AI thii| taba use pitA mahendra rAjA ne bhI kalaMkanI samajhakara nagara se nikAla diyA thA; ye vahI nagarI hai, use dekhate hI hanumAna ko vicAra aayaa|) "are, mere nAnA mahendrakumAra ne binA vicAre tiraskAra karake merI mAtA ko mahAkaSTa meM DAlA thA, merI mAtA ko vana meM jAkara rahanA par3A Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/56 thA....vahA~ guphA meM munirAja ke darzana ke pratApa se merI mAtA ko AzvAsana milA thaa| merA janma bhI vana meM hI huA thaa| are du:kha ke kAraNa zaraNa meM AI huI merI mAtA ko nahIM rakhA - unhoMne mahendra rAjA kA garva maiM utaaruuN|" - aisA vicAra kara hanumAna ne raNabherI bjaaii| acAnaka raNabherI sunate hI rAjA mahendra lazkara lekara lar3ane AyA, unhoMne hanumAna ke Upara bANa calAye; parantu jaise munivaroM ko kAmabANa nahIM lagate, vaise hI hanumAna ko eka bhI bANa nahIM lgaa| mahendra rAjA ne krodha pUrvaka bhayaMkara vikriyA karake hanumAna ke Upara hamalA kiyA, parantu hanumAna jarA bhI vicalita nahIM huye| ekAeka apane ratha se chalA~ga mArakara hanumAna rAjA mahendra ke ratha meM kUda par3e aura unheM bAhupAza meM pakar3akara apane ratha meM le Aye; jaise munirAja viSaya-kaSAya ko jIta lete haiM, vaise hI kSaNamAtra meM vIra hanumAna ne mahendra rAjA ko jIta liyaa| hanumAna kI vIratA dekhakara mahendra rAjA ne kahA - -- "he putra ! terA pratApa maiMne jaisA sunA thA, vaisA Aja pratyakSa dekhaa| hamArA aparAdha kSamA karo, tuma caramazarIrI mahApratApI ho, tumane hamAre kula ko ujjvala kiyA....hamAre kula meM mAno guNoM kA kalpavRkSa hI pragaTA hai !" - isaprakAra bahuta prazaMsA karake premapUrvaka use chAtI se lagA liyA, tathA bArambAra usakA mastaka cUmane lge| taba hanumAna ne bhI hAtha jor3akara unase kSamA mA~gI....mahApuruSa binA kAraNa vaira nahIM rkhte| dekho, krodha ke sthAna para kSaNabhara meM prema umar3a aayaa| jIvoM ke pariNAma eka kSaNa meM kahA~ se kahA~ palaTa jAte haiN| krodha jIva kA svabhAva nahIM hai - isa kAraNa vaha adhika kAla taka nahIM Tika sktaa| jIva kA svabhAva kSamA hai.... aisA jAnakara he jIvo! tuma kSamA dhAraNa karo! hanumAna ne rAjA mahendra se sabhI bAteM kIM aura unheM zrI rAma kI sevA meM jAne ko kahakara svayaM laMkApurI kI tarapha gamana kiyaa| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/57 hanumAna kI bAta sunakara rAjA mahendra apane putra evaM rAnI sahita, prathama to putrI aMjanA ke pAsa gaye aura use hanumAna ke mahA parAkrama kI sabhI bAta btaaii| aMjanA to ye sunakara tathA apane mAtA-pitA evaM bhAI ke milApa se atyaMta prasanna huI / isase bhI adhika prasannatA use yaha jAnakara huI ki merA putra, mere hI jaisI eka satI sItA - dharmAtmA kI sahAyatA karane jA rahA hai ! aho, ye sItA kaisI hogI? eka samaya maiM bhI vana meM thI, usI prakAra Aja sItA bhI rAma se dUra rAvaNa ke udyAna meM par3I hai / yadyapi rAvaNa ati balavAna hai, to bhI merA parAkramI putra hanumAna avazya hI sItA ke pAsa pahu~cegA aura use chur3Akara lAyegA / vahA~ se rAjA mahendra zrI rAma kI sevA meM kiSkiMdhAnagarI pahu~ce / aho, dekho to puNya kA pratApa ! ki jisake kAraNa bhUmigocarI manuSya kI bhI bar3e-bar3e vidyAdhara rAjA aura deva sevA karate haiM, isalie zAstrakAra kahate haiM ki he jIvo ! tuma pApakAryoM ko chor3akara deva-guru-dharma kI sevA ke satkAryoM meM lago / bIca meM eka aura ghaTanA dadhimukha nagarI ke bAhara eka ghora vana meM do cAraNaRddhidhArI munirAja ATha dina se dhyAna meM khar3e the| usI vana meM thor3I dUra para tIna rAjakumAriyA~ / mano'nugAmini vidyA sAdha rahI thIM, unheM Aja bArahavA~ dina thA / mokSamArga meM jaise vItarAgI tIna ratna zobhita hote haiM, vaise hI nirmala caritravAlI ye tIna kanyAyeM vana meM suzobhita ho rahI thiiN| aMgAraka nAma kA duSTa vidyAdhara una kanyAoM para mohita hokara unake sAtha vivAha karanA cAhatA thA, paraMtu rAjakanyAoM ke mana meM to zrI rAma hI basa rahe the / aMgAraka vidyAdhara ne kanyAoM ko vaza karane hetu krodhapUrvaka vana meM Aga lgaaii| vana meM dhyAnastha khar3e do muniyoM evaM tIna kanyAoM ke Upara agni kA ghora upadrava huA, parantu upadravoM ke bIca bhI munirAja Dige nahIM aura na DigIM rAjakanyAyeM / saba apanI-apanI sAdhanA meM masta the / itane meM Upara se hanumAna kA vimAna nikalA, muniyoM ko Aga meM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/58 pha~se huye dekhakara turanta hI hanumAna nIce utare; vidyA ke bala se ghanaghora pAnI kI varSA kii| jaise munirAja parama kSamA dvArA krodhAgni ko bujhAte haiM, vaise hI munibhakta hanumAna ne vana kI Aga bujhA ddaalii| isa taraha munivaroM kA upasargadUra karake hanumAna unakI pUjA-stuti kara rahe the| usI samaya tInoM rAjakanyAyeM vahA~ A pahu~cI aura kahane lagIM "he tAta ! Apane hameM isa vana kI Aga se bacAkara bar3A upakAra kiyaa| hama loga yahA~ zrIrAma ke darzanoM kI icchA se vidyA sAdhate the, jisakI siddhi meM bAraha varSa se bhI adhika samaya lagatA, parantu aise upasarga ke bIca bhI hama nirbhaya rahe, isase vaha vidyA hamako Aja 12veM dina hI siddha ho gii| hamAre nimitta se munirAja para upasarga huA, parantu munirAja ke pratApa se hamArI bhI rakSA ho gii| aho baMdhu ! tumhArI jinabhakti aura munibhakti vAstava meM adbhuta hai|" hanumAna ne una kanyAoM ko zrI rAma kA paricaya diyA tathA kahA "aba tumheM zrI rAma ke darzana hoMge aura tumhArA manoratha saphala hogA; nizcayavaMta jIva ko udyama dvArA svakArya kI siddhi hotI hI hai|" ___- aisA kahakara hanumAna vahA~ se cala diye| aba lavaNasamudra ke bIca sthita trikuTAcala parvata (jisa para rAvaNa kI laMkA nagarI hai) para hanumAna A phuNce| vahA~ rAvaNa ke mAyAmayI yaMtra ke kAraNa hanumAna kI sevA vahIM ruka gii| yahA~ hanumAna vicAra meM par3a gaye - "are, ye kyA huA ? vimAna Age kyoM nahIM calatA ? kyA nIce koI caramazarIrI munirAja vimAjamAna haiM ? yA koI bhavya jinamandira hai ? yA phira kisI zatru ne vimAna rokA hai ?" maMtrI ne khojakara kahA - "he svAmI ! ye to laMkA kA mAyAmayI koTa hai; ye mAyA kI putalI sarvabhakSI hai, usake mukha meM praveza karanevAlA vyakti kabhI bAhara nikala nahIM sktaa| cAroM ora hajAroM phaNadhara sarpa mu~ha phAr3a-phAr3akara phaNa U~cA kara-karake bhayaMkara phukAra rahe haiM, Upara se viSa samAna agni ke phuliMgoM kI barasAta ho rahI hai| duSTa mAyAcArI rAvaNa kI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/59 vidyA ke bala dvArA racA huA yaha laMkA ke cAroM tarapha mAyAmayI koTa mAno sUrya-candra se bhI U~cA hai; usameM binA vicAre jo praveza karatA hai, vaha mAno apanI mauta ko hI bulAtA hai|" ___ hanumAna ne kahA - "jaise munivara AtmadhyAna dvArA mAyA ko naSTa kara DAlate haiM, vaise hI maiM bhI apanI vidyA dvArA rAvaNa kI isa mAyA ko ukhAr3a kara pheMka duuNgaa|" - aisA kahakara, hanumAna ne senA ko to AkAza meM hI khar3e rakhA aura svayaM mAyAmayI putalI ke mu~ha meM praveza kara vidyA dvArA usakA vidAraNa kara DAlA / jaise munizvara zukladhyAna ke prahAra dvArA ghanaghAti karma ko bhI tor3a DAlate haiM, vaise hI hanumAna ne gadA ke prahAra dvArA rAvaNa kA gar3ha tor3a ddaalaa| jaise jinendra bhagavAna ke darzana karate hI pApa bhAga jAte haiM, vaise hI hanumAna ko dekhate hI rAkSasa bhAga gye| hanumAna ke cakra dvArA koTapAla kA maraNa huA; isa kAraNa usakI putrI laMkA sundarI atyaMta krodhapUrvaka lar3ane A gii| aneka prakAra kI vidyAoM dvArA donoM meM bahuta samaya taka lar3AI clii| adbhuta rUpa se garvita usa laMkA sundarI ko koI jIta nahIM sakatA thaa| vaha hanumAna ke Upara joradAra bANa calAne lagI, parantu acAnaka isa kAmadeva kA adbhuta rUpa dekhakara vaha laMkA sundarI aisI mUrchita huI ki svayaM hI kAmabANa se ghAyala ho gii| vihvala ho usane bANa ke sAtha prema kI ciTThI bA~dhakara use hanumAna ke caraNoM meM pheMkA, mAno bANa ke bahAne vaha hI hanumAna kI zaraNa meM gaI.... hanumAna kA hRdaya bhI usa patrarUpI bANa se chida gayA / isaprakAra puSpabANa dvArA hI donoM