Book Title: Jain Darshan me Manavvadi Chintan
Author(s): Ratanlal Kamad
Publisher: Z_Kesarimalji_Surana_Abhinandan_Granth_012044.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210707/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavavAdI dArzanika paramparA meM jaina darzana kA mahattvapUrNa sthAna hai| isa darzana meM mAnava-kalyANaparaka ihalaukika mUlyoM kA vizada evaM vaijJAnika parizIlana prastuta kiyA gayA hai, jaise mAnava va usakI karttavya parAyaNatA, mAnava mAtra kI samAnatA va usakA vizAla gaurava, cAritrika zuddhi, strI va zUdroM kA samAja meM ucita sthAna, sarvamaMgala kI bhAvanA, hiMsaka pravRtti kA prabala virodha, prAkRta janabhASA kA prayoga, samAjavAdI preraNA, gur3a va svaccha Arthika vyavasthA vizva kI bhAvanA AdhyAtmika va laukika mUlya, bhautikavAdI (jar3avAda) mUlya, naitika darzana, ratnatraya, paMcamahAvrata va Izvara kA mAnavIyakaraNa Adi mAnavavAdI cintanAoM para vicAra-darzana prastuta kiyA gayA hai / yahA~ kucha tathyoM kA saMkSipta adhyayana isa prakAra hai jaina-darzana meM mAnavavAdI cintana [ zrI ratanalAla kAmar3a grAma posTacaMgeDI, tahasIla-mAvalI, jilA udayapura (rAja.)] -- 1. mAnava aura usakA gaurava jaina darzana meM mAnava janma kI mahattA ko aMgIkAra kiyA gayA hai| yaha mAnava-jIvana maMgala kA pratIka hai. kyoMki vaha aneka maMgala-karmoM ko siddha karane vAlA sarvazaktimAn satya hai / bhagavAn mahAvIra ne mAnava kI garimA ko saharSa svIkAra kiyA hai : "jaba azubha karmoM kA vinAza hotA hai tabhI AtmA zuddha, nirmala aura pavitra hotI hai, aura tabhI use mAnava janma kI prApti hotI hai|"" yaha mAnava jIvana bharasaka prayatna ke pazcAt hI prApta hotA hai, yahA~ bhagavAn mahAvIra ke pAvana-udgAroM ko uddhRta karanA ucita hai : "sAMsArika jIvoM ko manuSya kA janma cirakAla taka idhara-udhara bhaTakane ke pazcAt bar3I kaThinAI se prApta hotA hai, vaha sahaja nahIM hai| duSkarma kA phala bar3A bhayaMkara hotA hai| ataeva he ! gautama ! kSaNa bhara ke lie bhI pramAda mata kara" / " yahA~ bhagavAna mahAvIra ne mAnavamAtra ko sarvazreSTha karma karane ke lie upadeza diye haiM, jisase mAnava apane paramadhyeya ko prApta kara sake / 1. kammANaM tu pahANAe, ANupubbI kayAi u / jIvA mohimavattA Ayati maNussarva // " 2. mAnava aura usakA kalyANa jaina darzana meM mAnava mUlyoM ko mahattA prApta huI hai, jo AtmA kI nirmalatA, satyavAditA, ahiMsA va prema Adi tathyoM para avalambita hai| mAnava hI eka aisI virAsata hai, jo amUlya naitika mUlyoM kA sUjaka hai, upabhoktA hai| vaha zubha-azubha- mUlyoM kA uttaradAyI haiN| isa darzana meM jIvana kA parama dhyeya - kAmanAoM kA parityAga evaM Atmazuddhi - uttarAdhyayana sUtra 3. 7. 2. du khalu mANuse bhave, cirakAleNa vi savvapANiNaM / gADhA ya vivAga kammuNo, samayaM goyama ! mA pamAyae / / -- uttarAdhyayana sUtra 10.4. yT . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ' svIkAra kiyA gayA hai| yaha samAjavAdI cintanA kA sarjaka hai, jo varNa-bheda, raMga-bheda va liMga-bheda Adi amAnavIya duSpravRttiyoM kA nirAkaraNa karane kI yojanA prastuta karatA hai| jaina dArzanikoM ne cAritrika-chatA, zuddhatA, ahiMsA, prema, karuNA, vizva-maMgala, sahabhAva evaM samAnatA Adi mAnavIya guNoM ko aMgIkAra kara use mAnavopayogI siddha kiyA hai| yaha na kevala mAnava kI maMgala kAmanA kA icchuka hai, apitu prANImAtra ke lie maMgala-bhAvanA prastuta karatA hai / jaina-darzana mAnava ko pAMca niyamoM kA sadupadeza detA hai-- ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya va aparigraha " ye pAMca tattva mAnava ko kalyANa patha para calane ko prerita karate haiN| vaha ratnatraya ko mokSa va mAnava-vyaktitva meM pUrNa sahAyaka svIkAra karatA hai| yaha eka mahilAvAdI cintanA kA sarjaka hai jo vizvakalyANa kI dRSTi se atyanta mahatvapUrNa hai| ahiMsA mAnava kA sundara AbhUSaNa hai, use devatA bhI praNAma karate haiM- "he gautama! jIva kI dayA, saMyama, mana, vacana va kAyA se zuddha hI maMgalamaya kI saMjJA hai / " mAnava kA kalyANa sama dRSTi se hI sambhava hai / "hameM sabako, samasta prANiyoM ko, cAhe ve mitra hoM yA zatru aura kisI bhI jAti ke kyoM na hoM, samAna dRSTikoNa se dekhanA cAhiye / 4 isa samatAvAdI siddhAnta meM maitrIbhAvanA ko paryApta bala milA hai, anyathA mAnava kA mAnava ke prati koI sambandha na hotA / karmayogI bhI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : caturtha khaNDa jaina darzana meM mAnava kA parama lakSya paramArtha ko aMgIkAra kiyA gayA hai| vaha AtmakalyANa, sAmAjikakalyANa va unake hitoM para bhI Avazyaka bala pradAna karatA hai| mAnava kI paropakAra-bhAvanA se hI Atma-vikAsa va sad-dbhAvanA kA prasAra hotA hai| jaina darzana samAjavAdI vicAradhArA kA poSaka hai / vyakti apane guNa, karma va svabhAva se hI brAhmaNa, kSatriya, vaizya va zUdra kahA jA sakatA hai, na ki mAtra janma se / isa darzana meM mAnava jAti kI ekatA, prANImAtra kI samatA, samAja kalyANa, nIti-saMvarddhana tathA AcAra-vicAra kI zreSThatA para bala diyA hai| samAja meM varga saMgharSa Adi amAnavIya pravRttiyoM se bacane kA Adeza diyA hai, jo mAnavamAtra ke lie hitakArI haiN| 3. mAnava aura AdhyAtmika mUlya jaina darzana kI yaha mAnyatA hai ki mAnava kA vyaktitva saMskAroM ke AvaraNa se prabhAvita rahatA hai / ina saMskAroM ke prabhAva kama hone para hI AtmA meM jJAna, sukha va zakti kI abhivRddhi hotI hai| yaha darzana Atma-jJAna para paryApta bala detA hai jo naitika va AcAra mUlyoM se hI prApta hotA hai| 5 usakI udghoSaNA hai ki AdhyAtmika sAdhanA va usake anuzAsana se hI mAnava kA kalyANa saMbhava ho sakatA hai / ataH mAnava kI AdhyAtmika dharohara ko na kevala jainadarzana hI svIkAra karatA, apitu sabhI bhAratIya dArzanika sampradAya svIkAra karate haiM / 1. (i) ahiMsA paramo dharmaH / (ii) jainadarzana meM ahiMsA kA mahattvapUrNa sthAna hai, bhAratIya cintana paramparA meM yahI eka aisA sampradAya hai, jo ahiMsAdarzana kI vaijJAnika va mAnavopayogI cintanA prastuta karatA hai| usakI udghoSaNA hai ki "ahiMsA zakti mAlI kI tAkata hai, durbala kI nhiiN|" - tattvArthasUtra 7 / 1 - tattvArthasUtra 7 / 1 2. hisAnRtasteyAbrahmaparigrahebhyovirativratam / 3. samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSa mArgaH / 4. 5. vahI, a0 25, gA0 33. 6. Jainism and Democracy : Dr. Indra Chandra Shastri, p. 40. 7. bhAratIya darzana, AcArya baladeva upAdhyAya, pR0 150 The Concept of Man: Radhakrishnan and P. T. Raju, p. 252. 8. uttarAdhyayana a0 16, gA0 26. . Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana meM mAnavavAdI cintana 321 . -.