ne eka-dUsare ko vaza kara liyaa| are, saMsArI jIvoM kI vicitratA to dekho! kSaNa meM raudrapariNAma, kSaNa meM vIrarasa, kSaNa meM eka-dUsare ko mAra DAlane kA tIvra dveSa aura kSaNa meM usake hI Upara atyaMta prema ? usI prakAra kSaNa meM krodharasa, kSaNa meM zAMtarasa, kSaNa meM zoka tathA kSaNa meM harSa - aise aneka pariNAmoM meM jIva Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/60 vartatA hai; usameM vItarAgI zAMtarasa yahI saccA rasa hai, bAkI ke sabhI rasa nIrasa haiM....arasa AtmA kA zAMtarasa cakhanevAle dharmAtmA ne sAre saMsAra ko nIrasa jAnA hai| hanumAna ne laMkA sundarI ko vaza karake laMkA kI tarapha jAne kI taiyArI kI; usane laMkA sundarI se anya bAteM bhI kI, taba laMkA sundarI ne batAyA - "he svAmI ! Apa saMbhala kara jAnA; rAvaNa ko aba Apa para pahale jaisA sneha nahIM rhaa| pahale to Apa laMkA Ate the, taba pUrA nagara sajAkara ApakA svAgata karate the; parantu aba rAvaNa Apa para nArAja hai, isase vaha Apako pakar3a legA.... isalie sAvadhAna rhnaa|" hanumAna ne kahA - "he devI! maiM jAkara usakA abhiprAya jaanuuNgaa| mujhe jagataprasiddha satI sItA ke darzana kI bhAvanA jagI hai| are, rAvaNa jisakA mana sumeru parvata ke samAna acala thA, vaha bhI jisakA rUpa dekhakara calita ho gayA, vaha satI sItA merI mAtA ke samAna hai, use maiM dekhanA cAhatA huuN|" - aisA kahakara hanumAna ne zIghra laMkAnagarI meM praveza kiyaa| vahA~ hanumAna sabase pahale vibhISaNa ke pAsa gaye, vibhISaNa ne usakA sanmAna kiyaa| taba hanumAna ne kahA - "he pUjya ! Apa to dharmAtmA ho, jinadharma ke jAnakAra ho; ApakA bhAI rAvaNa AdhA bharatakSetra kA rAjA hai, vaha isataraha anya kI strI curAkara lAye - yaha kyA ucita hai ? rAjA hokara aisA anyAya use zobhA nahIM detaa| Apake vaMza meM aneka mahApuruSa mokSagAmI hue haiM, unakI ujjvala kIrti meM aisA kArya karane se apayaza hogA, isalie Apa rAvaNa ko samajhAo ki sItA ko vApisa sauMpa de ?" taba vibhISaNa kahate haiM - "beTA hanumAna ! maiMne apane bhAI ko bahuta samajhAyA, parantu vaha mAnatA nhiiN| vaha sItAjI ko jaba se lAyA hai, taba se mere se bolatA bhI nahIM hai, phira bhI maiM use jora dekara punaH Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/61 smjhaauuNgaa| mujhe bhI bahuta duHkha hotA hai| sItA jabase yahA~ AI hai, tabase vaha nirAhAra hai| Aja 11 dina ho gaye, usane kucha bhI khAyA nhiiN| are, vaha pAnI bhI nahIM pItI; phira bhI viSayAMdha rAvaNa ko dayA nahIM AtI, udAsa sItA pramada nAma ke vana meM akelI baiThI-baiThI jinezvara deva aura rAma ke nAma kA jApa japakara mahA muzkila se jI rahI hai|" yaha sunate hI hanumAna kA komala hRdaya dayA se bhara gayA; turaMta hI vaha jahA~sItA virAjatIthI, vahA~ Aye....samyagdarzana kI dhAraka mahAsatI sItAdevI ko dUra se dekhakara....jaise jinavANI ko pAkara bhavya jIva prasanna hote haiM, vaise hI sItA ke darzana se hanumAna prasanna huye| zAMtamUrti sItA udAsacitta mu~ha se hAtha lagAkara baiThI haiM, bAla bikhare hue haiM, A~kheM A~suoM se bharI haiM, zarIra sUkha gayA hai, du:kha meM DUbI hone para bhI Atmateja se usakI mudrA camaka rahI hai; use dekhate hI hanumAna mana hI mana socane lage "dhanya mAtA ! dhanya sItA ! inake samAna dUsarI koI nArI nahIM, inakA saMkaTa mere se dekhA nahIM jaataa| maiM jaldI inako yahA~ se chur3Akara zrIrAma se milAU~gA, isake lie mujhe mere prANa bhI denA par3eM to bhI duuNgaa|" jIvana meM hanumAna ne sItA ko prathama bAra hI dekhA thA - dharmAtmA ko dekhakara usake antara meM vAtsalya kA bhAva jAgRta huA....sItA kI ekAkI dazA dekhakara vairAgya bhI huaa| hanumAna vicArate haiM ____ "are rAmacandra jaise mahApuruSa kI paTarAnI abhI yahA~ laMkA ke vana meM akelI baiThI hai....bhale hI akelI....parantu usakI AtmAnubhUti to usake sAtha hai nA! ahA, caitanya kI anubhUti ke samAna jIva kA sAthIdAra dUsarA kauna hai....ki jo mokSaparyaMta sAtha de ? jIva ko duHkha meM yA sukha meM, saMsAra meM yA mokSa meM dUsarA koI sAthIdAra nhiiN| jaise apane ekatva svarUpa meM pariNamate muni vana meM akele zobhA pAte haiM, vaise hI sItAjI bhI akelI arjikA jaisI vahA~ suzobhita ho rahI haiM - ye upavana bhI sItA ke pratApa se praphullita lagatA hai|" kSaNa bhara aisA vicAra kara hanumAna ne rAmacandrajI kI aMgUThI Upara Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/62 vRkSa se sItA kI goda meM ddaalii| acAnaka rAma kI mudrA dekhate hI sItAjI to Azcaryacakita ho gii| "are, ye a~gUThI kahA~ se ? jarUra koI satpuruSa mere svAmI kA saMdezA lekara yahA~ A pahu~cA hai !" ___ - aise vicAra se sItA ke mukha para prasannatA chA gii| hamezA udAsa rahatI sItA ko ekAeka prasanna dekhakara rAvaNa kI dUtiyA~ ekadama khuza hokara rAvaNa ke pAsa jAkara kahane lagIM - "he deva ! Aja sItA prasanna ho gaI hai|" rAvaNa ne una striyoM ko bahuta inAma diyA; usane turanta hI maMdodarI Adi rAniyoM ko sItA ke pAsa use samajhAne bhejaa| taba maMdodarI sItA ke pA Akara kahane lagI - "he bAlA ! tU Aja prasanna huI ye acchA huaa| aba tU rAvaNa ko apanA svAmI aMgIkAra kara aura usake sAtha indrANI jaisA sukha bhog|" yaha sunate hI sItA ne krodha se kahA - "arI pagalI ! ye tU kyA bakatI hai ? tU apanI bakavAsa baMda kara ! maiM kahIM rAvaNa ke Upara prasanna nahIM huI hU~; Aja to mere svAmI kA samAcAra AyA hai, mere svAmI kuzala haiM - ye jAna kara mujhe harSa huA hai|" taba maMdodarI ne kahA - "are sItA ! yahA~ laMkA meM rAma kA samAcAra kaisA ? mujhe lagatA hai ki tU 11 dina se bhUkhI hai - isase tujhe vAyu kA prakopa ho gayA hai, isalie tU aisA bolatI hai|'' sItA ne hAtha meM rAma kI aMgUThI lekara pukAra lagAyI - "he bhAI ! maiM sItA isa laMkA ke bhayAnaka vana meM par3I hU~, mahA vAtsalyadhAraka mere bhAI samAna tuma koI uttama jIva mere svAmI kI mudrikA lekara yahA~ Aye ho, ataH mujhe pragaTa darzana dene kI kRpA kro|" zrI rAma ke samAcAra se, jo harSa pAve jaankii| usa hI taraha bhavyajIva ko, jinadeva ke darzana se hii| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/63 kalikAla meM jinadeva kA, darzana jIvana AdhAra hai| pAyegA jo zuddhabhAva se, tira jAyegA saMsAra se // A pahu~ce haiM - sItA ke bhAI hanumAna ! sItA kI pukAra sunate hI turanta hI vRkSa para se chalA~ga mArakara hanumAna pragaTa hue aura sanmukha Akara sItA ko namaskAra kiyA / ahA, sItA ke dharma-bhAI Aye ! jaise bhAI bhAmaNDala sItA ke pAsa Aye, vaise hanumAna sItA ke samIpa Aye.... mAno bhAI ! apanI pyArI bahana ko hI lene AyA ho ? aise nirdoSa bhAI - bahana kA milana maMdodarI bhI Azcarya se dekha rahI thI / mahApratApI vajra aMgadhArI hanumAna nirbhayatA se sItA ke sanmukha khar3e haiN| prathama usane apanI pahacAna dI - "maiM aMjanA kA putra hanumAna, pavana mere pitA, rAmacandrajI kA sevaka, sItA mAtA ko namaskAra karatA huuN| zrI rAma ne mujhe yahA~ bhejA hai| he devI ! rAma-lakSmaNa kuzala haiM, svarga jaise mahala meM rahate haiM, parantu tumhAre viraha meM unheM kahIM caina nahIM pdd'tii| jaise munirAja dina-rAta AtmA ko dhyAte haiM, vaise hI rAma dina-rAta tumhArA dhyAna karate haiM aura tumhAre milane kI AzA se hI jI rahe haiN|" hanumAnajI se kuzala samAcAra kI bAteM sunakara sItA Anandita huI aura bolI - " he bhAI! Apane aise uttama samAcAra mujhe diye, isase mujhe atyanta khuza huI hai; parantu abhI mere pAsa aisA kucha nahIM ki maiM tujhe inAma de sakU~ !" taba hanumAna ne kahA - "he pUjya devI ! Apake darzana se hI mujhe mahAna lAbha huA hai| tumhAre jaisI uttama dharmabahana milI, isase uttama dUsarA kyA hai ?" sItA ne sabhI kucha pUchA - "he bhAI! cAroM ora samudra se ghirI huI isa laMkA nagarI meM tuma kisaprakAra Aye ! kyA vAstava meM tumane rAmalakSmaNa ko dekhA hai ? tumhArI unake sAtha mitratA kisa prakAra huI | kadAcit mere viyoga meM rAma ne deha chor3A ho aura unakI aMgUThI par3I raha Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/64 gaI ho.... vaha lekara tuma Aye ho aura aisA to nahIM hai ki mujhe rijhAne ke lie ye rAvaNa kA hI koI mAyAjAla ho / " - isa taraha zaMkA- AzaMkA karake sItA aneka prazna pUchane lagI / - taba hanumAna ne sItA se anya sabhI bAteM kIM / jaTAyupakSI kI bAta batAyI, ratnajI vidyAdhara kI bAta batAyI, isataraha sarvaprakAra se sItA ko vizvAsa utpanna karAyA aura kahA " he bahana ! tuma mujhe apanA bhAI hI samajho, tuma dhairya rakhanA, laMkA kA rAjA rAvaNa satyavAdI hai, dayAvAna hai, maiM use samajhAU~gA, vaha merA vacana mAnakara tumheM zIghra rAma ke pAsa vApisa bheja deMge athavA rAmalakSmaNa svayaM Akara rAvaNa ko mArakara tumheM le jAyeMge / ye saba sunakara maMdodarI kahane lagI- " are hanumAna ! tU to hamArA bhAnajA jamAI, laMkA kA rAjA tujhe apane bhAI samAna ginatA hai / aneka bAra tumane yuddha jitAne meM unakI madada kI hai| tU AkAzagAmI vidyAdhara hote hue bhI bhUmi - gocarI rAma kA dUta banakara AyA hai ? rAvaNa kA pakSa chor3akara tUne rAma kA pakSa liyA - ye tujhe kyA ho gayA ?" - 66 taba hanumAna kahate haiM - " are mAtA ! tU rAjA maya kI putrI, mahAsatI aura rAvaNa kI paTanArI; phira bhI aise duSTa kArya meM rAvaNa kI dUtI banakara AI hai - ye tujhe zobhA nahIM detA- aise pApakArya se rAvaNa ko rokane ke badala tU ulTI usakI anumodanA evaM sahayoga kyoM karatI hai ? terA svAmI viSayarUpI viSa-bhakSaNa se maraNa - sanmukha jA rahA hai, use tU kyoM nahIM rokatI ? kyA aisA akArya tujhe zobhA detA hai ? tU rAjA rAvaNa kI 'mahiSI' (paTarAnI) hai, yA sacamuca 'mahiSI' (bar3I bhaiMsa ) hai ?" apanA apamAna hone se maMdodarI krodha meM Akara kahane lagI "are hanumAna ! tuma to abhI bAlaka jaise ho aura tuma rAma ke dUta banakara laMkA meM Aye - ye yadi laMkApati jAna legA to tujhe mAra DAlegA, isalie vana meM bhaTakane vAle rAma kI sevA chor3akara tU laMkApati kI sevA kr| "" taba sItA kahane lagI- "re duSTa ! terA pati pApI hai, usakA maraNa - Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/65 aba nikaTa AyA hai, mere rAma-lakSmaNa ke adbhuta parAkrama kI abhI tujhe khabara nhiiN| jaba samudra ulAMghakara ve yahA~ AyeMge, tere pati ko mAra DAleMge taba tU vidhavA ho jaayegii|" - aise aniSTa vacana sunate hI maMdodarI Adi 18,000 rAniyA~ sItA ko mArane daur3IM, parantu vIra hanumAna ne bIca meM Akara una sabako bhagA ddaalaa| jaise vaidya roga ko dUra karatA hai, vaise hI vIra hanumAna ne una rAniyoM ko bhagAkara sItA kA bhaya dUra kiyaa| una rAniyoM ke bhAga jAne ke bAda hanumAna ne sItA se vinatI kI - "he bahana sItA ! aba tuma AhAra-jala grahaNa karo - ye sampUrNa pRthvI rAma kI hI hai - aisA smjho| rAma ke kuzala samAcAra sunane kI tumhArI pratijJA bhI pUrI ho gaI hai, isalie he bahana ! aba tuma bhojana karo; apane hAthoM se hI maiM tumheM pAraNA kraauuNgaa|" hanumAna dvArA sItA kA pAraNA vicakSaNa buddhi ra mahAsatI sItA ne bhI apanI pratijJA pUrI huI jAnakara bhojana ke lie 'hA~' kara dI....thor3I dera meM hI sone kI thAlI meM zuddha bhojana A gyaa| sItA ne samIpavartI sAdharmiyoM ko nimaMtraNa diyA, hanumAna ke prati bhAI jaisI prIti kI, paMca parameSThI ke smaraNa pUrvaka muni vagairaha ko - - INDIAOM - 1 APNA : Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/66 AhAra dAna dene kI abhilASA sahita, zrI rAma kA hRdaya meM ciMtana kara sItA bhojana lene baitthii| hanumAna ne pAsa meM hI baiThakara atyaMta vAtsalya bhAva se sItA ko bhojana karAyA....ahA, laMkA nagarI meM 11 dina kI upavAsI bahana sItA ko Aja usakA dharma-bhAI prema se bhojana karA rahA hai| bahana ko khilAne se hanumAna ke harSa kA pAra nhiiN| sItA ne bhI bhAI samAna hanumAna ko bhI vahA~ para bhojana karAyA.... ___ vAha re vAha, dharma vAtsalyavAna sAdharmI dharmAtmA kA prema dekhakara jagata ke saba dukha bhUla jAte haiM / vAha re vAha dharma kA vAtsalya ! bhojana karane ke bAda bhAI-bahana ne uttama tattvacarcA kii| svAnubhUti vAle donoM bhAI-bahanoM dvArA kI gaI caitanyatattva kI carcA adbhuta thii| hanumAna ne kahA -"bahana sItA ! pUrva meM kisI munirAja kA tumane avarNavAda kiyA hogA, isI kAraNa aisA saMkaTa tumhAre Upara AyA; parantu aba jainazAsana ke pratApa se tumhArA saMkaTa dUra hogA, kyoMki deva-zAstraguru kI apAra zakti tumhAre jIvana meM bharI hai|" sItA kahatI hai- "hA~ bhAI, jinake pratApa se AtmA ne svAnubhUti pAyI, unake upakAra kI kyA bAta ? saMsAra kI kaisI bhI vikaTa paristhitiyoM meM bhI svAnubhUti ke pratApa se jIva ko zAMti rahatI hai|" hanumAna - "vAha bahana ! tuma aisI svAnubhUti se zobhA pA rahI ho, tumhAre mukha se svAnubhUti kI carcA sunakara mujhe bahuta Ananda hotA hai|" sItA - "bhAI, isa vikaTa vana meM tuma mujhe sAdharmI bhAI ke rUpa meM mile| tuma caitanya kI svAnubhUti yukta ho, maiM tumase milakara apane ko dhanya mAnatI huuN|" hanumAna - "are, rAvaNa jaisA rAjA jainadharma kA jAnakAra bhI abhI viSayAMdha vivekazUnya hokara duSTa kArya meM varta rahA hai !" . sItA - "vAstava meM jIva kA svabhAva koI alaukika hai; jaba vaha jAgatA hai, taba parabhAvoM ko tor3akara mokSa sAdhane meM dera nahIM lgtii|" Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/67 pAThako ! sItA aura hanumAna kI ye carcA sunakara hameM rAvaNa ke Upara krodha nahIM karanA cAhie, dhIraja se apane jJAna ko dIrghadRSTi pradAna kara unake svabhAva evaM AgAmI kAla meM honevAlI pUrNa zuddha paryAya para dRSTi DAlanI caahie| bhaviSya meM jaba sItA kA jIva cakravartI hogA taba yahI rAvaNa kA jIva usakA putra hogA aura lakSmaNa kA jIva rAvaNa kA bhAI hogA, arthAt sItA kA dUsarA putra hogA aba aura jarA jJAna ko Age le jAkara dekheM to vahI rAvaNa kA jIva jaba tIrthaMkara hogA, taba sItA kA jIva unakA gaNadhara hogaa| bolo, aba tuma kisa para dveSa karoge ? jaise rAvaNa kA jIva kuzIlAdi rUpa virAdhanA ke bhAvoM ko chor3akara ArAdhanA ke bhAva prApta kara mokSa pAyegA, vaise hI tuma bhI AtmA kI ArAdhanA meM lagakara mokSa patha meM prayANa kro| isa taraha sItA ke sAtha carcA ke bAda hanumAna jAne ke liye taiyAra hue aura sItA se kahA - "he devI! calo hamAre sAtha, tumheM zrI rAma ke pAsa le cluuN|" parantu sItA ne kahA - "rAvaNa to kAyaroM kI taraha corI-corI mujhe uThAkara lAyA thA, parantu he vIra ! rAma-lakSmaNa to svayaM ke parAkrama se rAvaNa ko harA kara mujhe le jAyeMge, isalie corI se chipakara bhAganA ucita nhiiN| bhAI ! tuma jAkara rAma ko mere saba samAcAra sunAnA aura kahanA ki mujhe lene jaldI AveM aura tuma apanI mAtA aMjanA ko merI tarapha se yogya vinaya khnaa|" "he hanumAna ! tumane yahA~ Akara mere Upara bhAIvat upakAra kiyA hai| vana meM hamane gupti-sugupti Adi munirAjoM ko AhAra diyA thA, dezabhUSaNa-kulabhUSaNa munivaroM kA upasarga nivAraNa karake bhakti kI thIye sabhI prasaMgoM ko yAda karake rAma ko merA kuzala-samAcAra kahanA aura merI ye nizAnI rAma ko denA...." - aisA kahakara gadgad hotI huI sItA ne sira kA cUr3AmaNi Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/68 utArakara hanumAna ke hAtha meM diyA / taba sItA rotI- rotI kahane lagI"bhAI hanumAna, aba tuma jaldI yahA~ se vidAI lo; kyoMki vahA~ rAma rAha dekhate hoMge aura yahA~ rAvaNa ko khabara par3ate hI vaha tumheM pakar3ane kA udyama karegA, isalie aba vilamba karanA ucita nahIM.. / " .... - - "he mAtA ! rAma-lakSmaNa sahita hama zIghra hI yahA~ Akara Apako chur3AyeMge; tuma dhairya rakhanA, apane ko to sadA paMca parameSThI kA zaraNa hai| " - isaprakAra hanumAna ne sItA ko dhairya ba~dhAkara vahA~ se vidAI lii| rAma kI a~gUThI sItA ne apanI aMgulI meM pahanI, usa aMgUThI ke sparza se use rAma ke sAkSAt milana jaisA hI sukha huA, jaise samyaktva ke sparza se bhavyajIva ko mokSa jaisA sukha hotA hai| sItA ke milana se hanumAna ko apane jIvana meM eka mahAna kArya karane kA santoSa huaa| aho, saMkaTa meM par3e hue sAdharmI kI sahAyatA ke lie kudarata hI jaba taiyAra ho, taba dharmAtmA se kaise rahA jA sakatA hai ? saMkaTa ke samaya eka sAdharmI satI-dharmAtmA kI sevA karane se usakA hRdaya dharmaprema