-.-.-.-.-.-.-.-............ . .... 4. mAnava aura usakI jIvAtmA jaina-darzana meM jIva yA AtmA kI sattA svIkAra kI gaI hai / usake anusAra AtmA ke do bheda haiM-muktajIva aura baddhajIva / jinhoMne kaivalya ko hAsila kara liyA, ve mukta-jIva haiN| jo abhI taka sAMsArika Asakti meM Abaddha haiM, ve baddhajIva haiN| baddhajIva ke do bheda haiM--trasa aura sthAvara jIva / trasa-jIvoM meM kriyAzIlatA hotI haiM, jabaki sthAvara-jIvoM meM kevala sparza-jJAna kI sattA hotI hai / sthAvara-jIva meM zarIra kA pUrNa vikAsa nahIM hotA hai, jabaki trasajIvoM meM nyUnAdhika vikAsa kI avasthA pAyI jAtI hai| unameM bhI kramazaH do, tIna, cAra va pA~ca indriya jIva hote haiM, jaise ghoMghA, pipIlikA, bhramara, manuSya, pazu va pakSI Adi / jaina-darzana meM caitanya-dravya ko jIva yA AtmA kI saMjJA dI gayI hai|' saMsAra ke pratyeka jIva meM caitanya kI sattA upalabdha hotI hai| pratyeka jIva svabhAvata: anantajJAna, anantadarzana, ananta sAmarthya Adi alaukika gaNoM se sampanna hotA hai / sabhI jIvoM meM caitanya vidyamAna rahatA hai, kintu pratyeka jIva meM usakI mAtrA va vikAsa bhinna-bhinna hotA hai| siddha AtmAoM meM sabase adhika caitanya kI sattA rahatI hai / siddha jIva sarvazreSTha va pUrNajJAnI hote haiN| sabase nimna ekendriya jIva hote haiM, ve kSiti, jala, agni, va vAyu meM rahate haiN| ina jIvoM meM caitanya sImita yA aspaSTa hotA hai| trasa jIvoM meM do se pA~ca taka indriyA~ hotI haiM, jaise kRmi, pipIlikA, bhramara va manuSya Adi / ___jIva zubhAzubha karmoM kA kartA evaM phala kA bhoktA hai| sukha-duHkha kA bhoktA hotA hai| vaha svayaM ko prakAzita karatA va pariNAmI hai| zarIra se pUrNatayA pRthak hai, caitanya hI usakA bar3A sabase pramANa hai| vaha dIpaka ke prakAza kI bhAMti saMkoca va vikAsazIla pravRtti vAlA hai / hastI ke zarIra meM sthita jIva vizAlakAya evaM cIMTI meM rahane vAlA alpakAya hotA hai| 5. mAnava aura kaivalya jIva va pudgala kA saMyoga bandhana aura viyoga mokSa kI saMjJA hai| jIva kA svarUpa nitya zuddha hai| vaha UdhvaMgamana karatA hai, yaha usakA svabhAva hai| kintu karmoM ke AvaraNa ke kAraNa vaha Upara gati na karake, isa saMsAra meM hI raha jAtA hai / parantu jyoM-jyoM ajJAna ke AvaraNa (krodha, mAna va abhimAna) ko triratna dvArA naSTa kara detA hai, tabhI jIva kA Urdhvagamana hotA hai / vaha jIva uThakara siddha-zilA ko prApta kara letA hai| yahI jIva kI kaivalya avasthA hai / ataH jIva kA pudgala se alaga honA hI mokSa hai / ina pudgaloM kA viyoga tri-ratna va paMcamahAvrata kI sahAyatA se hI saMbhava hai| 6. mAnava aura jar3avAda jaina-darzana meM jar3avAda kA mahatvapUrNa sthAna hai jise ajIvavAda bhI kahate haiN| isake nimna pA~ca varga haiMpudgala, AkAza, kAla, dharma va adharma / 1. caitanyalakSaNo jIvaH / -SaD-darzana samuccaya, kArikA 46 2. bhAratIya cintana kA itihAsa, DA0 zrIkRSNa ojhA, jayapura, 1977, pR0 55 3. mithyAdarzanAdInAM bandhahetunAM nirodhe'bhinavakarmAbhAvA nirjarAhetusannidhAnenAjitasya karmANo nirasanAdAtyantikkarmamokSaNaM mokssH| -sarvadarzanasaMgraha, mAdhava, vArANasI, 1678, pR0 167, 4. abodhAtmastvajIvaH / --sarvadarzanasaMgraha, mAdhava, vArANasI, 1678, pR0 143 / Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o Udo Jolo 322 karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : caturtha khaNDa (ka) pudgala jisakA saMyoga va vibhAjana ho sake, use pudgala kahate haiN| ve sparza, rasa, gandha va varNa guNa vAle hote haiM / ve do prakAra ke hote haiM-- aNu (Atomic) aura skandha (Compound) aNu sabase choTA bhAga hai, jisakA vibhAjana asambhava hai, jabaki skandha do yA usase adhika aNuoM se nirmita hotA hai / (kha) AkAza AkAza tatva pratyakSagamya nahIM hai, yaha anumAna dvArA siddha hotA hai| vaha sabhI astikAya dravyoMjIva, pudgala, dharma va adharma ko avakAza pradAna karatA hai| binA AkAza ke ina astikAya - dravyoM kI sthiti asambhava hai / kyoMki dravya AkAza ko vyApta karatA hai aura AkAza dravya ke dvArA vyApta hotA hai / " jIva, dharmAdi tattvoM ko Azraya dene vAle AkAza ko lokAkAza kahate haiN| jahA~ ukta dravya ho, use alokAkAza kahate haiN| lokAkAza meM asaMkhya pradeza hote haiM, jabaki alokAkAza meM ananta / (ga) kAla AkAza tattva kI taraha kAla bhI pratyakSagamya nahIM hone se, yaha bhI anumAna para hI AdhArita hai / dravyoM kI vartanA, pariNAma, kriyA, navInatva, yA prAcInatva kAla ke kAraNa hI sambhava hotI hai / dravyoM ke astitva se hI kAla kI sattA siddha hotI hai| isakI vibhinna avasthAeM haiM jaise paNDA, minaTa, dina va rAvi Adi kAla bhI aNu aNu samasta lokAkAza meM vyApta kahalAtA hai / yaha pradeza ko vyApta karatA hai, isaliye isakA koI rahate haiM, ve paraspara milate bhI nahIM haiM ye adRzya, apUrta, akiya (gha) dharma 1 va - jaina-darzana meM svIkRta dharma kI kalpanA nitAnta bhinna hai vaha svayaM jIva ko gati pradAna karane meM asamartha hai, kintu usake lie ucita vAtAvaraNa kA nirmANa karatA hai| jisa prakAra jala meM tairane vAlI machalI ke lie jala sahAyaka hotA hai, usI prakAra dharma bhI jIva- pudgala dravyoM ko gati meM sahAyaka hotA hai / (Ga) apa kArya nahIM hai / ye asaMkhya hote haiN| adharma kA pramANa sthiti hai / vaha dravyoM kI sthiti meM sahAyaka hotA hai / jisa prakAra thake pathika ke lie vRkSoM kI zArata va sukhadAyI chAyA madada karatI hai, usI prakAra abhI kI sthiti meM sahAyaka siddha hotA hai| yahA~ chAyA va sthiti kramazaH pathika va dravyoM ko bAdhya nahIM karatI haiM, apitu sahAyatA mAtra karatI haiM / yahA~ adharma kI kalpanA dharma ke ekadama viruddha mAnyatA prastuta karatI hai / 7. mAnava aura usake laukika mUlya jaina darzana meM jahA~ pAralaukika tathyoM kA vizada vivecana prApta hotA hai, vahA~ ihalaukika tathyoM kA bhI vaijJAnika vizleSaNa upalabdha hotA hai isa dArzanika sampradAya kA udbhava hI mAnava kI ihalokavAdI cintanA se huA 3. vartanA-pariNAma kiyAH paratvAparatve ca kAlasya / 1. pUrayanti galanti ca sarvadarzanasaMgraha, mAdhava, vArANasI, pR0 153. 2. paD-darzanasamuccaya, guNaratna kI TIkA - 46. tatvArthAdhigamasUtra 5.22. 4. dharmAdInAM gatvA divizeSAH / sarvadarzanasaMgraha, mAdhava, vArANasI, 1975 pR0 154. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana meM mAnavavAdI cintana 323 hai / isa darzana meM mAnavamAtra ko karttavyaparAyaNatA kA upadeza diyA gayA hai| mAnava kA ihalaukika vikAsa karanA hI samAja va rASTra ke lie hitakara hai| yaha pratyakSa pramANa, jar3avAda, jJAna kI mahattA, ratna traya, sudRr3ha Arthika vyavasthA, paramANuvAda, paMca mahAvrata va sadAcAra Adi mAnavopayogI mAnyatAoM kA adhyayana prastuta karatA hai / (ka) pratyakSa pramANa mAnava ko binA kisI sahAyatA se prApta hone vAlA jJAna pratyakSa hai| isake do bheda haiM- matijJAna va zrutajJAna / dRzya-vastu kA sampUrNa bodha hI matijJAna hai aura AgamoM ke Apta-vacanoM se jo jJAna prApta hotA hai use zrutajJAna kahate haiM / matijJAna kA pratyakSa cAra prakAra se hotA hai - avagraha, IhA, avAya aura dhAraNA / (kha) jar3avAda jainadarzana meM jar3avAda kI mahattvapUrNa bhUmikA hai| yaha bhautikavAdI cintanA kA AdhAra stambha hai / isake pA~ca bheda haiM- pudgala, AkAza, kAla, dharma va adharma / (ga) jJAna kI mahattA ajJAna hI samasta kaSAyoM kA kAraNa hai, jisase mana kI bagiyA meM krodha, mAna, mAyA va lobha kI durgandha umar3atI hai / isa ajJAna kI durgandha kA nAza jJAna kI khuzabU se hI sambhava hai / isa samasyA ke nirAkaraNa ke lie hI ratnatraya kI sRSTi huI / (gha) ratnatraya mAnava ko ajJAna se jJAna kI ora, andhakAra se prakAza kI ora agrasara honA caahie| jisase vaha du:khoM se mukta hokara amogha Ananda kA upabhoga kara sake / isake lie tIna ratnoM samyak darzana, samyak jJAna va samyak cAritra kI AvazyakatA pratIta huI / (Ga) paMca-mahAyata mAnava kI cAritrika zuddhi ke lie pA~ca mahAvratoM kI AvazyakatA para bala pradAna kiyA gayA hai| ve nimna haiM- ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya va aparigraha / ahiMsA ahiMsA jaina darzana kA pramukha siddhAnta hai| isakA tAtparya hai mana, vacana, karma se kisI bhI prANI ko kaSTa nahIM denA / ahiMsA mAnava kI Atma-zakti kA pramANa hai jabaki hiMsA zArIrika zakti kA / satya satya vacana se manuSya ko lobha, bhaya va krodha kA Dara nahIM rahatA hai / ataH mAnava ko satya va hitakArI boM kA prayoga karanA caahie| asteya dhana mAnava kI bAhya-sampadA hai / ataH dhana kI corI jIvana kI corI ke samAna hai / isalie manuSya mAtra ko kisI prakAra kA caurya-karma nahIM karanA caahie| jaina darzana ke asteyavAda ke kAraNa hI svaccha pU~jIvAda ko prabala protsAhana prApta huaa| brahmacarya mAnava ko sabhI prakAra kI vAsanAoM kA parityAga karanA caahie| ataH mAnava ko mana, vacana aura karma se kAmanAoM kA tyAga karanA caahie| yaha siddhAnta svastha saMyama kA Adeza pradAna karatA hai / -0 . Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : caturtha khaNDa ..-. -.-.-. -. -.-. -.-. -. -. -. -.-. -. -. -. .... ......... .... .. .... .... ...... .. ... aparigraha mAnava ko sAMsArika-vastuoM kA adhika saMgraha nahIM karanA cAhie, kyoMki saMgraha-pravRtti se aneka prakAra kI sAmAjika samasyAe~ paidA hotI haiN| isa siddhAnta ne sundara samAjavAdI cintana ko vyakta kiyA hai, jo Adhunika samaya meM ati-mahattvapUrNa hai| (ca) mAnava aura parama sattA Izvara koI pratyakSa sattA nahIM hai, ataH jaina-darzana meM Izvara jaisI kalpita sattA ko asvIkAra kiyA hai / ve siddhastha tIrthaMkaroM kI ArAdhanA para bala pradAna karate haiM, use hI parama sattA yA Izvara svIkAra karate haiM / ata: jainadarzana meM parama sattA ke sthAna para tIrthakaroM kI pUjA va upAsanA para bala dekara mAnavIya gaurava ko saharSa svIkAra kiyA gayA hai| yaha mAnavavAdI arthavattA kA sundara va advitIya pramANa hai| 8. mAnava aura usakI AcAra-paddhati jaina-darzana ke pUrva