se bhara gayA / use apanI aMjanA mAtA ke jIvana ke prasaMga eka ke bAda eka najaroM ke sAmane Ane lage / - - aisA pratApI puruSa laMkA meM kahA~ hai ?" hanumAna ke adbhuta rUpa ko dekhakara laMkA kI striyA~ Azcarya karane lagIM - " are ! ye kAmadeva jaisA puruSa kauna hai ? kahA~ se AyA hai? 66 dUsarI tarapha hanumAna dvArA apamAnita huI rAvaNa kI striyA~ rotIrotI rAvaNa ke pAsa gaIM aura hanumAna kI sabhI bAteM kahIM, yaha sunate hI rAvaNa ne krodhita hokara hanumAna ko pakar3a lAne ke lie senA bhejI, parantu akele hanumAna ne hI senA ko bhagA DAlA aura laMkA nagarI meM hA-hAkAra macA diyaa| aMta meM indrajIta ne Akara hanumAna ko pakar3a liyA aura bA~dhakara rAvaNa ke pAsa lAyA / hanumAna ko dekhate hI Azcaryayukta sabhAjana kahane lage Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/69 "aho hanumAna ! tuma to rAvaNa ke khAsa mAne hue subhaTa ! rAvaNa jaise mahArAjA kI sevA chor3akara vana meM bhaTakane vAle rAma kI sevA karanA tumheM kyA sUjhA ? tuma kezarIsiMha ke bacce hokara siyAra ke jhuNDa meM kyoM cale gaye ?" ___ hanumAna ne kahA - "rAvaNa parastrI-lampaTa hokara duSTa kArya kara rahA hai, mahAsatI sItA ko usane cher3A hai, isa kAraNa usakA vinAza kAla nikaTa AyA hai| rAma-lakSmaNa ke parAkrama kI use khabara nahIM, thor3e dinoM meM hI ve senA sahita yahA~ A pahuMceMge aura rAvaNa ko mArakara sItA ko le jaayeNge| Azcarya kI bAta yaha hai ki isa sabhA meM baiThane vAle tuma saba nyAyavAna aura mahA buddhimAna hone para bhI rAvaNa ko isa duSTa kArya karane se rokate kyoM nahIM ?" he mahArAja rAvaNa ! abhI bhI yadi tumheM sadbuddhi sUjhe to rAma ke Azraya meM jAo aura mAnasahita sItA ko vApisa sauMpa do| tumhAre mahAna kula meM to bahuta pratApavaMta rAjA mokSagAmI hue haiM - aise mahAna kula meM pApa dvArA tuma kalaMka kyoM lagAte ho ? tumhAre isa nIca kArya se to rAkSasavaMza kA nAza ho jAyegA, isalie aba bhI ceta jAo aura sItA ko vApisa sauMpakara rAma kI zaraNa lo| ye bAta karane ke liye hI maiM laMkA AyA huuN| hanumAna kI bAta sunate hI rAvaNa ne krodhita hokara kahA - "are, ye hanumAna bhUmigocarI kA (rAma kA) dUta banakara AyA hai, ise maraNa kA Dara nahIM; ise bA~dhakara, apamAnita karake nagarI meM ghumaao|" isaprakAra rAvaNa kI AjJA hone se sevaka jana hanumAna ko bA~dhakara nagara meM ghumA rahe the....ki hanumAna ne ekadama chalA~ga mArakara baMdhana tor3a ddaale| jaise zukladhyAna dvArA munirAja moha-baMdhana tor3a kara mokSa meM jAte haiM, vaise hI vidyA dvArA hanumAna baMdhana tor3akara AkAza meM uchale....aura pairoM ke vajra-prahAroM dvArA rAvaNa ke mahaloM taka ko tor3a DAlA / jaise vajra Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/70 dvArA parvata TUTa jAte haiM, vaise hI hanumAna ke vajra prahAra dvArA laMkA nagarI titara-bitara ho gaI / "hanumAna ko rAvaNa ne bA~dha liyA" - yaha jAnakara sItA rudana kara rahI thI ki itane meM AkAza meM hanumAna ko ur3ate dekhA, isase prasanna hokara dUra se hI use AzISa dene lgii| puNya-pratApI hanumAna vidyA ke bala se AkAza meM ur3ate-ur3ate zIghra hI kiSkiMdhApurI meM rAma ke samIpa A pahu~ce / " sItA kA patA lagAkara hanumAna A pahu~ce " - yaha jAnakara kiSkiMdhAnagarI meM harSa phaila gyaa| sItA kI cintA meM jinakA mukha murajhA gayA hai - aise zrIrAma hanumAna se sItA kI bAta sunakara prasanna hue| rAma kI A~khoM meM A~sU umar3a pdd'e| hanumAna ko dekhate hI unheM poMchakara pUchA i - I "he mitra ? sacamuca mujhe kaho, kyA merI sItA jIvita hai ?" hanumAna ne kahA - "hA~ deva ! vaha jIvita hai, Apake dhyAna meM dina bitA rahI hai / nizAnI ke rUpa meM usane yaha cUr3AmaNi mujhe diyA hai| Apake viraha meM usakI A~khoM meM to mAno caumAsA hI (varSA Rtu) lagA hai, kisI ke sAtha bAta bhI nahIM krtii| rAvaNa ke sAmane to dekhatI bhI nahIM, gyAraha dina se usane khAyA-piyA bhI na thA; Apake kuzala samAcAra sunane ke bAda Aja hI usane bhojana kiyA, isalie aba unheM vApisa lAne kA zIghra udyama karo !" yaha sunakara rAma-lakSmaNa ne bar3I senA sahita (kArtika vadI paMcamI ko ) laMkA kI tarapha prasthAna kiyA / rAste meM aneka zubha zaguna hue| rAma kI senA laMkA ke nikaTa jaba pahu~cI, taba to laMkA meM khalabalAhaTa maca gii| bhAI vibhISaNa ne rAvaNa ko bahuta samajhAyA, parantu vaha mAnA nahIM aura rAma-lakSmaNa ke sAtha lar3ane ko taiyAra ho gayA / dharmAtmA vibhISaNa se apane bhAI kA anyAya dekhA na gayA, isase vaha rAvaNa ko chor3akara zrIrAma kI zaraNa meM calA gyaa| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/71 rAvaNa aura rAma-lakSmaNa ke bIca hone vAle mahAyuddha meM hanumAna ne bar3A parAkrama karake rAkSasavaMzI aneka rAjAoM ko hraayaa| dekho, jIva ke pariNAmoM kI vicitratA ! jisa hanumAna ne pahale yuddha meM vijaya dilAne ke lie madada karake rAvaNa ko bacAyA thA, vahI hanumAna abhI rAvaNa se svayaM lar3a rahA hai| lar3AI meM rAvaNa kI zakti ke prahAra se lakSmaNa ekadama mUrchita ho gaye....taba hanumAna laMkA se ayodhyA Aye aura vizalyA kuMvarI ko vimAna meM baiThAkara laMkA le aaye| vizalyA ke nikaTa pahu~cate hI lakSmaNa ke zarIra meM cetanA Ane lagI, rAvaNa dvArA mArI huI zakti dUra ho gii| yahI vizalyA bAda meM lakSmaNa kI paTarAnI bnii| rAvaNa ke mahala meM zAMtinAtha bhagavAna kA jinAlaya thaa| usakI zobhA adbhuta thii| apane bhAI tathA putra pakar3e gaye haiM aura lakSmaNa acchA ho gayA hai - yaha jAnakara rAvaNa ko yuddha meM apanI vijaya ke viSaya meM ciMtA ho gaI; isase vaha zAMtinAtha bhagavAna ke maMdira meM baiThakara bahurUpiNI vidyA sAdhane lgaa| phAguna mAsa kI aSTAhnikA AI; rAvaNa kI AjJA se laMkA ke logoM ne ina mahAna dinoM meM siddhacakra maMDala pUjana kI tathA ATha dina Arambha chor3akara yuddha baMda rkhaa| sabhI vrata-upavAsa tathA jina-pUjA meM tatpara hue, rAjA rAvaNa vidyA sAdhane ke liye lar3AI kI cintA chor3akara, dhairya pUrvaka prabhu sanmukha adbhuta pUjA karane lge| isa samaya rAma kI chAvanI meM vAnaravaMzI rAjAoM ne vicAra kiyA ki pUjA meM upadrava karake rAvaNa ko krodha utpanna karo, jisase use vidyA siddha na ho; kyoMki krodha dvArA vidyA siddha nahIM hotii| tathA abhI laMkA jIta lene kA samaya hai, kyoMki rAvaNa vidyA sAdhane baiThA hone se abhI vaha lar3egA nahIM, parantu rAma ne aisA karane kI manAI kara dii| are, rAvaNa jinamaMdira meM vidyA sAdhane baiThA hai, usako upadrava kaise karanA ? aisI anyAya kI pravRtti sajjanoM ko zobhA nahIM detii| vidyA sAdhakara rAvaNa bhayAnaka yuddha ke liye taiyAra huA, maMdodarI Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/72 ne yuddha nahIM karane aura sItA ko vApisa sauMpa dene ke lie bahuta samajhAyA, parantu rAvaNa nahIM mAnA, yuddha meM lakSmaNa ne rAvaNa ko thakA diyaa| aMta meM rAvaNa ne cakra chor3A, parantu usI cakra dvArA lakSmaNa ne rAvaNa kA zira cheda ddaalaa| isa yuddha meM bhI hanumAna ne bahuta parAkrama dikhaayaa| yadyapi rAma aura hanumAna jaise dharmAtmAoM ko yuddha karanA jarA bhI priya nahIM thA, parantu rAjya-bhoga ke bIca meM rahane vAle dharmAtmAoM kI aisI kaSAya pariNati sarvathA naSTa na hone se, sItA ko vApisa lene ke liye aisA yuddha karanA pdd'aa| rAvaNa kI mRtyu hote hI yuddha baMda huaa| rAma ne maMdodarI vagairaha ko dhIraja ba~dhAI, rAvaNa ke aMtima saMskAra karAye tathA indrajIta, kuMbhakarNa, meghanAtha vagairaha ko mukta kiyA....satpuruSa baira ko kabhI khIMcate nhiiN| eka tarapha yuddha pUrA huA aura dUsarI tarapha usI dina anaMtavIrya kevalI 56000 muniyoM ke saMgha sahita laMkA meM padhAre aura usI samaya dUsare dvIpa meM janme eka tIrthaMkara kA janmAbhiSeka karake deva laMkA meM anaMtavIrya kevalI ke darzana karane Aye aura kevalajJAna kA mahAna utsava kiyaa| bhagavAna ne saMsAra kI cAroM gatiyoM ke duHkhoM kA varNana karake mokSa sukha ko sAdhane kA upadeza diyaa| aho, hitakArI madhura vANI meM unakA dharmopadeza sunakara rAvaNa ke bhAI kuMbhakarNa tathA indrajIta Adi putroM ne tathA maMdodarI Adi rAniyoM ne saMsAra chor3akara dIkSA le lii| usa dina maMdodarI ke sAtha 48000 dUsarI striyA~ arjikA huiiN| vAha, kaisA dharmakAla ! zrI rAma-lakSmaNa ne laMkA meM praveza kiyaa| rAma aura sItA kA milApa huaa| jaise anubhUti meM samyaktva ke sAtha zAMti kA milana hone se AtmArAma AnaMdita huaa| vaise hI rAma aura sItA kA milana hone se donoM ke netroM meM se AnaMdamaya A~sU jharane lge| deva bhI isa dRzya ko dekhakara prasanna hue| dhanya satI sItA ! dhanya terA zIla ! aura dhanya terA dhairya ! lakSmaNa ne Akara bhavasAgara se tarane vAlI aura mokSa kI sAdhikA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/73 - aisI satI sItA ko vaMdana kiyaa| bhAI bhAmaNDala bhI apanI bahana ko dekhakara Anandita huA aura jaba hanumAna ne Akara sItA ko vaMdana kiyA, taba atyaMta prasannatA se sItA ne kahA - "aho, vIra ! tuma to hamAre dharma ke bhAI ho| tumhIM ne yahA~ Akara mujhe zrI rAma kA saMdeza dekara jIvita kiyA thaa| bhAI ho to aisA ho !" isaprakAra sItAjI ne hanumAna ke prati ati vAtsalya btaayaa| vAha sAdharmI prema ! terI mahimA to sage bhAI-bahana se bhI adhika hai| . sItA sahita zrI rAma, rAvaNa ke mahala meM zAMtinAtha prabhujI ke maMdira meM aaye| prabhu kA darzana kara zAMticitta se dhyAna kiyA aura sAmAyika kii| vividha prakAra se zAMtinAtha jinendra kI stuti kI - "aho prabho ? Apa rAga-dveSa rahita parama zAntadazA ko prApta ho, jisameM parabhAvoM kA Azraya nahIM, kevala nijabhAva kA hI Azraya hai - aisI zivapurI Apane sAtha lI hai|" rAma ke sAtha meM devI jAnakI (sItA) bhI bhAvabhIne citta se vINA jaise madhura svara se prabhu kI stuti karane lgii| lakSmaNa, vizalyA, hanumAna, bhAmaNDala vagairaha bhI khUba Ananda se jina-bhakti meM bhAga lene lage aura mora ke samAna nAca uThe ? - aho, rAvaNa kI laMkA meM, rAma-hanumAna jaise caramazarIrI jIvoM dvArA zAMtinAtha bhagavAna kI adbhuta bhakti kA ye prasaMga dekhakara, jinamahimA se abhibhUta hokara aneka bhavyajIvoM ne samyaktva prApta kiyaa| vAstava meM jIvoM ko eka jainadharma hI zaraNa aura zAMti dene vAlA hai| dhanya hai jainadharma! aura dhanya haiM isake sevaka !! laMkA meM kucha samaya rahakara zrI rAma-lakSmaNa-sImA vagairaha sabhI ayodhyApurI aaye| hanumAna vagairaha bhI sAtha hI the| ayodhyA nagarI meM Ananda-Ananda chA gyaa| thor3e dinoM bAda hanumAnajI ne apanI nagarI ko jAne ke lie vidAI mA~gate huye zrI rAma se kahA - Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/74 "he rAma ! Apa hamAre parama mitra ho, Apa kA saMga chor3anA mujhe jarA bhI acchA nahIM lagatA; parantu he deva ! jaise Apake viraha meM kauzalyA mAtA becaina thI; vaise hI merI mAtA aMjanA bhI mere viraha meM becaina hoMgI aura pratidina mujhe yAda karatI hoMgI, isalie mujhe jAne kI AjJA dIjiye / " sItA ne kahA - " bandhu hanumAna ! tuma mere bhAI ho.... laMkA meM rAvaNa ke vana ke bIca Akara tumane mujhe raghuvIra ke kuzala samAcAra diye the aura 11 dina ke upavAsa ke pArane meM mujhe bhojana karAyA thA / tabase tuma mere dharmabhAI bane ho / maiMne tumhArI aMjanA mAtA ko kabhI dekhA nahIM / maiM. aMjanA mAtA ko apanI najaroM se dekhanA cAhatI hU~; isalie maiM bhI tumhAre sAtha hI cluuNgii|" 1 hanumAna ne kahA - "vAha bahana ! tumhAre jaisI satI dharmAtmA hamAre ghara meM padhAre.... ye to mahAbhAgya kI bAta hai / mA~ aMjanA Apako dekhakara ati hI prasanna hoMgI / " do sakhI : sItA aura aMjanA kA milana isaprakAra hanumAna sItAjI ko sAtha meM lekara karNakuMDalanagarI phuNce| sItAjI kA bhavya sammAna kiyA gayA / aMjanA mAtA ko dekhate hI sItA usase usakI putrI ke samAna gale laga gyii| hanumAna ne bhI mAtA ko vaMdana karake kahA - " mAtA ! ye mahAsatI sItAjI ayodhyA kI rAjarAnI aura merI dharma bahana haiN|" aMjanA ne kahA - "vAha beTI sItA ! tujhe dekhakara bahuta Ananda huA - aisA kahatI huI aMjanA ne sItA aura hanumAna donoM para hAtha pherakara AzIrvAda diyaa| sabhI eka dUsare se milakara atyaMta prasanna hue| " sItA ne kahA - "mA~, Apa merI bhI mAtA ho / yaha hanumAna merA - dharma bhAI hai; isane mere Upara bahuta upakAra kiyA hai| " Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/75 aMjanA ne kahA - "beTI sItA ! sAdharmI bhAI-bahana saMkaTa ke samaya meM eka-dUsare kI sahAyatA kareM, isameM kyA Azcarya hai ? usameM bhI hanumAna kA hRdaya to ati komala hai; vaha svayaM vana meM janmA hai nA; ata: kisI kA duHkha dekha nahIM sakatA, isalie sabhI ise para-duHkha bhaMjaka' kahate haiN|" sItA to hanumAna ke gunagAna sunatI-sunatI aMghAtI bhI nahIM thii| bhAI kI prazaMsA bahana ko AnaMda upajAve - isameM kyA Azcarya hai ? - aMjanA kahatI hai - "he devI sItA ! tU bhI dharmAtmA hai, terA zIla jagata meM prasiddha hai; tere jaisI guNavAna dharmAtmA bahana hanumAna ko milI, ye to prazaMsanIya hai| dharmAtmA bhAI-bahana kI aisI sarasa jor3I dekhakara merA hRdaya zAMti pAtA hai|" sItA ko yahA~ bahuta acchA lagatA hai, ayodhyA nagarI kI to yAda bhI nahIM AtI / aMjanA ke sAtha bArambAra Ananda se dharma carcA karatI hai| donoM mA~-beTI kA hRdaya do sakhiyoM ke samAna eka-dUsare ke sAtha khUba hila-mila gayA hai| sItA aura aMjanA, aMjanA aura sItA.... donoM ne vanavAsa bhugatA hai, donoM ke jIvana meM citra-vicitra prasaMga bane haiM, donoM caramazarIrI putroM kI mAtA haiM, donoM sakhI jinadharma kI parama bhakta haiM, donoM sakhiyA~ mahAna satI dharmAtmA aura AtmA ko jAnane vAlI haiN| - (vAcaka ! aisI mahAna donoM sakhiyoM ne kaisI maje kI dharma carcA kI hogI- yaha jAnane kI tumheM bhI lAlasA hotI hogii| to calo ! hama usakA thor3A svAda cakha leN|) sItA-aMjanA kI dharma carcA sItA - "mA~ aMjanA ! apanA jainadharma kaisA mahAna hai ! saMsAra meM saMkaTa kI hara paristhiti meM jainadharma aura samyagdarzana apane ko parama zaraNa rUpa hotA hai|" Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/76 ___ aMjanA - "hA~ beTI sItA ! jIvana meM sArabhUta yahI hai| eka to asAratA se bharA huA ye saMsAra aura usameM bhI apanA (striyoM kA) jIvana....isameM to pada-pada para kaisI-kaisI parAdhInatA hai ! phira bhI aisI strI paryAya meM apane ko aise jainadharma kI aura samyaktva kI prApti huI, ye bhI apanI nikaTabhavyatA aura parama sadbhAgya hai|" sItA "ahA, mA~ ! Aja Apa jaisI dharmAtmA mAtA ke milana se mujhe jo parama AhlAda huA hai, usakI kyA bAta karU~ ! caitanya kI adbhutatA aura sAdharmI dharmAtmA kA saMga, jagata ke saba dukhoM ko bhulA dete haiM aura AtmA kA mahAna Ananda dete haiN| mAtA, vana meM Apake sAtha ApakI sakhI vasaMtamAlA rahatI thI, vaha kahA~ hai ?" aMjanA "devI ! usane to bAlaka hanumAna ko usake pitA ko sauMpakara turanta vairAgyapUrvaka dIkSA le lI thii| merA vanavAsa dekhakara use saMsArI jIvana se ekadama viraktatA A gaI thii| he sItA ! mujhe bhI usake sAtha hI dIkSA lene kI parama utkaMThA thI, paraMtu isa hanumAna ke sneharUpI baMdhana ko maiM tor3a na skii| lekina aba maiMne nirNaya kiyA hai ki! jaba tuma dIkSA lekara arjikA banogI, taba maiM bhI saMsAra kA sneha-baMdhana tor3akara jarUra dIkSA lU~gI aura arjikA kA jIvana jIkara isa tuccha strI paryAya kA sadA ke lie aMta kruuNgii|" sItA - "vAha mAtA ! ApakI bhAvanA alaukika hai| abhI bhI ApakA jIvana saMsAra se virakta hI hai| maiM bhI usa dhanya ghar3I kI rAha dekha rahI hU~ ki jaba saMsAra kA sneha chor3akara arjikA banU~ !". aMjanA - "devI ! dhanya hai tumhArI bhAvanA ! hama strI paryAya meM kevalajJAna aura munipada to nahIM le sakate, phira bhI samyagdarzana ke pratApa se hama bhI paMca parameSThI ke mokSa-paMtha meM cala rahe haiM !" sItA- "hA~ mAtA ! samyagdarzana bhI kaisI mahAna alaukika vastu hai ! samyaktva ke sAtha ATha aMgoM se apanA jIvana kaisA zobha rahA hai ?" Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/77 aMjanA - "beTI ! samyaktva hone para bhI saMsAra ke citra-vicitra prasaMgoM meM aneka prakAra ke saMkleza bhAva A jAte haiM, usase bhI pAra hokara caitanya kI zAMti meM lIna ho jAU~ - aisI hI aba bhAvanA hai|" sItA - "hA~, mAtA ! aba aisA prasaMga bahuta dUra nahIM, arjikA hone kI ApakI bhAvanA jaldI pUrI hogii|" aisI Ananda pUrvaka carcA-vArtA karate hue kitane hI dinoM taka zrIpura nagara meM rahakara sItAjI ayodhyA vApasa giiN| hanumAna ne apanI bahana ko bahuta kImatI vastuyeM bheMTa meM dekara khUba hI bhAvabharI vidAI dii| - eka bAra dezabhUSaNa-kulabhUSaNa kevalI bhagavaMta ayodhyA pdhaare| vaMzagiri parvata para svayaM ne jinakA upasarga dUra kiyA thA, una muni-bhagavaMtoM ke ayodhyA padhArane se rAma-lakSmaNa-sItA ko atiAnanda huaa| trilokamaMDana hAthI ke Upara baiThakara sabhI unake darzana karane gye| unakI vANI meM apane pUrva bhavoM kI bAta sunakara bharata ko vairAgya ho gayA, isase usane munidIkSA aMgIkAra kara lI; usakI mAtA kaikeI ne bhI dIkSA le lI; . bharata ke pUrvabhava ke mitra trilokamaMDana hAthI ne bhI vairAgya pAyA aura samyagdarzana pUrvaka usane zrAvaka ke vrata dhAraNa kiye| sItA kI agniparIkSA aura dIkSA rAma-lakSmaNa ayodhyA meM rAjya kara rahe haiN| ayodhyA kI prajA bhI sabhI prakAra se sukhI hai, paraMtu mAno puNya kI adhruvatA sAbita karatI huI eka aphavAha ghara-ghara meM phaila rahI hai ki sItAjI rAvaNa kI laMkA meM bahuta dina rahIM aura rAma ne unheM vApisa rakha liyA - ye ThIka nahIM kiyaa| unake hI anusAra dUsare duSTa loga bhI karane lage haiN| nagarajanoM ke dvArA ye apavAda sunakara rAma ne apayaza ke bhaya se garbhavatI satI sItA kA tyAga kara use vana meM bheja diyaa| jisa satI sItA ko rAvaNa uThAkara le gayA thA, use usase bhI adhika duHkha taba huA, jaba rAma ne usakA tyAga kiyaa| vairAgya vaMta dharmAtmA sItA ghora jaMgala meM Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/78 akelI baiThI-baiThI ro rahI hai| pUrva kA koI azubhakarma kA udaya AyA, vaha phala dikhAkara kSaNamAtra meM calA gayA aura turanta hI zubhayoga se vajrajaMgha rAjA vahA~ AyA; usane sItA ko apanI dharma kI bar3I bahana ke rUpa meM rkhaa| sItA ko lava-kuza putra hue, unhoMne rAma-lakSmaNa ke sAtha lar3AI kii| hanumAna vagairaha sItA ko puna: ayodhyA le Aye, parantu rAma ne sItA kI agniparIkSA kA Agraha kiyaa| jenA aMtaramAM jitarAja birAje 5 ene agnino bhaya vora hamezAvalA uidaya sAyA bar3e bhArI agnikuMDa meM paMca parameSThI kA smaraNapUrvaka sItAjI usameM kUda par3I....aura zIla kA mahAna prabhAva jagata meM prasiddha huaa| agni ke sthAna para jala ho gyaa| sItA ke zIla kA aisA prabhAva dekhakara hanumAna vagairaha khUba prasanna hue| saMsAra kI vicitra sthiti dekhakara sItA ko mahA vairAgya utpanna huA aura ve arjikA banane ko taiyAra huiiN| lava-kuza mA~-mA~ karate sItA ke caraNoM se lipaTa gaye, rAma rone lage, prajA rone lagI; paraMtu aba sItA ko saMsAra kA moha nahIM rahA thA basa, ve to komala kezoM kA luMcana Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/79 karake saMsAra chor3akara arjikA ho gaIM aura sapheda sAr3I meM pariNAmoM kI zuddhatA sahita zobha utthiiN| aMjanA kA vairAgya aura dIkSA hanumAna ne zrIpura nagarI jAkara aMjanA mAtA se sabhI bAteM kiiN| sItAjI kA vanavAsa, agniparIkSA, zIla kA prabhAva - ina sabhI bAtoM ko sunakara, apanI eka dharma sakhI kA aisA prabhAva dekhakara aMjanA khuza huIM; paraMtu jaba hanumAna ne kahA ki "sItA ne dIkSA le lI hai"....yaha bAta sunate hI aMjanA kA citta bhI saMsAra se udAsa ho gayA...."vAha sItA ! tUne uttama mArga liyaa| jIvana meM sukha-duHkha ke aneka prasaMgoM ke bIca bhI dhairya rakhakara tUne AtmA kI sAdhanA kI aura aMta meM arjikA ho gii| vAha bahana ! dhanya hai tU ! maiM bhI tere samAna dIkSA luuNgii|" "beTA hanumAna ! sItAjI ne dIkSA lI, vaisI hI dIkSA lekara aba maiM bhI arjikA honA cAhatI huuN| saMsAra meM bahuta duHkha-sukha dekhe, aba to rAga-dveSa se rahita caitanyapada ko sAdhakara zIghra isa saMsAra se chUTanA hai|" "beTA ! mujhe saMsAra meM eka terA moha thA, terA rAga maiM chor3a nahIM sakatI thI; paraMtu aba jaise sItA ne lava-kuza kA moha chor3A, vaise hI maiM bhI tujhe chor3akara arjikA bnuuNgii| maiMne pahale se hI nizcaya kiyA thA ki jaba sItA arjikA banegI, taba maiM bhI arjikA bnuuNgii| vaha dhanya ghar3I aba A pahu~cI hai, isalie beTA hanumAna ! tU mujhe dIkSA lene kI svIkRti de|" jaba se sItA kI agni parIkSA kA prasaMga dekhA thA, taba se svayaM hanumAna kA mana ekadama vairAgyamaya ho gayA thaa| mAtA kI vairAgyabharI bAteM sunakara turaMta usane anumodanA kI - "dhanya mAtA ! ApakA vicAra ati uttama hai| pahale se hI Apane mujhe vairAgya kA amRta pilAyA hai, ata: maiM bhI vairAgya ke lie Apako nahIM rokatA / mAtA ! isa saMsAra meM prIti-aprIti meM kahIM zAMti nahIM; zAMti caitanyadhAma meM hI hai; use jAnanevAlI Apa khuzI se arjikA hoo| maiM Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/80 Apako nahIM rokatA / maiM bhI thor3e hI samaya bAda isa asAra-saMsAra ko chor3akara mokSa ko saadhuuNgaa|" isa prakAra kahakara hanumAna ne apanI mAtA kI dIkSA kA bar3A utsava kiyaa| sItAjI ke samAna aMjanAdevI bhI arjikApane se zobha uThIM! dhanya donoM sakhI ! hanumAna kI meruyAtrA karNakuNDala athavA zrIpura nagara meM pavanaputra rAjA hanumAna AnaMda se rAjya karate haiM; vahA~ unakI 'sadana nivAsI tadapi udAsI' - aisI dazA varta rahI hai|maataa aMjanA kI dIkSA ke bAda hanumAna kA citta saMsAra meM kahIM nahIM lagatA / gagana-gAmitva vagairaha aneka vidyAyeM, mahAna RddhiyA~, vimAna, sundara bAga-bagIce, mahala, rAjya-parivAra - ina sabake madhya rahane para bhI unakI cetanA apane iSTa dhyeya ko kabhI bhI nahIM cktii| JAIN MIMIT AST vasaMta Rtu AI....jaise munirAja ke antara meM ratnatraya kA bagIcA khila uThatA hai, vaise hI bAga-bagIce phala-phUloM se khila utthe| jaba anya Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/81 saMsArI bhogAsakta jIva to bAga-bagIcoM meM kelI karane lage, taba jisakA citta jina-bhakti se bhIgA huA hai, jisake aMtara meM vairAgya ke phUla mahaka rahe haiM - aise hanumAna ko to merutIrtha kI vaMdanA kI bhAvanA jgii| atyaMta harSapUrvaka rAniyoM ko sAtha lekara ve sumeruparvata kI tarapha cale, hajAroM vidyAdhara bhI unake sAtha yAtrA karane cle| ahA, hanumAna kA saMgha tIrthayAtrA karane AkAzamArga se sumeru kI tarapha jA rahA hai| rAste meM aneka bhavya jinAlayoM tathA munivaroM ke darzana karane se sabhI AnaMdita hue| bIca meM bharatakSetra ke bAda himavata aura harikSetra AyA, (jahA~ jugaliyA jIvoM kI bhogabhUmi hai) tathA himavAna, mahAhimavAna aura niSadha -ye tIna mahAparvata Aye; ina tInoM kulAcaloM ke akRtrima jinAlayoM ke darzana karake AnaMda karate-karate sabhI meruparvata para A phuNce| aho ! jisa para indroM ne anaMta tIrthaMkaroM kA janmAbhiSeka kiyA hai| jahA~ se anaMta munivaroM ne mokSa pAyA hai| jisa para ratna ke jinabimba sadA hI zAzvata virAjamAna haiM, RddhidhArI munivara bhI yAtrA ke lie Akara jahA~ AtmA kA dhyAna dharate haiM - aise isa zAzvata tIrtha kI adbhuta zobhA dekhakara hanumAna ko jo mahAna AnaMda huA, usakI kyA bAta kaheM? are ! dUra-dUra se hI jisa tIrtha kA nAma sunate hI apanA mana bhakti se usake darzana ke lie ullasita hotA hai| usa tIrtha ke sAkSAt darzana karane se jo harSa hotA hai, usakI kyA bAta kareM ? - mAtra eka AtmAnubhUti ke sivAya jagata meM jinavara-darzana jaisA AnaMda anyatra kahIM nhiiN| hanumAna sabhI ko merUtIrtha kA divya zobhA batalAte haiM, jinavara devoM kI apAra mahimA samajhAte haiM aura bAraMbAra jinendradeva ke samAna nija svarUpa ke dhyAna kI preraNA jagAte haiN| sumerU parvata para sabase prathama bhadrazAlavana hai| usameM 16 zAzvata jinAlaya haiM; para Upara jAne para dUsarA naMdanavana tathA tIsarA somanasavana AtA hai| vahA~ bhI 16-16 akRtrima maMdira haiM; una maMdiroM kI adbhuta Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/82 zobhA dekhate hI Azcarya hotA hai aura unameM virAjamAna bhagavAna kI vItarAgatA dekhate hI Azcarya se bhI pAra aisI caitanyavRttiyA~ jAga uThatI