tatkAlIna bhArata meM aneka duSpravRttiyA~ amAnavatA kA nagna-aTTahAsa kara rahI thiiN| aise bhISaNa-samaya meM mAnava mUlyoM kI surakSA karane ke lie aneka kAryakrama prastuta kiye gaye the, jaise-vaidika Adarza va unake karma, purohitoM ke ADambarayukta karma, hiMsA, anyAya, jAtivAda, chUA-chUta, paralokavAda, yajJoM meM bali, sAmpradAyikatA, dhArmika-DhoMga, asatya-bhASaNa, corI, saMgraha-vRtti, strI va zUdroM kA zoSaNa, saMskRta-bhASA kA pracalana, rASTrIyatA kA abhAva va mithyA andhavizvAsa Adi amAnavIya-mUlyoM kA virodha / ye sabhI kITANu mAnava-mUlyoM ko naSTa karake samAja kI jar3a ko khokhalA kara rahe the| jaina AcAryoM ne inake viruddha kadama utthaayaa| bhagavAn mahAvIra ne mAnava ko upadeza diyA-"kisI bhI prANI ko satAo mata / jIo aura jIne do| dayA kro|" unhoMne mAnavakalyANa ke liye aneka upadeza diye, unameM se kucha isa prakAra haiM-ratna-traya, sapta-padArtha, paMca-mahAvrata va kaivalya kI prApti aadi| jaina-darzana meM ajJAna se mukti ke lie tIna sAdhana batalAye gaye haiM, jina para calakara mAnava ajJAna se jJAna kI ora, andhakAra se prakAza kI ora agrasara hokara Ananda kI prApti kara sakatA hai| ve nimna haiM--samyak-darzana, sabhyajJAna va smyk-caaritr| (ka) samyak-darzana yathArtha-jJAna ke prati zraddhA samyak-darzana kahalAtI hai| isakA tAtparya vAstavika jJAna se hai, na ki andhavizvAsa se / jaina-darzana yukti-pradhAna darzana kA samarthaka hai, vaha yukti-rahita kisI bhI dArzanika mAnyatA ko svIkAra nahIM karatA hai / yahA~ AcArya haribhadra kA kathana uddhRta karanA ucita hI hogA-"na merA mahAvIra ke prati koI pakSapAta hai aura na kapila yA anya dArzanikoM ke prati dveSa hI hai / maiM yukti-saMgata vacana ko hI svIkAra karatA hU~, vaha cAhe jisa kisI kA ho / " (kha) samyak-jJAna jIva va ajIva ke mUla tattvoM kA vizeSa jJAna hone se hI samyaka jJAna prApta hotA hai| ghAtI karmoM ke pUrNa vinAza ke bAda hI kevala-jJAna kI prApti saMbhava hai| (ga) samyak-cAritra samyak-cAritra kA tAtparya hai, jIva hitakArI karmoM meM hI pravRtta ho| jisase vaha karma-jAla se mukta ho sakatA hai, kyoMki bandhana va du:kha kA kAraNa hai-karma / samyaka-cAritra hI isake vinAza kA AdhAra hai| 1. dinAMka 26 mArca, 80 ko udayapura (rAja.) se prastuta reDiyo vArtA / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana meM mAnavavAdI cintana 325 ........................................................................... ataH jaina-darzana ke naitika-mUlyoM kA AdhAra ahiMsA hai| ahiMsA hI mAnava kI sudRr3ha AdhAra-zilA hai / bhagavAn mahAvIra ne ahiMsaka-samAja ke lie sabase adhika bala pradAna kiyA hai, jo prANI-mAtra ke liye upayogI hai|' isa ahiMsA va adhyAtmavAdI cintanAoM se aneka samasyAoM kA samAdhAna ho sakatA hai| ye AcAra-darzana kI mAnyatAe~ Adhunika samAja ke liye paryApta upayogI siddha ho cukI haiM / 1. navabhArata TAimsa (dainika patra), naI dillI, 31-3-1980 / XXXXXXXXX X X X X X X bhidyatAM sampradAyAstu na dharmo bhedamAvahet / sama-harya-kuTIreSu, kimAkAzaM vibhidyate / / -varddhamAna zikSA saptazatI (zrI candanamuni racita) mampradAya bhinna-bhinna ho sakate haiM, dharma meM bheda nahIM ho sktaa| kyA AkAza-ghara, mahala aura jhoMpar3e meM bhinna ho sakatA hai ? X X X X X X xxxxxxxxx