haiM - aise tInoM vanoM meM AnaMda se darzana karake jaya-jayakAra karate sabhI meru ke sabase Upara cauthe aura aMtima pAMDukavana meM Aye / kitane hI deva bhI i hanumAnajI ke sAtha meru kI yAtrA meM bhAga le rahe haiN| hanumAnajI sabhI ko batalAte haiM . "dekho, ye sphaTika kI pAMDukazilA ! ye mahApUjya hai / yahA~ bharata kSetra ke tIrthaMkara bhagavaMtoM kA janmAbhiSeka hotA hai, isase yaha kalyANaka tIrthabhUmi hai| anaMta munivara yahA~ se hI mokSa padhAre haiM, isase ye zAzvata siddhakSetra bhI hai / yahA~ parama adbhuta jinAlayoM meM jagamaga karate hue ratnamaya jinabimba haiM, mAno abhI - abhI kevalajJAna khilA ( pragaTa huA ) ho - aise zobhita ho rahe haiM aura AtmA ke pUrNa svarUpa ko prakAzita karate haiM, chatra-ca~vara-bhAmaMDala vagairaha kI divya zobhA se isa pAMDukavana ke maMdira aise suzobhita ho rahe haiM, mAno meruparvata kA ratnajar3ita mukuTa ho ?" (vAcaka ! abhI hanumAnajI vagairaha jisa sthAna kI yAtrA kara rahe haiM, vaha kitanA U~cA hai ? kyA isakA patA hai ? suno, meruparvata eka lAkha yojana U~cA hai, usake Upara ke bhAga meM pAMDukavana hai| sUrya-candra to pUre eka hajAra yojana U~ce bhI nahIM, ye to sUrya candra se bhI adhika lagabhaga 99000 yojana U~ce (arthAt lagabhaga 40 karor3a mIla U~ce ) haiM / abhI apane kathA-nAyaka hanumAnajI vahIM kI AnaMda se yAtrA kara rahe haiM / hanumAna tathA samasta vidyAdharoM ko maMdiroM ke darzana se ati hI harSa huA; bahuta bhAva se jinaguNa gAte-gAte maMdiroM kI pradakSiNA kii| jaise sUrya-candra meru kI pradakSiNA karate haiM, vaise hI sUrya samAna tejasvI hanumAna vagairaha eka lAkha yojanA jitanI U~cAI para meru kI pradakSiNA karane lage, bArambAra darzana karane lage; bAda meM sabhI ne kalpavRkSoM ke puSpoM se aura ratnoM ardhya dvArA mahAna vinaya se pUjana kI / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/83 ahA ! meru jaisA mahAtIrtha, jisameM sarvajJa-vItarAga jaise pUjya deva, usameM bhI hanumAna jaise caramazarIrI sAdhaka pujArI - usa mahAna pUjA kI kyA bAta karanA ? bahuta se deva aura vidyAdhara Azcarya pAkara jainadharma kI mahimA se samyaktva paaye| sabhI ke hRdaya aura netra harSita ho utthe| pUjana ke bAda hAtha meM vINA lekara hanumAnajI ne adbhuta bhakti se jinaguNa gAye....ki apsarAyeM bhI bhakti se nAcane lgiiN| aisA lagatA thA mAno vItarAgI hote-hote bAkI bacA huA sArA kA sArA zubharAga yahA~ uDela diyA ho ! isaprakAra hanumAnajI ne khUba-khUba bhakti kii| dehabhAva se pAra hokara AtmabhAvoM meM tanmayatA pUrvaka hone vAlI aisI adbhuta bhakti aise mokSa ke sAdhakoM kI hI hotI hai| aho, aisI jinendra-bhakti dekhane vAloM kA bhI janma saphala ho gyaa| vAha re vAha, tadbhava mokSagAmI hanumAna ! tumhArI adbhuta jinabhakti ! ye bhavya jIvoM ko romAMcita evaM ullasita karake mokSa kA utsAha jagAtI hai| isa prakAra hanumAnajI ne merutIrtha para ati bhaktibhAva pUrvaka darzanapUjana-bhakti sahita yAtrA kii| aneka munirAja vahA~ virAjamAna the, unake bhI darzana kiye tathA unase zuddhAtmA kA upadeza sunaa| hajAroM jIvoM ne samyaktva prApta kiyaa| dhyAnastha vItarAgI munirAjoM ko dekhakara hanumAna bhI dhyAna karane lage tathA svarUpa ekAgratA dvArA AtmA ko dhyAte-dhyAte koI parama adbhuta nirvikalpa AnaMda kI anubhUti kI ! ahA ! usakI to kyA bAta !! isaprakAra iSTa dhyeya ko pAkara aura munivaroM kA maMgala AzISa lekara hanumAnajI ne meru parvata se vApisa bharata kSetra meM (svasthAna meM) Ane kI vidAI lii| rAste meM sura-dundubhi nAma ke parvata para rAtri vAsa kiyaa| rAta meM sabhI AnaMdapUrvaka tIrthayAtrA aura jinendra mahimA kI carcA karate the....sarvajJadeva ke svarUpa kI pahicAna hone se AtmA kA zuddha caitanyasvarUpa kisa prakAra pahacAnA jAtA hai ? rAga tathA jJAna kA bhedajJAna hokara jIva ko apUrva samyaktva kisa prakAra pragaTa hotA hai ? ina bAtoM ko hanumAnajI atyaMta pramodapUrvaka samajhAte the| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/84 hanumAnajI kA vairAgya-prasaMga aMdherI rAta hai, AkAza meM tArAgaNa jagamagA rahe haiM aura adbhuta. adhyAtma carcA meM sabhI magna haiM....itane meM hI acAnaka AkAza se gharararaghararara kI AvAja karatA huA eka tArA TUTA aura cAroM tarapha se bijalI jaisI cmkii| IN Cai BaSaransomnia % E -. ... basa! tArA TUTate hImAno hanumAnajI kA saMsAra hI TUTa gayA ho ! tAre ko giratA dekhate hI hanumAnajI ko bhI turaMta saMsAra se virakti A gii| jagata kI kSaNabhaMguratA dekhate hI ve dehAdika saMyogoM kI anityatA kA ciMtana karane lge| parama vairAgya se bAraha bhAvanAyeM bhAne lge| are, bijalI kI camaka ke samAna ina saMyogoM aura rAgAdi kI kSaNabhaMguratA - aise kSaNabhaMgura saMsAra meM caitanya tattva ke sivAya dUsarA kauna zaraNa hai ? . ye rAjapATa bhoga sAmagrI kucha bhI isa jIva ko zaraNa yA sAthIdAra nahIM; ratnatraya kI pUrNatA hI zaraNarUpa, sAthIdAra aura avinAzI mokSapada ko dene vAlI hai| hanumAnajI vicArate haiM- 'basa aba to mujhe zIghra ratnatraya kI pUrNatA kA hI udyama kartavya hai|" hanumAnajI ne apanI bhAvanA maMtriyoM aura rAniyoM ko batalAI - "aba maiM isa saMsAra ko chor3akara muni honA cAhatA hU~, aura isa saMsAra kA cheda karake mokSapada prApta karanA cAhatA hU~....are are ! rAga ke vaza jIva Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/85 saMsAra meM duHkha bhogatA hai, vItarAgatA ke sivAya kahIM sukha nahIM haiN|" isalie na karanA rAga kiMcit kahIM bhI mokSecchu ko| vItarAga hokara isa taraha, vaha bhavya bhavasAgara tire|. are re, mUrkha jIva alpakAla ke viSaya-bhogoM ke pIche ananta kAla kA duHkha bhogate haiM, parantu viSayoM meM sukha kaisA ? yaha to mAtra kalpanA hai| devaloka ke bhogoM meM bhI AtmA kA sukha nhiiN| caitanya kA atIndriya sukha jIva kA svabhAva hai aura yaha sukha sadAkAla Tikane vAlA hai| ata: aba maiM muni hokara AtmA ke atIndriya sukha kI pUrNatA ko -saadhuuNgaa| mahArAjA hanumAna aisI bhAvanApUrvaka muni hone ko taiyAra ho gye| maMtriyoM ne bahuta samajhAyA, rAniyoM ne bhI apanI azrubhIgI palakoM se unheM rokane kI bahuta koziza kI; parantu hanumAna ko unakI dRr3hatA se unheM kauna DigA sakatA hai ? dRr3hacittavAle hanumAna vairAgya bhAvanA se jarA bhI nahIM Dige....ve kahane lage - "he maMtriyo, he rAniyo ? vRthA hai yaha moha ise chor3o, isa saMsAra ke bhayaMkara duHkhoM ko kyA tuma nahIM jAnate ? moha ke vaza hokara jIva ne saMsAra meM aneka bhava dhAraNa kara paribhramaNa kiyaa| aba to basa ho isa saMsAra se ! mujhe bahuta samaya se muni hone kI bhAvanA to thI hI, parantu mujhe mAtA kA moha vizeSa thA, usa moha kA baMdhana meM tor3a nahIM sakatA thA, aba to jaba merI mAtA aMjanA hI merA moha tor3akara arjikA bana gaI haiM, taba merA bhI moha TUTa gayA hai| merI mAtA hI mAno mujhe AvAja dekara vairAgyamArga meM bulA rahI haiN| rAga kA eka aMza bhI aba mujhe suhAtA nhiiN| - he rAniyo ! tuma zAMta hoo; rudana karake vyartha meM hI ArtadhyAna karake AtmA kA ahita na karo....he maMtriyo ! tuma rAjyaputra kA rAjyAbhiSeka karake rAjya-vyavasthA saMbhAlanA ! hama to aba jina-dIkSA lekara munivaroM ke sAtha raheMge aura zuddhopayoga dvArA AtmA ko dhyAkara kevalajJAna prApta kreNge| eka kSaNa kA bhI pramAda aba mujhe suhAtA nhiiN|" / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/86 vAha re vAha ! jinazAsana kA vItarAgI rahasya jAnane vAle rAjA hanumAna to AbhUSaNa utArakara muni hone cle| rAniyA~ bhI hanumAna ke upadeza se pratibodha pAkara kheda chor3akara dIkSA lene ko taiyAra huiiN| hajAroM vidyAdhara bhI vairAgya pAkara hanumAna ke sAtha hI dIkSA lene ko taiyAra hue| siddhAlaya meM jisa mArga se ananta jinavarendra mokSa padhAre, usI mArga para jAne ke lie sabhI udyamI hue| vAha re vAha ! dhanya vaha prasaMga !! nikaTa meM hI cAraNa RddhidhArI munivaroM kA saMgha virAjamAna thaa| mokSamArga ko sAdhanevAlI munirAjoM kI bhavya maMDalI AtmadhyAna meM magna baiThI thii| vAha ! mokSa ke sAdhaka mumukSuoM kI maMDalI dekhakara hanumAna ke Ananda kA pAra na rhaa| mokSa-maMDalI meM mila jAne ke lie mahA vinaya se unako vaMdana karake hanumAna ne prArthanA kI - "he prabho ! merA citta isa saMsAra se sarvathA virakta ho gayA hai aura maiM zuddha Atmatattva kI siddhi ke liye jina-dIkSA lenA cAhatA hU~; ataH Apa kRpA karake mujhe pAramezvarI dIkSA dIjie ! Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/87 prabho ! aba maiM bhI isa bhava-duHkha se chUTakara janma-maraNa rahita paramapada ko prApta karanA cAhatA huuN|" munivaroM ne hanumAna ke vairAgya kI prazaMsA kI - "aho bhavya ! tumane uttama vicAra kiyA....tuma caramazarIrI ho, zIghra hI apanA AtmakalyANa kro| isa jagata ko tumane asAra jAnA hai aura parama sArabhUta caitanyatattva ko tumane anubhavA hai, isase tumheM muni banakara mokSa ko sAdhane kI kalyANakArI buddhi upajI hai - dhanya hai tumheM! tuma zIghra munidharma aMgIkAra karake apane AtmA ko mokSamArga meM sthApita kro|" zrI munivaroM kI AjJA pAkara hanumAnajI ne unake caraNoM meM bArambAra namaskAra kiyaa| mukuTa hAra Adi samasta vastrAbhUSaNa utAre.... anta meM samasta saMsAra kA rAga bhI chor3A- aise sarva prakAra se nipa~tha hokara moha-baMdhana tor3akara vIra hanumAna muni huye / kAmadeva hone se unakA zarIra kA rUpa to adbhuta thA hI, aba to ratnatraya ke sarvotkRSTa AbhUSaNoM se unakA AtmA atizaya rUpa se suzobhita hone lgaa| vAha zuddhopayogI saMta hanumAna ! Apako hamArA namaskAra ho !! hanumAnajI ke sAtha meM anya hajAroM vidyAdhara bhI muni huye| hajAroM vidyAdhara rAniyA~, zrIbaMdhumatI arjikAjI ke pAsa jAkara arjikA huiiN| hanumAnajI kI dIkSA ke isa mahAvairAgyamaya prasaMga ko dekhakara aneka prajAjanoM ne zrAvaka ke vrata liye| isaprakAra jainazAsana kA mahAna udyota huaa| zrI zaila munirAja zaileza (parvata) se bhI adhika acala rUpa se cAritra kA pAlana karane lge| unakA adbhuta vItarAgI cAritra dekhakara indra bhI unako namaskAra karake unakI prazaMsA karane lge| rAma-lakSmaNa ne bhI unako vaMdana kiyaa| unheM mokSalakSmI kI bhI AkAMkSA nahIM thI ! ve to mAtra apanI nirvikalpa svAnubhUti meM hI magna the, phira bhI unakA divya vItarAgI rUpa dekhakara mokSalakSmI bhI prasanna hokara daur3I AI ! parantu zuddhopayoga Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-5/88 meM lIna munirAja hanumAna to usa samaya zukladhyAna ke ahiMsA cakra dvArA sarva karmoM kA kSaya karake jJAnAnanda svabhAva ko sAdha rahe the| kevalajJAna hone para ve vihAra karate hue mAMgI-tuMgI padhAre aura vahA~ ke tuMgIbhadra girizikhara se mokSadazA pragaTa karake siddhapada prApta kiyA, abhI bhI vaha muktAtmA apane parama jJAna-AnaMda sahita barAbara tuMgIbhadra ke Upara samazreNi meM, lokAgra meM, siddhAlaya meM, anaMta siddha bhagavaMtoM ke sAtha virAja rahe haiM, unako hamArA namaskAra ho| AmIRA PRATPUR jinadarzana kA mahAtmya "are, isa jagata meM lakSmI ke moha ko dhikkAra hai| - (pRSTha 25) he jIvo! tuma lakSmI para garva mata karo, lakSmI ko prApta kara jinadeva kI bhakti meM tatpara rho| (pRSTha 38) . "he jIva ! tU deva-guru-dharma kI virAdhanA kabhI mata karanA / sadA bahumAna pUrvaka deva-guru-dharma kI ArAdhanA krnaa| (pRSTha 38) _ "dekho ! jinadarzana kI mahimA ! jisake pratApa se pUrva ke | pApakarmoM kA bhI nAza ho jAtA hai| (pRSTha 51) ... - darzana kathA se sAbhAra Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamAre prakAzana caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindI) 50/[528 pRSThIya prathamAnuyoga kA advitIya sacitra graMtha ] 2. caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (gujarAtI) 40/[483 pRSThIya prathamAnuyoga kA advitIya sacitra graMtha ] jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 1) 7/jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 2) 7/jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 3) 7/(ukta tInoM bhAgoM meM choTI-choTI kahAniyoM kA anupama saMgraha hai|) jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 4) mahAsatI aMjanA jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 5) hanumAna caritra jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 6) (akalaMka-nikalaMka caritra) 9. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 7) (anubaddhakevalI zrI jambUsvAmI) jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 8) (zrAvaka kI dharmasAdhanA) jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 9) (tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra) 12. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 10) kahAnI saMgraha jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 11) kahAnI saMgraha jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 12) kahAnI saMgraha jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 13) kahAnI saMgraha 16. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 14) kahAnI saMgraha jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 15) kahAnI saMgraha 18. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 16) nATaka saMgraha jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 17) nATaka saMgraha jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 18) kahAnI saMgraha anupama saMkalana (laghu jinavANI saMgraha) pAhur3a-dohA, bhavyAmRta-zataka va AtmasAdhanA sUtra / 23. virAga saritA (zrImadjI kI sUktiyoM kA saMkalana) 24. laghutattvasphoTa (gujarAtI) 25. bhaktAmara pravacana (gujarAtI) 26. aparAdha kSaNabhara kA (kaoNmiksa) 10/ Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamA presa soca bra. harilAla amRtalAla mehatA janma satsamAgama vIra saMvat 2451 vIra saMvat 2471 pauSa sudI pUnama (pUjya gurudeva zrI se) jaitapura (morabI) rAjakoTa brahmacarya pratijJA dehavilaya vIra saMvat 2473 8 disambara, 1987 phAgaNa sudI 1 (umra 23 varSa) pauSa vadI 3, sonagar3ha pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI ke aMtevAsI ziSya, zUravIra sAdhaka, siddhahasta, AdhyAtmika, sAhityakAra, brahmacArI harilAla jaina kI 19 varSa meM hI utkRSTa lekhana pratibhA ko dekhakara ve sonagar3ha se nikalane vAle AdhyAtmika mAsika Atmadharma (gujarAtI va hindI) ke sampAdaka banA diye gaye, jinhoMne unheM 32 varSa taka avirata sNbhaalaa| pUjya svAmIjI svayaM aneka bAra unakI prazaMsA mukta kaNTha se isa prakAra karate the "maiM jo bhAva kahatA hU~, use barAbara grahaNa karake likhate haiM, hindustAna meM dIpaka lekara DhU~Dhane jAveM to bhI aisA likhanevAlA nahIM milegaa.....|" Apane apane jIvana meM karIba 150 pustakoM kA lekhana/sampAdana kiyA hai| Apane baccoM ke lie jaina bAlapothI ke jo do bhAga likhe haiM, ve lAkhoM kI saMkhyA meM prakAzita ho cuke haiN| apane samagra jIvana kI anupama kRti caubIsa tIrthaMkara bhagavantoM kA mahApurANa- ise Apane 80 purANoM evaM 60 granthoM kA AdhAra lekara banAyA hai| ApakI racanAoM meM pramukhataH Atma-prasiddhi, bhagavatI ArAdhanA, Atma vaibhava, naya prajJApana, vItarAga-vijJAna (chahar3hAlA pravacana, bhAga 1 se 6), samyagdarzana (bhAga 1 se 8), jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 1 se 6), adhyAtma-saMdeza bhaktAmara stotra pravacana, anubhava-prakAza pravacana, jJAnasvabhAva-jJeyasvabhAva, zrAvakadharma prakAza, mukti kA mArga, akalaMka-nikalaMka (nATaka), maMgala tIrthayAtrA, bhagavAna RSabhadeva, bhagavAna pArzvanAtha, bhagavAna hanumAna, darzanakathA, mahAsatI aMjanA Adi haiN| 2500veM nirvANa mahotsava ke avasara para kiye kAryoM ke upalakSya meM, sAhitya sRjana evaM Atmadharma sampAdana ityAdi kAryoM para aneka bAra Apako svarNa-candrikAoM dvArA sammAnita kiyA gayA hai| jIvana ke antima samaya meM Atma-svarUpa kA gholana karate hue samAdhi pUrvaka "maiM jJAyaka hU~. ..maiM jJAyaka hU~..." kI dhuna bolate hue isa bhavyAtmA kA deha vilaya huA- yaha unakI antima aura sarvAdhika mahatvapUrNa vizeSatA thii| mudraNa vyavasthA : jaina kampyUTarsa, phona: 0141-2701056, phaiksa : 2709865, mo. 9414717816/ BHARATPUR